|
[[Imej:MALAYSIABANGSAT.gif|thumb|200px|right|MALAYSIA YANG ANJENK KONTOL DAN HINA!! KAMPANG!!]]
{{Infobox Country
|native_name = <span style="line-height:1.33em;"><big> بروني دارالسلام </big></span>
|conventional_long_name = <span style="line-height:1.33em;">''Negara Brunei Darussalam''</span><br/>Brunei Darussalam
|common_name = Brunei Darussalam
|image_flag = Flag of Brunei.svg
|image_coat = Brunei_coa.png
|image_map = LocationBrunei.png
|national_motto = "Selalu dalam khidmat dengan panduan Allah"
|national_anthem = ''[[Allah peliharakan Sultan]]''
|official_languages = [[Bahasa Melayu]] (kebangsaan), [[Bahasa Inggeris]]
|capital = [[Bandar Seri Begawan]]
|latd=4 |latm=55 |latNS=N |longd=114 |longm=55 |longEW=E
|largest_city = Bandar Seri Begawan
|government_type = [[Monarki mutlak]]
|leader_title1 = [[Sultan Brunei|Sultan]]
|leader_name1 = [[Hassanal Bolkiah]]
|area_rank = 170
|area_magnitude = 1 E9
|area = 5,765
|areami² = 2,226
|percent_water = 8.6
|population_estimate = 374,000
|population_estimate_rank = 174
|population_estimate_year = 2005
|population_census = 332,844
|population_census_year = 2001
|population_density = 65
|population_densitymi² = 168
|population_density_rank = 127
|GDP_PPP = $9.009 bilion
|GDP_PPP_rank = 138
|GDP_PPP_year = 2005
|GDP_PPP_per_capita = $24,826
|GDP_PPP_per_capita_rank = 26
|sovereignty_type = [[Kemerdekaan]]
|established_event1 = Negeri naungan British
|established_date1 = [[1 Januari]] [[1984]]
|HDI = {{increase}} 0.871
|HDI_rank = 34
|HDI_year = 2004
|HDI_category = <font color="#009900">tinggi</font>
|currency = [[Dolar Brunei|Ringgit Brunei]]
|currency_code = BND
|country_code =
|time_zone =
|utc_offset = +8
|time_zone_DST =
|utc_offset_DST =
|cctld = [[.bn]]
|calling_code = 673<sup>1</sup>
|footnotes = <sup>1</sup> Juga 080 dari [[Malaysia]].
}}
'''Brunei Darussalam''' ialah sebuah negara kecil yang kaya dengan sumber minyak dan terletak di sebelah utara pulau [[Borneo]]. Brunei dikelilingi [[Malaysia]] dengan dua bahagian Brunei dipisahkan di daratan oleh Malaysia.
MALINGSIA ANJING TAI BABI PLAGIATOR BUDAYA ORANG PENCURI PULAU TUKANG PUKUL TKI DAN WASIT INDONESIA
Nama '''Borneo''' diambil berdasarkan nama negara ini. Ini adalah disebabkan pada zaman dahulu, Brunei mempunyai pengaruh dan kuasa yang kuat di pulau Borneo.
GANYANG MALAYSIAAAAAAAAAAAAA
== Sejarah ==
Para pengkaji sejarah telah mempercayai bahawa terdapatnya sebuah kerajaan lain sebelum tertubuhnya Kesultanan Brunei kini, yang digelar orang Cina sebagai [[Po-ni]]. Catatan orang Cina dan orang Arab menunjukkan bahawa kerajaan perdagangan kuno ini wujud di muara Sungai Brunei seawal [[abad ke-7]] atau [[Abad ke-8|ke-8]]. Kerajaan awal ini pernah ditakluk empayar [[Srivijaya]] yang berpusat di [[Sumatra]] pada awal abad ke-sembilan Masehi dan seterusnya menguasai [[Borneo]] utara dan gugusan kepulauan [[Filipina]]. Kerajaan ini juga pernah dijajah [[Empayar Majapahit]] yang berpusat di pulau [[Pulau Jawa|Java]] tetapi berjaya membebaskan dirinya dan kembali sebagai sebuah negeri yang penting.
Empayar Brunei melalui zaman kegemilangannya dari [[abad ke-15]] hingga [[abad ke-17]], sewaktu ia memperluaskan kekuasaannya ke seluruh pulau Borneo dan ke Filipina di sebelah utaranya.
