|
꺼져라. 씨발새끼야.
{{Infobox Country or territory
|native_name = '' Republika ng Pilipinas ([[Bahasa Filipino|Filipino]])''
|conventional_long_name =Republik Filipina<br>ريڤوبليك فيليڤينا
| image_flag = Flag of the Philippines.svg
| image_coat = Coat of arms of the Philippines.svg
|symbol_type = Jata negara
| national_motto = "Maka-Diyos, Maka-tao, Makakalikasan, at Makabansa"<br /><small>(Untuk Tuhan, Untuk Rakyat, Untuk Alam, dan Untuk Negara)</small>
|other_symbol = [[Fail:Seal of the Philippines.svg|95x95px|]]<br> ''Dakilang Sagisag ng Pilipinas''
| image_map = LocationPhilippines.png
|other_symbol_type = Mohor Kerajaan <br>
| national_anthem = ''[[Lupang Hinirang]]'' (Tanah Terpilih)
| official_languages = [[Bahasa Filipina]], [[Bahasa Sepanyol]], [[Bahasa Inggeris|Bahasa Inggeris]]*
| image_map = File:PHL orthographic.svg
| national_anthem = ''[[Lupang Hinirang]]'' <br> (Tanah Terpilih) <center> [[Fail:Lupang Hinirang instrumental.ogg]]
| official_languages = [[Bahasa Filipino|Filipino]], <br>[[Bahasa Inggeris|Inggeris]]
| capital = [[Manila]]<br>{{Coord|14|35|N|120|58|E|type:city}}
| largest_city = [[Bandar Quezon]]<br>{{Coord|14|38|N|121|02|E|type:city}}
| religion = [[Katolik]]<br>[[Islam]]
| government_type = [[Republik]]
| leader_title1 = [[Senarai Presiden Filipina|Presiden]]
| leader_title2 = [[Senarai Naib Presiden Filipina|Naib Presiden]]
| leader_title3 = [[Senat Filipina]]
| leader_title4 = [[Dewan Perwakilan Filipina|Speaker Dewan]]
| leader_title5 = [[Mahkamah Agung Filipina|Ketua Hakim]]
| leader_name1 = [[Rodrigo Duterte]]
| leader_name2 = [[Leni Robredo]]
| leader_name3 = [[Vicente Sotto III]]
| leader_name4 = [[Gloria Macapagal Arroyo]]
| leader_name5 = [[Lucas Bersamin]]
| area = 300,000
| areami² = 115,831
| area_rank = 72
| area_magnitude = 1 E11
| percent_water = 0.6
| population_estimate = 101,642,817
| population_estimate_year = 2019
| population_estimate_rank = 11
| population_census = 76,504,077
| population_census_year = 2000
| population_density = 276
| population_densitymi² = 715
| population_density_rank = 42
| GDP_PPP_year = 2019
| GDP_PPP = $902.27 billion
| GDP_PPP_rank = 25
| GDP_PPP_per_capita = $8,876
| GDP_PPP_per_capita_rank = 98
| GDP_nominal = $411.832 billion
| GDP_nominal_rank = 49 |
| GDP_nominal_year = 2019 |
| GDP_nominal_per_capita = $4,051 |
| GDP_nominal_per_capita_rank = 113 |
| HDI_year = 2019
| HDI = 0.758
| HDI_rank = 89
| HDI_category = <font color="green">tinggi</font>
| sovereignty_type = [[Kemerdekaan]]
| sovereignty_note = daripada [[Sepanyol]] dan [[Amerika Syarikat|A.S.]]
