|
[[Image:Midnight sun.jpg|thumb|300px|Matahari tengah malam di [[North Cape (Norway)|North Cape]] di pulau [[Magerøya]] di Norway]]
'''Matahari tengah malam''' atau '''mentari malam''' ialah [[fenomena semula jadi]] yang berlaku pada bulan-bulan musim panas di tempat-tempat dikawasan utara [[Bulatan Artik]] atau selatan [[Bulatan Antartik]], apabila matahari tetap kelihatan semasa waktu tengah malam tempatan. Sekitar [[solstis musim panas]] (kira-kira 21 Jun di [[Hemisfera Utara]] dan 22 Disember di [[Hemisfera Selatan]]), matahari boleh dilihat penuh 24 jam, sekiranya cuaca baik. Bilangan hari setahun dengan potensi matahari tengah malam meningkat lebihsemakin apabila seseorang pergi jauhmenjauhi ke arah [[kutub geografi|kutub]]. Walaupun anggaran ditakrifkan oleh [[bulatan kutub]], secara amalannya matahari tengah malam secara praktiknya boleh dilihat sejauh 55 batu (90 km) di luar bulatan kutub, seperti yang dinyatakan di bawah, dan latitud tepat yang paling jauh daripada matahari tengah malam bergantung kepada topografi dan berbeza tahun-ke-tahun.
DisebabkanKawasan tiadayang penempatanpopulasinya manusiamengalami yangmatahari kekaltengah selatanmalam Bulatanadalah Antartika,terhad selainkepada darimereka stesen-stesenyang penyelidikan,mendiami negara-negarakawasan dandirentasi wilayahBulatan yangArtik populasi(tiada mengalamipenempatan mataharimanusia tengahyang malamkekal adalahdi terhadselatan kepadaBulatan orang-orangAntartika disilangselain olehdaripada Bulatanstesen-stesen Artikpenyelidikan): [[Kanada]] ([[Yukon]], [[Wilayah Barat Laut]], dan [[Nunavut]]), [[Greenland]], [[Iceland]], [[Finland]], [[Norway]], [[Rusia]], [[Sweden]], dan [[Amerika Syarikat]] ([[Alaska]]). Satu perempat daripada wilayah Finland terletak di utara Bulatan Artik, dan di utara negara itu matahari tidak terbenam langsung selama 60 hari pada musim panas. Di [[Svalbard|Svalbard, Norway]], iaitu kawasan paling utara didiami di Eropah, tiada matahari tidak terbenam dari kira-kira 19 April hingga 23 Ogos. Lokasi yang lampau adalah di kutub, di mana matahari boleh terus dilihat untuk setengah tahun. Kutub Utara mempunyai matahari tengah malam untuk paling kurang 6 bulan dari akhir Mac hingga akhir bulan September.
Fenomena yang bertentangan, iaitu [[malam kutub]], pula berlaku pada musim sejuk, apabila matahari kekal di bawah [[ufuk]] sepanjang hari.
Memandangkan [[paksi kecondongan]] Bumi adalah besar (kira-kira 23 darjah 27 minit), matahari tidak terbenam pada latitud tinggi pada musim panas tempatan. Tempoh cahaya matahari meningkat dari satu hari semasa solstis musim panas di bulatan kutub, ke beberapa minggu hanya 100 km lebih dekat dengan kutub, hinggalah enam bulan di kutub. Di latitud yang lampau, matahari tengah malam biasanya dirujuk sebagai hari kutub.
Di kutub sendiri, matahari terbit dan terbenam hanya sekali setiap tahun. Dalam tempoh enam bulan yangkeberadaan matahari berada di atas ufuk, ia menghabiskan hari secara berterusanberterusannya bergerak dalam bulatan sepanjang hari mengelilingi pemerhati, secaradan beransur-ansur semakin meningkat lebih tinggi dansehingga mencapai litar tertinggi di langit pada solstis musim panas.