Brunei mencapai kemuncak kekuasaannya pada zaman pemerintahan Sultannya yang kelima iaitu Sultan [[Bolkiah]] ([[1473]]-[[1521]]), yang terkenal disebabkan pengembaraan baginda di laut, malah pernah seketika menakluki
[[Manila]]; dan pada zaman pemerintahan sultan yang kesembilan, [[Hassan]] ([[1605]]-[[1619]]), yang membangunkan susun atur adat istiadat kerajaan dan istana yang masih kekal hingga ke hari ini.
Selepas zaman Sultan Hassan, Brunei memasuki zaman kejatuhan berpunca dari pergolakan dalaman disebabkan perebutan kuasa antara waris diraja, juga disebabkan timbulnya pengaruh kuasa penjajah Eropah di rantau sebelah sini, yang menggugat corak perdagangan tradisi, serta memusnahkan asas ekonomi Brunei dan kesultanan Asia Tenggara yang lain.
Pada tahun [[1839]], pengembara Inggeris bernama [[James Brooke]] tiba di Borneo dan membantu Sultan menundukkan sebuah pemberontakan. Sebagai balasan, beliau dilantik menjadi gabenor dan kemudiannya "[[Rajah]]" [[Sarawak]] di Barat Laut Borneo sebelum meluaskan kawasan di bawah pemerintahannya.
Pada masa yang sama, Syarikat Borneo Utara British sedang meluaskan penguasaannya di Timur Laut Borneo. Pada tahun [[1888]], Brunei menjadi sebuah negeri di bawah perlindungan kerajaan British dengan mengekalkan kedaulatan dalam negerinya, tetapi dengan hal ehwal luar negara bawah kawalan British. Pada tahun [[1906]], Brunei menerima suatu lagi langkah perluasan kuasa British apabila kuasa eksekutif dipindahkan kepada seorang residen British, yang menasihati baginda Sultan dalam semua perkara, kecuali yang bersangkut-paut dengan adat istiadat tempatan dan agama.
Pada tahun [[1959]], Brunei mengisytiharkan kerajaan baru yang berkuasa memerintah kecuali dalam isu hubungan luar, keamanan dan pertahanan dimana isu-isu ini menjadi tanggungjawab British. Percubaan untuk membentuk sebuah badan perundangan pada tahun [[1962]] terpaksa dilupakan kerana berlaku pemberontakan oleh parti pembangkang iaitu [[Partai Rakyat Brunei]] dan dengan bantuan British, pemberontakan ini berjaya dibanteras. Manakala pada akhir 1950 dan awal 1960, kerajaan Brunei ketika itu menolak cadangan (walaupun pada awalnya menunjukkan minat) untuk bergabung dengan [[Singapura]], [[Sabah]], [[Sarawak]], dan [[Tanah Melayu]] untuk membentuk [[Malaysia]] dan akhirnya Sultan Brunei ketika itu bercadang untuk membentuk sebuah negara yang merdeka.
Pada [[1967]], [[Omar Ali Saifuddin III|Omar Ali Saifuddin]] telah turun dari takhta dan melantik anakanda sulung badinda, [[Hassanal Bolkiah]], menjadi Sultan Brunei ke 29. Baginda juga berkenan menjadi Menteri Pertahanan setelah Brunei mencapai kemmerdekaan penuh dan disampiri gelaran [[Paduka Seri Begawan Sultan]]. Pada tahun [[1970]], pusat pemerintahan negeri [[Brunei Town]], telah diubah namanya menjadi [[Bandar Seri Begawan]] Untuk mengenang jasa badinda. Baginda mangkat pada tahun [[1986]].
Pada [[January 4]], [[1979]], Brunei dan United Kingdom telah mennandatangani [[Perjanjian Kerjasama dan Persahabatan]]. Pada [[Januari 1]], [[1984]], Brunei Darussalam telah berjaya mencapai kemerdekaan sepenuhnya.
