Peta: Perbezaan antara semakan
Kandungan dihapus Kandungan ditambah
kTiada ringkasan suntingan |
tambah kandungan |
||
Baris 1:
[[
[[File:Map of the world by the US Gov as of 2016.svg|250px|thumb|right|Peta dunia dari ''[[The World Factbook|CIA World Factbook]]'' 2016]]
Sebuah '''peta''' ialah sebuah perlambangan visual untuk sesebuah kawasan- sebuah gambaran simbolik yang memberi tumpuan terhadap hubungan antara elemen-elemen ruang seperti objek-objek, kawasan-kawasan dan tema-tema.▼
▲Sebuah '''peta''' ialah sebuah
Banyak peta berbentuk dua dimensi pegun, gambaran tepat secara [[geometri]] terhadap ruang tiga dimensi, manakala yang lain adalah dinamik ataupun interaktif, kadang-kala berupa tiga dimensi. Meskipun kebanyakan peta digunakan untuk menggambarkan [[geografi]], peta boleh juga digunakan untuk mewakili sebarang ruang, nyata ataupun bayangan, tanpa mengambil kira konteks ataupun [[skala]]; misalnya, Pemetaan Otak, Pemetaan DNA dan Pemetaan Ruang Angkasa.▼
▲Banyak peta berbentuk dua dimensi pegun, gambaran tepat secara [[geometri]] terhadap ruang tiga dimensi, manakala yang lain adalah dinamik ataupun interaktif, kadang-kala berupa tiga dimensi. Meskipun kebanyakan peta digunakan untuk menggambarkan [[geografi]], peta boleh juga digunakan untuk mewakili sebarang ruang, nyata ataupun bayangan, tanpa mengambil kira konteks ataupun [[skala]]; misalnya, Pemetaan Otak, Pemetaan DNA dan Pemetaan Ruang Angkasa. Ruang yang dipetakan mungkin dua dimensi, seperti permukaan bumi, tiga dimensi, seperti bahagian dalam bumi, atau ruang yang lebih abstrak dari dimensi apa pun, seperti timbul dalam fenomena pemodelan yang mempunyai banyak pemboleh ubah bebas.
Walaupun peta terawal yang diketahui adalah langit, peta geografi wilayah mempunyai tradisi yang sangat panjang dan wujud sejak zaman kuno. Perkataan Inggeris peta "map" berasal dari ''Mappa mundi'' perkataan Latin abad pertengahan, di mana ''mappa'' bermaksud napkin atau kain dan ''mundi'' bermaksud dunia. Oleh itu, "peta" menjadi istilah yang dipendekkan merujuk kepada wakilan dua dimensi permukaan dunia.
==Peta geografi==
[[File:Planisphæri cœleste.jpg|thumb|Peta cakerawala dari abad ke-17, oleh kartografer [[Frederik de Wit]]]]
[[Kartografi]] atau ''pembuatan peta'' adalah kajian dan praktik pembuatan perwakilan Bumi di permukaan rata , dan orang yang membuat peta disebut [[Kartografi|kartografer]].
Peta jalan mungkin merupakan peta yang paling banyak digunakan hari ini, dan membentuk subset peta navigasi, yang juga merangkumi peta aeronautika dan [[carta nautika]], peta jaringan kereta api, dan peta mendaki dan berbasikal. Dari segi kuantiti, sebilangan besar helaian peta yang dilukis mungkin dibuat oleh tinjauan tempatan, yang dilakukan oleh [[Kawasan perbandaran|perbandaran]], utiliti, penilai cukai, penyedia perkhidmatan kecemasan, dan agensi tempatan lain. Banyak projek tinjauan kebangsaan telah dilakukan oleh tentera, seperti British Ordnance Survey: sebuah agensi kerajaan awam yang terkenal di peringkat antarabangsa kerana karyanya yang terperinci secara menyeluruh.
Sebagai tambahan kepada maklumat lokasi, peta juga dapat digunakan untuk menggambarkan [[garisan kontur]] yang menunjukkan nilai ketinggian, [[suhu]], [[hujan]], dan sebagainya.
