Kinabatangan
Kinabatangan ialah sebuah daerah dan kawasan parlimen yang terletak di Bahagian Sandakan, timur Sabah, Malaysia. Penduduknya dianggarkan seramai 86,783 orang pada 2000. Ahli parlimen daerah Kinabatangan adalah Datuk Bung Mokhtar Radin yang mewakili rakyat Kinabatangan dalam Dewan Rakyat, Parlimen Malaysia sejak tahun 1999.
Daerah Kinabatangan كينباتاڠن | |
|---|---|
 | |
| Etimologi: Sungai Yang Panjang | |
 | |
| Negara |  Malaysia |
| Negeri |  Sabah |
| Bahagian | Bahagian Sandakan |
| Pusat Pentadbiran | Pekan Kota Kinabatangan |
| Kerajaan | |
| • Badan | Majlis Daerah Kinabatangan |
| • Pegawai Daerah | En. Arisin bin Aripin |
| • MP | Yang Berhormat Dato' Sri Bung Moktar Radin (BN-UMNO) (Kinabatangan)  |
| Luas | |
| • Jumlah | 6,605 km2 (2,550 batu persegi) |
| Penduduk (2020) | |
| • Jumlah | 143,112 |
| Zon waktu | UTC+8 (WPM) |
| Nombor plat | SS (1980-2018) SM (2018-) |
| Laman web | http://www.sabah.gov.my/pd.kbtg/ www.sabah.gov.my/pd.kbtg] |
Etimologi sunting
Nama Kinabatangan pada mulanya dipanggil Cinabatangan yang mana bermaksud Sungai Yang Panjang oleh Kerabat China bernama Ong Sung Peng yang telah tiba pada kurun ke-16 lagi. Dipercayai bahawa nama Kampung Mumiang, Sukau dan Bilit berasal dari bahasa China.
Sejarah sunting
Nama Kinabatangan telah pun digunakan oleh penduduk tempatan seperti direkod dalam buku pengarang Perancis pada tahun 1782[1] dan 1837, lama sebelum kedatangan pendatang Cina ke kawasan ini.[2]. Selain itu rekod Brunei telah merakamkan mengenai perkahwinan Sultan Ahman, saudara Sultan Muhammad, dengan Puteri Kinabatangan, yang memerintah 1408-1426, juga lama sebelum kedatangan pendatang Cina ke situ.[3] Nama Kinabatangan kemungkinannya dari kalimat yang terhasil dari nama pokok dan sebutan. [4]
Pada Mulanya daerah ini dikenali sebagai Pejabat Daerah Lamag yang ditubuhkan pada tahun 1905 oleh Kerajaan Chartered Company yang mana pusat pentadbiranya terletak di Lamag yang hanya berfungsi dalam urusan Pentadbiran dan Mahkamah sahaja.
Kini ia di Kenali sebagai Pejabat Daerah Kinabatangan di mana ia mempunyai fungsi yang lebih meluas termasuklah dalam Perancang Pembangunan Daerah, Sosioekonomi, Kemudahan Infrastruktur dan juga Modal Insan.
Pentadbiran sunting
Majlis Daerah Kinabatangan ditubuhkan pada 01hb. Julai 1968 di bawah peruntukkan seksyen 3 Ordinan Kerajaan Tempatan 1961 melalui pewartaan ‘Kinabatangan District Council Instrument 1968’ (G.N.S 62 Tahun 1968). Pada awal penubuhannya, pejabat pentadbiran Majlis Daerah Kinabatangan di kawasan Pekan Bukit Garam sehingga ianya berpindah ke Pekan Kota Kinabatangan pada 20hb. November 1987.
Had dan bidang kuasa Majlis Daerah Kinabatangan menjangkaui seluruh kawasan Daerah Kinabatangan. Pada ketika ini, secara teknikal had dan bidang kuasa Majlis merangkumi dua daerah iaitu Daerah Kinabatangan dan Daerah Tongod yang dianggarkan mempunyai keluasan 1,759,379 hektar. Manakala kawasan operasi perkhidmatan dan pembangunan Majlis pula adalah tertumpu dalam kawasan Pekan Kota Kinabatangan seluas 2,048 hektar dan Pekan Tongod seluas 243 hektar.
Majlis Daerah Kinabatangan adalah merupakan salah satu unit pentadbiran dan perkhidmatan di peringkat daerah yang berperanan melaksanakan program-program pembangunan di peringkat tempatan. Oleh itu, kemajuan sesuatu kawasan dalam kawalan Majlis Daerah adalah bergantung kepada keupayaannya sendiri. Sekiranya Majlis Daerah berjaya melaksanakan fungsinya dengan berkesan, maka ianya akan dapat berkembang pesat serta berdaya saing dan maju dalam arus Pembangunan Negara.
Senarai Mukim sunting
- Mukim Sukau
- Mukim Bukit Garam
- Mukim Paris
- Mukim Litang
- Mukim Batu Puteh
- Mukim Tanjung Aru
- Mukim Suan Lamba
- Mukim Lubukan
- Mukim Mumiang
Geografi sunting
Daerah Kinabatangan terletak di sebelah Pantai Timur Sabah dalam Bahagian Sandakan. Ianya berkeluasan 6,605 km persegi dan terdiri daripada 78 buah kampung (yang berada dalam kawasan DUN.58 dan DUN.59) serta bersempadan dengan empat buah daerah iaitu dengan Daerah Sandakan di utara, Daerah Beluran di barat-laut, dengan Daerah Lahad Datu di selatan dan daerah Daerah Tongod di baratnya.
