Letupan uvular tak bersuara
Letupan uvular tak bersuara ialah sejenis bunyi konsonan yang terdapat dalam sebilangan bahasa lisan, dilambangkan oleh aksara q dalam Abjad Fonetik Antarabangsa (IPA) dan q dalam X-SAMPA. Bunyinya seiras dengan [k], cuma lidah menyentuh anak tekak (uvula), bukan lelangit lembut. Dalam bahasa Melayu, letupan uvular tak bersuara dipinjam dari bahasa Arab dan dilambangkan oleh huruf q, contohnya: Qur'an, taqwa dan falaq.
| Nombor AFA | 111 | ||
|---|---|---|---|
| Pengekodan | |||
| X-SAMPA | q | ||
| |||
| Sampel audio | |||
Ciri-ciri sunting
Ciri-ciri letupan uvular tak bersuara:
- Cara artikulasinya adalah letupan atau hentian, iaitu dihasilkan dengan menghalang aliran udara dalam saluran vokal.
- Daerah artikulasinya adalah uvular, iaitu disebut dengan belakang lidah (dorsum) menyentuh atau menghampiri anak tekak (uvula).
- Jenis pembunyiannya adalah tak bersuara, iaitu dihasilkan tanpa menggetarkan pita vokal.
- Ini ialah satu konsonan lisan, iaitu udara dibenarkan keluar melalui mulut.
- Ini ialah satu konsonan tengah, iaitu dihasilkan dengan membenarkan arus udara mengalir melalui tengah lidah dan bukan sisinya.
- Mekanisme arus udaranya adalah egresif pulmonik, iaitu disebut dengan menolak udara keluar dari paru-paru melalui saluran vokal, dan bukannya dari glotis atau mulut.
Bentuk varian sunting
| IPA | Huraian |
|---|---|
| q | q biasa |
| qʷ | q terbibir |
| qʼ | q ejektif |
| qʷʼ | q ejektif terbibir |
| q̜ʷ | q terbibir separa |
| q̹ʷ | q terbibir kuat |
| qʲ | q terlelangit |
| qʲʼ | q ejektif terlelangit |
Penggunaan sunting
| Bahasa | Perkataan | IPA | Erti | Catatan | |
|---|---|---|---|---|---|
| Melayu | Qur'an | qur.an | 'Qur'an' | Rujuk fonologi bahasa Melayu | |
| Aleut[1] | [[[Abjad Rumi|qiighax̂]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [qiːɣaχ] | 'rumput' | ||
| Arab | Standard[2] | القرآن | [ʔalqurˈʔaːn] | 'Qur'an' | Rujuk fonologi bahasa Arab |
| Inuktitut | ᐃ"ᐃᑉᕆᐅᖅᑐᖅ /[[[Abjad Rumi|ihipqiuqtuq’]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [ihipɢiuqtuq] | 'menerokai' | Dilambangkan oleh huruf <ᕆ>. Rujuk fonologi bahasa Inuit | |
| Parsi | Loghat Kermani | قورباغه | [quːrbɒɣe] | 'katak' | Rujuk fonologi bahasa Parsi |
| Quechua[3] | [[[Abjad Rumi|qallu]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [qaʎu] | 'lidah' | ||
| Urdu | قِلعہ | [qɪlaː] | 'kubu' | Rujuk fonologi bahasa Hindi-Urdu | |
| Uyghur | ئاق / aq | [əq] | 'putih' | ||
Rujukan sunting
- ^ Ladefoged (2005:165)
- ^ Watson (2002:13)
- ^ Ladefoged (2005:149)
Bibliografi sunting
- Ladefoged, Peter (2005). Vowels and Consonants (ed. Second). Blackwell. Text "authorlink-Peter Ladefoged" ignored (bantuan)
- Mc Laughlin, Fiona (2005), "Voiceless implosives in Seereer-Siin", Journal of the International Phonetic Association, 35 (2): 201–214, doi:10.1017/S0025100305002215
- Watson, Janet (2002). The Phonology and Morphology of Arabic. New York: Oxford University Press.