Betelgeuse
Betelgeuse (disebut /ˈbiːtəldʒuːz/ or /ˈbɛtəldʒuːz/[3][ Jawi: بيتيلجوس) atau Alpha Orionis (α Ori atau α Orionis) merupakan bintang pemboleh ubah separa biasa yang berada 600 tahun cahaya dari Bumi.[1][2] Bintang ini merupakan bintang kedua tercerah dalam buruj Belantik dan bintang kesembilan tercerah di langit malam. Walaupun Betelgeuse mempunyai penamaan Bayer alfa, Rigel (Beta Orionis) lazimnya lebih cerah (Betelgeuse adalah bintang pemboleh ubah dan kadang kala lebih cerah dari Rigel). Bintang ini membonjol pada asterisme Segitiga Musim Sejuk. Ahli astronomi percaya yang Betelgeuse hanya berusia beberapa juta tahun tetapi berusia dengan lebih cepat keran jisimnya yang tinggi.[4]
 Betelgeuse merupakan bintang kiri atas (anak panah merah jambu) dalam petak bintang terang dalam Orion. | |
| Data cerapan Epok J2000.0 Ekuinoks J2000.0 | |
|---|---|
| Buruj | Orion |
| Jarak hamal | 05j 55m 10.3053s[1] |
| Keserongan | +07° 24′ 25.426″[1] |
| Magnitud ketara (V) | 0.58[1] (0.3 to 1.2) |
| Ciri-ciri | |
| Jenis spektrum | M2Iab[1] |
| U−B indeks warna | 2.06[1] |
| B−V indeks warna | 1.85[1] |
| Jenis bolehubah | SR c[1] (Semi-regular) |
| Astrometri | |
| Halaju jejarian (Rv) | +21.0[1] km/s |
| Gerakan wajar (μ) | RA: 24.95 ± 0.08[2] mas/thn Dec.: 9.56 ± 0.15[2] mas/thn |
| Paralaks (π) | 5.07 mas[2] |
| Magnitud mutlak (MV) | −5.14 |
| Perincian | |
| Jisim | 20 M☉ |
| Jejari | 950-1000 R☉ |
| Kekilauan | 135,000 L☉ |
| Graviti permukaan (log g) | -0.5 cgs |
| Suhu | 3,500 K |
| Putaran | 17 tahun(14.6 km/s) |
| Umur | 1.0 × 107 tahun |
| Penamaan lain | |
Betelgeuse merupakan super gergasi merah dan secara relatifnya berkilauan dan salah satu bintang terbesar yang diketahui. Bagi perbandingan, jika bintang tersebut berada di pusat sistem suria, permukaannya mungkin merentangi hingga antara orbit Marikh dan Musytari, dengan keseluruhannya menelan Utarid, Zuhrah, Bumi dan Marikh. Diameter sudut bagi Betelgeuse kali pertama diukur pada 1920–1921 oleh Albert Abraham Michelson dan Francis G. Pease dengan menggunakan interferometer astronomi pada teleskop 100 inci di Balai Cerap Gunung Wilson.
Penamaan sunting
Nama bintang ini merupakan serapan dari bahasa Arab يد الجوزاء yad al-jawzā "tangan sang Jauzah" yang dibayangkan orang Arab;
الجوزاء al-Jauzā' merupakan nama keseluruhan buruj Belantik.[5] Apabila pengetahuan ini dibawa ke Eropah ketika zaman Pembaharuan, ada dapatan bahawa nama Arab bintang ini dikelirukan antara titik-titik pada huruf-huruf ya (ﻴ, dengan dua titik) dan ba (ﺒ, dengan satu titik) sehingga disalah baca sebagai Bait al-Jauza yang disangka bermaksud "ketiak Jauzah" (sedangkan "ketiak" ialah ابط ibţ,) dalam bahasa Arab. Ini membawa kepada nama moden Betelgeuse.[5][6]
Hubungan dengan budaya sunting
Masyarakat Batak menandakan permulaan tahun mereka sebaik ternampak anak bulan berikutan terbenam Bintang Tiga Beradik di bawah garis ufuk lalu bintang Betelgeuse sahaja yang menonjol "seperti ekor ayam". [7]
Bintang ini merupakan sebahagian daripada susunan rasi-rasi Pajjékoé orang Makassar dan BintoéngRakkalaé dalam kalangan orang Bugis.[8]
Rujukan sunting
- ^ a b c d e f g h i j "SIMBAD query result: V* alf Ori -- Semi-regular pulsating Star". Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Dicapai pada 2007-06-20.
- ^ a b c d (5), Table 6, A New VLA-Hipparcos Distance to Betelgeuse and its Implications, Graham M. Harper, Alexander Brown, and Edward F. Guinan, The Astronomical Journal 135, #4 (April 2008), pp. 1430–1440, Bibcode: 2008AJ....135.1430H, doi:10.1088/0004-6256/135/4/1430.
- ^ OED
- ^ "Betelgeuse". SolStation. Dicapai pada 2005-11-11.
- ^ a b Kunitzsch, Paul; Smart, Tim (2006). A Dictionary of Modern star Names: A Short Guide to 254 Star Names and Their Derivations (ed. 2nd rev.). Cambridge, MA: Sky Publishing Corporation. m/s. 45. ISBN 978-1-931559-44-7.
- ^ Kaler, James B. (2002). The Hundred Greatest Stars. New York, NY: Copernicus Books. m/s. 33. ISBN 978-0-387-95436-3.
- ^ Kelley, David H.; Milone, Eugene F.; Aveni, A.F. (2011). Exploring Ancient Skies: A Survey of Ancient and Cultural Astronomy. New York, New York: Springer. m/s. 307. ISBN 978-1-4419-7623-9.
- ^ Ammarell, Gene (2008). "Astronomy in the Indo‐Malay Archipelago". Dalam Selin, H. (penyunting). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. Dordrecht: Springer. m/s. 324–333. ISBN 978-1-4020-4559-2.