| established_event1 = [[Deklarasi Kemerdekaan Filipina|Diisytiharkan]]
| established_date1 = [[12 Jun]] [[1898]]
| established_event2 = [[Akta Tydings-McDuffie|Pemerintahan sendiri]]
| established_date2 = [[24 Mac]] [[1934]]
| established_event3 = [[Hari Persahabatan Filipina-Amerika|Diiktiraf]]
| established_date3 = [[4 Julai]] [[1946]]
| established_event4 = [[Perlembagaan Filipina|Perlembagaan terkini]]
| established_date4 = [[2 Februari]] [[1987]]
| currency = [[Peso Filipina]] (Piso)
| currency_code = PHP
| time_zone = [[Waktu Standard Filipina|PST]]
| utc_offset = +8
| time_zone_DST =
| utc_offset_DST =
| cctld = [[.ph]]
| calling_code = +63
| ISO_3166-1_alpha2 = PH
| ISO_3166-1_alpha3 = PHL
| ISO_3166-1_numeric = 608
| sport_code = PHI (IOC & FIFA), PHL (ISO 3166-1)
| vehicle_code = RP
| footnotes = * [[Bahasa Cebu]], [[Bahasa Ilokano]], [[Bahasa Hiligaynon]], [[Bahasa Bikol]], [[Bahasa Waray-Waray]], [[Bahasa Kapampangan]], [[Bahasa Pangasinan]], [[Bahasa Kinaray-a]], [[Bahasa Maranao]], [[Bahasa Maguindanao]], [[Bahasa Tagalog]], [[Bahasa Tausug]] bagi wilayah Sulu, [[Bahasa Bajau/Badjaw/Badjao]] bagi wilayah Tawi-Tawi dan [[Bahasa Yakan]] bagi wilayah Basilan seterusnya merupakan bahasa rasmi bagi wilayah masing-masing. [[Bahasa Sepanyol]], [[Bahasa Melayu]] dan [[Bahasa Arab]] sebagai bahasa pilihan dan sukarela.
}}
'''Filipina''' ({{lang-fil|Pilipinas}} atau ''{{lang|fil|Filipinas}}'', {{lang-en|the Philippines}}), secara rasminya '''Republik Filipina''' ({{lang-fil|Republika ng Pilipinas}}; {{lang-en|Republic of the Philippines}}) merupakan sebuah [[negara kepulauan]] [[negara unitari|unitari]] [[negara berdaulat|berdaulat]] di [[Asia Tenggara]]. Terletak di Lautan Pasifik barat, ia terdiri daripada kira-kira 7,641 buah pulau<ref>{{cite news|url=http://cnnphilippines.com/videos/2016/02/20/More-islands-more-fun-in-PH.html|title=More islands, more fun in PH|publisher=''[[CNN Philippines]]''|date=February 20, 2016|accessdate=February 20, 2016}}</ref> yang terbahagi kepada tiga rantau iaitu (dari utara ke selatan) [[Luzon]], [[Visayas]], dan [[Mindanao]]. Ibu negara Filipina ialah [[Manila]] sementara bandar yang paling ramai penduduk ialah [[Bandar Quezon]], kedua-duanya tergolong dalam wilayah [[Metro Manila]].<ref>{{cite web|url=http://www.mmda.gov.ph/|title=Metro Manila Official Website|work=Metro Manila Development Authority|accessdate=December 17, 2015}}</ref> Dikelilingi oleh [[Laut China Selatan]] di barat, [[Laut Filipina]] di timur dan [[Laut Sulawesi]] di barat daya, negara Filipina berkongsi sempadan maritim dengan [[Taiwan]] di utara, [[Vietnam]] di barat, [[Palau]] di timur, dan [[Malaysia]] dan [[Indonesia]] di selatan.
Kedudukan Filipina di [[lingkaran api Pasifik]] dan hampir dengan [[khatulistiwa]] menyebabkan negara itu terdedah kepada gempa bumi dan ribu taufan, tetapi juga kaya dengan sumber alam dan antara kepelbagaian alam terbesar di dunia. Filipina mencatat keluasan tanah {{convert|343,448|km2|sp=us}}<ref name=size /> dengan lebih 100 juta orang setakat tahun 2015.<ref name="2015 census" /> {{as of|2018|1}}, Filipina merupakan negara Asia kelapan paling ramai penduduk dan [[Senarai negara mengikut jumlah penduduk|negara ke-12 paling ramai penduduk di dunia]]. Kira-kira 10 juta lago orang Filipina tinggal di luar negara,<ref name="CFO2013">{{cite web|url=http://www.cfo.gov.ph/images/stories/pdf/StockEstimate2013.pdf|title=Stock Estimate of Filipinos Overseas As of December 2013|publisher=Philippine Overseas Employment Administration|accessdate=September 19, 2015}}</ref> menjadikan salah sebuah masyarakat [[diaspora]] yang terbesar di dunia. Terdapat berbilang suku dan etnik di seluruh kepulauan. Kaum [[Negrito]] adalah antara penduduk terawal pulau sejak zaman prasejarah lagi, diikuti oleh kedatangan [[orang Austronesia]] secara bergilir-gilir.<ref name="Dyen1965">{{cite journal |author=Isidore Dyen|authorlink=Isidore Dyen|title=A Lexicostatistical Classification of the Austronesian Languages|journal=Internationald Journal of American Linguistics, Memoir|year=1965|volume=19|pages=38–46}}</ref> Berlakunya pertukaran bersama bangsa-bangsa Cina, [[Etnik Melayu|Melayu]], India dan Islam. Kemudian, ditubuhkan pelbagai negeri yang bersaing sesama sendiri di bawah pemerintahan [[Datu]], [[Raja]], [[Sultan]] mahupun [[Lakan]].
