Wikipedia

Nyanyi Sunyi (Amir Hamzah)

Himpunan puisi Amir Hamzah

Njanji Soenji (Ejaan Sempurna: Nyanyi Sunyi); ialah sebuah himpunan puisi tahun 1937 oleh Amir Hamzah. Ditulis beberapa ketika selepas beliau dipaksa berkahwin dengan puteri Sultan Langkat, himpunan ini mengandungi 24 buah puisi berjudul dan beberapa buah puisi prosa. Ia dikatakan susah untuk dibaca, dan bentuknya lebih bebas daripada puisi Melayu tradisional. Analisis himpunan menunjukkan ia tertumpu kepada tema-tema Tuhan dan hubungan-Nya dengan manusia, serta beberapa aspek kemanusiaan. H.B. Jassin melihatnya sebagai percubaan untuk menangani masalah duniawi Amir. Himpunan ini sukar untuk dibaca disebabkan penggunaan kata bahasa Melayu dan Jawa yang jarang-jarang digunakan umum, dan kerana ia diasaskan atas budaya Islam serta sejarah Melayu. Namun demikian, Nyanyi Sunyi dikatakan lebih bebas dalam bentuknya berbanding dengan puisi asli Melayu, dengan apa yang diperikan oleh pemuisi Chairil Anwar sebagai ayat-ayat yang "ganas bernas, tajam, namun pendek"[1] yang membawa gaya baharu kepada bahasa Indonesia.

Nyanyi Sunyi
Kulit, pencetakan ketiga
Umum
PengarangAmir Hamzah
NegaraHindia Timur Belanda
BahasaBahasa Melayu
GenreHimpunan puisi
Penerbitan
PenerbitPoedjangga Baroe
Tarikh penerbitan
November 1937 (1937-11)
Jenis media
Cetak
Halaman31 (edisi ketiga)

Latar belakang sunting

Amir Hamzah (1911–46) ialah seorang penulis bangsawan Melayu berpendidikan Belanda yang dilahirkan di Sumatera, Hindia Timur Belanda (sekarang Indonesia). Beliau cekap dengan kesusasteraan Melayu tradisional termasuk teks-teks kegemaran ramai seperti Hikayat Hang Tuah, Syair Siti Zubaidah, dan Hikayat Panca Tanderan. Amir juga membaca karya-karya kesusasteraan Arab, Parsi dan Hindu.[2] Oleh sebab itu beliau memiliki kosa kata yang luas.[3]

Penyair Laurens Koster Bohang menganggap puisi termasuk dalam Nyanyi Sunyi sebagai telah ditulis di antara tahun 1933 dan 1937,[4] sementara sarjana Belanda sastera Indonesia A. Teeuw bertarikh puisi untuk tahun 1936 dan tahun 1937.[5] Masa itu adalah salah satu daripada huru-hara besar emosi untuk Hamzah, yang diperlukan untuk berkahwin dengan anak perempuan Sultan Langkat, yang telah membiayai pengajian di Jawa. Pada masa yang Amir dilaporkan jatuh cinta dengan seorang wanita Jawa semasa belajar, dan terpaksa meninggalkannya.[6]

Bentuk sunting

 
Perkhawinan Amir dipengaruhi oleh Nyanyi Sunyi.

Berlainan dengan kebanyakan karya-karya Amir terdahulu, puisi dalam Nyanyi Sunyi, tidak mengikut bentuk tradisi pantun dan syair yang mengguna bentuk empat baris yang mengandungi empat perkataan.[7] Teeuw memperhatikan bahawa sebilangan puisi seperti "Batu Belah" mengikut bentuk tradisional Eropah seperti balada.[8] Yang lain pula lerbentuk lebih bebas yang mirip dengan puisi prosa.[9]

Diksi Amir banyak bergantung pada kata-kata bahasa Melayu lama yang tidak banyak digunakan pada zamannya. Beliau juga banyak meminjam daripada bahasa-bahasa suku Indonesia lain, khususnya bahasa-bahasa Jawa dan Sunda.[10] Pilihan perkataan dipengaruhi keperluan untuk rentak dan matra, dan juga simbolisme yang berkaitan dengan perkataan-perkataan tertentu.[11] Walau bagaimanapun, pada akhirnya, Amir lebih bebas dengan penggunaan bahasanya daripada pemuisi-pemuisi tradisional.[12] Pengkritik Indonesia, Bakri Siregar, berkata ia: "... permainan kata jang indah."[9]

