Luluh hawa: Perbezaan antara semakan

'''''Luluhawa''' merupakan '''proses pemecahan dan penguraian atau pereputan batuan''' yang berlaku secara ''in-situ''. Pemecahan atau penguraian batuan ini terjadi akibat tindak balas pelbagai agen luluhawa seperti air hujan, perubahan suhu, tindakan fros/ibun, mikroorganisma ke atas [[batu]]an sehingga batuan tersebut mengalami pemecahan kepada saiz yang lebih kecil atau terurai menjadi bahan baru seperti larutan, tanih, regolit, dan sebagainya.''

''Luluhawa terbahagi kepada tiga jenis iaitu '''luluhawa kimia''', '''luluhawa fizikal''', dan '''luluhawa biologi'''. Luluhawa kimia banyak berlaku di kawasan tropika lembap dan dikenali juga sebagai luluhawa dalaman manakala luluhawa fizikal pula dominan di kawasan gurun panas dan kawasan artik, luluhawa ini dikenali juga sebagai luluhawa mekanikal. Luluhawa biologi pula berlaku akibat tindakan tumbuhan dan ia seringkali dominan di kawasan hutan tebal seperti di kawasan Hutan Hujan Tropika khususnya di kawasan [[Khatulistiwa]].''

== ''Luluhawa Kimia atau Luluhawa Dalaman'' ==

''Istilah luluhawa dalaman di kawasan tropika lembap disamaertikan dengan '''luluhawa kimia'''. Oleh sebab itu, takrifan luluhawa dalaman adalah sama dengan takrifan luluhawa kimia. Ia merujuk kepada semua proses pereputan atau penguraian batuan apabila mineral batuan tersebut bertinak balas dengan air, asid, ion dan larutan-larutan sehingga mineral batuan tersebut bertukar dari peringkat primer kepada peringkat sekunder.''

''Dengan perkataan yang lebih mudah, ikatan antara mineral-mineral batuan akan terurai akibat tindak balas agen-agen luluhawa seperti air, asid, dan ion. Seterusnya batuan tersebut mengalami susutan, semakin mengecil dan menghasilkan bahan-bahan baru yang sama sekali berbeza dengan batuan asalnya seperti kejadian tanah laterit, tanah liat, dan lain-lain lagi.''

''Luluhawa dalaman atau luluhawa kimia amat berkesan di kawasan '''tropika lembap'''. Ini boleh dibuktikan melalui kewujudan lapisan regolit yang terhasil atau lebih ikenali sebagai zon terluluhawa. Zon terluluhawa dalaman adalah merujuk kepada ketebalan lapisan-lapisan batuan yang''[[Fail:earthworm.jpg|thumb|Humus daripada cacing tanah membantu dalam proses luluhawa dalaman]] ''menerima kesan luluhawa kimia. Ia terdiri daripada lapisan tanah-tanah laterit, lapisan tanah liat atau profil-profil regolit yang dikira ari lapisan atas permukaan tanah. Misalnya lapisan regolit yang dikaji oleh Kajian oleh Berry dan Ruxton (1957) di Hong Kong, mendapati setebal 60 meter yang merupakan zon terluluhawa dalaman di kawasan batu granit.''

=== ''Proses-proses luluhawa kimia atau luluhawa dalaman'' ===

''Terdapat '''enam proses utama''' yang terlibat dalam luluhawa kimia atau luluhawa dalaman iaitu:''

====# ''Proses larutan (solution) ====''

==== ''Proses pengkarbonanlarutan (carbonationssolution)'' ====

! ''H2O + CO2 → H2CO3''

''(Air) + (Karbon Dioksida) → (Asid Karbonik)''

''Asid karbonik inilah yang berupaya menguraikan batuan apabila ia bertindak balas dengan kalsium karbonat (batu kapur) menghasilkan larutan kalsium bikarbonat. Persamaan tindak balas kimia seperti di bawah.''

! ''H2CO3 + CaCO3 → Ca(HCO3)2''

''(Asid Karbonik) + (Kalsium Karbonat) → (Kalsium Bikarbonat)''

''Oleh sebab itu batu kapur lazimnya mudah mengalami luluhawa seumpama ini. Batuan lain juga mudah dikarbonkan seperti Dolomit dan kalium silikat atau ''potasy-felsfar.''.

