Dikotomi

Sebuah dikotomi ialah pembahagian daripada satu objek keseluruhan (atau set) kepada dua bahagian (subset). Dalam erti kata lain, beberapa bahagian ini mestilah

• bersama lengkap: segala-galanya mesti dimiliki oleh satu bahagian atau yang lain, dan
• saling eksklusif: tiada apa yang boleh dimiliki secara serentak kepada kedua-dua bahagian.

Dalam rajah ini, set semesta, U (keseluruhan segi empat) diperlakukan dikotomi menjadi dua set: A (merah jambu) dan pelengkap, A^c (kelabu).

Sekiranya terdapat A sebagai contoh, dan ia dibahagikan kepada bahagian B dan bukan-B, maka bahagian-bahagian tersebut membentuk dikotomi: mereka saling eksklusif, kerana tiada bahagian B terkandung dalam bukan-B dan sebaliknya, dan ia bersama lengkap, kerana mereka meliputi semua A, dan bersama-sama sekali lagi memberikan A. Pembahagian sedemikian juga sering dipanggil pembahagian dua. Dua bahagian yang terbentuk ialah pelengkap. Dalam logik, pembahagian adalah bertentangan jika wujud proposisi supaya ia memegang satu dan bukan yang lain.

Merawat pemboleh ubah berterusan atau berbilang pemboleh ubah kategori sebagai pemboleh ubah binari dipanggil sebagai dikototomisasi. Ralat pendiskretan yang wujud dalam dikotomi diabaikan buat sementara waktu bagi tujuan pemodelan.

Contoh

• Dalam teori set, satu hubungan dikotomi R wujud ketika sama ada aRb atau bRa, tetapi bukan kedua-duanya, bagi keseluruhan a atau b.
• Dikotomi palsu ialah sebuah falasi tidak rasmi yang terdiri daripada anggapan dikotomi gagal salah satu atau kedua-dua syarat: ia tidak menyeluruh dan/atau tidak saling eksklusif. Dalam bentuk paling biasa, dua perihal dibentangkan seolah-olah ia adalah menyeluruh, sedangkan terdapat alternatif lain yang mungkin. Dalam sesetengah kes, ia mungkin dipaparkan seolah-olah ia saling eksklusif walaupun terdapat perihal pertengahan yang luas.
• Pengelasan dikotomi melibatkan pengelasan objek kepada dua bahagian secara berturutan: misalnya, membahagikan sekumpulan buku kepada buku baharu dan lama (bukan baharu), dan kemudiannya membahagikannya berdasarkan bahasa: buku bahasa Melayu dan bukan Melayu.
• Dalam statistik, data dikotomi hanya mungkin wujud pada dua peringkat pengukuran pertama, iaitu pada peringkat pengukuran nominal (seperti kerakyatan "British" lwn "Amerika") dan pada tahap pengukuran ordinal (seperti "tinggi" lwn "pendek"). Pemboleh ubah yang diukur secara dikotomi dipanggil pemboleh ubah boneka.
• Dalam sains komputer, khususnya dalam kejuruteraan bahasa pengaturcaraan, dikotomi ialah penduaan asas dalam reka bentuk bahasa. Sebagai contoh, C++ mempunyai dikotomi dalam model ingatannya (timbunan berbanding tindanan), manakala Java mempunyai dikotomi dalam sistem jenisnya (berujukan berbanding jenis data primitif).
• Dalam astronomi dikotomi berlaku apabila Bulan atau planet inferior betul-betul separuh terang seperti yang dilihat dari Bumi. Bagi Bulan, ini berlaku sedikit sebelum suku orbit Bulan, dan sedikit selepas tiga suku orbit Bulan, pada 89.85° dan 270.15° masing-masing. Dikotomi berlaku apabila sudut Matahari-Bulan-Bumi ialah 90°. (Ini tidak boleh dikelirukan dengan Kuadratur (astronomi) iaitu apabila sudut Matahari-Bumi-Bulan/planet atas ialah 90°.)