Ketibaan penjelajah Portugis bernama [[Ferdinand Magellan]] yang mengetuai armada bagi pihak Spanish, di [[Homonhon]], [[Samar Timur]] pada 1521 menandakan bermulanya penjajahan Sepanyol. Pada 1543, penjelajah Sepanyol [[Ruy López de Villalobos]] menamakan kepulauan ini ''{{lang|es|[[:es:Filipinas|Las Islas Filipinas]]}}'' sempena Raja [[Felipe II dari Sepanyol]]. Dengan tibanya [[Miguel López de Legazpi]] dari Bandar Raya Mexico, pada 1565, ditubuhkannya penempatan Hispanik pertama di kepulauan.<ref>{{cite web |url=http://www.cebucitytour.com/about-cebu/history/ |title= History of Cebu |publisher= Cebu City Tour |accessdate=February 22, 2013}}</ref> Filipina menganggotai [[Empayar Sepanyol]] selama lebih daripada 300 tahun. Kesannya, agama [[Katolik]] menjadi agama dominan. Pada zaman ini, [[Manila]] menjadi hab barat bagi perdagangan trans-Pasifik yang menyambungkan [[Asia]] dengan [[Acapulco]] di [[benua Amerika]].<ref name=Kane>{{cite book|last = Kane|first = Herb Kawainui|authorlink = Herb Kawainui Kane|editor = Bob Dye|chapter = The Manila Galleons|title = Hawaiʻ Chronicles: Island History from the Pages of Honolulu Magazine|volume = I|publisher = [[University of Hawaii Press]]|year = 1996|location = Honolulu|pages = 25–32|isbn = 0-8248-1829-6}}</ref>
Di akhir abad ke-19, berlakunya [[Revolusi Filipina]] yang membuahkan [[Republik Filipina Pertama]] yang pendek hayatnya, diikuti oleh [[Perang Filipina-Amerika]].<ref name=Constantino1975 /> Semenjak itu [[Amerika Syarikat]] memegang kedaulatan ke atas kepulauan Filipina (kecuali apabila tempoh [[Pendudukan Jepun di Filipina|pendudukan Jepun]]) hinggalah selepas [[Perang Dunia Kedua]], apabila Filipina diiktiraf sebagai bangsa yang merdeka. Semenjak itu, Filipina seringkali mengalami pergolakan dalam demokrasi, termasuklah pernah menggulingkan pemerintahan diktator secara [[Revolusi Kuasa Rakyat|revolusi tanpa kekerasan]].<ref>{{cite web|url = http://www.stuartxchange.org/DayFour.html|title = The Original People Power Revolution|accessdate = February 28, 2008|publisher = QUARTET p. 77}}</ref>
Filipina merupakan anggota pengasas [[Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu]] (PBB), [[Pertubuhan Perdagangan Dunia]] (WTO), [[Persatuan Negara-negara Asia Tenggara]] (ASEAN), forum [[Kerjasama Ekonomi Asia-Pasifik]] (APEC), dan [[Sidang Kemuncak Asia Timur]]. Di Filipina juga letaknya ibu pejabat [[Bank Pembangunan Asia]] ({{lang-en|Asian Development Bank}}).<ref>{{cite web|title = Departments and Offices|url = http://www.adb.org/about/departments-offices#tabs-0-1|website = Asian Development Bank|publisher = Asian Development Bank|accessdate = November 26, 2015|last = admin}}</ref> Filipina dikira sebagai sebuah [[pasaran memuncul]] dan [[negara baru berindustri]],<ref name=goldmann11>{{cite web|url=http://www.chicagobooth.edu/alumni/clubs/pakistan/docs/next11dream-march%20'07-goldmansachs.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110810095039/http://www.chicagobooth.edu/alumni/clubs/pakistan/docs/next11dream-march%20%2707-goldmansachs.pdf|title=The N-11: More Than an Acronym – Goldman Sachs|publisher=[[The Goldman Sachs Group, Inc.]]|archivedate=August 10, 2011|date=March 28, 2007}}</ref> yang mempunyai ekonomi yang beralih daripada asas pertanian kepada yang asas perkhidmatan dan perkilangan.<ref name=CIAfactbookPhilEcon>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rp.html#Econ CIA World Factbook, Philippines] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150719222229/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rp.html |date=July 19, 2015 }}, Retrieved May 15, 2009.</ref> Filipina merupakan salah satu daripada hanya dua buah negara majoriti [[Kristian]] di Asia Tenggara selain daripada [[Timor Leste]].
