Wikipedia

Buta warna

(Dilencongkan dari Kebutaan warna)
Rencana ini mengenai kebutaan warna dalam manusia. Untuk kebutaan warna dalam spesies lain, sila lihat Penglihatan warna.
"Buta warna" dilencongkan ke sini. Untuk kegunaan lain, lihat Buta warna (nyahkekaburan).

Buta warna atau kekurangan penglihatan warna ialah ketidakbolehan atau kebolehan mengurang untuk melihat warna, atau melihat perbezaan warna, di bawah keadaan cahaya normal. Kebutaan warna menjejaskan sebahagian ketara penduduk dunia.[1] Tidak terdapat kebutaan sebenar, cuma sekadar kepincangan dalam pencerapan warna. Punca yang paling utama ialah kecacatan dalam perkembangan kon retina yang mencerap warna dalam cahaya dan memancarkan maklumat berkenaan kepada saraf optik. Jenis buta warna begini lazimnya merupakan kaedaan yang berkaitan seks. Gen-gen yang menghasilkan fotopigmen dibawa dalam kromosom X; jika sesetengah gen ini hilang atau rosak, maka kebutaan warna akan lebih ketara dalam lelaki berbanding perempuan kerana lelaki mempunyai satu kromosom X sahaja (bagi perempuan, gen yang hidup pada hanya salah satu daripada dua kromosom X-nya adalah memadai untuk membuahkan fotopigmen yang diperlukan).[2]

Buta warna atau kekurangan warna
Pengelasan dan sumber luaran
Ilustrasi penglihatan normal 1895 dan pelbagai jenis buta warna
ICD-10H53.5
ICD-9368.5
P. Data Penyakit2999
MedlinePlus001002
MeSHD003117
Wikipedia tidak memberikan nasihat perubatan Penafian perubatan

Kebutaan waran juga boleh terjadi oleh kerosakan fizikal atau kimia ke atas mata, saraf optik, atau bahagian-bahagian otak. Contohnya, mereka yang menghidap akromatopsia mengalami gangguan yang jauh berbeza, tetapi tetap sukar mencerap warna.

Ahli kimia Inggeris, John Dalton menerbitkan kertas sains pertama mengenai buta warna pada tahun 1798, "Extraordinary facts relating to the vision of colours" (Fakta-fakta luar biasa berkenaan penglihatan warna),[3] setelah menyedari dirinya juga buta warna. Berkat daripada usaha Dalton, kebutaan warna am dipanggil daltonism, walaupun istilah ini kini lebih khusus kepada deuteranopia.

Kebutaan warna lazimnya digolongkan sebagai kecacatan ringan, tetapi kadang-kadang terdapat keadaan yang mana ia memberikan kelebihan. Sesetengah kajian membuat kesimpulan bahawa golongan buta warna lebih cekap menembusi penyamaran warna tertentu. Hasil-hasil sedemikian mungkin mendatangkan sebab evolusi kepada betapa ketaranya buta warna merah–hijau.[4] Juga terdapat kajianyang menganjurkan bahawa mereka yang menghidap suatu jenis buta warna boleh membezakan warna-warna yang tidak dapat dibezakan oleh mereka yang berpenglihatan warna normal.[5]

Pengelasan sunting

Mengikut punca sunting

 
Pelangi warna seperti yang dilihat oleh seseorang tanpa sebarang kecacatan penglihatan warna.
 
Pelangi yang sama seperti yang dilihat oleh penghidap protanopia.
 
Pelangi yang sama seperti yang dilihat oleh penghidap deuteranopia.
 
Pelangi yang sama seperti yang dilihat oleh penghidap tritanopia.

Kecacatan penglihatan warna boleh digolongkan sebagai perolehan atau warisan.

