Buta warna: Perbezaan antara semakan
Kandungan dihapus Kandungan ditambah
Tiada ringkasan suntingan |
Tiada ringkasan suntingan |
||
Baris 14:
| MeshID = D003117
}}
'''Buta warna''' atau '''kekurangan [[penglihatan warna]]''' ialah ketidakbolehan atau kebolehan mengurang untuk melihat [[warna]], atau melihat perbezaan warna, di bawah keadaan cahaya normal. Kebutaan warna menjejaskan sebahagian ketara penduduk dunia.<ref>{{cite journal |author=Wong B |title=Color blindness |journal=Nat. Methods |volume=8 |issue=6 |pages=441 |year=2011 |month=June |pmid=21774112 |doi=10.1038/nmeth.1618}}</ref> Tidak terdapat kebutaan sebenar, cuma sekadar kepincangan dalam pencerapan warna. Punca yang paling utama ialah kecacatan dalam perkembangan [[sel kon|kon]] [[retina]] yang mencerap warna dalam cahaya dan memancarkan maklumat berkenaan kepada saraf optik. Jenis buta warna begini lazimnya merupakan kaedaan yang berkaitan seks. Gen-gen yang menghasilkan fotopigmen dibawa dalam kromosom X; jika sesetengah gen ini hilang atau rosak, maka kebutaan warna akan lebih ketara dalam lelaki berbanding perempuan kerana lelaki mempunyai satu kromosom X sahaja (bagi perempuan, gen yang hidup pada hanya salah satu daripada dua kromosom X-nya adalah memadai untuk membuahkan fotopigmen yang diperlukan).<ref>{{cite book|last=Carlson|first=Neil R.|title=Psychology: The Science of Behaviour|year=2007|publisher=Pearson Education|location=New Jersey, USA|isbn=978-0-205-64524-4|page=145}}</ref>
Kebutaan waran juga boleh terjadi oleh kerosakan fizikal atau kimia ke atas mata, [[saraf optik]], atau bahagian-bahagian otak. Contohnya, mereka yang menghidap [[akromatopsia]] mengalami gangguan yang jauh berbeza, tetapi tetap sukar mencerap warna.
Ahli kimia Inggeris, [[John Dalton]] menerbitkan kertas sains pertama mengenai buta warna pada tahun 1798, "''Extraordinary facts relating to the vision of colours''" (Fakta-fakta luar biasa berkenaan penglihatan warna),<ref name="dalton">{{cite journal | last1 = Dalton | first1 = J | year = 1798 | title = Extraordinary facts relating to the vision of colours: with observations | journal = Memoirs of the Literary and Philosophical Society of Manchester | volume = 5 | pages = 28–45 | oclc=9879327}}</ref> setelah menyedari dirinya juga buta warna. Berkat daripada usaha Dalton, kebutaan warna am dipanggil ''daltonism'', walaupun istilah ini kini lebih khusus kepada [[#Buta warna merah–hijau|deuteranopia]].
Kebutaan warna lazimnya digolongkan sebagai kecacatan ringan, tetapi kadang-kadang terdapat keadaan yang mana ia memberikan kelebihan. Sesetengah kajian membuat kesimpulan bahawa golongan buta warna lebih cekap menembusi penyamaran warna tertentu. Hasil-hasil sedemikian mungkin mendatangkan sebab evolusi kepada betapa ketaranya buta warna merah–hijau.<ref name=Morgan>{{cite journal |author=Morgan MJ, Adam A, Mollon JD |title=Dichromats detect colour-camouflaged objects that are not detected by trichromats |journal=Proc. Biol. Sci. |volume=248 |issue=1323 |pages=291–5 |year=1992 |month=June |pmid=1354367 |doi=10.1098/rspb.1992.0074 }}</ref> Juga terdapat kajianyang menganjurkan bahawa mereka yang menghidap suatu jenis buta warna boleh membezakan warna-warna yang tidak dapat dibezakan oleh mereka yang berpenglihatan warna normal.<ref>{{cite journal|last=Mollon|first=J. D.|coauthors=Bosten, J. M., Robinson, J. D., Jordan, G.|title=Multidimensional scaling reveals a color dimension unique to 'color deficient' observers.|journal=Current Biology|year=2005|issue=15|pages=R950–R952|url=http://vision.psychol.cam.ac.uk/jdmollon/papers/Bostenetal05.pdf}}</ref>
==Jenis==
===Buta warna sepenuhnya===