== Sejarah ==
{{utama|Sejarah Filipina}}
{{:Sejarah Filipina}}
== Politik ==
{{utama|Politik Filipina}}
{{:Politik Filipina}}
=== Hubungan luar ===
{{utama|Hubungan luar negeri Filipina}}
{{:Hubungan luar negeri Filipina}}
=== Tentera ===
{{utama|Angkatan Tentera Filipina}}
{{multiple image|perrow = 2|total_width=320
| image1 = Philippine Marines with 28th Company 8th Marine Battalion Landing Team.jpg
| image2 = PF-15 and SARV-002 CARAT 2013.jpg
| image3 =PAF FA-50 011.jpg
| image4 =Philippine Army AIFV.jpeg
| footer = Ikut arah jam dari atas: [[Kor Marin Filipina]], [[BRP Gregorio del Pilar (FF-15)]] milik [[Tentera Laut Filipina]], AIFV milik [[Tentera Darat Filipina]] dan [[KAI T-50 Golden Eagle|FA-50]] milik [[Tentera Udara Filipina]].
}}
{{:Angkatan Tentera Filipina}}
===Pembahagian pentadbiran===
{{selanjutnya|Daerah di Filipina}}
Filipina terbahagi kepada tiga kelompok pulau, iaitu [[Luzon]], [[Visayas]], dan [[Mindanao]], dibahagikan lagi kepada 17 bahagian ({{lang|en|regions}}), 81 wilayah ({{lang|en|provinces}}), 145 bandar ({{lang|en|cities}}), 1,489 perbandaran ({{lang|en|municipalities}}), dan 42,036 [[barangay]].<ref>{{cite web |url=http://nap.psa.gov.ph/activestats/psgc/SUMWEBPROV-SEPT2016-CODED-HUC-FINAL.pdf |title=Provincial Summary: Number of Provinces, Cities, Municipalities and Barangays, by Region as of September 30, 2016 |publisher=Philippine Statistics Authority |access-date=January 5, 2017}}</ref> Tambahan pula, Seksyen 2 Akta Republik No. 5446 menegaskan bahawa penentuan wilayah laut di sekitar kepulauan Filipina tidak menyentuh fasal [[Pertikaian Borneo Utara|tuntutan]] ke atas bahagian timur [[Sabah]].<ref name=baselines>{{cite web|author=Ronald Echalas Diaz, Office Manager |url=http://www.chanrobles.com/republicacts/republicactno5446.html |title=Republic Act No. 5446 – An Act to Amend Section One of Republic Act Numbered Thirty Hundred and Forty-Six, Entitled "An Act to Define the Baselines of the Territorial Sea of the Philippines". Republic of the Philippines|publisher=Chan Robles Virtual Law Library |date=September 18, 1968 |accessdate=May 4, 2013}}</ref><ref>{{cite journal|last=Mohamad|first=Kadir|year=2009|title=Malaysia's territorial disputes – two cases at the ICJ : Batu Puteh, Middle Rocks and South Ledge (Malaysia/Singapore), Ligitan and Sipadan [and the Sabah claim] (Malaysia/Indonesia/Philippines)|url=http://www.idfr.gov.my/images/stories/publication/2009/inside_pbp.pdf|publisher=Institute of Diplomacy and Foreign Relations (IDFR) Ministry of Foreign Affairs, Malaysia|quote=Map of British North Borneo, highlighting in yellow color the area covered by the Philippine claim, presented to the Court by the Philippines during the Oral Hearings at the ICJ on 25 June 2001|page=46|accessdate=May 16, 2014|format=PDF}}</ref>
{{Provinces of the Philippines image map}}
Bahagian atau ''regions'' dalam konteks Filipina merupakan bahagian pentadbiran yang diwujudkan terutamanya untuk menyusun atur wilayah-wilayah negara untuk memudahkan pentadbiran. Filipina terbahagi kepada 17 bahagian (16 ditadbir terus dan 1 [[Wilayah Autonomi Islam Mindanao|berautonomi]]). Kebanyakan pejabat kerajaan ditubuhkan mengikut bahagian dan bukan satu per satu wilayah, dengan ibu kota selalunya (tetapi tidak semestinya) terletak di pusat bahagian berkenaan. {{as of|2015}}, [[CALABARZON]] merupakan bahagian yang paling ramai penduduk sementara [[Metro Manila|Bahagian Ibu Kota Negara]] ({{lang|en|National Capital Region}}) paling padat penduduknya.