  • Perolehan: Contohnya, kecederaan fizikal mahupun kimia pada mata, saraf optik atau bahagian otak yang memantau penglihatan warna
  • Warisan: Terdapat tiga jenis kecacatan penglihatan warna warisan atau kongenital, iaitu: monokromasi, dikromasi, dan trikromasi beranomali.
    • Monokromasi, atau "buta warna sepenuhnya", adalah ketidakupayaan untuk membezakan warna-warna (penglihatannya seolah-olah filem hitam putih); disebabkan oleh kecacatan atau ketiadaan kon. Monokromasi berlaku apabila dua atau ketiga-tiga pigmen kon hilang, maka penglihatan warna dan kecahayaan terhad kepada satu dimensi.
    • Monokromasi rod (akromatopsia) adalah ketidakupayaan tak progresif yang teramat jarang ditemui untuk membezakan mana-mana warna disebabkan tiadanya atau kerosakan kon retina. Ia dikaitkan dengan kepekaan cahaya (fotofobia), ayunan mata luar kawalan (nistagmus), dan kerabunan mata.
    • Monokromasi kon adalah kebutaan warna sepenuhnya yang jarang-jarang ditemui, diiringi oleh penglihatan yang agak normal, elektroretinogram, dan elektrookulogram. Monokromasi kon juga berpunca daripada mempunyai lebih daripada sejenis kebutaan warna dikromasi. Contohnya, seseorang yang menghidap protanopia dengan tritanopia sekaligus dikira mengalami monokromasi kon. Oleh sebab monokromasi kon adalah ketiadaan atau kerosakan lebih daripada satu kon dalam persekitaran retina, maka mempunyai dua jenis dikromasi adalah persamaannya.
    • Dikromasi merupakan kecacatan penglihatan warna sederhana parah yang mana tiadanya atau cacatnya satu daripada tiga mekanisme warna asas. Ianya adalah warisan, dan dalam kes protanopia atau deuteranopia, berkaitan seks, lebih-lebih lagi pada lelaki. Dikromasi berlaku apabila hilangnya salah satu pigmen kon, maka pencerapan warna terhad kepada dua dimensi.
    • Protanopia merupakan kecacatan penglihatan warna parah yang disebabkan oleh tiadanya sama sekali fotoreseptor retina merah. Ia merupakan sebentuk dikromatisme yang mana penghidapnya boleh mencerap cahaya dalam jarak gelombang 400 ke 650nm sahaja, daripada 700nm yang kebiasaannya. Warna merah tulen tidak kelihatan, sebaliknya hanya kelihatan hitam; warna-warna ungu tidak dapat dibezakan dengan biru; merah bercelup jingga mungkin kelihatan sebagai kuning yang amat malap, dan kesemua warna jingga-kuning-hijau yang terlalu jauh jarak gelombangnya untuk merangsang reseptor biru kelihatan serba kuning. Ia adalah warisan, berkaitan seks dan terdapat pada 1% lelaki.
    • Deuteranopia merupakan kecacatan penglihatan warna yang mana tiadanya fotoreseptor retina hijau, menjejaskan pembezaan merah–hijau secara sederhana. Ia merupakan bentuk dikromatisme yang mana hanya terdapat dua pigmen kon. Ia juga warisan dan berkaitan seks.
    • Tritanopia adalah gangguan penglihatan warna yang jarang sekali, yang mana hanya terdapat dua pigmen kon dan ketiadaan sama sekali reseptor retina biru. Yang biru kelihatan kehijauan, kuning dan jingga kelihatan seakan merah jambu, manakala warna ungu kelihatan merah. Ia berkaitan dengan Kromosom "7".
    • Trikromasi beranomali adalah sejenis kecacatan penglihatan warna warisan yang sering ditemui, terjadi apabila salah satu daripada ketiga-tiga pigmen kon mengalami kelainan pada kepekaan spektrum. Ini menyebabkan kecacatan, bukan kehilangan, trikromasi (penglihatan warna normal tiga dimensi).
    • Protanomali merupakan kecacatan penglihatan warna lembut yang mana kelainan kepekaan spektrum pada reseptor retina merah (lebih dekat kepada respons reseptor hijau) menyebabkan kesukaran membezakan merah dengan hujau. Ianya warisan, berkaitan seks dan terdapat pada 1% lelaki.
    • Deuteranomali, disebabkan oleh anjakan yang serupa pada reseptor retina hijau, adalah kecacatan penglihatan warna yang paling umum ditemui, menjejaskan sedikit pembezaan merah–hijau pada 5% lelaki Eropah. Ianya warisan dan berkaitan seks.
    • Tritanomali adalah kecacatan penglihatan warna warisan yang jarang ditemui, menjejaskan pemebzaan biru–hijau dan kuning–merah. Berbeza dengan bentuk-bentuk lain, ia tidak berkaitan seks, sebaliknya berkaitan dengan Kromosom "7".[6]