== Politik ==
<i>Untuk rencana lanjutan, lihat [[Politik di Brunei]]</i>
[[Hassanal Bolkiah|Sultan Hassanal Bolkiah]] yang [[Senarai Sultan Brunei|gelarannya diturunkan dalam wangsa yang sama]] sejak [[abad ke-15]], ialah ketua negara serta ketua kerajaan Brunei. Baginda dinasihati oleh beberapa [[Majlis Privi|majlis]] dan sebuah kabinet [[menteri]], walaupun baginda secara berkesan merupakan pemerintah tertinggi. [[Media berita|Media]] amat memihak kerajaan, dan kerabat diraja mengekalkan status yang dihormati di dalam negara. Brunei tidak mempunyai badan [[perundangan]]. Pada September 2004, Sultan Brunei mengadakan persidangan [[Parlimen]] lantikannya yang tidak pernah bersidang sejak kemerdekaan pada tahun [[1984]]. Parlimen ini tidak mempunyai kuasa selain daripada menasihati sultan. Disebabkan oleh pemerintahan mutlak Sultan, Brunei ialah salah satu daripada negara-negara yang paling stabil dari segi politik di Asia.
Secara teori, Brunei adalah di bawah [[pemerintahan tentera]] sejak pemberontakan yang terjadi pada awal dekad [[1960-an]]. Pemberontakan itu dihancurkan oleh askar-askar [[United Kingdom|British]] dari [[Singapura]].
Brunei menuntut wilayah di [[Sarawak]], seperti [[Limbang]], dan merupakan salah satu daripada banyak negara yang menuntut [[Kepulauan Spratly]] yang dipertikaikan. Banyak pulau kecil yang terletak di antara Brunei dan [[Labuan]], termasuk [[Pulau Kuraman]], telah dipertikaikan oleh Brunei dan Malaysia. Bagaimanapun, pulau-pulau ini diakui sebagai sebahagian Malaysia di peringkat antarabangsa.
== Daerah ==
[[Image:Brunei.geohive.gif|thumb|380px|[[Subnasional|Bahagian pentadbiran]].]]
{{main|Daerah-daerah Brunei}}
Brunei dibahagikan kepada empat [[Daerah-daerah Brunei|daerah]]:
* [[Daerah Belait|Belait]]
* [[Brunei and Muara]]
* [[Daerah Temburong|Temburong]]
* [[Daerah Tutong|Tutong]]
Daerah-daerah Brunei dibahagikan lagi kepada 38 [[Mukim-mukim Brunei|mukim]].
== Etnik Di Negara Brunei Darussalam ==
Berdasarkan Lembaga Perlambangan Negara Brunei Darussalam iaitu bermula pada tahun 1984, etnik Negara Brunei Darussalam terdiri daripada '''7 puak''' atau '''rumpun jati''' secara rasmi di bawah pendaftaran kebangsaan, iaitu:-
1. Melayu Brunei
2. Kedayan
3. Tutong
4. Dusun
5. Belait
6. Murut
7. Bisaya
Walaubagaimanapun, penduduk tetap Negara Brunei Darussalam ada juga berbilang bangsa seperti Bangsa Inggeris, Cina, India, Minoriti kaum etnik dari Malaysia Sarawak dan Sabah seperti Iban.
== Bahasa Negara ==
Bahasa Rasmi Negara Brunei Darussalam adalah '''Bahasa Melayu''' seperti juga Malaysia, Indonesia, Singapura dan Di tanah Nusantara yang lain. Akan tetapi perbualan atau pertuturan hanya digunakan di dalam dialek atau loghat Melayu Brunei. Bahasa lain ada juga digunakan seperti di kalangan puak atau etnik yang lainnya seperti bahasa Kedayan, Murut, Tutong, Belait, Dusun, Bisaya dan Iban. Bahasa Inggeris ( English Language is widely spoken) ada juga digunakan dan dipelajari di institusi pendidikan. Bahasa Cina, digunakan oleh sebilangan kaum Cina di Negara Brunei Darussalam.
== Geografi ==
''Untuk rencana lanjutan, lihat [[Geografi Brunei]]''
Brunei terdiri daripada dua bahagian yang tidak berkaitan; 97% daripada jumlah penduduknya tinggal di bahagian barat yang lebih besar, dengan hanya kira-kira 10,000 orang tinggal di daerah [[Temburong]], iaitu bahagian timur yang bergunung-ganang. Jumlah penduduk Brunei ialah 383,000 orang. Daripada bilangan ini, lebih kurang 46,000 orang tinggal di ibu negara [[Bandar Seri Begawan]]. Sebilangan bandar utama termasuk bandar pelabuhan [[Muara]], serta bandar Seria yang mengeluarkan minyak, dan [[Kuala Belait]], bandar jirannya. Di daerah [[Belait]], kawasan [[Panaga]] ialah kampung halaman kepada sebilangan besar ekspatriat, disebabkan oleh kemudahan perumahan dan rekreasi [[Shell|Shell Belanda Diraja]] dan Tentera British. Kelab Panaga yang terkenal terletak di sini.
