Semakan pada 08:58, 11 Januari 2006 sunting PM Poon (bincang \| sumb.) 28,020 suntingan Tiada ringkasan suntingan ← Suntingan sebelumnya		Semakan pada 18:47, 1 Jun 2006 sunting batalkan PM Poon (bincang \| sumb.) 28,020 suntingan Tiada ringkasan suntingan Suntingan berikutnya →
Baris 1: [[Image:Hemerocallis_longituba.jpg\|thumb\| ''[[Hemerocallis]]'' flower, with three flower parts in each whorl]] ~~'''Monokotiledon''' merujuk kepada tumbuhan berbunga yang biji benihnya mempunyai hanya satu [[kotiledon]] sahaja, yang membekalkan makanan semasa biji benih bercambah.~~ [[Image:Wheat_close-up.JPG\|thumb\|[[Wheat]], an economically important monocot]] '''Monokotiledon''' atau '''monokot''' ialah sekumpulan [[tumbuhan berbunga]] yang mendominasi sebahagian besar bumi ini. Monokot terdiri daripada kebanyakan tumbuhan pertanian dari segi [[biomassa]] yang dihasilkan. Terdapat antara 50,000 hingga 60,000 [[spesies]] dalam kumpulan ini; menurut [http://www.redlist.org/info/tables/table1 IUCN], bilangnya ialah 59,300 spesies. ~~Tumbuhan berbunga dibahagikan kepada dua iaitu:-~~ * Monokotiledon * [[Dikotiledon]] Famili yang terbesar dalam kumpulan ini (dan dalam tumbuhan berbunga) iala orkid (biasa dianggap sebagai famili [[Orchidaceae]], tetapi kekadang diolah pada peringkat susuanan) yang mempunyai dua puluh ribu spesies. Famili ini mempunyai bunga yang amat rumit dan menarik, yang diadaptasikan untuk pendebungaan serangga yang amat tertentu. ~~Contoh tumbuhan monokotiledon adalah [[jagung]], [[padi]], [[tebu]], dan [[pisang]].~~ Dari segi ekonomi, famili yang paling penting dalam kumpulan ini (dan dalam kumpulan tumbuhan berbunga) ialah rumput-rumput daripada famili [[Poaceae]] (Gramineae). Famili ini termasuk [[biji-bijian]] benar (padi, gandum, jagung, dll), rumput ternak dan [[buluh]]. Famili rumput-rumput benar ini dievolusi dalam arah yang lain, dan menjadi khusus dalam pendebungaan angin. Rumput-rumput menghasilkan bunga yang lebih kecil, yang dikelompokkan dalam rambu yang amat ketara ([[perbungaan]]). Lagi sebuah famili yang amat penting dari segi ekonomi ialah famili palma [[Arecaceae]] (Palmae). [[Kategori: Botani]]▼ ==Nama dan ciri-ciri== Nama "monokotiledon" berasal daripada [[nama botani]] tradisi, ''Monocotyledones'', yang dirinya berasal daripada fakta bahawa kebanyakan ahli dalam kumpulan ini mempunyai satu [[kotiledon]] atau daun embrio dalam biji-bijinya. Ini adalah bertentangan dengan [[dikotiledon]] tradisional yang mempunyai dua kotiledon. Dari sudut pandangan diagnostik, bilangan kotiledon bukan suatu ciri yang mudah atau boleh diharap dengan sepenuhnya untuk membezakan monokotiledon daripada dikotiledon, disebabkan kotiledon hanya wujud pada masa yang amat singkat dalam kehidupan tumbuhan. Bagaimanapun, monokot merupakan sebuah kumpulan tersendiri. Salah satu daripada ciri-cirinya yang ketara adalah bahawa bunga monokot mempunyai tiga bahagian atau bilangan angka kandungan tiga. Umpamanya, bunga monokotiledon biasanya mempunyai tiga, enam atau sembilan kelopak bunga. Banyak monokot juga mempunyai daun-daun yang mengandungi vena-vena selari. [[Image:Hypoxis.jpg\|thumb\|right\|300px\| ''Hypoxis decumbens'' [[Carolus Linnaeus\|L.]] dengan perigon monokot yang tipikal dan vena-vena daun yang selari]] ==Morfologi, berbanding dengan dikotiledon (dahulu)== Perbezaan antara monokotiledon dan dikotiledon yang disenaraikan secara tradisi adalah seperti berikut: * '''Bunga:''' Bunga monokot mempunyai tiga bahagian dalam satu pusaran, sedangkan bunga dikot mempunyai empat atau lima bahagian. * '''Debunga:''' Debunga monokot mempunyai satu alur atau pori, sedangkan dikot mempunyai tiga. * '''Biji:''' Embrio monokot mempunyai satu kotiledon, sedangkan dikot embrio mempunyai dua. * '''Tangkai:''' [[Berkas vaskular]] monokot untuk [[tangkai]] monokot bertaburan, sedangkan