== Geografi ==
{{utama|Geografi Filipina}}
{{:Geografi Filipina}}
=== Biodiversiti ===
{{utama|Hidupan liar di Filipina}}
[[File:Tarsius syrichta.jpg|thumb|[[Kera hantu Filipina]] (''Tarsius syrichta''), antara [[primat]] terkecil.]]
Hutan hujan yang luas dan garis tepi laut yang panjang menjadikan Filipina tempat tinggal bagi pelbagai jenis flora dan fauna.<ref name="etravel">[http://www.etravelpilipinas.com/about_philippines/philippine_natural_resources.htm "Natural Resources and Environment in the Philippines"]. (n.d.). ''eTravel Pilipinas''. Retrieved January 22, 2009.</ref> Filipina merupakan antara [[negara megadiversiti]] yang paling banyak spesies.<ref name=Chanco>{{cite news|url=http://gbgm-umc.org/asia-pacific/philippines/ecophil.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20010711225954/http://gbgm-umc.org/asia-pacific/philippines/ecophil.html|archivedate=2001-07-11 |author=Chanco, Boo. |title=The Philippines Environment: A Warning |newspaper=The Philippine Star |date=December 7, 1998}} Retrieved February 15, 2010 from gbgm-umc.org.</ref><ref name="AUSGOP">{{Cite journal |url=http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070514125559/http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |archivedate=May 14, 2007|title=Biodiversity Theme Report: The Meaning, Significance and Implications of Biodiversity (continued)|author = Williams, Jann|author2 = Cassia Read|author3 = Tony Norton|author4 = Steve Dovers|author5 = Mark Burgman|author6 = Wendy Proctor|author7 = Heather Anderson|last-author-amp = yes|publisher=CSIRO on behalf of the Australian Government Department of the Environment and Heritage|year=2001|isbn=0-643-06749-3|accessdate=November 6, 2009}}</ref><ref name="Carpenter">{{cite journal|author1=Carpenter, Kent E. |author2=Victor G. Springer |lastauthoramp=yes |title=The center of the center of marine shore fish biodiversity: the Philippine Islands |journal=Environmental Biology of Fishes|publisher=Springer Netherlands|date=April 2005|volume=74|issue=2|pages=467–480|doi=10.1007/s10641-004-3154-4}}</ref> Di Filipina terdapat kira-kira 1,100 spesies vertebrata daratan termasuk lebih 100 spesies mamalia dan lebih 170 spesies unggas yang disangka tidak hidup di mana-mana tempat lain.<ref name="lonelyplanet">{{Cite book|url=https://books.google.com/?id=aaUR07G0yAcC|title=Philippines|author1=Rowthorn, Chris |author2=Greg Bloom |lastauthoramp=yes |edition=9th|publisher=[[Lonely Planet]]|year=2006|page=[https://books.google.com/books?id=aaUR07G0yAcC&pg=PA52 52]|isbn=1-74104-289-5}}</ref> Antara mamalia tempatan termasuklah [[Musang Hantu|musang pulut]], [[dugong]], dan [[kera hantu Filipina]].
