Semakan pada 12:56, 27 Oktober 2007 sunting Matilahmalingsiaa (bincang \| sumb.) 77 suntingan Menggantikan laman dengan 'Imej:antiamling.gif GANYANG MALINGSIA {{stub}}Imej:antiamling.gif GANYANG MALINGSIA {{stub}}' ← Suntingan sebelumnya		Semakan pada 13:01, 27 Oktober 2007 sunting batalkan Yann (bincang \| sumb.) 42 suntingan k Suntingan Matilahmalingsiaa dikembalikan ke versi terakhir oleh Idioma-bot Suntingan berikutnya →
Baris 1: '''Tumbuhan''' adalah salah satu daripada Alam [[benda hidup]] yang terdapat di [[Alam Semesta\|alam semesta]]. ~~[[Imej:antiamling.gif]]~~ Tumbuhan adalah organisma [[benda hidup]] yang terkandung dalam alam Plantae. Biasanya, organisma yang menjalankan proses [[fotosintesis]] adalah diklasifikasikan sebagai tumbuhan. Tumbuhan memerlukan cahaya [[matahari]] untuk menjalani proses fotosintesis. ~~GANYANG MALINGSIA~~ Tumbuhan merangkumi semua benda hidup yang mampu menghasilkan makanan dengan menggunakan klorofil untuk menjalani proses [[fotosintesis]] dan menghasilkan [[kanji]]. [[Sel]] tumbuhan berbeza dengan sel haiwan dalam beberapa segi termasuk sel tumbuhan mempunyai dinding sel. ~~{{stub}}[[Imej:antiamling.gif]]~~ Secara amnya tumbuhan dibahagikan kepada :- ~~GANYANG MALINGSIA~~ :# [[tumbuhan berbunga]] sama ada: :## [[pokok berbuah]] :## [[pokok tidak berbuah]] :# [[tumbuhan tidak berbunga]]. Dalam [[biologi]], '''tumbuhan''' biasanya merujuk kepada organisma hidup dalam [[#Evolusi dan pengelasan Alam Tumbuhan\|Alam Tumbuhan]]. Dalam penggunaan harian, ia mungkin tidak begitu tepat sebagaimana diterangkan di bawah. ~~{{stub}}~~ ==Kesulitan dalam penakrifan== Istilah '''tumbuhan''' adalah jauh lebih sukar untuk ditakrifkan dari anggapan biasa. Walaupun pakar botani menggambarkan Alam Tumbuhan, sempadan pentakrifan ahli Tumbuhan adalah lebih ketat dari definisi biasa ''tumbuhan''. Kita cenderung untuk menganggap ''tumbuhan'' sebagai organisma ''multicellular'', [[eukaryote\|eukaryotic]] yang biasanya tidak mempunyai organ deria atau pergerakan terkawal dan lengkap dengan akar, batang, dan daun. Bagaimanapun, secara botani hanya [[tumbuhan vaskular\|tumbuhan vaskular (''vascular plant'')]] mempunyai "akar, batang, dan daun", dan sesetengah tumbuhan vaskular, seperti [[tumbuhan kanivor]] dan [[pokok janggut nabi]], tidak menepati istilah tersebut. Tetapi agar berlaku adil, tumbuhan vaskular adalah tumbuhan yang kita sering nampak setiap hari. Istilah ''tumbuhan'' yang lebih luas adalah semua '''''[[autotrof\|autotrof (''autotroph'')]]''''' — iaitu, yang menghasilkan makanannya sendiri daripada bahan mentah bukan organik dan cahaya matahari. Ini adalah istilah yang manusahabah, dan yang menumpukan kepada peranan biasa tumbuhan dalam [[sistem ekologi]]. Bagaimanapun terdapat fotoautotrof (''photoautotrophs'') dalam '''[[Prokaryote]]''', khususnya [[bakteria]] photoautotrophik dan [[cyanobacteria]]. Cyanobacteria kadang-kala (bersebab) dikenali sebagai [[alga]] biru-hijau. Kemudian terdapat masalah bahawa kebanyakan orang, termasuk botanis, memanggil [[cendawan\|cendawan (''mushroom'')]] sebagai tumbuhan, walaupun mushroom adalah badan berbuah (''fruiting body'') [[fungus]] (Alam Fungi), dan bukannya ''photoautotrophic'' sama