Rodium

Rodium, ₄₅Rh
Ciri-ciri umum
Rupa	Logam putih kekelabuan
Rodium dalam jadual berkala
	rutenium ← rodium → paladium
Nombor atom (Z)	45
Kumpulan, kala	kumpulan 9, kala 5
Blok	Blok d
Konfigurasi elektron	[Kr] 4d8 5s1
Bil. elektron per petala/cengkerang	2, 8, 18, 16, 1
Ciri-ciri fizikal
Takat lebur	2237 K (1964 °C, 3567 °F)
Takat didih	3968 K (3695 °C, 6683 °F)
Ketumpatan suhu bilik hampir	12.41 g/cm3
apabila cecair, pada t.l.	10.7 g/cm3
Haba pelakuran	26.59 kJ/mol
Haba pengewapan	493 kJ/mol
Muatan haba molar	24.98 J/(mol·K)
Ciri-ciri atom
Keelektronegatifan	Skala Pauling: 2.28
Tenaga pengionan	pertama: 719.7 kJ/mol ; ke-2: 1740 kJ/mol ; ke-3: 2997 kJ/mol
Jejari atom	empirik: 134 pm
Jejari kovalen	142±7 pm
Rampaian
Struktur hablur	kiub berpusatkan muka (fcc)
Kelajuan bunyi rod nipis	4700 m/s (pada 20 °C)
Pekali pengembangan terma	8.2 µm/(m·K) (pada 25 °C)
Daya pengaliran terma	150 W/(m·K)
Kerintangan elektrik	43.3 nΩ·m (pada 0 °C)
Sifat kemagnetan	Paramagnet
Kerentanan magnet (χmol)	+111.0·10−6 cm3/mol (298 K)
Modulus Young	380 GPa
Modulus ricih	150 GPa
Modulus pukal	275 GPa
Nisbah Poisson	0.26
Skala Mohs	6.0
Kekerasan Vickers	1100–8000 MPa
Kekerasan Brinell	980–1350 MPa
Nombor CAS	7440-16-6
Sejarah
Penemuan dan pengasingan pertama	William Hyde Wollaston (1804)
Isotop utama bagi rodium
	lihat; bincang; sunting; \| rujukan \| dalam Wikidata

Rodium adalah sejenis unsur kimia dengan simbol Rh dan nombor atom 45. Unsur logam daripada bijih platinum ini digunakan untuk membuat aloi, barang kemas, dan mangkin bagi aloi platinum. Rodium ialah salah satu logam-logam berharga yang paling mahal, dengan harga mencecah AS$740.00 per auns Troy (31.1 gram) setakat November 2015.^[3]

Sejarah sunting

Rodium ditemui oleh William Hyde Wollaston pada tahun 1803 melalui uji kaji terhadap sebuah bijih platinum sejurus selepas penemuan paladium.^[4]^[5] Nama unsur ini, "rodium" diambil daripada perkataan Yunani, rhodon (ῥόδον, mawar) kerana garam rodium memberi warna merah mawar apabila dalam larutan.^[6]

Sifat sunting

Rodium ialah logam yang keras, teguh dan memiliki warna kelabu bersinar. Logam ini sukar untuk dibentuk kepada oksida, meskipun apabila dipanaskan.^[7]

Isotop sunting

Rodium hanya memiliki satu isotop alami, yakni ¹⁰³Rh yang bersifat stabil. Secara keseluruhannya, terdapat 34 isotop rodium dengan jisim atom berjulat 89 ke 122, dengan ¹⁰¹Rh ialah radioisotop rodium paling stabil dengan separuh hayat selama 3.3 tahun.

Kewujudan sunting

Rodium ialah salah satu unsur paling jarang dijumpai di kerak Bumi, dengan kepekatan dianggarkan sebanyak 0.0002 bahagian per juta.^[8]

Perlombongan sunting

Perlombongan rodium adalah rumit kerana tidak banyak mineral semula jadi rodium dan bijih rodium biasanya tercampur dengan logam-logam seperti perak, platinum dan paladium. Rodium pada kebanyakannya dilombong daripada bijih-bijih platinum.