Biarpun Filipina kekurangan mamalia pemangsa besar-besar, tetapi ada [[reptilia]] gergasi seperti [[ular sawa]] dan [[ular tedung]] di samping [[buaya katak]]. Buaya terbesar dalam tawanan yang dikenali dengan jolokan [[Lolong]] yang ditangkap di pulau Mindanao.<ref>{{cite web|title="Lolong" holds world record as largest croc in the world |url=http://www.pawb.gov.ph/index.php?option=com_content&view=article&id=480:lolong-holds-world-record-as-largest-croc-in-the-world&catid=22:news&Itemid=131 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120126140938/http://www.pawb.gov.ph/index.php?option=com_content&view=article&id=480%3Alolong-holds-world-record-as-largest-croc-in-the-world&catid=22%3Anews&Itemid=131 |dead-url=yes |archive-date=January 26, 2012 |work=Protected Areas and Wildlife Bureau |accessdate=June 23, 2012 |date=November 17, 2011 |df= }}</ref><ref>{{cite web|last=Britton|first=Adam|title=Accurate length measurement for Lolong|url=http://crocodilian.blogspot.com.au/2011/11/accurate-length-measurement-for-lolong.html |work=Croc Blog|accessdate=June 23, 2012|date=November 12, 2011}}</ref> Burung kebangsaan iaitu [[burung helang Filipina]] mempunyai tubuh yang terpanjang bagi sebarang [[helang]], dengan ukuran dalam 86 hingga 102 cm dengan berat 4.7 hingga 8.0 kg.<ref name=RaptorsWorld>{{cite book|year=2001|title=Raptors of the World| publisher=[[Helm Identification Guides|Christopher Helm]]|location=London|pages=717–19|isbn=0-7136-8026-1|author1=Ferguson-Lees, J. |author2=Christie, D. }}</ref><ref>{{IUCN2006|assessor=BirdLife International.|year=2004|id=144490|title=Pithecophaga jefferyi|downloaded=January 7, 2009}}</ref> Helang Filipina adalah endemik di hutan hujan [[Luzon]], [[Pulau Samar|Samar]], [[Leyte]] dan [[Mindanao]].
[[File:Rafflesia (R. speciosa) in Miagao.jpg|thumb|left|upright=0.9|''[[Rafflesia speciosa]]'' endemik di pulau [[Panay]].]]
[[Perairan wilayah|Perairan maritim]] Filipina luasnya sebanyak {{convert|2200000|km2|sp=us|0}} dan kaya dengan kepelbagaian hidupan, sebahagian penting daripada [[Segitiga Terumbu Karang]].<ref name=baselines /> Dianggarkan terdapat sejumlah 500 spesies batu karang dan 2,400 spesies ikan marin.<ref name="etravel" /><ref name="lonelyplanet" /> Jumlah ini terus meningkat ekoran rekod-rekod baharu<ref>{{cite journal |url= https://www.researchgate.net/publication/236001316_First_Record_of_the_dottyback_Manonichthys_alleni_(Teleostei_Perciformes_Pseudochromidae)_from_the_Philippines?ev=prf_pub|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131016063342/https://www.researchgate.net/publication/236001316_First_Record_of_the_dottyback_Manonichthys_alleni_(Teleostei_Perciformes_Pseudochromidae)_from_the_Philippines?ev=prf_pub|archivedate=2013-10-16 |author1=Bos, A.R. |author2=Smits, H.M. |lastauthoramp=yes |title= First Record of the dottyback Manonichthys alleni (Teleostei: Perciformes: Pseudochromidae) from the Philippines |journal= Marine Biodiversity Records |year=2013 |volume=6 |issue=e61 |pages= |doi=10.1017/s1755267213000365}}</ref><ref>{{cite journal |url=https://www.researchgate.net/publication/237335102_Seven_new_records_of_fishes_(Teleostei_Perciformes)_from_coral_reefs_and_pelagic_habitats_in_Southern_Mindanao_the_Philippines?ev=prf_pub |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140919140031/http://www.researchgate.net/publication/237335102_Seven_new_records_of_fishes_%28Teleostei_Perciformes%29_from_coral_reefs_and_pelagic_habitats_in_Southern_Mindanao_the_Philippines?ev=prf_pub|archivedate=2014-09-19 |author1=Bos, Arthur R. |author2=Gumanao, Girley S. |lastauthoramp=yes |title= Seven new records of fishes (Teleostei: Perciformes) from coral reefs and pelagic habitats in Southern Mindanao, the Philippines|journal= Marine Biodiversity Records |publisher= |year=2013 |volume=6 |issue=e95 |pages=1–6 |doi=10.1017/s1755267213000614}}</ref> and species discoveries<ref>{{cite journal |author=Bos A.R.|author2=Gumanao, G.S.