sekali, tetapi '''''[[Saprophyte\|saprophytic]]'''''. Dan terdapat agak banyak spesies [[tumbuhan berbunga]], fungi, dan bakteria yang merupakan [[parasit]]. Sistem pengelasan biologi semasa (lihat cladistics) cenderung untuk memberi penekanan perkaitan genetik antara organisma sebagai asas pengelasan. Secara sempurna, [[taxon]] (atau [[clade]]) perlu [[monophyletik]]; semua organisma dalam taxon atau clade sepatutnya berkongsi leluhur tunggal, dan taxon atau clade sepatutnya merangkumi semua keturunan dari leluhur tunggal itu. Satu cara lain mentakrifkan Alam Tumbuhan adalah untuk menentukan samaada semua organisma dalam alam boleh dijejak kepada leluhur tunggal. Kita tidak dapat memberikan jawapan yang pasti. Senarai ciri-ciri yang membezakan Tumbuhan (''Plantae'') daripada alam biologi lain memberikan sekurang-kurangnya takrifan teknikal. Masalah kekaburan atau persetujuan dalam istilah menggambarkan ''tumbuhan'' adalah pernyataan kefahaman (''understanding statements''), sering dijumpai dalam rencana ''Wikipedia'', contohnya: ''...xylem merupakan satu dari dua tisu pengangkutan dalam tumbuhan''. Secara umum ia tidak boleh dianggap merangkumi semua tumbuhan, alga sehingga tumbuhan berbunga. Kemungkinan besar ia tidak merangkumi fungi atau bakteria. Sebenarnya, ia lebih selamat untuk menganggap perbincangan di atas merupakan [[tumbuhan vaskular]] (khususnya paku-pakis, konifer, tumbuhan berbunga, dan beberapa yang lain) kecuali disebut berlainan (contoh., ''...dalam tumbuhan vaskular dan bukan vaskular seperti ini dan ini dan ini ''). Sistem pengelasan (lihat '''[[pengelasan saintifik]]''') digunakan oleh para biologi untuk mengkatalog [[organisma]] yang hidup di [[bumi]] telah digunakan oleh beribu pakar sains yang meluangkan masa untuk melengkapkannya. Sistem ini direka agar "berkecuali", mentakrifkan perkaitan evolusi antara kesemua spesies berlainan (termasuk yang hanya dikenali melalui fosil). Tumbuhan adalah sebahagian daripada usaha pengelasan dan samaada menentukan "tumbuhan" secara meluas atau khusus, kita mesti memasukkan rujukan kepada sistem pengkelassan dalam kesemua usaha terpelajar untuk mendapatkan atau memberikan mamlumat mengenainya. * Untuk '''tumbuhan''' sebagaimana ditakrifkan dalam '''Alam Tumbuhan''' lihat di bawah. * Untuk '''alga''' secara umum, lihat [[alga]] atau [[rumpai laut\|rumpai laut (''seaweed'')]]. * Untuk '''mushrooms''' lihat [[cendawan]] atau [[fungus\|fungi]]. * Untuk '''tumbuhan bukan vaskular''' secara umum, lihat [[tumbuhan bukan vaskular]]. * Untuk '''tumbuhan vaskular''' secara umum, lihat [[tumbuhan vaskular]]. * Untuk '''tumbuhan koniferous''' lihat [[Pinophyta]] atau [[gymnosperm]]. * Untuk '''tumbuhan berbunga''' lihat [[tumbuhan berbunga\|angiosperm]]. <table border="1" cellspacing="0" align="right" cellpadding="2" style="margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em;"> <tr><th align="center" bgcolor=lightgreen>'''{{Taxonomy}}'''</th></tr> <tr><td> <table align="center"> <tr> <td>[[Domain (biology)\|Domain]]: </td><td>'''[[Eukaryote\|Eukaryota]]'''</td></tr> <tr> <td>Kingdom:</td><td>'''Plantae'''</td></tr> </table> <tr><th align="center" bgcolor="lightgreen">'''Divisions'''</th></tr> <tr><td> '''[[Alga