Disebabkan [[pembiasan atmosfera]], dan juga disebabkan matahari adalah cakera dan bukannya titik, matahariMatahari tengah malam mungkin dialami di latitud di sedikit bawah bulatan kutub, walaupunmeskipun tidak melebihi satu darjah (bergantung kepada keadaan tempatan) disebabkan [[pembiasan atmosfera]] serta bentuk matahari yang kelihatan sebagai cakera dan bukannya titik. Sebagai contoh, Iceland terkenalmengalami denganfenomena matahariini tengahmeskipun malamkebanyakan itu,kawasan walaupunnegara sebahagiantersebut besar(kecuali ([[Grímsey]] adalah pengecualian) terletak sedikit di selatan Bulatan Artik. Atas sebab yang sama, tempoh cahaya matahari di kutub adalah sedikit lebih lama daripada enam bulan. Walaupun bahagian hujung utara [[Scotland]] (dan tempat-tempat di latitud yang sama, seperti [[St. Petersburg]]) mengalami langit [[aram temaram]] di langit utara di sekitar solstis musim panas.
Pemerhati yang berada pada ketinggian dengan ketara di atas paras laut juga boleh mengalami tempoh matahari tengah malam yang berpanjangan akibat daripada "lekuk" di langit yang dilihat dari ketinggian pemerhati.
== Zon masa dan penjimatan masa siang ==
Istilah "matahari tengah malam" merujuk kepada tempoh 24 jam cahaya matahari berturutan yang dialami utara Bulatan Artik dan selatan Bulatan Antartik. Fenomena lain kadang-kadangkadangkalanya dirujuk sebagaikepada "mataharibenda tengahyang malam",sama tetapi mereka adalahnamun disebabkanberfaktor olehkepada [[zon masa]] dan pematuhan [[penjimatan masa siang]]. Sebagai contoh, di [[Fairbanks, Alaska]], yang terletak di selatan Bulatan Artik, matahari terbenam pada 12:47 pagi pada solstis musim panas., Inimenjadikan disebabkanbandar Fairbanks adalahtersebut 51 minit lebih awal daripada zon masa idealnya (kerana kebanyakan negeri ini dalam satu zon masa) dansambil negeri Alaska mengamalkan penjimatan masa siang. (Fairbanks adalah kira-kira 147.72 darjah barat, bersamaan dengan UTC−9 jam 51 minit, dan UTC−9 pada musim sejuk.) IniHal ini bermakna bahawa [[kemuncak suria]] berlaku pada kira-kira 1:51 petang dan bukannya pada 12 tengah hari.
Jika masa yang tepat untuk "matahari tengah malam" yang tulen diperlukan, [[longitud]] pemerhati, [[waktu awam]] tempatan dan [[persamaan masa]] perlu diambil kira. Saat pendekatan matahari paling dekat dengan kaki langit bertepatan dengan berlalunya matahari melepasi utara pada kedudukan pemerhati, yang berlaku hanya kira-kira pada tengah malam secara umum. Setiap darjah timur longitud [[meridian Greenwich]] menjadikan masa penting itu betul-betul 4 minit lebih awal daripada tengah malam seperti yang ditunjukkan pada jam, manakala setiap jam masa awam tempatan lebih awal daripada [[masa sejagat selaras]] (UTC, juga dikenali sebagai GMT) menjadikan masa itu sejam kemudian. Kedua-dua kesan itu perlu ditambah. Tambahan pula, persamaan masa (yang bergantung kepada tarikh) perlu ditambah: nilai positif pada tarikh yang diberikan bererti matahari sedang di hadapan sedikit daripada kedudukan purata, jadi nilai mesti ditolak.<ref>H. Spencer Jones, ''General Astronomy'' (Edward Arnold, London, 1922), Chapters I-III</ref>
==Duration==
[[File:Midnight sun dates svatlas.png|thumb|250px|Peta menunjukkan tarikh matahari tengah malam di pelbagai latitud (kiri) dan jumlah bilangan malam.]]
Matahari tengah malam boleh dilihat di Bulatan Artik dari 12 Jun hingga 1 Julai. Tempoh ini semakin panjang apabila seseorangsemakin jauh bergerak ke arah utara: Di [[CapeTanjung Nordkinn|CapeTanjung Nordkinn, Norway]], titik paling utara [[Benua Eropah]], matahari tengah malam berlangsung kira-kira dari 14 Mei hingga 29 Julai. Di kepulauan [[Svalbard]] lebih jauh ke utara, ia berlangsung dari 20 April hingga 22 ogos.<ref>Trygve B. Haugan, ed. ''Det Nordlige Norge Fra Trondheim Til Midnattssolens Land'' (Trondheim: Reisetrafikkforeningen for Trondheim og Trøndelag. 1940)</ref>
== Rujukan ==
|