Penterjemah John M. Echols menulis bahawa puisi adalah "bacaan sukar walaupun untuk rakyat Indonesia",[3] manakala penyair Chairil Anwar menyifatkan kerja-kerja sebagai "puisi kabur" yang tidak dapat difahami oleh sesiapa saja tanpa kefahaman Islam dan sejarah Melayu.[1] Sarjana sastera Indonesia Muhammad Balfas menyatakan bahawa kerja-kerja juga mempunyai banyak kiasan kepada teks agama, Islam dan Kristian.[12]

Anwar berpendapat bahawa Amir, melalui Nyanyi Sunyi, membawa gaya baru ke bahasa Indonesia, dengan "kemas ganas, tajam, dan lagi pendek" ayat itu.[1] Dalam artikel 1945 beliau menulis (terjemahan oleh Raffel), "Sebelum Amir (Hamzah) satu boleh memanggil puisi lama kuasa pemusnah, tetapi apa yang cerah cahayanya bersinar pada bahasa yang baru"[1]

Kandungan sunting

Njanji Sunji terdiri daripada dua puluh empat karya yang berjudul, dan sebuah kuatrin yang tidak berjudul.[13] Penghimpun dokumen kesusasteraan Indonesia, H.B. Jassin mengklasifikasikan lapan buah karya sebagai prosa berlirik, dan baki tiga belas lagi sebagai puisi.[14] Tidak ada satupun karya dalam Nyanyi Sunyi (seperti karya Amir Hamzah yang lain) diberi tarikh.[15] pada penghujung buku ini terdapat satu kuplet, yang berbunyi, "Sunting sanggul melayah rendah / sekaki sajak seni sedih",[16].

Puisi-puisi yang terkandung dalam himpunan ini adalah:[13]

Puisi tidak berjudul

  1. Kuatrin tanpa judul ("Sunyi Itu Duka")

Puisi berjudul

  1. "Padamu Jua"
  2. "Barangkali"
  3. "Hanya Satu"
  4. "Permainanmu"
  5. "Tetapi Aku"
  6. "Karena Kasihmu"
  7. "Sebab Dikau"
  8. "Doa"
  9. "Hanyut Aku"
  10. "Taman Dunia"
  11. "Terbuka Bunga"
  12. "Mengawan"
  13. "Panji Dihadapanku"
  14. "Memuji Dikau"
  15. "Kurnia"
  16. "Doa Poyangku"
  17. "Turun Kembali"
  18. "Batu Belah"
  19. "Didalam Kelam"
  20. "Ibuku Dehulu"
  21. "Insyaf"
  22. "Subuh"
  23. "Hari Menuai"
  24. "Astana Rela"

Tema sunting

Agama dan Tuhan Maha Wujud di seluruh koleksi, seperti yang dibuktikan daripada puisi pertama, "Padamu Jua".[12] Amir sering menggunakan perkataan "Tuhan" ("Allah"). Walau bagaimanapun, tidak seperti puisi yang lebih awal yang digunakan dengan cara yang serupa dengan "Dewa", dalam Nyanyi Sunyi perkataan ini digunakan seperti yang difahami dalam agama-agama samawi, seperti Islam Amir sendiri;[6] Amir menunjukkan pengaruh dari tasawuf.[17] Dalam beberapa kes, menulis Teeuw, Amir melayan Tuhan hampir sebagai kekasih, menggunakan istilah biasa seperti "Engkau" untuk menanganiNya.[18] Walau bagaimanapun, Amir mengakui bahawa dia tidak boleh menjadi satu dengan Tuhan.[18] Jassin menulis bahawa Amir seolah-olah sedar kesempitan sendiri di hadapan Allah, yang bertindak sebagai boneka untuk kehendak Allah; [19] Teeuw menyatakan bahawa Amir mengakui bahawa beliau tidak akan wujud jika Allah tidak.[18]