hijau]]'''<br> '''[[Embryophyte\|Tumbuhan darat]] (embryophytes)'''<br> '''''non-vascular embryophytes'''''<br>     [[Liverwort\|Marchantiophyta]] - liverworts<br>     [[Hornwort\|Anthocerotophyta]] - hornworts<br>     [[Moss\|Bryophyta]] - mosses<br> '''[[Tumbuhan vaskular]] (tracheophytes)'''<br> '''''seedless vascular plants'''''<br>    [[Lycopodiophyta]] - club mosses<br>    [[Equisetophyta]] - horsetails<br>    [[paku-pakis\|Pteridophyta]] (Filicopsida) – paku-pakis<br>       [[paku-pakis whisk\|Psilotophyta]] – paku-pakis whisk<br>       [[Ophioglossophyta]]<br>       [[Marattiopsida]]<br>       Leptosporangiate atau paku-pakis "sebenar"<br> '''''[[Spermatophyta\|Tumbuhan berbiji benih]] (spermatophytes)'''''<br>    [[Pinophyta]] - conifers<br>    [[Cycad\|Cycadophyta]] - cycads<br>    [[Ginkgo\|Ginkgophyta]] - ginkgo<br>    [[Gnetae\|Gnetophyta]] - gnetae<br>    [[Tumbuhan berbunga\|Magnoliophyta]] - tumbuhan berbunga<br> </td></tr> </table> ==Evolusi dan pengelasan Alam Tumbuhan== Alam '''tumbuhan''' ''Plantae'' (atau '''Viridaeplantae''') adalah kumpulan monophyletik [[eukaryote]] (organisma dengan sel bernukleas (''nucleated'')). Lebih 60 jurai ''lineages '' utama eukaryotes telah dikenal pasti, kebanyakannya adalah bersel tunggal ''unicellular'' dan dikelaskan dalam alam paraphyletik [[Protista]]. Alam [[tumbuhan]] adalah kumpulan [[monophyletik]] mengandungi organisma eukaryotik yang melakukan [[fotosintesis]] menggunakan [[Klorofil (pigmen)\|klorofil]] '''a''' dan '''b''', menyimpan hasil fotosintesis sebagai [[kanji]] dalam [[kloroplas\|kloroplas (''chloroplasts'')]] tempat ia dihasilkan, mempunyai kloroplast yang diikat oleh selaput berkembar ''double membrane'', dan mempunyai dinding sel yang diperbuat dengan [[selulus\|selulus (''cellulose'' )]]. Alam ini mengandungi beberapa kumpulan alga hijau yang berevolasi dari leleuhur yang sama dengan [[tumbuhan]] hijau. Alga hijau mempunyai beberapa bentuk: [[flagellate]], koloni, berjurai (''filamentous''), dan juga multiselular (''multicellular'') primitif. Kebanyakannya adalah [[haploid]], tetapi yang lain menunjukkan [[generasi perantaraan\|generasi perantaraan (''alternation of generations'')]] antara [[haploid]] dan bentuk [[diploid]], dikenali sebagai [[gametophyte]] dan [[sporophyte]]. Dalam tempoh tertentu semasa [[Palaeozoik]], [[tumbuhan]] multiselular, rumit ([[Embryophyte]]) mula muncul di daratan. Dalam bentuk baru ini, gametophyte dan sporophyte berubah bentuk dan fungsi yang amat berlainan, sporophyte kekal kecil dan bergantung kepada leluhurnya sepanjang tempoh hayatnya yang singkat. Kumpulan dalam organisasi aras ini, secara berkumpulan dikenali sebagai ''bryophytes'', termasuk: * Division [[liverwort\|Hepaticophyta]] (Marchantiomorpha), liverworts * Division [[hornwort\|Anthocerotophyta]], hornworts * Division [[lumut\|Bryophyta]], lumut Kesemua bentuk ini adalah kecil dan terhad kepada persekitaran lembab, bergantung kepada [[air]] untuk menyebarkan spora. Dalam tempoh [[Silurian]], embryophytes baru muncul dengan adaptasi membolehkan mereka mengatasi had ini, yang mengalami radiasi perubahan besar-besaran dalam [[tempoh Devonian]], menguasai