Empangan Bakun

Empangan Bakun ialah sebuah empangan hidroelektrik yang merentasi Sungai Balui di Sarawak, Malaysia. Ia merupakan sebuah empangan batu dilitupi konkrit yang tertinggi di dunia di dalam dunia industri bekalan air dan elektrik yang akan dibina. Ia juga akan menjadi empangan kedua terbesar di Asia, selain beberapa empangan yang lebih besar di negara China. Empangan Bakun yang terletak di Daerah Belaga, Bahagian Kapit, Sarawak, Malaysia, di Sungai Balui, anak sungai atau sumber Sungai Rajang dan kira-kira enam puluh kilometer di timur Belaga.

Tenaga elektrik yang akan dijanakan akan disalurkan dari Sarawak ke Semenanjung Malaysia. Rancangan asal adalah untuk menggunakan 30% janaan di Sarawak dan selebihnya disalurkan ke Semenanjung Malaysia. Penghantaran ini memerlukan 660 km talian DC voltan tinggi di Sarawak dan 670 km talian DC voltan tinggi di bawah laut merentasi Laut Cina Selatan.

Di masa hadapan, janaan dari Empangan Bakun dirancang untuk disambungkan ke Grid Elektrik Borneo, yang akan menghubungkan grid elektrik sedia ada di Sarawak, Sabah, Brunei dan Kalimantan. Rancangan ini disebut-sebut di mesyurat negara ASEAN, sebelum projek ini siap dibina.

Sejarah projek

Cubaan pertama

Kerja ukur tanah dimulakan pada tahun 1960-an dan kajian diteruskan pada tahun 1980-an. Kajian merangkumi pelan induk dan upaya bina, kajian batuan dan tanah, kajian janaan hidro, reka bentuk empangan, kajian alam sekitar dan sosioekonomi dan kajian talian penghantar.

Projek ini telah dimulakan pada 1986, tetapi dihentikan pada 1990 berdasarkan unjuran merosot kegunaan elektrik disebabkan kemelut ekonomi 1985 dan keputusan membangunkan dahulu industri gas asli.

Cubaan kedua

Projek ini diteruskan semula oleh YAB Mahathir Mohamad pada 1993. Pada Januari 1994, projek ini diswastakan kepada Bakun Hydroelectric Corporation, iaitu syarikat usahasama Ekran Berhad, Tenaga Nasional Berhad, Kerajaan Sarawak, Syarikat SESCO Berhad dan Malaysia Mining Corporation Berhad. Bakun Hydroelectric Corporation telah memberi kontrak elektrikal, mekanikal dan penghantaran kepada ABB. Beberapa pakar runding yang terlibat ialah Snowy Mountain Engineering Corporation, TNB Hydro (anak syarikat Tenaga Nasional Berhad) dan KLIA Consult.

Projek ini terhenti akibat kemelut ekonomi 1997.

Cubaan ketiga

Pada Mei 2000, Kerajaan Malaysia telah mengambil alih projek dengan membeli kepentingan Bakun Hydroelectric Corporation, dan meneruskan projek melalui syarikat milik kerajaan, Sarawak Hidro Sdn Bhd. Hanya pembinaan Empangan Bakun diteruskan dan kerja pembinaan ditawarkan melalui kontrak “turnkey”. Pembinaan talian penghantar bawah laut tidak akan dilaksanakan.

Kontraktor baru ialah Malaysia-China Hydro JV Consortium, iaitu syarikat usahasama Sime Engineering Berhad, iaitu anak syarikat Sime Darby Berhad dan Sino-Hydro Corporation dari China. Rakan kongsi kecil yang lain ialah WCT Berhad, MTD Capital Berhad, Ahmad Zaki Resources Berhad, Syarikat Ismail Berhad dan Edwards & Sons Berhad. Tarikh siap ditetapkan pada September 2007. Harga kontrak sivil ialah RM 1.8 bilion. Kerja elekromekanikal diberi pada satu kontrak kepada IMPSA dari Argentina dan satu kontrak lagi kepada Alstom dari Perancis.

Pada 2004, pakar runding JW Knowles telah diupah untuk mengkaji sebab kelewatan projek. Jururunding lain yang terlibat ialah Snowy Mountain Engineering Corporation dan OPUS International Malaysia.

Perkembangan terkini semasa cubaan ketiga

Pada tahun 2003, Gulf International Investment Group (GIIG) telah meletak wang pertaruhan sebanyak RM500 juta, sebagai permulaan ingin membeli 60% projek Empangan Bakun. GIIG ialah syarikat usaha sama antara Syed Mokhtar Al-Bukhary, orang kaya dari Malaysia dan Mohamad Ali Al-Abbar, orang kaya dari Dubai. Tujuan pembelian ialah sebagai sumber tenaga elektrik untuk sebuah lagi pelaburan mereka iaitu kilang pelebur aluminium yang akan dibina di Similajau, Sarawak. Rancangan ini tidak diteruskan akibat kelewatan pembinaan Empangan Bakun.

Di tahun 2006, berikutan kenaikan bahan api seperti gas asli dan minyak, talian penghantar bawah laut yang dahulunya tidak berdaya maju, kini telah dikaji semula untuk dilaksanakan. Tenaga Nasional Berhad telah menyatakan hasrat ingin menggunakan sumber hidroelektrik dari Sarawak menjelang 2012. Berikutan itu, beberapa syarikat telah menunjuk minat dan Sime Darby ialah yang terkehadapan dalam usaha mendapatkan kontrak melaksanakan talian penghantar bawah laut ini.