Kegunaan sunting

Logam rodium biasanya diguna pakai sebagai mangkin dalam pelbagai situasi, umumnya dalam penukar bermangkin, di mana hidrokarbon, karbon monoksida dan nitrogen oksida dari ekzos kenderaan ditukarkan kepada gas-gas tidak berbahaya sebelum dilepaskan terhadap persekitaran. Rodium banyak dipilih berbanding logam-logam kumpulan paltinum lain sebagai mangkain bagi tindak balas penukaran nitrogen oksida kepada gas oksigen dan nitrogen.^[9]

2 NO_x → x O₂ + N₂

Rujukan sunting

^ Lide, D. R., penyunting (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Handbook of Chemistry and Physics (PDF) (ed. ke-86). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.
^ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. m/s. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
^ "Rhodiumpreis aktuell in Euro und Dollar | Rhodium | Rhodiumkurs". finanzen.net.
^ Wollaston, W. H. (1804). "On a New Metal, Found in Crude Platina". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. 94: 419–430. doi:10.1098/rstl.1804.0019.
^ Griffith, W. P. (2003). "Rhodium and Palladium – Events Surrounding Its Discovery". Platinum Metals Review. 47 (4): 175–183.
^ Hiromu, Sakurai (1998). 元素111の新知識 (dalam bahasa Jepun). Kodansha. m/s. 216. ISBN 4-06-257192-7.CS1 maint: ref=harv (link)
^ Cramer, Stephen D.; Covino, Jr., Bernard S., penyunting (1990). ASM handbook. Materials Park, OH: ASM International. m/s. 393–396. ISBN 978-0-87170-707-9.
^ Barbalace, Kenneth, "Table of Elements". Environmental Chemistry.com; 2007-04-14.
^ Shelef, M.; Graham, G. W. (1994). "Why Rhodium in Automotive Three-Way Catalysts?". Catalysis Reviews. 36 (3): 433–457. doi:10.1080/01614949408009468.

Pautan luar sunting

Kategori berkenaan Rodium di Wikimedia Commons

Rencana berkenaan kimia ini ialah rencana tunas. Anda boleh membantu Wikipedia dengan mengembangkannya.

[1] Lide, D. R., penyunting (2005). "Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds". CRC Handbook of Chemistry and Physics (PDF) (ed. ke-86). Boca Raton (FL): CRC Press. ISBN 0-8493-0486-5.

[2] Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. m/s. E110. ISBN 0-8493-0464-4.

[3] "Rhodiumpreis aktuell in Euro und Dollar | Rhodium | Rhodiumkurs". finanzen.net.

[4] Wollaston, W. H. (1804). "On a New Metal, Found in Crude Platina". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. 94: 419–430. doi:10.1098/rstl.1804.0019.

[5] Griffith, W. P. (2003). "Rhodium and Palladium – Events Surrounding Its Discovery". Platinum Metals Review. 47 (4): 175–183.

[6] Hiromu, Sakurai (1998). 元素111の新知識 (dalam bahasa Jepun). Kodansha. m/s. 216. ISBN 4-06-257192-7.CS1 maint: ref=harv (link)

[ASM13B-7] Cramer, Stephen D.; Covino, Jr., Bernard S., penyunting (1990). ASM handbook. Materials Park, OH: ASM International. m/s. 393–396. ISBN 978-0-87170-707-9.

[8] Barbalace, Kenneth, "Table of Elements". Environmental Chemistry.com; 2007-04-14.

[Whyrhodium-9] Shelef, M.; Graham, G. W. (1994). "Why Rhodium in Automotive Three-Way Catalysts?". Catalysis Reviews. 36 (3): 433–457. doi:10.1080/01614949408009468.

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]