yang untuk dikot diatur dalam lingkaran. * '''Akar''': Monokot mempunyai akar [[adventitius]], sedangkan dikot dikembangkan daripada [[radikel]]. * '''Daun:''': [[Vena]] utama untuk daun monokot adalah selari, sedangkan yang untuk dikot adalah berselirat. [[Imej:Onion_slice.jpg\|thumb\|right\|240px\|Hiris bawang yang menunjukkan vena-vena selari.]] Perbezaan-perbezaan di atas hanya merupakan suatu gambaran yang umum, dan harus tidak diambil secara literal kerana terdapat banyak kekecualian. Perbezaan-perbezaan yang dikemukakan adalah lebih benar antara monokot dan eudikot, mengikut [[sistem APG II]]. Perbezaan-perbezaan ini tidak tegas dan ketat: sebilangan monokot mempunyai ciri-ciri yang lebih serupa dengan dikot, dan sebaliknya. Ini sebahagian disebabkan bahawa "dikot" merupakan kumpulan [[parafili]] untuk monokot, dan sebilangan dikot mungkin mempunyai perhubungan yang lebih rapat dengan monokot, berbanding dengan dikot. Terdapat banyak cabang asal-usul dikot yang awal yang mempunyai ciri-ciri "monokot". Ini menunjukkan bahawa ciri-ciri di atas bukannya ciri-ciri yang mentakrifkan monokot. Apabila monokot dibandingkan dengan eudikot, perbezaannya adalah lebih konkrit. ==Taksonomi== Monokot dianggap merupakan sebuah kumpulan [[monofili]] yang telah wujud awal-awal lagi dalam sejarah [[tumbuhan berbunga]]. Fosil terawal yang dianggap sebagai pertinggalan monokot adalah daripada [[Zaman Batu Kapur]]. Ahli taksonomi mempunyai banyak kebebasan untuk menamakan kumpulan ini, disebabkan bahawa monokot merupakan kumpulan yang berperingkat lebih tinggi daripada [[famili]]. Perkara 16 dalam ''[[ICBN]]'' membenarkan pilihan daripada dua nama, iaitu [[nama botani deskriptif]] ataupun nama yang dibentukkan daripada nama famili yang terlibat. Secara sejarah, monokotiledon telah dinamakan sebagai: * [[Monocotyledoneae]] dalam [[sistem de Candolle]] dan [[sistem Engler]]. * [[Monocotyledones]] dalam [[sistem Bentham & Hooker]] dan [[sistem Wettstein]] * kelas [[Liliopsida]] dalam [[sistem Takhtajan]] dan [[sistem Cronquist]]. * subkelas [[Liliidae]] dalam [[sistem Dahlgren]] dan [[sistem Thorne (1992)]]. * [[klad]] [[monokot]] dalam [[sistem APG]] dan [[sistem APG II]]. Setiap sistem yang disebut di atas menggunakan taksonomi dalaman sendiri untuk kumpulan itu. Monokotiledon adalah termashyur sebagai sebuah kumpulan yang mempunyai sempadan luaran yang amat stabil (kumpulan ini merupakan kumpulan yang jelas dan mudah difahami, sedangkan taksonomi dalamannya amat tidak stabil (secara sejarah, tidak terdapatnya dua sistem berwibawa yang pernah bersetuju mengenai bagaimana monokotiledon-monokotiledon dikaitkan dengan satu sama lain). ==Rujukan== * Chase MW, Soltis DE, Soltis PS, Rudall PJ, Fay MF, Hahn WJ, Sullivan S, Joseph J, Molvray M, Kores PJ, Givnish TJ, Sytsma KJ, Pires JC (2000). Higher-level systematics of the monocotyledons: An assessment of current knowledge and a new classification. In: Wilson KL, Morrison DA, eds. ''Monocots: Systematics and Evolution.''. CSIRO, Melbourne. 3-16. ISBN 0643064370 ==Pautan luar== *[http://tolweb.org/tree?group=Monocotyledons&contgroup=Euangiosperms Projek Web Salasih Hidupan: Monokotiledon] ▲[[Kategori: ~~Botani~~Taksonomi tumbuhan]] [[bg:Едносемеделни]] [[ca:Monocotiledònia]] [[cs:Jednoděložné]] [[cy:Monocotyledon]] [[da:Enkimbladede]] [[de:Einkeimblättrige]] [[en:Monocotyledon]] [[et:Üheidulehelised]] [[eo:Unukotiledonaj plantoj]] [[fa:تک‌لپه‌ای‌ها]] [[fr:Monocotylédone]] [[ko:외떡잎식물]] [[he:חד־פסיגיים]] [[lt:Vienaskilčiai]] [[nl:Eenzaadlobbigen]] [[ja:単子葉植物]] [[no:Enfrøbladede planter]] [[pl:Jednoliścienne]] [[pt:Monocotiledónea]] [[ru:Однодольные]] [[sr:Монокотиледоне биљке]] [[fi:Yksisirkkaiset]] [[sv:Enhjärtbladiga växter]] [[th:พืชใบเลี้ยงเดี่ยว]] [[vi:Thực vật một lá mầm]] [[zh:單子葉植物綱]]

Monokotiledon: Perbezaan antara semakan