Mengikut rupa bentuk klinikal sunting

Berasaskan rupa bentuk klinikal, kebutaan warna boleh diperikan sebagai sepenuhnya atau separa. Kebutaan warna sepenuhnya jauh lebih jarang daripada kebutaan warna separa.[7] Terdapat dua jenis kebutaan warna yang utama, iaitu kesukaran membezakan merah dengan hijau, dan kesukaran membezakan biru dengan kuning.[8][9]

  • Buta warna sepenuhnya
  • Buta warna separa
    • Merah–hijau
    • Dikromasi (protanopia dan deuteranopia)
    • Trikromasi beranomali (protanomali dan deuteranomali)
    • Biru–kuning
    • Dikromasi (tritanopia)
    • Trikromasi beranomali (tritanomali)

Imejan imunopendarfluor adalah satu cara untuk menentukan pengekodan warna merah-hijau. Pengekodan warna yang biasa adalah sukar untuk dibezakan buat mereka yang buta warna merah-hijau (protanopia atau deuteranopia). Menggantikan merah dengan magenta (atas) atau hijau dengan firus (bawah) meningkatan keterlihatan untuk individu-individu sedemikian.[10]

Jenis sunting

Buta warna sepenuhnya sunting

Akromatopsia secara khususnya bermaksud ketidakupayaan melihat warna. Walaupun istilah tersebut juga bererti gangguan perolehan seperti akromatopsia serebrum yang juga dikenali sebagai agnosia warna, namun ia biasanya memaksudkan gangguan penglihatan warna kongenital (iaitu lebih kepada monokromasi rod daripada monokromasi kon).[11]

Penghidap akromatopsia serebrum tidak boleh mencerap warna walaupun matanya mampu membezakan warna. Sesetengah pihak tidak menerima ini sebagai buta warna kerana kegagalannya terletak pada pencerapan, bukan penglihatan. Ianya merupakan bentuk-bentuk agnosia visual.[11]

Buta warna merah–hijau sunting

 
Pewarisan resesif berkaitan X

Protanopia, deuteranopia, protanomali, dan deuteranomali merupakan kebutaan warna warisan umum yang menjejaskan sebahagian ketara daripada jumlah manusia di dunia, yang mana penghidapnya sukar membezakan warna merah dengan hijau kerana ketiadaan fotoreseptor retina merah atau hijau.[12][13] Ianya berkaitan dengan seks: kebutaan warna merah–hijau genetik lebih ketara pada lelaki daripada perempuan kerana gen-gen untuk reseptor warna merah dan hijau terletak pada kromosom X, yang mana lelaki mempunyai satu sahaja sementara perempuan mempunyai dua. Perempuan (46, XX) menjadi buta warna merah–hijau hanya jika kedua-dua kromosom X-nya cacat pada gen-gen reseptor warna berkenaan, sementara lelaki (46, XY) menjadi buta warna jika kromosom X tunggalnya cacat.

Gen buta warna merah–hijau dipancarkan daripada seorang lelaki buta warna kepada kesemua anak perempuannya yang merupakan pembawa heterozigot dan rata-rata tidak terjejas. Sebaliknya, perempuan pembawa mempunyai peluang 50% untuk menurunkan anggota kromosom X yang bermutasi kepada setiap anak lelakinya. Anak-anak lelaki tidak menerima gen buta warna daripada bapa yang terjejas kerana mereka menerima kromosom Y dan bukan kromosom X-nya (yang cacat). Jika bapa yang terjejas mempunyai anak pembawa dengan ibu yang pembawa atau buta warna, maka anak-anak perempuan mereka mungkin buta warna dengan mewarisi kromosom X yang terjejas dari setiap ibu bapa.

Oleh sebab sebutir kromosom X dilumpuhkan secara rambang dalam setiap sel ketika perkembangan perempuan, adalah mungkin baginya untuk memiliki empat jenis kon yang berbeza, seperti apabila pembawa protanomali beranak dengan lelaki yang deuteranomali. Dengan menandakan alel penglihatan normal sebagai P dan D dan yang cacat dengan p dan d, si pembawa adalah PD pD sementara si lelaki adalah Pd. Anak perempuan mereka sama ada PD Pd atau pD Pd. Andaikan si anak adalah pD Pd. Setiap sel dalam badannya mengungkapkan sama ada kromosom pD ibunya atau Pd bapanya. Maka pencerapan merah–hijaunya akan melibatkan kedua-dua pigmen normal dan cacat untuk kedua-dua warna. Perempuan sedemikian adalah tetrakromasi kerana memerlukan campuran empat cahaya spektrum untuk memadankan cahaya yang sembarangan.