|author3=Salac, F.N. |year=2008 |title=A newly discovered predator of the crown-of-thorns starfish |journal=Coral Reefs |volume=27 |issue= 3|page=581 |publisher= |doi= 10.1007/s00338-008-0364-9|url=https://www.researchgate.net/publication/225650880_A_newly_discovered_predator_of_the_crown-of-thorns_starfish|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150703190342/http://www.researchgate.net/publication/225650880_A_newly_discovered_predator_of_the_crown-of-thorns_starfish|archivedate=2015-07-03|bibcode=2008CorRe..27..581B}}</ref><ref>{{cite journal |author=Ocaña O., J.C. |author2=den Hartog |author3=A. Brito |author4=Bos, A.R. |year=2010 |title=On Pseudocorynactis species and another related genus from the Indo-Pacific (Anthozoa: Corallimorphidae) |journal=Revista de la Academia Canaria de Ciencias |volume=XXI |issue=3–4 |pages=9–34 |publisher= |url=https://www.researchgate.net/publication/230851883_On_Pseudocorynactis_species_and_another_related_genus_from_the_Indo-Pacific_(Anthozoa_Corallimorphidae)?ev=prf_pub |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140919140037/http://www.researchgate.net/publication/230851883_On_Pseudocorynactis_species_and_another_related_genus_from_the_Indo-Pacific_%28Anthozoa_Corallimorphidae%29?ev=prf_pub|archivedate=2014-09-19}}</ref><ref>{{cite journal |author=Bos A.R. |year=2014 |title=Upeneus nigromarginatus, a new species of goatfish (Perciformes: Mullidae) from the Philippines |journal=Raffles Bulletin of Zoology |volume=62 |issue= |pages=745–753 |url=https://www.researchgate.net/publication/266563180_Upeneus_nigromarginatus_a_new_species_of_goatfish_%28Perciformes_Mullidae%29_from_the_Philippines|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150703125644/http://www.researchgate.net/publication/266563180_Upeneus_nigromarginatus_a_new_species_of_goatfish_%28Perciformes_Mullidae%29_from_the_Philippines|archivedate=2015-07-03}}</ref>, mencerminkan keunikan sumber laut di Filipina. [[Terumbu Karang Tubbataha]] di Laut Sulu diisytiharkan menjadi [[Tapak Warisan Dunia]] pada 1993. Perairan Filipina juga menampung pembiakan mutiara, ketam dan rumpai laut.<ref name="etravel" /><ref name="resources">[http://www.philippine-history.org/about-philippines.htm "About the Philippines"] (October 17, 2009). Retrieved December 20, 2009 from the Philippine History Website.</ref>
Dengan kira-kira 13,500 spesies di dalam negara, 3,200 daripada unik,<ref name="lonelyplanet" /> [[hutan hujan]] Flora bermegah dengan pelbagai flora, termasuklah banyak jenis [[bunga anggerik]] dan [[bunga pakma|pakma]] yang jarang ditemui.<ref name="biodiverse">{{cite web|url=http://fpe.ph/biodiversity.html/view/hub-of-life-species-diversity-in-the-philippines|title=Hub of Life: Species Diversity in the Philippines|publisher=Foundation for the Philippine Environment|date=February 18, 2014 |accessdate=September 21, 2014}}</ref><ref>Taguinod, Fioro. (November 20, 2008). [http://www.gmanews.tv/story/134682/Rare-flower-species-found-only-in-northern-Philippines "Rare flower species found only in northern Philippines"]. ''GMA News''. Retrieved December 14, 2009.</ref> [[Pembasmian hutan]] yang selalunya diakibatkan oleh [[pembalakan haram]] merupakan masalah yang meruncing di Filipina. Liputan hutan menurun dari 70% jumlah keluasan tanah Filipina pada 1900 kepada sekitar 18.3% pada 1999.<ref>Peralta, Eleno O. (2005). "[http://www.fao.org/docrep/008/af349e/af349e0n.htm#bm23 21. Forests for poverty alleviation: the response of academic institutions in the Philippines]". In Sim, Appanah, and Hooda (Eds.). ''Proceedings of the workshop on forests for poverty reduction: changing role for research, development and training institutions'' (RAP Publication). [[Food and Agriculture Organization]] (FAO). Retrieved December 20, 2009.</ref> Banyaklah spesies yang terancam malah para saintis berkata bahawa [[Asia Tenggara]] yang dianggotai oleh Filipina itu menghadapi kadar kepupusan sedahsyat 20% menjelang akhir abad ke-21.<ref>Kirby, Alex. (July 23, 2003). [http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/3090071.stm "SE Asia faces 'catastrophic' extinction rate"]. ''BBC News''. Retrieved December 20, 2009.</ref> Menurut [[Conservation International]], "negara [Filipina] merupakan antara segelintir bangsa yang menjadi negara titik panas dan megadiversiti sekali gus, oleh itu ia menjadi antara titik panas yang paling diutamakan bagi usaha pemuliharaan global."<ref name="biodiverse" />
== Ekonomi ==
{{Utama|Ekonomi Filipina}}
{{:Ekonomi Filipina}}
=== Pengangkutan ===
{{Utama|Pengangkutan di Filipina}}
{{:Pengangkutan di Filipina}}
=== Telekomunikasi ===
{{Utama|Telekomunikasi di Filipina}}
{{:Telekomunikasi di Filipina}}
=== Sains dan teknologi ===
{{Utama|Sains dan teknologi di Filipina}}
{{:Sains dan teknologi di Filipina}}
== Demografi ==
{{utama|Demografi Filipina}}
{{#section-h:Demografi Filipina}}
===Bandar===
{{Bandar terbesar di Filipina}}
===Etnik===
{{#section-h:Demografi Filipina|Etnik}}
===Bahasa===
{{utama|Bahasa di Filipina}}
===Agama===
{{utama|Agama di Filipina}}
== Budaya ==
{{utama|Kebudayaan Filipina}}
Kebanyakan masyarakat Filipina gemar menyanyi serta menari pada setiap kali pesta keramaian. Salah satu adalah '''Tarian buluh''' yang memerlukan pergerakan kaki yang pantas untuk menari.
