Semakan pada 03:45, 14 April 2011 sunting WikitanvirBot (bincang \| sumb.) Bot 39,496 suntingan k r2.7.1) (bot mengubah: zh-yue:金朝 ← Suntingan sebelumnya		Semakan pada 00:34, 9 Jun 2011 sunting batalkan Xqbot (bincang \| sumb.) 79,099 suntingan k bot mengubah: hu:Csin-dinasztia (1115–1234); perubahan kosmetik Suntingan berikutnya →
Baris 55: \|image_map_caption = Kedudukan Jin \| \|capital = [[Huining Fu\|Huining]]<br /><small>(1122-1153)</small><br />[[Beijing\|Zhongdu]]<br /><small>(1153-1214)</small><br />[[Kaifeng]]<br /><small>(1214-1233)</small> \|capital_exile = \|latd= \|latm= \|latNS= \|longd= \|longm= \|longEW= Baris 66: \| \|leader1 = [[Wanyan Aguda\|Maharaja Taizu]] \|leader2 = [[Maharaja Modi dari Jin\| Maharaja Modi]] \|year_leader1 = 1115-1123 \|year_leader2 = 1234 \|title_leader = [[Dinasti Jin (1115-1234)#Kebangkitan Manchu\| Maharaja]] \|stat_year1 = \|stat_area1 = Baris 90: '''Dinasti Jīn''' ([[Jurchens\|Jurchen]]: Anchu, Aisin Gurun; {{zh\|c=金朝\|p=Jīn Cháo\|w= Dinasti Chin}}, {{IPA-cmn\|tɕîn tʂʰɑ̌ʊ̯\|IPA}}); [[bahasa Khitan]]: Nik, Niku;<ref>[http://www.surag.net/viewArticle.do?method=viewArticle&id= 关于契丹小字中的 “金”]</ref><ref>[http://www.apu.ac.jp/~yoshim/ginnhei.pdf 天朝万顺(岁)”臆解可以休矣]</ref> {{lang-mn\|Altan Ulus}}; 1115–1234), juga dikenali sebagai ''dinasti Jurchen'', telah ditubuhkan oleh puak [[Wanyan]] (完顏 Wányán) dari [[orang Jurchen\|Jurchen]], nenek moyang bagi [[orang Manchu\|Manchu]] yang mengasaskan [[dinasti Qing]] kira-kira 500 tahun kemudian. Namanya kadang kala ditulis sebagai ''Jinn'' untuk membezakannya dengan [[dinasti Jin (265-420)\|Dinasti Jìn]] awal di [[China]] yang mana namanya dieja sama di dalam abjad Rom. == Sejarah == [[~~Image~~Fail:Premongol.png\|thumb\|left\|Peta [[Asia]] dan sebahagian [[Eropah]] dan [[Afrika]] sekitar tahun 1200]] Dinasti Jin telah diasaskan di utara [[Manchuria]] oleh ketua puak [[orang Jurchen\|Jurchen]], [[Wanyan Aguda\|Wányán Āgǔdǎ]] (完顏阿骨打) pada tahun 1115. Pada tahun 1125, beliau telah berjaya menjatuhkan [[dinasti Liao]] yang berkuasa ke atas [[utara dan selatan China\|utara China]], termasuk [[Manchuria]] dan sebahagian kawasan [[Mongol]] selama beberapa abad. Pada 9 Januari, 1127, tentera Jin [[peristiwa Jingkang\|menjarah]] [[Kaifeng]], ibukota bagi [[dinasti Song Utara]], dan menawan [[Maharaja Qinzong dari Song China\|Maharaja Qinzong]], dan bapa beliau, [[Maharaja Huizong dari Song China\| Maharaja Huizong]], yang melepaskan takhta dalam keadaan panik selepas berhadapan dengan tentera Jin. Berikutan dengan kejatuhan Kaifeng, tentera Song di bawah kepimpinan [[dinasti Song Selatan]] terus berperang selama sedekad dengan tentera Jin, sebelumnya akhirnya menandatangi [[Perjanjian Shaoxing]] pada tahun 1141, melepaskan kesemua tanah Song di utara [[Sungai Huai]] kepada Jin dan menghukum