Rai: Perbezaan antara semakan
Kandungan dihapus Kandungan ditambah
Penambahan maklumat lanjut daripada rencana asal dalam bahasa inggeris |
|||
Baris 17:
''Secale fragile'' [[M.Bieb.]]
|}}
'''Rai''' (''Secale cereale'') merupakan sejenis tumbuhan bijirin yang ditanam sebagai bijirin dan makanan ternak. Rai merupakan ahli dalam puak gandum ([[Triticeae]]) dan bersaudara rapat dengan [[barli]] dan [[gandum]]. Bijian rai dapat dijadikan [[tepung]], [[roti rai]], [[bir rai]], sebahagian [[wiski]], sebahagian [[vodka]], dan dedak untuk makanan ternakan.
== Sejarah ==
[[File:Rye_grains.JPG|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Rye_grains.JPG|kiri|thumb|Rye grains]]
Rai ialah salah satu spesies tumbuhan yang tumbuh liar di kawasan tengah dan timur [[Turki]] serta kawasan di sekelilingnya. Peninggalan tanaman rai dijumpai dalam kuantiti yang kecil di beberapa tapak [[Zaman Neolitik|Neolitik]] di Turki, seperti di Pre-Pottery Neolithic B Can Hasan III berdekatan [[Çatalhüyük, Ceyhan|Çatalhöyük]],<ref name="Hillman">{{cite journal|last1=Hillman|first1=Gordon|date=1978|title=On the Origins of Domestic rye: Secale Cereale: The Finds from Aceramic Can Hasan III in Turkey|journal=Anatolian Studies|volume=28|pages=157–174|doi=10.2307/3642748|jstor=3642748}}{{Subscription required|via=[[JSTOR]]}}</ref> namun tidak muncul lagi dalam catatan sejarah zaman tersebut sehingga [[Zaman Gangsa]] di Eropah Tengah sekitar 1800–1500 SM.<ref name="ZoharyHopf2012">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=1hHSYoqY-AwC&pg=PA62|title=Domestication of Plants in the Old World: The Origin and Spread of Domesticated Plants in Southwest Asia, Europe, and the Mediterranean Basin|last1=Zohary|first1=Daniel|last2=Hopf|first2=Maria|last3=Weiss|first3=Ehud|date=2012|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-954906-1|location=Oxford|page=62|via=Google Books}}</ref>
Meskipun bukti arkeologi ada menunjukan kewujudan bijian ini dalam tamadun Rom sepanjang sungai-sungai [[Sungai Rhine|Rhine]] dan [[Danube]], serta di Ireland dan Britain,<ref name="Gyulai">{{cite journal|last1=Gyulai|first1=Ferenc|date=2014|title=Archaeobotanical overview of rye (Secale Cereale L.) in the Carpathian-basin I. from the beginning until the Roman age|url=http://docplayer.net/3685335-Archaeobotanical-overview-of-rye-secale-cereale-l-in-the-carpathian-basin-i-from-the-beginning-until-the-roman-age.html|journal=Journal of Agricultural and Environmental Science|volume=1|issue=2|pages=25–35|accessdate=July 14, 2016}} page 26.</ref> [[Pliny the Elder|Plinius yang Tua]] dalam tulisannya menganggap rai sebagai "makanan yang lemah dan hanya digunakan untuk mengalas kelaparan"<ref name="Pliny">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=HEQ9AAAAIAAJ&pg=PA11|title=Wheat Science: Today and Tomorrow|last1=Evans|first1=L. T.|last2=Peacock|first2=W. J.|date=March 19, 1981|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-23793-2|page=11|via=Google Books}}</ref> and gandum bersekam (''spelt'') dicampurkan ke dalamnya "untuk menghilangkan rasa pahit rai namun ia tidak menyelerakan bagi perut".<ref>{{cite book|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0137%3Abook%3D18%3Achapter%3D40|title=The Natural History|author=Pliny the Elder|date=1855|publisher=Taylor and Francis|location=London|at=Book 18, Ch. 40|translator1-last=Bostock|translator1-first=John|access-date=July 12, 2016|orig-year=c. 77–79|translator2-last=Riley|translator2-first=H. T.|via=Perseus Digital Library, Trufts University}}</ref>
Tumbuhan ini ditanam secara meluas pada [[Zaman Pertengahan]] di kawasan [[Eropah Timur]] dan [[Eropah Tengah|Tengah]]. Ia menjadi bijirin roti utama di kebanyakan kawasan timur sempadan Jerman-Perancis dan utara Hungary, malah rai juga ditanam di tanah kecil sekitar Eropah Selatan.[[File:2005rye.PNG|thumb|right|Pengeluaran rai pada 2005]]
== Penghasilan ==
{| class="wikitable" style="float:left; clear:left;"
|-
| |||