Pada November 2006, berita tersebar mengenai penggabungan Sime Darby Berhad, Golden Hope Plantations Berhad dan Kumpulan Guthrie Berhad menjadi sebuah syarikat baru dengan modal berbayar RM 31 bilion. Serentak dengan penggabungan tersebut, anak syarikat Sime Darby iaitu Sime Engineering Sdn Bhd akan mengambil alih sebahagian kepentingan kerajaan dalam Sarawak Hidro Sdn Bhd.

Pemeliharaan alam sekitar

Pembinaan Empangan Bakun ini mengakibatkan 9,000 penduduk sekitar dipindahkan dari kawasan yang akan ditenggelamkan, Mereka telah ditempatkan semula di kampung rumah panjang Sungai Asap berhampiran Bakun.

Laporan Penilai Kesan Alam Sekitar atau secara ringkasnya EIA bagi projek Empangan Bakun menyatakan bahawa paras air tasik Bakun ialah 195 meter dan 228 meter yang telah membentuk 18 buah pulau. Namun begitu, sehingga Februari 2010 paras air Empangan Bakun telah mencecah 228 meter dan menyebabkan ladang-ladang baru, kawasan perkuburan baru dan rumah panjang baru tenggelam.

Spesifikasi Empangan Bakun

Bahagian kekal empangan adalah seperti berikut:

• Empangan utama
  • Tinggi 205 m dari tapak ke puncak. Panjang 750 m dari hujung ke hujung. Isipadu 16.71 juta meter padu.
  • Aras puncak ialah 235 m atas aras laut. Aras air maksimum ialah 232 m. Aras operasi ialah 228 m maksimum dan 195 m minimum.
  • Takungan : luas permukaan ialah 695 km persegi, dan kawasan tadahan ialah 14,750 km persegi. Isipadu takungan ialah 43,800 juta meter padu.
• Tandop – 8 petak dengan 2 pintu tandop setiap petak.
• Alur limpah – luahan 15,000 meter padu sesaat.
• Terowong jana – 8 terowong dengan 8.5 m bukaan rentang, dan panjang 760 m setiap satu.
• Rumah janakuasa
  • Di atas tanah, 4 tingkat berukuran 250 m panjang x 48 m lebar x 48 m tinggi.
  • 8 set jana kuasa merangkumi 8 turbin jenis Francis dengan bersaiz 300 MW sebuah, 8 jana kuasa bersaiz 360 MVA sebuah dan 8 pemboleh ubah bersaiz 360 MVA sebuah.

Talian penghantar

Terdapat tiga bahagian utama talian penghantar:

Pertama, talian AC voltan tinggi dari Bakun ke Bintulu sepanjang 160 km. Talian 275 kV ini akan mengalirkan tenaga dari Empangan Bakun ke sebuah stesen pencawang di Bintulu, dan seterusnya ke grid elektrik Sarawak yang dikendalikan oleh Syarikat SESCO Berhad.

Kedua, talian DC voltan tinggi dari Bakun ke Tanjung Parih, Sarawak sepanjang 660 km. Talian ini pada voltan 500 kV jenis dwikutub (dua kutub; positif dan negatif).

Ketiga, talian DC voltan tinggi dari Tanjung Parih, Sarawak ke Tanjung Tenggara, Johor sepanjang 670 km. Talian ini berada di bawah lautan pada voltan 500 kV dengan 3 atau 4 kabel dengan keupayaan 700 MW seutas.

Sebagai sebahagian system talian penghantar ini, 2 stesen pengubah akan dibina di Bakun dan Tanjung Tenggara. Talian DC voltan tinggi ini akan disambung ke Grid Nasional yang dikendalikan oleh Tenaga Nasional Berhad.

Fakta menarik

Apabila siap nanti:

• Empangan Bakun akan menjadi empangan jenis CFRD yang tertinggi di dunia dengan ketinggian 205 m.
• Tasik Bakun akan menjadi tasik terbesar di Malaysia (mengikut isipadu dan juga luas permukaan).
• Stesen jana kuasa Bakun akan menjadi penjana elektrik terbesar di Malaysia, mengatasi Empangan Pergau.
• Talian penghantar bawah laut Bakun akan menjadi yang terpanjang di dunia, mengatasi talian penghantar dari Norway ke Belanda.

Lihat juga

• Tenaga Nasional Berhad
• Grid Nasional
• Syarikat SESCO Berhad

Rujukan

Economic Planning Unit (1996), Bakun – Green Energy For The Future, Kuala Lumpur, Malaysia: Percetakan Nasional Bhd. Ringkasan buku(Inggeris) Diarkibkan 2007-01-11 di Wayback Machine

Pautan luar

• (Inggeris) Sejarah Projek International Development Study diambil pada 15 Disember 2006.
• (Inggeris) Peranan ABB [1] diambil pada 15 Disember 2006
• (Inggeris) Dirty dam draws dirty smelters Diarkibkan 2009-06-11 di Wayback Machine Asian Times Online. Diambil pada 26 Januari 2006.