mati Jeneral Song, [[Yue Fei]] sebagai pertukaran untuk keamanan. === Penghijrahan ke selatan === [[~~Image~~Fail:Jade ornament with grape design.jpg\|thumb\|left\|Barang perhiasan [[jed]] dengan rekabentuk bunga, Dinasti Ji, [[Muzium Shanghai]].]] Selepas mengambil alih [[utara dan selatan China\|utara China]], dinasti Jin menjadi semakin ''sinize''. Kira-kira tiga juta penduduk, separuh darinya adalah [[orang Jurchen]], berpindah ke selatan memasuki China selama lebih dua dekad, dan puak minoriti ini memerintah ke atas kira-kira tiga puluh juta penduduk. Orang Jurchen telah diberi geran tanah dan menguruskan masyarakat seramai 1,000 keluarga (猛安 - ''meng'an'') dan 100 keluarga (謀克 - ''mouke''). Ramai yang mengahwini orang Han, walaubagaimanapun sekatan bagi bangsawan Jurchen untuk mengahwini Han tidak ditarik balik sehinggalah pada tahun 1191. Selepas [[Maharaja Taizong dari Jin\| Maharaja Tàizōng]] (太宗) meninggal dunia pada tahun 1135, tiga orang maharaja Jin selepasnya merupakan cucu kepada [[Wanyan Aguda\|Wányán Āgǔdǎ]] dari tiga orang putera berlainan. [[Maharaja Xizong dari Jin\|Maharaja Xīzōng]] (熙宗) (r. 1135-1149) belajar klasik dan menulis sajak Cina. Beliau menerima pakai tradisi budaya Han, tetapi para bangsawan Jurchen memegang kedudukan teratas. Tidak lama kemudian, Maharaja Xīzōng menjadi pemabuk dan menghukum mati ramai pegawai yang mengkritik beliau. Beliau juga membunuh para pemimpin Jurchen yang menentang beliau, meskipun mereka itu berasal dari puak keluarga Wanyan beliau sendiri. Pada tahun 1149, beliau telah dibunuh oleh satu klik rahsia dari kalangan bangsawan dan keluarga beliau, yang mana kemudian mengangkat sepupu beliau Wányán Liàng (完顏亮) sebagai maharaja seterusnya. Di sebabkan kekejaman beliau di dalam polisi dalam dan luar, selepas meninggal dunia Wanyan Liang dilucutkan daripada gelaran maharaja. Akibatnya, para [[sejarawan]] biasanya merujuk beliau dengan nama selepas dunia sebagai [[Maharaja Hailingwang dari Jin\|Putera Hǎilíng]] (海陵王).<ref name="multiref1">http://www.san.beck.org/AB3-China.html#9</ref> === Pemberontakan di utara === [[~~Image~~Fail:Luohan.jpg\|thumb\|left\|Sebuah patung marmar sami Buddha, 1180 AD, dinasti Jin.]] Selepas merampas takhta, [[Maharaja Hailingwang dari Jin\|Wanyan Liang]] memulakan program untuk mengesahkan pemerintahan beliau sebagai seorang maharaja China. Pada tahun 1153, beliau telah memindahkan ibukota utama empayar daripada [[Huining Fu]] di utara Manchuria (kini di selatan [[Harbin]]) ke bekas ibukota Liao, Yanjing (kini [[Beijing]]).<ref name="multiref1"/><ref name=tao44>Tao (1976), p. 44</ref> Empat tahun kemudian, iaitu pada tahun 1157, bagi menekankan mengekalkan pemindahan ini, beliau telah membakar kediaman para bangsawan di Huining.<ref name="multiref1"/><ref name=tao44/> Baris 110: Bagi memenuhi impian beliau untuk menjadi pemerintah seluruh China, Putera Hǎilíng telah menyerang [[Song Selatan]] pada tahun 1161. Sementara itu, dua pemberontakan serentak muncul di [[Manchuria]]: satu oleh bangsawan [[orang Jurchen\|Jurchen]], diketuai oleh sepupu Hǎilíng, [[Maharaja Shizong dari Jin\|Wányán Yōng]] (完顏雍), dan satu lagi oleh puak [[orang Khitan\|Khitan]]. Hǎilíng terpaksa mengundurkan pasukan tentera Jin daripada selatan China bagi menumpaskan pemberontakan. Tentera Jin telah dikalahkan di dalam [[Pertempuran Caishi]] dan [[Pertempuran Tangdao]]. Dengan bilangan tentera yang berkurangan, Putera Hǎilíng gagal dalam cubaan beliau untuk menyerang [[Song Selatan]]. Di sebabkan kekalahan ini, akhirnya beliau telah dibunuh oleh para jeneral beliau sendiri pada bulan Disember 1161. Anak lelaki dan pewaris beliau juga telah dibunuh di ibu negara.<ref name="multiref1"/> Meskipun ditabalkan pada bulan Oktober, Wányán Yōng secara rasminya tidak diiktiraf sebagai [[Maharaja Shizong dari Jin\| Maharaja Shìzōng]] (世宗) Jin sehingga pembunuhan pewaris kepada Putera Hǎilíng.<ref name="multiref1"/> Pemberontakan Khitan tidak dapat ditumpaskan sehinggalah tahun 1164; kuda-kuda mereka dirampas oleh itu para pemberontak terpaksa bertani. Orang Khitan dan [[kavalri\|unit-unit kavalri]] [[Xi]] telah digabungkan ke dalam tentera Jin. Disebabkan pemberontakan dalaman ini telah melemahkan keupayaan Jin untuk berperang dengan tentera Song Selatan, istana Jin di bawah pemerintahan Maharaja Shizong mula berunding untuk berdamai. [[Perjanjian Lóngxīng]] (隆興和議) telah ditandatangani pada tahun 1164 dan melihat lebih dari 40 tahun keamanan di antara dua buah empayar ini. [[~~Image~~Fail:Wood Bodhisattva 2.jpg\|thumb\|left\|200px\|Sebuah patung kayu [[Bodhisattva]], Dinasti Jin, [[Muzium Shanghai]].]] Pada awal tahun 1180-an, Maharaja Shìzōng mendirikan penstrukturan semula 200 ''meng'an'' unit bagi menghapuskan penyalahgunaan cukai dan membantu orang Jurchen. Pertanian berkongsian adalah digalakkan. Empayar Jin bertambah makmur dan memiliki lebihan besar bijiran di dalam simpanan. Meskipun mendapat pendidikan dalam klasik Cina, Shizong juga dikenali sebagai seorang penggalak budaya dan [[bahasa Jurchen]]; semasa pemerintahan beliau, sejumlah karya klasik Cina telah dialih bahasa ke dalam bahasa Jurchen, Akedemi Maharaja Jurchen telah ditubuhkan, dan [[peperiksaan Maharaja]] mula ditawarkan di dalam bahasa Jurchen.<ref name=tao69>Tao (1976), Chapter 6. "The Jurchen Movement for Revival", Pages 69-83.</ref> Zaman di bawah pemerintahan Shizong (1163–1188) diingati oleh generasi sebagai satu zaman yang aman dan makmur, dan maharaja sendiri dibandingkan dengan lagenda [[Yao (pemerintah)\|Yao]] dan [[Shun (pemimpin China)\|Shun]]<ref name=tao69/> Cucu lelaki Shìzōng, [[Maharaja Zhāngzōng]] (章宗) (r. 1189-1208) menghormati nilai-nilai Jurchen, tetapi beliau sendiri juga menerima budaya China dan mengahwini perempuan dari etnik Han. ''[[Kod undang-undang Taihe]]'' telah diperkenalkan kepada rakyat pada tahun 1201 dan kebanyakan bersumberkan [[Kod Tang]]. Pada tahun 1207, Song Selatan cuba untuk menyerang, tetapi berjaya dipatahkan oleh tentera Jin. Di dalam perjanjian damai, Song dikenakan bayaran pampasan tahunan yang tinggi dan memancung [[Han Tuozhou\|Hán Tūozhòu]] (韩侂胄), pemimpin perang mereka.<ref>http://www.chinaknowledge.de/History/Song/song-event.html</ref> === Kejatuhan Jin === {{Main\|Perang Jin-Mongol}} {{History of Manchuria}} Bermula pada awal kurun ke-13, Dinasti Jin mula merasa tekanan puak [[Mongol]] dari utara. Pada tahun 1205, [[Genghis Khan]] memimpin tentera Mongol masuk ke dalam wilayah [[ Xia Barat]] dan memusnahkannya empat tahun kemudian. Pada tahun 1211, kira-kira 50,000 tentera berkuda Mongol menyerang Empayar Jin dan mula menyerap para pemberontak Khitan dan Jurchen. Tentera Jin berkeatan seramai setengah juta tentera dengan 150,000 kavalri tetapi telah meninggalkan “ibu kota barat” [[Datong]] (lihat juga [[Kempen Gunung Badger]]). Tahun berikutnya, Mongol menyerang wilayah utara dan merompak “ibu kota timur” Jin, dan pada tahun 1213 mereka telah mengepung “ibu kota tengah”. Pada tahun 1214, Jin membuat satu perjanjian yang memalukan tetapi dapat mengekalkan ibu kota. Pada musim panas tahun itu, Jin [[Maharaja Xuānzōng]] (宣宗) meninggalkan ibu kota tengah dan memindahkan kerajaan ke “ibu kota selatan” di Kaifeng, menjadikan ia sebagai tempat rasmi kuasa Dinasti Jin. Pada tahun 1216, satu puak perang memujuk Xuānzōng untuk menyerang Song, tetapi pada tahun 1219 mereka dikalahkan di tempat yang sama di tebing [[Sungai Yangtze]], di mana Putera Hǎilíng telah dikalahkan pada tahun 1161. Jin kini menghadapi dua perang yang mana tidak dapat ditanggung olehnya. Lebih-lebih lagi, Jin [[Maharaja Āizōng]] (哀宗) telah memenangi perebutan takhta menentang abang beliau dan kemudian dengan segera menamatkan perang dan kembali semula ke ibu kota. Beliau membuat perjanjian damai dengan [[Tanguts]], yang mana telah bersekutu dengan Mongol. Pada tahun 1227, Genghis Khan meninggal dunia sementara tentera beliau berjaya menakluk [[Dinasti Xia Barat]]. Anak lelaki beliau, [[Ögedei Khan]] menyerang Empayar Jin pada tahun 1232 dengan bantuan daripada [[Song Selatan]]. Orang Jurchen cuba untuk melawan; tetapi apabila Kaifeng diserang, Āizōng melarikan diri ke selatan. Tentera bersekutu Song dan Mongol kemudian merompak ibu kota pada tahun 1233, dan pada tahun berikutnya Āizōng telah membunuh diri bagi mengelakkan diri dari ditangkap, serta menamatkan dinasti Jin pada tahun 1234.<ref name="multiref1"/> Wilayah Jin dibahagikan di antara Mongol dan Song. Walaubagimanapun, di sebabkan perbezaan, Song dan Mongol akhirnya berperang antara sama lain ekoran berebutkan wilayah ini. [[~~Image~~Fail:Chenglingpagodazhengding.jpg\|thumb\|left\|200px\|Pagoda Chengling di [[Zhengding]], wilayah [[Hebei]], dibina antara tahun 1161 dan 1189 AD.]] Di dalam buku ''Empire of The Steppes'', Grousset melaporkan Mongol sering kagum dengan keberanian pehlawan Jin, yang bertahan sehingga tujuh tahun selepas kematian [[Genghis Khan]].{{Clarify\|date=January 2010}} == Ketenteraan Jin == Penulis sezaman Cina menyatakan bahawa kejayaan besar Jurchen ke atas Liao dan Song Utara banyak disumbangkan oleh kavalri mereka. Pasukan kavalri ini telah digunakan semasa pemberontakan [[Wanyan Aguda\|Aguda]] menentang Liao. Dikatakan juga taktik-taktik kavalri Jurchen diperolehi daripada kemahiran memburu mereka.<ref name=tao21>Tao (1976), Chapter 2. "The Rise of the Chin Dynasty", Pages 21-24.</ref> Baris 133: Selepas kejatuhan Empayar Liao dan Song berundur di seberang [[Yangtze]], tentera dari dinasti baru Jin menyerap ramai askar-askar yang dahulunya berjuang untuk Liao atau Song.<ref name=tao21/> Empayar baru Jin juga mnerimapakai kebanyakan senjata-senjata Song, termasuk pelbagai mesin untuk [[peperangan pengepungan]] dan [[artileri]]. Faktanya, Jin menggunakan [[meriam]], bom tangan malah roket bagi mempertahankan kota [[Kaifeng]] yang dikepung oleh Mongol pada tahun 1233. Pertempuran ini dianggap sebagai peristiwa kali pertama di dalam sejarah manusia di mana serbuk letupan telah digunakan dengan berkesan, meskipun ia gagal dalam mengelakkan kekalahan Jin.<ref name=tao21/> Dari segi yang lain, empayar Jin tidak berapa baik dalam peperangan laut. Dalam peperangan pada tahun 1129-30 dan 1161, tentera Jin telah dikalahkan oleh pasukan tentera laut [[dinasti Song Selatan\| Song Selatan]] apabila cuba menyeberangi Sungai Yangtze untuk mara ke tengah wilayah Song Selatan (lihat [[Pertempuran Tangdao]] dan [[Pertempuran Caishi]]), meskipun dalam kempen-kempen seterusnya tentera Jin telah dilengkapkan dengan satu pasukan tentera laut yang besar, menggunakan pembina kapal Cina dan bahkan kapten Cina yang berpaling tadah dari Song Selatan.<ref name=tao21/> == Kebangkitan Manchu == Selepas tiga puluh tahun bergelut, ketua Jurchen [[Nurhaci]] (努爾哈赤) menggabungkan tiga puak Jurchen dan mengasaskan [[Dinasti Qing\|Dinasti Jin Akhir]] (1616–1636). Pada tahun 1635, anak lelaki kelapan dan pewaris kepada Nurhaci, [[Huang Taiji\|Huáng Tàijí]] (皇太極), kemudian menukar nama rakyat beliau daripada [[orang Jurchen\|Jurchen]] kepada [[Manchu]]. Pada tahun 1636, beliau menukar nama Jin Kemudian kepada [[dinasti Qing\|Qing]]. Baris 142: \|+'''Maharaja dari Dinasti Jin 1115-1234''' \|- !Nama kuil<br />[[Miao Hao]]<br />廟號<br />miàohào !Nama selepas mati<br />[[Shi Hao]]<br />諡號<br />shìhào !Nama lahir<br /> <br />姓名<br />xìngmíng !Tahun<br />memerintah !Nama era<br />[[Nian Hao]]<br />年號<br />niánhào<br />dan tahun \|- \| colspan="5" \| ''Konvensyen: "Jin" + nama kuil atau selepas mati'' \|- \|[[Maharaja Taizu dari Jin\|Tàizǔ]]<br />太祖 \|(1) \|Wányán Āgǔdǎ<br />完顏阿骨打<br />''atau''<br />Wányán Min<br />完顏旻 \|1115–1123 \| Shōuguó (收國, 1115–1116) <br /> Tiānfǔ (天輔, 1117–1123) \|- \|[[Maharaja Taizong dari Jin\|Tàizōng]]<br />太宗 \|(1) \|Wányán Wúqǐmǎi<br />完顏吳乞買<br />''atau''<br />Wányán Shèng<br />完顏晟 \|1123–1134 \|Tiānhuì (天會, 1123–1134) \|- \|[[Maharaja Xizong dari Jin\|Xīzōng]]<br />熙宗 \|(1) \|Wányán Hélá<br />完顏合剌<br />''atau''<br />Wányán Dǎn<br />完顏亶 \|1135–1149 \| Tiānhuì (天會, 1135–1138) <br /> Tiānjuàn (天眷, 1138–1141) <br /> Huángtǒng (皇統, 1141–1149) \|- \|(2) \|[[Maharaja Hailingwang dari Jin\|Hǎilíngwáng]]<br />海陵王<br /> \|Wányán Dígǔnǎi <br />完顏迪古乃<br />''atau''<br />Wányán Liàng<br />完顏亮 \|1149–1161 \| Tiāndé (天德, 1149–1153) <br /> Zhènyuán (貞元, 1153–1156) <br /> Zhènglóng (正隆, 1156–1161) \|- \|[[Maharaja Shizong dari Jin\|Shìzōng]]<br />世宗 \|(1) \|Wányán Wūlù <br />完顏烏祿<br />''atau''<br />Wányán Yōng<br />完顏雍 \|1161–1189 \|Dàdìng (大定, 1161–1189) \|- \|[[Maharaja Zhangzong dari Jin\|Zhāngzōng]]<br />章宗 \|(1) \|Wányán Jǐng<br />完顏璟 \|1189–1208 \|Míngchāng (明昌, 1190–1196) <br /> Chéng'ān (承安, 1196–1200) <br /> Tàihé (泰和, 1200–1208) \|- \|(2) \|[[Maharaja Weishaowang dari Jin\|Wèishàowáng]]<br />衛紹王<br />''atau''<br />Wèiwáng<br />衛王 \|Wányán Yǒngjì<br />完顏永濟 \|1208–1213 \|Dà'ān<br />大安 <br />1209-1212<br /> <br /> Chóngqìng<br />崇慶<br />1212-1213<br /> <br /> Zhìníng<br />至寧<br />1213 \|- \|[[Maharaja Xuanzong dari Jin\|Xuānzōng]]<br />宣宗 \|(1) \|Wányán Xún<br />完顏珣 \|1213–1224 \|Zhēnyòu<br />貞祐<br />1213-1217<br /> <br /> Xīngdìng<br />興定<br />1217-1222<br /> <br /> Yuánguāng<br />元光<br />1222-1224 \|- \|[[Maharaja Aizong dari Jin\|Āizōng]]<br />哀宗 \|(1) \|Wányán Shǒuxù<br />完顏守緒 \|1224–1234 \|Zhèngdà<br />正大<br />1224-1232<br /> <br /> Kāixīng<br />開興<br />1232<br /> <br /> Tiānxīng<br />天興<br />1232-1234 \|- \|(2)<br /> \|[[Maharaja Modi dari Jin\|Mòdì]]<br />末帝 \|Wányán Chénglín<br />完顏承麟 \|1234 \|(2) \|} (1) Agak panjang dan oleh itu tidak digunakan apabila merujuk kepada maharaja ini.<br /> (2) Tidak wujud == Lihat juga == * [[Puxian Wannu]] == Kesusasteraan == * [[Jing-shen Tao]], "The Jurchen in Twelfth-Century China". University of Washington Press, 1976, ISBN 0-295-95514-7. == Rujukan == {{Reflist}} == Pautan luar == * [http://www.uglychinese.org/jurchen.htm Jin-Song relations] {{Start box}} Baris 261: [[ko:금나라]] [[it:Dinastia Jīn]] [[hu:~~Jin~~Csin-dinasztia (1115–1234)]] [[mn:Алтан улс]] [[nl:Jin-dynastie (1115-1234)]]

Dinasti Jin, 1115–1234: Perbezaan antara semakan