''[[Akromatopsia]]'' secara khususnya bermaksud ketidakupayaan melihat warna. Walaupun istilah tersebut juga bererti gangguan perolehan seperti [[akromatopsia serebrum]] yang juga dikenali sebagai agnosia warna, namun ia biasanya memaksudkan gangguan penglihatan warna kongenital (iaitu lebih kepada [[monokromasi rod]] daripada [[monokromasi kon]]).<ref name=blom>
{{cite book
| title = A Dictionary of Hallucinations
| author = Jan Dirk Blom
| publisher = Springer
| year = 2009
| isbn = 978-1-4419-1222-0
| page = 4
| url = http://books.google.com/books?id=KJtQptBcZloC&pg=PA4
}}</ref>
Penghidap akromatopsia serebrum tidak boleh mencerap warna walaupun matanya mampu membezakan warna. Sesetengah pihak tidak menerima ini sebagai buta warna kerana kegagalannya terletak pada pencerapan, bukan penglihatan. Ianya merupakan bentuk-bentuk [[agnosia visual]].<ref name=blom/>
===Buta warna merah–hijau===
[[Image:XlinkRecessive.jpg|thumb|Pewarisan resesif berkaitan X]]
Protanopia, deuteranopia, protanomali, dan deuteranomali merupakan kebutaan warna warisan umum yang menjejaskan sebahagian ketara daripada jumlah manusia di dunia, yang mana penghidapnya sukar membezakan warna merah dengan hijau kerana ketiadaan fotoreseptor retina merah atau hijau.<ref>{{cite journal |author=Bang Wong |title=Points of view: Color blindness |journal=Nature Methods | volume=8 | page=441 | year=2011 | month=may |doi=10.1038/nmeth.1618 |issue=6 | pmid=21774112}}</ref><ref>{{cite journal | author=Neitz J, Neitz M |title=The genetics of normal and defective color vision | journal=Vision Research | volume=51 | issue=5 | pages=633–51 | year=2011 | month=April | pmid=21167193 | pmc=3075382 | doi=10.1016/j.visres.2010.12.002 }}</ref> Ianya berkaitan dengan seks: kebutaan warna merah–hijau genetik lebih ketara pada lelaki daripada perempuan kerana [[gen|gen-gen]] untuk reseptor warna merah dan hijau terletak pada [[kromosom]] X, yang mana lelaki mempunyai satu sahaja sementara perempuan mempunyai dua. Perempuan (46, XX) menjadi buta warna merah–hijau hanya jika ''kedua-dua'' kromosom X-nya cacat pada gen-gen reseptor warna berkenaan, sementara lelaki (46, XY) menjadi buta warna jika kromosom X tunggalnya cacat.
Gen buta warna merah–hijau dipancarkan daripada seorang lelaki buta warna kepada kesemua anak perempuannya yang merupakan pembawa [[heterozigot]] dan rata-rata tidak terjejas. Sebaliknya, perempuan pembawa mempunyai peluang 50% untuk menurunkan anggota kromosom X yang bermutasi kepada setiap anak lelakinya. Anak-anak lelaki tidak menerima gen buta warna daripada bapa yang terjejas kerana mereka menerima kromosom Y dan bukan kromosom X-nya (yang cacat). Jika bapa yang terjejas mempunyai anak pembawa dengan ibu yang pembawa atau buta warna, maka anak-anak perempuan mereka mungkin buta warna dengan mewarisi kromosom X yang terjejas dari setiap ibu bapa.
Oleh sebab sebutir kromosom X dilumpuhkan secara rambang dalam setiap sel ketika perkembangan perempuan, adalah mungkin baginya untuk memiliki empat jenis kon yang berbeza, seperti apabila pembawa protanomali beranak dengan lelaki yang deuteranomali. Dengan menandakan alel penglihatan normal sebagai P dan D dan yang cacat dengan p dan d, si pembawa adalah PD pD sementara si lelaki adalah Pd. Anak perempuan mereka sama ada PD Pd atau pD Pd. Andaikan si anak adalah pD Pd. Setiap sel dalam badannya mengungkapkan sama ada kromosom pD ibunya atau Pd bapanya. Maka pencerapan merah–hijaunya akan melibatkan kedua-dua pigmen normal dan cacat untuk kedua-dua warna. Perempuan sedemikian adalah [[tetrakromasi]] kerana memerlukan campuran empat cahaya spektrum untuk memadankan cahaya yang sembarangan.
==Lihat juga==
| |||