daratan. Kumpulan ini biasanya mempunyai ketahanan kutikel (''cuticle'') kepada kekeringan (''desiccation''), dan mempunyai tisu vaskular, yang mengangkut air keseluruh organisma, dan dengan ini dikenali sebagai [[tumbuhan]] vaskular. Dalam kebanyakan tumbuhan ini, sporophyte bertindak sebagai individual terasing, dengan gametophyte kekal amat kecil. Taxa tumbuhan vaskular merangkumi: * Division [[Lycopodiophyta]] (Lycopsida), lumut belantan ''club mosses'' * Division [[horsetail\|Equisetophyta]] (Equisetopsida), horsetails * Division [[paku-pakis\|Pteridophyta]] (Filicopsida), paku-pakis [[paku-pakis whisk\|Psilotophyta]] (Psilotales), paku-pakis whisk [[Ophioglossophyta]] (Ophioglossales), adders-tongues, moonworts dan paku-pakis anggur ''grape-ferns'' [[Marattiopsida]] leptosporangiate atau paku-pakis sebenar "true ferns'' Spermatophytes, atau '''tumbuhan berbiji benih''' (''seed plants'') merupakan kumpulan [[tumbuhan]] vaskular yang berpecah (''diversified'' ) pada akhir [[Palaeozoic]]. Dalam bentuk ini, [[gametophyte]]lah yang mengecut sepenuhnya, dan sporophyte muda memulakan kehidupannya dalam biji benih yang terbentuk pada pokok tua. Kumpulan spermatophytes yang masih hidup termasuk: * Division [[Cycad\|Cycadophyta]] (Cycads) * Division [[Ginkgo\|Ginkgophyta]] (''Ginkgo'') * Division [[Pinophyta]] (Conifers, Coniferophyta) * Division [[Gnetae\|Gnetophyta]] (Gnetae) * Division [[tumbuhan berbunga\|Magnoliophyta]] (tumbuhan berbunga, Anthophyta) Division ini dibahagikan kepada ''gymnosperms'' (empat yang pertama:benih terdedah ''naked seeds''), dan tumbuhan berbunga atau ''angiosperms''. Angiosperms adalah kumpulan [[tumbuhan]] terakhir muncul, ketika tempoh [[Jurassik]], dengan perkembangan ''radiation'' utama dalam tempoh [[Cretaceous]] yang menyebabkan Angiosperms menjadi tumbuhan darat utama dalam kebanyakan [[biome]]. ==Kategori tumbuhan == Sebagai tambahan kepada pengelasan saintifik [[tumbuhan]], atau pendekatan yang paling popular berasaskan sistem tersebut, terdapat juga pengelasan tumbuhan melalui cara lain yang akan dibincangkan di sini. [[Tumbuhan]] boleh diatur menurut pola tumbuhan bermusim. Walaupun tumbuhan ringkas seperti alga secara individual mempunyai tempoh hayat yang ringkas dan istilah berikut tidak boleh digunakan, tetapi peningkatan populasi alga biasanya bermusim. * [[Tahunan]]: hidup dan membiak dalam tempoh satu musim sahaja. * [[Dwitahunan\|Dwitahunan ('' Biennial'')]]: hidup selama dua musim, selalunya membiak pada tahun kedua. * [[Saka\|Saka (''Perennial'')]]: hidup lama selama beberapa musim; terus membiak apabila mencapai tahap matang. [[tumbuhan]] vaskular samada [[herba]] (tidak berkayu) atau [[berkayu]]. [[tumbuhan berkayu]] selalunya [[pokok]] dengan satu atau beberapa batang dan dahan yang tumbuh jauh dari tanah, atau tumbuhan renek tanpa batang yang jelas, dan dahan yang hampir dengan permukaan tanah. Tumbuhan saka vaskular mungkin [[malarhijau]], dan mengekalkan daun mereka sepanjang tahun, atau [[desiduous]] dan kehilangan daun mereka pada sebahagian tahun. Kebanyakan tumbuhan desiduous, biasanya dijumpai di kawasan iklim [[sederhana\|sederhana (''temperate'')]] dan [[boreal]], kehilangan daun mereka pada musim