Bahasa Austronesia Purba
Bahasa Austronesia Purba (singkatan PAN) [1] ialah bahasa leluhur hipotesis kepada bahasa-bahasa Austronesia, salah satu keluarga bahasa utama di dunia, yang merangkumi bahasa Melayu. Bahasa Austronesia Purba difahamkan mula muncul di pulau Taiwan sebelum berpecah pada sekitar 5,500-6,000 SM.[2] Bentuk leluhur atau induk bahasa ini telah dikaji melalui kaedah perbandingan pelbagai bahasa yang wujud di bawah rumpun Austronesia ini.
Bahasa Austronesia Purba | |
---|---|
PAN | |
Rekonstruksi | Bahasa-bahasa Austronesia |
Rantau | Taiwan |
Rekonstruksi turutan |
Fonem
suntingAturan fonem atau unit sebutan terkecil tuturan bahasa ini telah dibentangkan beberapa kali oleh beberapa pakar bahasa iaitu:
- Robert Blust dari Universiti Hawaii di Manoa, pada tahun 1999[2]
- John Wolff, pada tahun 2010.[3]
Teori Blust (1999)
suntingBlust menyusun sebanyak 25 konsonan, 4 vokal, dan 4 diftong dibina semula yang difikirkan wujud dalam penuturan bahasa Austronesia Purba. Namun, Blust mengakui bahawa beberapa konsonan yang dibina semula masih kontroversial dan diperdebatkan.
Bibir/ labial |
Gusi/ Alveolar |
Lelangit/ Palatal |
Gelungan/ Retrofleks |
Velar | Uvular | Glotis | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hentian tanpa suara | p /p/ | t /t/ | k /k/ | q /q/ | ||||||||||
Hentian bersuara | b /b/ | d /d/ | D /ɖ/ | g /ɡ/; j /ɡʲ/ | ||||||||||
Sengauan | m /m/ | n /n/ | ñ /ɲ/ | ŋ /ŋ/ | ||||||||||
Geseran/Frikatif | S /s/ | s /ʃ/ | h /h/ | |||||||||||
Letusan/afrikat | C /t͡s/ | c /t͡ʃ/, z /d͡ʒ/ | ||||||||||||
Sisian | l /l/ | N /ʎ/ | ||||||||||||
Tamparan atau getaran | r /ɾ/; R /r/ atau /ʀ/ | |||||||||||||
Malaran | w /w/ | y /j/ |
- Vokal
Ketinggian | Depan | Tengah | Belakang | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Sempit | i /i/ | u /u/ | |||||
Tengah | ə /ə/ | ||||||
Luas | a /a/ |
- * -ay
- * -aw
- * -uy
- * -iw
Aturan Wolff (2010)
suntingBibir/ labial |
Gusi/ Alveolar |
Lelangit/ Palatal |
Velar | Uvular | Glotis | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hentian tanpa suara | p /p/ | t /t/ | c /c/ | k /k/ | q /q/ | |||||||
Hentian/geseran bersuara | b /b/ | d /d/ | j /ɟ/ | g /ɡ/ | ɣ /ʁ/ | |||||||
Sengauan | m /m/ | n /n/ | ŋ /ŋ/ | |||||||||
Geseran tanpa suara | s /s/ | j /h/ | ||||||||||
Sisian | l /l/ | ɬ /ʎ/ [4] | ||||||||||
Malaran | w /w/ | y /j/ |
Perbandingan kosa kata
suntingPerkataan yang dicondongkan pada lajur pertama ialah perkataan lama yang diketahui diturunkan dari akar Austronesia.
- Haiwan
Haiwan | Austronesia Purba | Melayu-Polinesia Purba | Oceanik Purba | Polinesia Purba |
---|---|---|---|---|
anjing (asu)[5] | *asu | *asu | – | – |
burung | *qayam | *qayam, *manuk[6] | *manuk | *manu |
ular | *SulaR | *hulaR, *nipay | *mwata | *ŋata |
kutu | *kuCu | *kutu | *kutu | *kutu |
ikan | *Sikan | *hikan | *ikan | *ika |
ayam (manuk)[7] | *manuk | – | – | – |
- Tubuh badan
Tubuh badan | Proto-Austronesia | Proto-Malayo-Polinesia | Proto-Oseanik | Proto-Polinesia |
---|---|---|---|---|
tangan | *(qa)lima | *(qa)lima | *lima | *lima |
kaki | *qaqay | *qaqay | *waqe | *waqe |
kepala[8] (hulu)[9] | *qulu | *qulu | *qulu, *bwatu(k) | *qulu |
mata | *maCa | *mata | *mata | *mata |
telinga | *Caliŋa | *taliŋa | *taliŋa | *taliŋa |
hidung | *mujiŋ | *ijuŋ | *isuŋ | *isu |
mulut | *ŋusu | *baqbaq | *papaq | *ŋutu |
darah | *daRaq | *daRaq | *draRaq | *toto |
hati | *qaCay | *qatay | *qate | *qate |
tulang | *CuqelaN | *tuqelaŋ | *suri | *hui |
kulit | *qaNiC | *kulit | *kulit | *kili |
belakang (likur)[10] | *likud | *likud | *muri, *takuRu | *tuqa |
perut (tian)[11] | *tiaN | *tian, *kempuŋ | *tian | *manawa |
usus | *Cinaqi | *tinaqi | *tinaqi | |
payudara (susu)[12] | *susu | *susu | *susu | *susu, *huhu |
bahu | *qabaRa | *qabaRa | *(qa)paRa | *uma |
leher | *liqeR | *liqeR | *Ruqa, *liqoR | *ua |
rambut (bulu) | *bukeS | *buhek | *raun ni qulu | *lau-qulu |
gigi | *nipen | *ipen, *nipen | *nipon, *lipon | *nifo |
Rujukan
sunting- ^ "Kependekan Bahasa dan Dialek". Kamus Dewan Perdana (ed. pertama). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2020. m/s. xxxvi.
- ^ a b Blust, Robert; Australian National University. Pacific Linguistics (2009). The Austronesian languages. Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, The Australian National University. ISBN 978-0-85883-602-0.
- ^ Wolff, John U. (2010). ''Proto-Austronesian Phonology with Glossary''. Ithaca, NY: Cornell Southeast Asia Program Publications.
- ^ Wolff uses ⟨ɬ⟩ (which in IPA stands for a voiceless alveolar lateral fricative) to represent the proto-sound which he assumes to have been a palatal lateral [ʎ].
- ^ "asu". Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.
- ^ PMP *qayam = 'haiwan jinakan', PMP *manuk = 'burung jinakan, ayam', and PMP *manu-manuk = 'burung'.
- ^ "manuk". Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.
- ^ "kepala" meminjam dari bahasa Sanskrit iaitu कपाल kapāla.
- ^ "hulu". Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.
- ^ Maksud moden: 20-an:
- "likur". Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.
- ^ "tian". Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.
- ^ "susu". Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.
Pautan luar
sunting- Blust, Robert; Stephen, Trussel (2010). "The Austronesian Comparative Dictionary".
- Edisi baru kamus ini kelolaan Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology