|
== Ciri-ciri gunung berapi ==
Pemahaman paling biasa mengenai gunung berapi adalah gunung berbentuk kon, menghambur lavalahar dan gas beracun dari kawah gunung berapi dipuncaknya. Gambaran ini hanya menggambarkan satu dari pelbagai jenis gunung berapi, dan ciri-ciri gunung berapi adalah lebih sukar. Struktur dan perangaisifat gunung berapi bergantung kepada beberapa faktor. Sesetengah gunung berapi mempunyai kemuncak bergerigihbergerigi dibentuk oleh kubah lava dan bukannya kawah puncak, sementara yang lain menunjukkan ciri-ciri permukaan bumi seperti tanah tinggi rata yang besar. Lohong yang mengeluarkan bahan gunung berapi (lavalahar, iaitu magma yang keluar kepermukaanke permukaan, dan abu gunung berapi dan gas kebanyakannya wap dan gas magma boleh didapati dimana-mana sahaja di kawasan tersebut. Kebanyakan lohong ini menghasilkan kon lebih kecil seperti ''Pu'u 'Ō'ō'' di sisi gunung berapi [[Kīlauea]], [[Hawai]].
[[Fail:Rinjani 1994.jpg|thumb|right|[[Indonesia]] - [[Lombok]]: Gunung [[Rinjani]] - meletus 1995]] Gunung berapi jenis lain termasuk [[gunung berapi cryo]] (atau gunung berapi air batu), terutama di bulan bagi [[Jupiter]], [[Saturn]] dan [[Neptune]]; dan [[gunung berapi lumpur]], yang pembentukannya kebanyakannya tidak berkait dengan aktiviti magma yang diketahui. Aktiviti gunung berapi lumpur biasanya membabitkan suhu yang jauh lebih rendah berbanding gunung berapi [[igneous]], kecuali apabila gunung berapi lumpur sebenarnya merupakan lohong gunung berapi igneous.
=== Gunung berapi perisai ===
[[Fail:PahoehoeLava.jpg|thumb|right|LavaLahar menjulur merentasi jalan di [[Kalapana, Hawai|Kalapana]] disebelah timur zon rift gunung berapi [[Kilauea|Kīlauea]] di [[Hawai]].]]
[[Hawai]] dan [[Iceland]] merupakan contoh tempat di mana gunung berapi mengeluarkan sejumlah besar lava batu basaltik yang beransur-ansur membina gunung lebar berbentuk perisai. Aliran lavanya biasanya amat panas dan cair, menyumbang kepada aliran jauh. Lava perisai terbesar di dunia, [[Mauna Loa]], tersergam lebih 9,000 m dari aras laut, adalah 120 km diameter dan membentuk sebahagian Pulau Besar Hawai, bersama gunung berapi perisai lain seperti [[Mauna Kea]] dan [[Kīlauea]]. [[Olympus Mons]] adalah gunung berapi perisai terbesar di [[Marikh]], dan gunung tertinggi yang diketahui dalam [[sistem suria]]. Versi lebih kecil gunung berapi perisai termasuk ''kon lava'', dan ''timbunan lava''.
=== Gunung berapi Super ===
''Gunung berapi Super'' adalah istilah popurlar bagi gunung berapi besar yang biasanya mempunyai kawah yang besar dan mampu menghasilkan kemusnahan besar kadang-kala pada skala benua. Letupan sebegitu mampu menyebabkan penurunan suhu dunia bagi beberapa tahun berikutnya disebabkan jumlah besar belerang dan abu yang dikeluarkan. Ia mungkin gunung berapi jenis paling merbahaya. Contoh termasuk [[Kawah Yellowstone]] di [[Taman Kebangsaan Yellowstone]], [[Tasik Taupo]] di [[New Zealand]] dan [[Tasik Toba]] di [[Sumatra]], [[Indonesia]]. Gunung berapi super sukar dikenal pasti berabad berikutnya, disebabkan kawasan yang luas yang diselitupinya. Daerah batu igneous besar juga dianggap gunung berapi super disebabkan jumlah besar lava [[basalt]] yang terhasil.diselitup
=== Gunung berapi bawah laut (''Submarine'') ===
[[Fail:Nur05018.jpg|thumb|left|Lava bantal (''Pillow lava'') ([[NOAA]])]]
''[[Gunung berapi bawah laut]]'' adalah ciri-ciri biasa pada dasar laut. Sesetengah adalah aktif dan pada laut cetek, menunjukkan kehadirannya dengan melontar wap dan serpihan batu tinggi dari permukaan laut. Kebanyakan yang lain terletak amat dalam sehinggakan tekanan air yang amat berat di atas mereka menghalang letupan pembebasan wap dan gas, sungguhpun ia boleh dikesan melalui [[hidrofon]] dan petukaran warna air kerana gas gunung berapi. Letupan bawah laut yang besar sekalipun mungkin tidak mengocak permukaan laut. Disebabkan kesan menyejuk air yang pantas berbanding udara, dan peningkatan daya timbul, gunung berapi bawah laut seringkali membentuk tiang menegak pada lohong gunung berapinya berbanding gunung berapa di daratan. Setelah beberapa lama, ia mungkin timbul pada permukaan laut sebagai pulau yang baru. [[Lava|Lava bantal]] adalah hasil letupan biasa bagi gunung berapi bawah laut.
=== Gunung berapi Subglasial ===
[[Fail:Herðubreið-Iceland-2.jpg|thumb|[[Herðubreið]], salah satu [[tuya]] di [[Iceland]] ]]
''[[Gunung berapi subglasial]]'' terbentuk di bawah tutup air batu. Ia terdiri dari lava rata mengalir atas lava bantal dan [[palagonite]] yang tebal. Apabila tutup air batu cair, lava bahagian atas roboh meninggalkan gunung rata dibahagian atas. Kemudian lava bantal turut roboh, memberikan sudut 37.5 darjah. Gunung berapi ini turut dikenali sebagai [[gunung meja]], [[tuya]] atau (kurang biasa) mobergs. Contoh baik bagi gunung berapi jenis ini boleh dilihat di Iceland, bagaimanapun tuya turut terdapat di [[British Columbia]]. Asal istilah ini datang dari [[Tuya Butte]], yang merupakan salah satu dari beberapa tuya di kawasan [[Sungai Tuya]] dan [[Banjaran Tuya]] di utara British Columbia. Tuya Butte merupakan salah satu bentuk mukabumi yang dianalisa dan dengan itu namanya digunakan dalam penulisan geologi bagi pembentukan gunung berapi jenis ini. (''Tuya Mountains Provincial Park'') baru-baru ini ditubuhkan bagi melindungi muka bumi yang luar biasa ini, yang terletak di utara [[Tasik Tuya]] dan selatan [[Sungai Jennings]] berhampiran sempadan [[Jajahan Yukon]].
== Bahan luahan ==
| 