Lihat juga sunting

Rujukan sunting

Nota penjelasan


Kutipan
  1. ^ Wong B (2011). "Color blindness". Nat. Methods. 8 (6): 441. doi:10.1038/nmeth.1618. PMID 21774112. Unknown parameter |month= ignored (bantuan)
  2. ^ Carlson, Neil R. (2007). Psychology: The Science of Behaviour. New Jersey, USA: Pearson Education. m/s. 145. ISBN 978-0-205-64524-4.
  3. ^ Dalton, J (1798). "Extraordinary facts relating to the vision of colours: with observations". Memoirs of the Literary and Philosophical Society of Manchester. 5: 28–45. OCLC 9879327.
  4. ^ Morgan MJ, Adam A, Mollon JD (1992). "Dichromats detect colour-camouflaged objects that are not detected by trichromats". Proc. Biol. Sci. 248 (1323): 291–5. doi:10.1098/rspb.1992.0074. PMID 1354367. Unknown parameter |month= ignored (bantuan)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  5. ^ Mollon, J. D. (2005). "Multidimensional scaling reveals a color dimension unique to 'color deficient' observers" (PDF). Current Biology (15): R950–R952. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (bantuan)
  6. ^ Tovee, Martin J. (2008). An Introduction to the Visual System. Cambridge University Press. ISBN 0-521-70964-4.
  7. ^ Spring, Kenneth R. "Human Vision and Color Perception". Florida State University. Dicapai pada 2007-04-05. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (bantuan)
  8. ^ Paul S. Hoffman. "Accommodating Color Blindness" (PDF). Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 2008-05-15. Dicapai pada 2009-07-01.
  9. ^ Neitz, Maureen E., PhD. "Severity of Colorblindness Varies". Medical College of Wisconsin. Diarkibkan daripada yang asal pada 2007-02-05. Dicapai pada 2007-04-05.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  10. ^ Jones, S.A.; Shim, S.-H.; He, J. and Zhuang, X. (2011). "Fast, three-dimensional super-resolution imaging of live cells". Nat. Methods. 8 (6): 499–505. doi:10.1038/nmeth.1605. PMC 3137767. PMID 21552254.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  11. ^ a b Jan Dirk Blom (2009). A Dictionary of Hallucinations. Springer. m/s. 4. ISBN 978-1-4419-1222-0.
  12. ^ Bang Wong (2011). "Points of view: Color blindness". Nature Methods. 8 (6): 441. doi:10.1038/nmeth.1618. PMID 21774112. Unknown parameter |month= ignored (bantuan)
  13. ^ Neitz J, Neitz M (2011). "The genetics of normal and defective color vision". Vision Research. 51 (5): 633–51. doi:10.1016/j.visres.2010.12.002. PMC 3075382. PMID 21167193. Unknown parameter |month= ignored (bantuan)

Bacaan lanjut sunting

  • Kaiser, Peter K.; Boynton, Robert M. (1996). Human color vision. Washington, DC: Optical Society of America. ISBN 1-55752-461-0. OCLC 472932250.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  • McIntyre, D. John (2002). Colour blindness: causes and effects. Chester: Dalton Publishing. ISBN 0-9541886-0-8. OCLC 49204679.
  • Rubin, Melvin L.; Cassin, Barbara; Solomon, Sheila (1984). Dictionary of eye terminology. Gainesville, Fla: Triad Pub. Co. ISBN 0-937404-07-1. OCLC 10375427.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  • Shevell, Steven K. (2003). The science of color. Amsterdam: Elsevier. ISBN 0-444-51251-9. OCLC 52271315.
  • Hilbert, David; Byrne, Alexander (1997). Readings on color. Cambridge, Mass: MIT Press. ISBN 0-262-52231-4. OCLC 35762680.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  • Stiles, W. S.; Wyszecki, Günter (2000). Color science: concepts and methods, quantitative data and formulae. Chichester: John Wiley & Sons. ISBN 0-471-39918-3. OCLC 799532137.CS1 maint: multiple names: authors list (link)

Pautan luar sunting

Templat:Penglihatan warna Templat:Patologi mata Templat:Topik warna

Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Buta_warna&oldid=5902689"