Bentuk topografi bahagian bawah dan tengah Kinabatangan terdiri daripada lembah sungai. Di bahagian utara, sebelah Barat dan Selatan merupakan kawasan yang berbukit bukau dan curam. Manakala bahagian timur (pantai dan kuala sungai Kinabatangan) merupakan kawasan tanah rata dan mempunyai hutan paya bakau dan nipah. Sungai Kinabatangan merupakan sungai yang terpanjang di Sabah dengan kepanjangan 560 km dan mengalir ke arah Laut Daerah Kinabatangan merupakan merupakan antara daerah yang terbesar di Sabah.
Alam Semulajadi
Daerah Kinabatangan terkenal dengan alam semula jadinya terutama sekali hidupan liarnya yang menjadi tumpuan pelancongan di Daerah ini.
Pembangunan sunting
Kemudahan Awam
Daerah Kinabatangan di lengkapi dengan pelbagai kemudahan awam seperti Hospital, Ibu Pejabat Polis, Pasar, dan sebagainya.
Jambatan Kinabatangan merupakan salah satu penghubung utama antara Bahagian Sandakan dan Bahagian Tawau
Demografi sunting
Menurut banci yang dikeluarkan oleh kerajaan negeri Sabah pada tahun 2022 (Banci Penduduk dan Perumahan Tahun 2022), jumlah penduduk di Daerah Kinabatangan adalah seramai 198,100 orang (57.47% lelaki dan 42.53% wanita). 43,900 (77.68% Bumiputera, 20.96% Lain-lain dan 1.37% Kaum Cina) orang adalah Warga Negara manakala 154,200 Bukan Warna Negara.
Orang Sungai di Daerah Kinabatangan sunting
Asal usul nama Orang Sungai, Istilah Orang Sungai wujud bermula pada tahun 1881, apabila residen pertama Sandakan iaitu Sir William Pryer telah menjalankan ekspedisi menyusur sepanjang Sungai Kinabatangan. Sewaktu ekspedisi tersebut, rombongan beliau telah terserempak dengan sekumpulan masyarakat yang mendirikan petempatan di tebing sungai serta mempunyai kemahiran bercucuk tanam. Disebabkan masalah komunikasi pada ketika itu, beliau tidak mengetahui asal-usul masyarakat tersebut dan untuk memudahkan, beliau telah menamakan kumpulan masyarakat ini dengan panggilan "The River People" yang ertinya "Orang Sungai". Sejak dari itu nama Orang Sungai mula digunapakai secara meluas untuk merujuk kepada Suku-suku Asli di Daerah Kinabatangan.
Walaupun hakikatnya mereka mempunyai asal usul dan latarbelakang yang berbeza "Orang Sungai" itu bukanlah dari Ras Bangsa atau Satu Keturunan Genetik yang sama, melainkan "Orang Sungai" sebenarnya adalah istilah Bangsa atau Etnik yang dicipta secara politik dan mula di popularkan selepas Kemerdekaan.
Berikut adalah pecahan Etnik-etnik Orang Sungai yang terdapat di Daerah Kinabatangan:
| No | Etnik | Agama | Bahasa | Kampung |
| 1 | Buludupi (Ida'an) | Islam | Ida'anik | Abai, Bilit, Litang, Sentosa Jaya, Sukau dan Tomanggong |
| 2 | Dumpas | Islam | Paitanik | Bukit Garam |
| 3 | Mangkaak | Kristian dan Islam | Dusunik | Bukit Garam |
| 4 | Makiang | Islam | Paitanik | Bukit Garam dan Kuamut |
| 5 | Minokok | Islam dan Kristian | Dusunik | Bukit Garam |
| 6 | Rumanau | Islam | Paitanik | |
| 7 | Sebangan /Abai | Islam | Paitanik | Abai |
| 8 | Sukang | Islam | Dusunik | Batu Puteh, Bukit Garam dan Manggaris |
| 9 | Sugud | Islam | Paitanik | Bukit Garam dan Litang |
Kaum Etnik
Sungai merupakan penduduk asal dan kaum terbesar di Daerah Kinabatangan, namun terdapat juga Etnik-Etnik lain yang turut mendiami di daerah ini antaranya seperti Bugis, Tidung, Bajau, Suluk dan Kagayan.
Agama dan Kepercayahan
Majoriti penduduk daearah Kinabatangan beragama Islam dan juga terdapat minoriti kecil penganut Kristian dan agama lain di Kinabatangan.
Tempat Menarik sunting
Daerah Kinabatangan antara daerah yang terkenal dengan tempat - tempat menarik dan pelancongannya seperti
- Kinabatangan Wildlife Sanctuary
- Kinabatangan Jungle Camp
- Muzium Agop Batu Tulug
- Gua Batu Supu
Pesta sunting
Pesta Damas merupakan pesta kebudayaan etnik Orang Sungai yang diadakan setiap tahun di Pekan Sukau, Kinabatangan.
Rujukan sunting
- ^ Beiträge zur Völker- und Länderkunde Matthias Christian Sprengel, Johann Reinhold Forster - 1782
- ^ Précis de la géographie universelle ou description de toutes les parties du ... By Conrad Malte-Brun
- ^ A History of Brunei By Graham E. Saunders
- ^ Dewan bahasa, Volume 22, Dewan Bahasa dan Pustaka, Dewan Bahasa dan Pustaka, 1978