Ini bukan untuk mengatakan bahawa Amir menerima kedudukannya lebih rendah berbanding Tuhan; dalam beberapa kes, Jassin menulis, Amir menunjukkan perasaan tidak puas hati terhadap kekurangan sendiri kuasa dan protes kemutlakan Tuhan.[20] Teeuw juga menyatakan rasa tidak puas hati di seluruh puisi, menulis bahawa Amir seolah-olah merawat Allah sebagai entiti yang "hanya mainan dengan manusia, yang membolehkan mereka yang akan diketepikan dan dipadamkan".[a] [8]Di tempat lain Teeuw menulis bahawa Amir mempersoalkan nasib dan keperluan baginya untuk memisahkan dari cintanya.[21]

Selain daripada tema Tuhan dan agama, Amir juga menunjukkan kesedaran kemanusiaannya sendiri, menyedari naluri dan pemacu sendiri.[22] Jassin menulis bahawa "lagu Amir adalah lagu jiwa manusia",[b] menunjukkan kesedihan dan kegembiraan yang tidak mengakui kelas atau kepercayaan.[22] Teeuw menyatakan rasa tidak percaya, rasa itu - telah sekali hilang cintanya - tidak ada sebab Amir tidak akan kehilangan kekasih seterusnya.[8] Pengkritik Indonesia Zuber Usman, sementara itu, membincangkan tema cinta hilang berhubung dengan agama, menulis bahawa kehilangan kekasih Jawa beliau membawa Amir lebih dekat kepada Allah.[23]

Jassin menulis bahawa Amir menggunakan "sunyi" sebagai satu cara untuk menangani masalah-masalah duniawi: mengenai masa, identiti sendiri, Tuhan, dan kasih sayang. Menurut Jassin, menjelang akhir cinta penyusunan fizikal telah hanyut ke arah satu rohani, dengan jawapan yang dibekalkan berasal dari alam ghaib.[6] Akhirnya, bagaimanapun, Jassin menyimpulkan bahawa jiwa Amir belum mencapai kematangan; difikirkannya puisi terakhir pengumpulan ini, "Astana Rela", seperti tetapi melarikan diri sementara.[24] Jassin mendapati bahawa tema agama adalah juga dimaksudkan sebagai melarikan diri dari kesedihan duniawi Amir, [25] pendapat bergema oleh Usman.[23]

Penerbitan sunting

Nyanyi Sunyi pertama kali diterbitkan dalam isu November 1937 daripada Poedjangga Baroe, sebuah majalah sastera yang Amir telah membantu menubuhkan.[14] Ia kemudiannya diterbitkan sebagai buku yang berdiri sendiri, dan pada 1949 ia telah melihat percetakan ketiga. [26]

Pada tahun 1941 Amir menerbitkan lagi koleksi puisi bertajuk Buah Rindu, yang terdiri kebanyakannya daripada kerja-kerja yang lebih awal. Jassin menyatakan bahawa kerja-kerja dalam Nyanyi Sunyi kelihatan lebih maju dan matang daripada orang-orang dalam koleksi kemudian.[24] Teeuw menyatakan bahawa koleksi yang kemudian lebih jelas tentang cinta romantis, dan bukannya cinta agama Nyanyi Sunyi.[27]

Lihat juga sunting

Rujukan sunting

Nota sunting

  1. ^ Original: "... hanya memper-main2kan manusia, jang dibiarkanja ter-tunggu2 dan terhapus."
  2. ^ Original: "Njanjian Amir adalah njanjian djiwa manusia."

Nota kaki sunting

  1. ^ a b c d Raffel 1970, m/s. 175.
  2. ^ Jakarta City Government, Amir Hamzah.
  3. ^ a b Echols 1956, m/s. 14.
  4. ^ Jassin 1962, m/s. 8.
  5. ^ Teeuw 1980, m/s. 126.
  6. ^ a b c Jassin 1962, m/s. 13.
  7. ^ Jassin 1962, m/s. 12.
  8. ^ a b c Teeuw 1955, m/s. 117.
  9. ^ a b Siregar 1964, m/s. 116.
  10. ^ Rosidi 1976, m/s. 45.
  11. ^ Rosidi 1976, m/s. 46.
  12. ^ a b c Balfas 1976, m/s. 64.
  13. ^ a b Hamzah 1949, m/s. 5–30.
  14. ^ a b Jassin 1962, m/s. 212.
  15. ^ Jassin 1962, m/s. 9.
  16. ^ Hamzah 1949, m/s. 31.
  17. ^ Jassin 1962, m/s. 30.
  18. ^ a b c Teeuw 1955, m/s. 116.
  19. ^ Teeuw 1955, m/s. 26.
  20. ^ Jassin 1962, m/s. 29.
  21. ^ Teeuw 1980, m/s. 140.
  22. ^ a b Jassin 1962, m/s. 32.
  23. ^ a b Usman 1959, m/s. 231–50.
  24. ^ a b Jassin 1962, m/s. 14.
  25. ^ Jassin 1962, m/s. 31.
  26. ^ Hamzah 1949, m/s. 1.
  27. ^ Teeuw 1955, m/s. 115.

Bibliografi sunting

  • "Amir Hamzah". Encyclopedia of Jakarta (dalam bahasa Indonesian). Jakarta City Government. Diarkibkan daripada yang asal pada 2011-12-26. Dicapai pada 26 December 2011. Cite has empty unknown parameter: |trans_title= (bantuan)CS1 maint: unrecognized language (link)
  • Balfas, Muhammad (1976). "Modern Indonesian Literature in Brief". Dalam L. F., Brakel (penyunting). Handbuch der Orientalistik. 1. Leiden, Netherlands: E. J. Brill. ISBN 978-90-04-04331-2. Dicapai pada 13 August 2011. Unknown parameter |trans_title= ignored (bantuan)CS1 maint: ref=harv (link)
  • Echols, John (1956). Indonesian Writing in Translation. Ithaca: Cornell University Press. OCLC 4844111.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Hamzah, Amir (1949). Njanji Sunji (dalam bahasa Indonesian). Jakarta: Pustaka Rakjat. OCLC 65112881. Unknown parameter |trans_title= ignored (bantuan)CS1 maint: unrecognized language (link) CS1 maint: ref=harv (link)
  • Jassin, H.B. (1962). Amir Hamzah: Radja Penjair Pudjangga Baru (dalam bahasa Indonesian). Jakarta: Gunung Agung. OCLC 7138547. Unknown parameter |trans_title= ignored (bantuan)CS1 maint: unrecognized language (link) CS1 maint: ref=harv (link)
  • Raffel, Burton (1968) [1967]. Development of Modern Indonesian Poetry (ed. 2nd). Albany, NY: State University of New York Press. ISBN 978-0-87395-024-4.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Raffel, Burton (1970). Complete Prose and Poetry of Chairil Anwar. Albany: State University of New York Press. ISBN 978-0-87395-061-9.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Rosidi, Ajip (1976). Ikhstisar Sejarah Sastra Indonesia (dalam bahasa Indonesian). Bandung: Binacipta. OCLC 609510126. Unknown parameter |trans_title= ignored (bantuan)CS1 maint: unrecognized language (link) CS1 maint: ref=harv (link)
  • Siregar, Bakri (1964). Sedjarah Sastera Indonesia. 1. Jakarta: Akademi Sastera dan Bahasa "Multatuli". OCLC 63841626. Unknown parameter |trans_title= ignored (bantuan)CS1 maint: ref=harv (link)
  • Teeuw, A. (1955). Pokok dan Tokoh (dalam bahasa Indonesian). 1. Jakarta: Pembangunan. OCLC 428077105. Unknown parameter |trans_title= ignored (bantuan)CS1 maint: unrecognized language (link) CS1 maint: ref=harv (link)
  • Teeuw, A. (1980). Sastra Baru Indonesia (dalam bahasa Indonesian). 1. Ende: Nusa Indah. OCLC 222168801. Unknown parameter |trans_title= ignored (bantuan)CS1 maint: unrecognized language (link) CS1 maint: ref=harv (link)
  • Usman, Zuber (1959). Kesusasteraan Baru Indonesia dari Abdullah Bin Albdalkadir Munshi sampai kepada Chairil Anwar (dalam bahasa Indonesian). Jakarta: Gunung Mas. OCLC 19655561. Unknown parameter |trans_title= ignored (bantuan)CS1 maint: unrecognized language (link) CS1 maint: ref=harv (link)

Bacaan lanjut sunting

  • Umar Junus (1968). Nyanyi Sunyi (Amir Hamzah): Ulasan dan Kajian (dalam bahasa Malay). Kuala Lumpur: Pustaka Melayu Baru. OCLC 63260744. Unknown parameter |trans_title= ignored (bantuan)CS1 maint: unrecognized language (link)
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Nyanyi_Sunyi_(Amir_Hamzah)&oldid=5266226"