==== ''Proses hidrolisis'' ====

''Hidrolisis merupakan tindak balas antara ion hidrogen (H+) atau ion hidroksil (OH-) dengan ion mineral pembentuk batuan sehingga menyebabkan terhasil satu sebatian dan mineral yang berlainan. Proses ini bertanggungjawab menukar seluruh mineral batuan kepada bentuk baru (mineral peringkat kedua) yang berlainan sama sekali dengan sifat mineral asalnya. Ion hidrogen atau ion hidroksil yang menjadi agen peluluh ini dibekalkan oleh air hujan. Bagi mineral pembentuk batuan yang tidak stabil biasanya mudah diuraikan menerusi proses ini untuk membentuk kaolinit (tanah liat). Tindak balas hidrolisi bagi menghasilkan tanah liat boleh diringkaskan seperti berikut:''

! ''Orthoclase Feldsfar + Asid Karbonik + Air → Kalsium Karbonat + kaolin (Tanah Liat) + Kuartza''

''Dalam keadaan biasa tindak balas ini sukar diterbalikkan. Ertinya hasil proses hidrolisis adalah stabil dan kekal lama.''

==== ''Proses penghidratan (hydration)'' ====

''Proses penghidratan merujuk kepada sebarang penambahan air kepada mineral batuan sehingga menyebabkan mineral tersebut mengalami tegasan dan pengembangan. Contohnya besi oksida (ferum oksida) menyerap air menjadi besi hidroksida (ferum hidroksida). Contoh yang paling baik ialah penglibatan proses hidrasi ini ialah dalam kejadian limonit daripada hematit. Hematit yang berwarna merah akan bertukar menjadi limonit berwarna kuning apabila menyerap air. Persamaan kimianya seperti berikut:''

! ''2FeO2 + 3H2O → 2FeO2.3H2O''

''(Hematit Merah) → (Limonit Kuning)''

==== ''Proses pengoksidaan (oxidation)'' ====

''Proses pengoksidaan merupakan tindak balas antara oksigen dengan kandungan mineral batuan yang menyebabkan mineral tersebut teroksida. Contohnya:''

! ''4Fe + 3O2 → 2Fe2O3''

''(Ferum) + (Oksigen) → (Ferum Oksida)''

! ''2Mg + O2 → 2MgO''

''(magnesium) + (Oksigen) → (Magnesium Oksida)''

''Proses pengoksidaan juga bukan sahaja melibatkan tindak balas antara unsur oksigen dengan mineral batuan. Sekiranya terdapat penyebatian sesama mineral di dalam batuan tersebut sehingga terdapat penyebatian daripadanya teroksida ia juga dipanggil sebagai pengoksidaan. Contohnya paduan antara ferum dengan sulfur menjadi ferum sulfid.''

==== ''Proses chelasi'' ====

''Chelasi merupakan proses pembendungan satu ion antara agen-agen luluhawa chelasi yang dikeluarkan oleh tumbuhan dengan ion mineral dalam batuan seperti ferum. Pembendungan ini menyebabkan batuan mengalami tegasan dan mengembang. Agen-agen chelasi boleh dikeluarkan oleh tumbuhan yang hidup di permukaan batuan seperti '''lumut dan kulampair'''. Semasa menyerap makanan dan zat galian menerusi akar higroskopnya tumbuhan tersebut akan mengeluarkan sejenis asid yang dikenali sebagai asi chelasi. Asid ini berupaya bertindak balas dengan ion mineral batuan menyebabkan mineral tersebut mengalami penguraian.''