Iklim Brunei ialah tropika khatulistiwa, dengan suhu serta kelembapan yang tinggi, dan sinaran matahari serta hujan lebat pada sepanjang tahun.
== Ekonomi ==
''Untuk rencana lanjutan, lihat [[Ekonomi Brunei]]''
[[Sistem ekonomi|Ekonomi]] kecil yang kaya ini adalah suatu campuran keusahawanan dalam negeri dan asing, pengawalan kerajaan, [[kebajikan masyarakat|kebajikan]], serta tradisi kampung. Pengeluran [[Petroleum|minyak mentah]] dan [[gas asli]] terdiri daripada hampir setengah daripada [[Keluaran Dalam Negara Kasar]] (KDNK). Pendapatan yang cukup besar daripada pelaburan luar negeri menambah pendapatan daripada pengeluaran dalam negeri. Kerajaan membekalkan semua perkhidmatan [[perubatan]] dan memberikan subsidi [[beras]] dan perumahan. Pemimpin-pemimpin Brunei berasa bimbang bahawa persepaduan dengan ekonomi dunia yang semakin bertambah akan menjejaskan [[perpaduan sosial]] dalaman, walaupun Brunei telah memainkan peranan yang lebih ketara dengan menjadi [[pengerusi]] forum [[Kerjasama Ekonomi Asia Pasifik|APEC]] pada tahun 2000. Rancangan-rancangan yang dinyatakan untuk masa hadapan termasuk peningkatan kemahiran tenaga [[Buruh (ekonomi)|buruh]], pengurangan [[pengangguran]], pengukuhan sektor-sektor [[perbankan]] and [[pelancongan]], serta secara umumnya, peluasan lagi asas ekonominya. [[Sistem Penerbangan Brunei Diraja]], sistem penerbangan negara, sedang mencuba menjadikan Brunei sebagai pusat untuk perjalanan antarabangsa antara Eropah dan Australia/New Zealand. Ia juga mempunyai perkhidmatan ke destinasi-destinasi Asia yang utama.
== Demografi ==
''Untuk rencana lanjutan, lihat [[Demografi Brunei]]''
Kira-kira dua pertiga jumlah penduduk Brunei adalah orang [[Melayu]]. Kelompok etnik minoriti yang paling penting dan yang menguasai ekonomi negara ialah [[Orang Cina Han|orang Cina]] yang terdiri daripada lebih kurang 15% jumlah penduduknya. Kaum-kaum ini juga membayangkan bahasa-[[bahasa]] yang paling penting: [[bahasa Melayu]] yang merupakan bahasa rasmi, serta [[bahasa Cina]]. [[Bahasa Inggeris]] juga dituturkan secara meluas, dan terdapat sebuah komuniti [[ekspatriat]] yang agak besar dengan sebilangan besar warganegara [[British]] dan [[Australia]].
[[Islam]] ialah [[agama]] rasmi Brunei, dan Sultan Brunei merupakan ketua agama negara itu. Agama-agama lain yang dianuti termasuk [[agama Buddha]] (terutamanya oleh orang Cina), [[agama Kristian]], serta agama-agama [[Orang-orang Asli Oceania|orang asli]] (dalam komuniti-komuniti yang amat kecil).
== Budaya ==
<i>Untuk rencana lanjutan, lihat [[Budaya di Brunei]]</i>
Budaya Brunei adalah seakan sama dengan budaya [[Melayu]], dengan pengaruh kuat dari [[Hindu]] dan [[Islam]], tetapi kelihatan lebih konservatif berbanding [[Malaysia]]. Jualan dan penggunaan alkohol diharamkan, dengan orang luar dan bukan-Muslim dibenarkan membawa dalam 12 tin bir dan dua botol spirit setiap kali mereka masuk negara ini. Selepas pengenalan larangan pada awal 1990an, semua pub dan kelab malam dipaksa tutup.
== Seni dan Warisan==
Seni di senaraikan di Negara in terdiri daripada pelbagai jenis cabangnya yang aktif dan masih giat dilakukan iaitu:
1. Puisi, seperti pantun, sajak, syair dan sebagainya
2. Sastera dan Bahasa, seperti koleksi buku-buku novel, sejarah, peribahasa, perambahan Brunei, bidalan, hikayat dan sebagainya.