'''Bahay Kubo''' merupakan rumah tradisional yang terkenal di Filipina. Ia diperbuat daripada gabungan daun pokok kelapa, nipah, dan buluh. Terdapat juga tanglung yang digubah berbentuk bintang yang disebut sebagai '''Parol''', yang secara kebiasaannya digantung di hadapan rumah-rumah terutamanya ketika meraikan perayaan [[Hari Krismas]] atau hari-hari keagamaan besar yang lain, kebanyakan penduduk gemar menjadikan Parol sebagai salah satu hiasan di hadapan rumah mereka.
Alat muzik '''Organ buluh''', adalah antara alatan tradisional di sana diperbuat dengan menggunakan hampir 1,000 batang buluh.
=== Makanan ===
''Untuk rencana lanjutan, lihat [[Makanan di Filipina]]''
'''Halo halo''' merupakan salah satu pencuci mulut yang terkenal di Filipina terutamanya pada musim panas. Halo halo mengandungi isi nangka, isi kelapa, kacang goreng, keladi, kastard, santan kelapa, dan perahan limau bercampur ais bersama aiskrim di atasnya.
'''Lanzones''' merupakan sejenis buah-buahan. Rupanya agak kecil, manis serta berwarna coklat. Keistimewaan buah ini adalah ia dapat menghalau nyamuk yang berada di sekeliling kita.
'''Lechón '''
[[File:Head of lechon pig.JPG|thumb|200x200px]]
Hidangan masyhur lechón ialah babi panggang keseluruhan. Masakan ini berasal dari zaman penjajahan sepanyol dan kini menjadi satu hidangan paling masyur di Filipina. Hidangan ini mempunyai babi seluruh panggang dimasak di atas arang. Selain itu, ia adalah satu hidangan kebangsaan di Filipina dengan Cebu yang diakui mempunyai babi yang terbaik mutunya di dunia.{{fact}}
=== Pakaian ===
''Untuk rencana lanjutan, lihat [[Pakaian di Filipina]]''
Setiap kali diadakan pesta keramaian, lelaki di sana akan memakai pakaian yang dinamakan '''Barong Tagalog''' (Baju Tagalog). Pakaian istimewa ini diperbuat daripada kain yang dihasilkan daripada pokok pisang dan pokok nenas. Manakala, kaum wanitanya pula memakai gaun yang dipanggil '''Maria Clara'''.
== Lihat juga ==
* [[Komunikasi di Filipina]]
* [[Pelancongan di Filipina]]
* [[Ketenteraan di Filipina]]
* [[Hubungan Luar Filipina]]
== Rujukan ==
{{reflist|2}}
== Pautan luar ==
{{Portal|Filipina}}
{{Kategori Commons|Philippines|Filipina}}
* [http://www.philippines-travel-guide.de Filipina Travel]
* [http://www.freeworldmaps.net/asia/philippines/map.html Physical Map of the Philippines]
{{Philippines political divisions}}
{{Negara Negara Asia}}
{{Negara-negara Kepulauan Melayu}}
{{ASEAN}}
{{Pergerakan Negara-Negara Berkecuali}}
{{APEC}}
[[Kategori:Filipina|*]]
[[Kategori:Negara Asia Tenggara]]
[[Kategori:Ahli ASEAN]]
[[Kategori:Negara dan wilayah berbahasa Inggeris]]
[[Kategori:Republik]]
[[Kategori:Demokrasi liberal]]
[[Kategori:Bekas jajahan Sepanyol]]
| 