|
[[File:Explosions.jpg|right|thumb|Letupan [[petrol]], simulasi bom jatuh pada pertunjukan udara.]]
[[File:F1000016.JPG|thumb|right|Asap hitam dari letupan meningkat selepas letupan bom di dalam di luar Nahr al-Bared, [[Lubnan]].]]
[[File:IED Controlled Explosion.jpg|thumb|150px|Letupan MICLIC untuk memusnahkan 1kmkawasan dalamperiuk api yang tahan letupan lombongyang kedalamanterletak tahansedalam 1km di [[Iraq]].]]
'''Letupan''' adalahialah peningkatan pesat dalam [[isi padu]] dan pembebasan [[tenaga]] dengan cara yang melampau, biasanya dengan penjanaan [[suhu]] yang tinggi dan pelepasan [[gas]]. Letupan supersonik dicipta oleh [[bahan letupan]] tinggi yang dikenali sebagai detonasi dan perjalanan melalui [[gelombang kejutan]] supersonik. Letupan subsonik yang dicipta oleh bahan letupan rendah melalui proses pembakaran yang lebih perlahan dikenali sebagai deflagrasi. ApabilaKomponen letupan yang kedengaran dirujuk sebagai "laporan" apabila disebabkan oleh peranti buatan manusia seperti roket yang meletup atau bunga api, komponen yang boleh didengar letupan dirujuk sebagai "laporan" (yang juga boleh digunakan sebagai kata kerja, contohnya, "roket dilaporkan kuat apabila kesanterhentam")
==Punca==
===SemulajadiSemula jadi===
Letupan boleh berlaku dalam [[alam semula jadi]]. Kebanyakan letupan semula jadi timbul daripada proses [[gunung berapi]] daripada pelbagai jenis. Letupan letusan gunung berapi berlaku apabila [[magma]] yang semakin meningkat dari bawah telah banyak membubarkan [[gas]] di dalamnya; pengurangan tekanan sebagai kenaikan magma menyebabkan gas untuk gelembung daripada penyelesaian, menyebabkan peningkatan pesat dalam jumlah. Letupan juga berlaku akibat peristiwa kesan dan dalam fenomena seperti letupan hidroterma (juga kerana proses gunung berapi). Letupan juga boleh berlaku di luar [[Bumi]] di [[alam semesta]] dalam peristiwa seperti [[supernova]]. Letupan kerap berlaku semasa kebakaran belukar di hutan kayu putih di mana minyak yang tidak menentu di puncak pokok tiba-tiba terbakar.<ref>{{cite news| url=http://www.theage.com.au/national/fire-power-equalled-1500-atomic-bombs-20090521-bh7r.html?page=-1 | location=Melbourne | work=The Age | title=Fire power equalled 1500 atomic bombs | first=Karen | last=Kissane | date=2009-05-22}}</ref>
===Astronomi===
Antara letupan terbesar dalam [[alam semesta]] adalahialah [[supernova]], yang terhasil apabila bintang meletup dari permulaan secara tiba-tiba atau pelakuran nuklear terhenti, dan ledakan sinar gamma, yang alam semulajadisemula jadi masih lagi dalam beberapa pertikaian. Suar suria adalah satu contoh letupan biasa di Matahari, dan mungkin kebanyakan bintang-bintang lain juga. Sumber tenaga untuk aktiviti suar solar berasal dari kusut garisan medan magnet yang terhasil daripada putaran plasma konduktif [[Matahari]]. Satu lagi jenis letupan [[astronomi]] besar berlaku apabila [[meteoroid]] yang agak besar atau asteroid kesan permukaan objek lain, seperti [[planet]].
===Kimia===
===Mekanik dan wap===
TegasSecara tegasnya satu proses fizikal, berbandingdan denganbukannya proses bahan kimia atau nuklear, contohnya, pecah bekas yang tertutup atau separa tertutup di bawah tekanan dalaman sering dirujuk sebagai 'letupan mekanikal'. Contohnya termasuk dandang panas atau tin -tin mudahkacang bijiyang ringkas yang dibuang ke dalam api.
Cecair wap letupan mendidih berkembang adalah satu jenis letupan mekanikal yang boleh berlaku apabila kapal yang mengandungi cecair bertekanan pecah, menyebabkan peningkatan pesat dalam jumlah sebagai menyejat cecair. Perhatikan bahawa kandungan bekas yang boleh menyebabkan letupan kimia seterusnya, kesan yang boleh menjadi dramatik yang lebih serius, seperti tangki [[propana]] di tengah-tengah api. Dalam kes sedemikian, untuk kesan letupan mekanikal apabila tangki gagal ditambah kesan dari letupan yang terhasil dari yang dikeluarkan (pada mulanya cecair dan kemudian hampir serta-merta gas) propana dengan kehadiran sumber pencucuhan. Atas sebab ini, pekerja kecemasan sering membezakan antara kedua-dua peristiwa.