== ''Luluhawa Fizikal atau Mekanikal'' ==

''Luluhawa fizikal atau mekanikal ialah '''proses pnyepaian atau pemecahan batuan''' akibat tindak balas unsur-unsur m yang menyebabkan batuan dipecahkan kepada saiz yang lebih kecil tanpa menukarkan sifat-sifat kimianya. Apa yang berubah hanya dari segi saiz batuan sahaja. Satu mekanisma umum yang membolehkan batuan itu mengalami pemecahan ialah kehadiran daya tegasan yang secukupnya. Daya tegasan ditakrifkan sebagai daya yang dikenakan ke atas satu unit keluasan seperti dinding-dinding rekahan sehingga dinding tersebut mengalami ketegangan dan akhirnya penyepaian berlaku ke atas rekahan batuan berkenaan. Luluhawa fizikal berlaku menerusi beberapa cara seperti pengembangan dan pengecutan batuan akibat perubahan suhu yang ekstrem, pembasahan dan pengeringan batuan, tindakan ibun atau fros, penghabluran garam, dan perlepasan tekanan.''

''Pengembangan dan pengecutan akan dialami oleh batuan sekiranya terdapat julat(perbezaan) suhu harian yang besar di sesebuah kawasan seperti kawasan gurun panas. Di kawasan gurun panas, suhu lazim pada waktu siang ialah antara 35°C hingga 40°C sedangkan waktu malamnya pula menurun dengan mendadak sehingga 5°C atau 0°C. Perubahan suhu sekitar yang ekstrem ini akan turut '''mengimpak batuan'''. Pada waktu siang suhu yang tinggi akan memanaskan batuan sehingga mineral-mineral batuan mengalami pengembangan manakala waktu malamnya pula suhu yang sejuk akan menyejukkan batuan an mineral-mineral batuan akan mengalami pengecutan. '''Pengembangan dan pengecutan''' yang berlaku berulang kali membolehkan mineral-mineral batuan itu pecah dan tersepai dari jisim asalnya.''

== ''Luluhawa Biologi'' ==

'''''Luluhawa biologi''' merujuk kepada tindakan tumbuhan, haiwan, mikroorganisma, dan manusia sama ada secara fizikal atau kimia yang dapat memecah dan menguraikan batuan. Luluhawa biologikal boleh dibahagikan kepada tiga jenis iaitu '''tindakan tumbuhan''', '''tindakan organisma''', dan '''tindakan manusia'''.''

=== ''Tindakan tumbuhan'' ===

''Akar-akar pokok khususnya sistem akar runjang boleh menjalar ke dalam tanah dan memasuki rekahan batuan. Apabila akar ini membesar di dalam rekahan maka ia akan menekan dinding-dinding rekahan, melebar, dan memecahkannya. Tindakan ini seumpama tindakan bebaji akar. Pada masa yang sama rekahan yang dimasuki oleh akar tumbuhan turut mempercepatkan proses kemasukan air untuk luluhawa kimia beroperasi jauh ke dalam tanah.''

=== ''Tindakan organisma'' ===

''Tindakan haiwan yang menggali lubang seperti tikus, arnab, dan cacing tanah turut melemahkan struktur batuan yang membolehkan agen-agen luluhawa lain memasuki rekahan batuan untuk bertindak. Disamping itu mikroorganisma seperti lumut dan bakteria yang hidup di permukaan batu akan mengeluarkan asid organik semasa menyerap zat-zat galian dari dalam batu tersebut. Tindak balas asid organik seperti asid chelasi dengan mineral batuan akan mempercepatkan lagi penguraian batuan berkenaan.''

=== ''Tindakan manusia'' ===

''Aktiviti manusia juga boleh membantu mempercepatkan kadar luluhawa batuan. Menerusi aktiviti penyahutanan, pembinaan jalan raya, dan perlombongan yang akan mendedahkan batuan di dalam kepada agen-agen luluhawa khususnya sinaran matahari dan air hujan. Oleh itu batuan lebih cepat dipecah dan diuraikan. Aktiviti pertanian dan perindustrian pula membebaskan bahan-bahan kimia seperti baja, racun serangga atau pelepasan bahan pencemar udara dan sisa toksik. Bahan-bahan ini akan berasid di dalam air hujan ([[hujan asid]]) atau air tanih untuk bertindak balas dengan mineral batuan dan meluluhawakan batuan tersebut. Sebagai contoh tindak balas antara hujan asid yang mengandungi asid nitrat, asid sulfurik, dan asid karbonik ke atas mineral batuan seperti batu kapur dan riolit.''