3. Muzik Tradisional, termasuklah iramanya, rentaknya dan alat-alatnya yang tertentu.
4. Lagu-lagu Asli Negara, seperti Samalindang.
5. Tarian Tradisional dan Teater, seperti Zapin, Joget, Alai Sekap, Adai-adai dan sebagainya.
6. Lukisan.
7. Kraftangan, seperti menenun kain Jong-Sarat dan menganyam seperti membuat bakul seperti tekiding.
8. Memburis Perahu, seperti perahu tambang.
9. Pertukangan tangan, seperti emas dan perak untuk barang perhiasan.
10. Senjata seperti keris.
11. Pakaian, perhisana dan kustom negara, seperti pakaian etnik negara.
12. Seni mempertahankan diri, seperti Pencak Silat.
13. Pantang Larang.
14. Adat, seperti Adat perkahwinan.
15. Adat-Istiadat Negara.
16. Makan Sirih Pinang.
==Lihat juga ==
* [[Komunikasi di Brunei]]
* [[Pelancongan di Brunei]]
* [[Ketenteraan di Brunei]]
* [[Pengangkutan di Brunei]]
* [[Hubungan Luar Brunei]]
== Lihat juga ==
* [[Tentera laut Diraja Brunei]]
* [[Polis Diraja Brunei]]
* [[Dolar Brunei]]
* [[Akhbar Brunei]]
== Pautan luar ==
* [http://www.brunei.gov.bn/ Laman web rasmi Kerajaan Brunei]
{{Asia_Tenggara}}
{{ASEAN}}
{{Negara Negara Asia}}
[[an:Brunei]]
[[ar:بروني]]
[[az:Bruney]]
[[bat-smg:Bruniejos]]
[[be-x-old:Брунэй]]
[[bg:Бруней]]
[[bn:ব্রুনাই]]
[[br:Brunei]]
[[bs:Brunej]]
[[ca:Brunei]]
[[ceb:Brunei]]
[[cs:Brunej]]
[[cy:Brunei]]
[[da:Brunei]]
[[de:Brunei]]
[[el:Μπρουνέι]]
[[en:Brunei]]
[[eo:Brunejo]]
[[es:Brunéi]]
[[et:Brunei]]
[[eu:Brunei]]
[[fa:برونئی]]
[[fi:Brunei]]
[[fr:Brunei]]
[[frp:Bruneyi]]
[[fy:Brûnei]]
[[gd:Brunei]]
[[gl:Brunei]]
[[he:ברוניי]]
[[hi:ब्रुनेई]]
[[hr:Brunej]]
[[ht:Brouney]]
[[hu:Brunei]]
[[ia:Brunei]]
[[id:Brunei]]
[[ilo:Brunei]]
[[io:Brunei]]
[[is:Brúnei]]
[[it:Brunei]]
[[ja:ブルネイ]]
[[kk:Бруней]]
[[ko:브루나이]]
[[ksh:Brunei]]
[[ku:Brûney]]
[[kw:Bruney]]
[[la:Bruneium]]
[[li:Broenai]]
[[lij:Brunei]]
[[lt:Brunėjus]]
[[lv:Bruneja]]
[[map-bms:Brunei]]
[[mi:Poronai]]
[[mk:Брунеи]]
[[ml:ബ്രൂണൈ]]
[[na:Brunei]]
[[nds:Brunei]]
[[nl:Brunei]]
[[nn:Brunei]]
[[no:Brunei]]
[[nov:Brunei]]
[[oc:Brunei]]
[[os:Бруней]]
[[pam:Brunei]]
[[pl:Brunei]]
[[pms:Brunei]]
[[ps:برونای]]
[[pt:Brunei]]
[[ro:Brunei]]
[[ru:Бруней]]
[[sa:ब्रूनै]]
[[scn:Brunei]]
[[se:Brunei]]
[[sh:Brunej]]
[[simple:Brunei]]
[[sk:Brunej]]
[[sl:Brunej]]
[[sq:Brunei]]
[[sr:Брунеј]]
[[sv:Brunei]]
[[sw:Brunei]]
[[tet:Brunei]]
[[tg:Бруней]]
[[th:ประเทศบรูไนดารุสซาลาม]]
[[tl:Brunei]]
[[tr:Brunei]]
[[uk:Бруней]]
[[uz:Bruney]]
[[vi:Brunei]]
[[vo:Brunän]]
[[war:Brunei]]
[[zh:文莱]]
[[zh-min-nan:Brunei]]
| 