sejuk, dan sesetengah tumbuhan [[tropika]] dan subtropika kehilangan daun mereka pada musim kemarau. Tanaman juga dibahagikan menurut penggunaan mereka. Tanaman [[makanan]] termasuk [[buah]], [[sayur\|sayur-sayuran]], [[herba]], dan [[rempah]]. ==Maklumat tumbuhan umum == Kadar pertumbuhan tumbuhan amat berbeza, antara kurang dari 1 &mikro;m/h (contoh sesetengah [[lumut]]), kebiasaannya 25-250 µm/h dalam kebanyakan [[pokok]], dan sehingga 12,500 µm/h dalam sesetengah spesies memanjat yang tidak perlu membazir tenaga untuk menghasilkan tisu penyokong yang keras (contoh [[Kudzu\|''Pueraria montana'']]) == Jenis Tumbuhan, Pokok, Kulat & Alga == '''Pokok''' Tumbuhan ditakrifkan sebagai [[pokok]] apabila ia mempunyai akar, batang, dahan, ranting, dan daun. Secara am pokok-pokok boleh dikelaskan seperti berikut: # [[Pokok saka]] # [[Pokok palma]] # [[Pokok renek]] # [[Pokok herba]] # [[Pokok tumpang\|Pokok parasit/tumpang]] # [[Pokok rumput/rumpai]] '''Kulat dan Cendawan''' ==Daftar tumbuhan berdasarkan kegunaan / nilai komersial== [[Daftar Kulat\|Kulat dan Cendawan]] [[Daftar Sayur-sayuran\|Sayur-sayuran dan Ulam]] [[Pokok Bunga\|Pokok Bunga ]] [[Pokok Bunga\|Pokok Hiasan Taman]] [[Pokok Buah\|Buah - buahan]] [[Pokok Komoditi\|Komoditi Utama dan Kayu Balak ]] [[Pokok Ubatan\|Pokok Ubat-ubatan]] [[Pokok Pelbagai\|Pelbagai atau Tanpa Pengelasan]] == Lihat juga == * [[Pokok bermula dengan A\|Senarai pokok]] * [[Biota]] * [[Botani]] * [[Bunga]] * [[Buah]] * [[Herba]] * [[Phytophilia]] (cintakan tumbuhan) * [[Pokok renek]] * [[Pokok]] * [[Tumbuhan berkayu]] * [[Sayur\|Sayur-sayuran]] == Pautan luar == {{commonscat\|Plantae}} * [http://tolweb.org/tree?group=Green_plants&contgroup=Eukaryotes Tree of Life] * [http://www.thenakedscientists.com/html/columnists/marktestercolumn.htm Tumbuhan ubah-suai gen.] * [http://www.banana-tree.com Tumbuhan tropika] * [http://agrolink.moa.my/doa/bdc/bdccrops_bm.htm Tanaman] * [http://greenergy.com.sg/woods/ Maklumat kayu.] [[Kategori:Tumbuhan\| ]] [[af:Plant]] [[als:Pflanzen]] [[an:Planta]] [[ar:نبات]] [[ast:Plantae]] [[bat-smg:Augalā]] [[bg:Растения]] [[bn:উদ্ভিদ]] [[ca:Planta]] [[cs:Rostliny]] [[cy:Planhigyn]] [[da:Plante]] [[de:Pflanzen]] [[el:Φυτό]] [[en:Plant]] [[eo:Vegetalo]] [[es:Plantae]] [[et:Plantae]] [[eu:Landare]] [[fi:Kasvi]] [[fr:Plante]] [[frp:Planta]] [[fur:Plantis]] [[ga:Planda]] [[gl:Planta]] [[he:צמחים]] [[hr:Biljke]] [[ht:Plant]] [[hu:Növény]] [[ia:Plantae]] [[id:Tumbuhan]] [[io:Planto]] [[is:Jurt]] [[it:Plantae]] [[iu:ᐱᕈᖅᑐᖅ/piruqtuq]] [[ja:植物]] [[ko:식물]] [[kw:Plans]] [[la:Planta]] [[lb:Planzeräich]] [[lij:Plantae]] [[ln:Etɔɛlɛ]] [[lt:Augalai]] [[lv:Augi]] [[mk:Растенија]] [[nah:Quilitl]] [[nds:Planten]] [[nl:Planten]] [[nn:Plante]] [[no:Planter]] [[nrm:Pliante]] [[oc:Plantae]] [[os:Зайæгой]] [[pl:Rośliny]] [[pt:Plantae]] [[qu:Yura]] [[ro:Regn Plantae]] [[roa-tara:Regnum Plantae]] [[ru:Растения]] [[scn:Plantae]] [[simple:Plant]] [[sk:Rastliny]] [[sl:Rastline]] [[sr:Биљке]] [[sv:Växt]] [[sw:Mmea]] [[ta:தாவரம்]] [[th:พืช]] [[to:ʻakau]] [[tr:Bitkiler]] [[uk:Рослини]] [[ur:نباتات]] [[vi:Thực vật]] [[yi:פלאנץ]] [[zh:植物]] [[zh-classical:植物]] [[zh-min-nan:Si̍t-bu̍t]] [[zh-yue:植物]]

Tumbuhan: Perbezaan antara semakan