===Nuklear===
Selain [[tenaga nuklear|letupan nuklear cemerlang]], [[senjata nuklear]] buatan manusia adalahialah sejenis senjata letupan yang berasal kuasa pemusnah daridaripada pembelahan nuklear atau daripada gabungan pembelahan dan pelakuran. Hasilnya, walaupun senjata nuklear dengan hasil kecil adalah jauh lebih berkuasa daripada bahan letupan konvensional terbesar yang boleh didapati, dengan senjata tunggal mampu sepenuhnya memusnahkan seluruh bandar.
==Bahan-bahan letupan==
===Kuasa===
Daya letupan dilepaskan ke arah yang berserenjang dengan permukaan bahan letupan. Jika bom tangan di udara pertengahan semasa letupan, arah letupan itu akan menjadi 360 °. Jika permukaan dipotong atau berbentuk, kuasa-kuasa letupan boleh ditumpukan untuk menghasilkan kesan tempatan yang lebih besar; hal ini dikenali sebagai caj berbentuk.
===Halaju===
Kelajuan tindak balas adalahialah apa yang membezakan reaksi letupan daridaripada reaksi pembakaran biasa. Melainkan tindak balas berlaku dengan cepat, gas haba berkembang akan sederhana hilang dalam jangka sederhana, tanpa pengkamiran besar dalam tekanan dan tidak akan ada letupan. Pertimbangkan api kayu. Oleh kerana terbakar api, terdapat pasti adalah evolusi haba dan pembentukan gas, tetapi tidak dibebaskan cukup cepat untuk membina satu perbezaan tekanan yang besar secara tiba-tiba dan kemudian menyebabkan letupan. Ini boleh disamakan dengan perbezaan antara pelepasan tenaga daripada [[sel kering|bateri]], yang perlahan, dan keterangan kapasitor pancaran seperti itu dalam pancaran kamera, yang membebaskan tenaga sekaligus.
===Evolusi haba===
===Awalan tindakbalas===
Satu letupan kimia adalahialah sebatian atau campuran, apabila penggunaan haba atau kejutan, menguraikan atau menyusunnya dengan kepantasan yang melampau, menghasilkan banyak gas dan haba. Banyak bahan-bahan yang biasanya tidak dikelaskan sebagai bahan letupan boleh melakukan satu, atau dua, perkara-perkara ini.
Satu tindak balas mestilah mampu diusahakan oleh permohonan kejutan, haba, atau [[pemangkinan]] (dalam kes beberapa tindak balas kimia bahan letupan) kepada sebahagian kecil daripada jisim bahan letupan. Bahan di mana tiga faktor pertama wujud tidak boleh diterima sebagai bahan letupan kecuali tindak balas boleh dibuat berlaku apabila diperlukan.
===Pemecahan===
Pemecahan adalahialah pengumpulan dan unjuran zarah sebagai hasil daripada bahan letupan letupan tinggi. Serpihan boleh menjadi sebahagian daripada struktur seperti majalah. halaju tinggi, serpihan sudut rendah boleh melakukan perjalanan beratus-ratus atau beribu-ribu kaki dengan tenaga yang cukup untuk memulakan lain sekitar barangan letupan tinggi, mencederakan atau membunuh kakitangan dan kenderaan kerosakan atau struktur.
==Letupan yang terkenal==
==Etimologi==
Dalam [[bahasa Inggeris]], perkataan ''explode'' berasal daripada perkataan Latin Klasik, ''explōdere'' Latinyang bermaksud "mendesis-desis sehingga pelakon yang tidak baik dariturun pentas", "untuk memandumembuatkan seorang pelakon turun pentas dengan membuat bunyi", daridaripada bekasex- ("keluar") + plaudere ( "bertepuk; bertepuk tangan") .. Makna modenmodennya dibangunkanberkembang kemudian:<ref>[[wikt:explode#Etymology]]</ref>
* Klasik Latin Klasik: "untuk memandumembuatkan seorang pelakon turun pentas dengan membuat bunyi" itulantas bermaksudmembawa untukmaksud "mengusir" atau "menolak"
Dalam Bahasabahasa Inggeris:
* Sekitar 1538: "mengusir atau mematikanmenghalau dengan bertepuk tangan" (asalnya teaterdalam konteks pementasan)
* Sekitar 1660: "mengusir dengan keganasan dan bunyi tiba-tiba"
* Sekitar 1790: "pergiberdentuman dengan bunyi yang kuat"
* Sekitar 1882: pertama kali digunakan sebagai "penuh dengan kuasa pemusnah"
==Lihat juga==
| 