==Skala dan ketepatan==
{{Main|Skala}}
Banyak peta dilukis ke [[skala]] yang dinyatakan sebagai [[nisbah]], seperti 1:10,000, yang bermaksud 1 unit pengukuran di peta bersesuaian dengan 10,000 unit yang sama di permukaan tanah. Pernyataan skala adalah tepat apabila wilayah yang dipetakan cukup kecil sehingga kelengkungan Bumi dapat diabaikan, seperti peta bandar. Pemetaan kawasan yang lebih besar, di mana kelengkungan tidak dapat diabaikan, memerlukan unjuran untuk memetakan dari permukaan Bumi yang melengkung ke satah. Kemustahilan meratakan [[sfera]] ke satah tanpa gangguan bermaksud peta tidak boleh mempunyai skala tetap. Sebaliknya, pada kebanyakan unjuran, yang terbaik yang dapat dicapai adalah skala tepat sepanjang satu atau dua jalan unjuran. Kerana skala berbeza di mana-mana, ia hanya dapat diukur secara bermakna sebagai [[skala|skala titik]] per lokasi. Sebilangan besar peta berusaha untuk mengekalkan perubahan skala titik dalam batas sempit. Walaupun pernyataan skala adalah nominal, ia biasanya cukup tepat untuk kebanyakan tujuan melainkan peta tersebut merangkumi sebahagian besar bumi. Pada skop peta dunia, skala sebagai satu nombor secara praktikal tidak bermakna di sebahagian besar peta. Sebaliknya, ia biasanya merujuk pada skala di sepanjang khatulistiwa.
[[File:EU Pop2008 1024.PNG|thumb|Kartogram: [[Kesatuan Eropah|EU]] diganggu untuk menunjukkan taburan penduduk pada tahun 2008.]]
Sesetengah peta, yang dipanggil kartogram, skalanya sengaja diganggu untuk mencerminkan maklumat selain dari kawasan darat atau jarak. Sebagai contoh, peta [[Eropah]] ini (di sebelah kanan) telah diganggukan untuk menunjukkan taburan penduduk, sementara bentuk kasar benua masih dapat dilihat.
Contoh lain dari skala yang diganggukan ialah [[peta London Underground]] yang terkenal. Struktur geografi asasnya dihormati tetapi garis tiub (dan [[Sungai Thames]]) diluruskan untuk menjelaskan hubungan antara stesen. Berhampiran pusat peta stesen dijarakkan lebih banyak daripada berhampiran peta.
Juga mungkin terdapat ketidaktepatan selanjutnya. Sebagai contoh, kartografer boleh menghilangkan pemasangan ketenteraan atau membuang ciri semata-mata untuk meningkatkan kejelasan peta. Contohnya, peta jalan mungkin tidak menunjukkan landasan kereta api, jalan air yang lebih kecil atau objek bukan jalan lain yang menonjol, dan walaupun ia berlaku, ia mungkin menunjukkannya dengan kurang jelas (cth. garis atau garis putus-putus) berbanding dengan jalan utama. Dikenali sebagai pemalsuan, praktik ini menjadikan subjek yang diminati pengguna lebih mudah dibaca, tanpa mengorbankan ketepatan keseluruhan. Peta berasaskan perisian selalunya membolehkan pengguna menukar antara ON, OFF dan AUTO mengikut keperluan. Dalam AUTO tahap pengabaian diselaraskan semasa pengguna mengubah skala yang ditunjukkan.
==Peraturan undang-undang==
Beberapa negara mengharuskan semua peta yang diterbitkan mewakili tuntutan kebangsaan mereka tentang pertikaian sempadan. Contohnya:
* Di Rusia, Peta Google menunjukkan [[Crimea]] sebagai sebahagian daripada Rusia.<ref>{{cite web |url=https://www.npr.org/blogs/thetwo-way/2014/04/12/302337754/google-maps-displays-crimean-border-differently-in-russia-u-s |title=Google Maps Displays Crimean Border Differently In Russia, U.S. |date=12 April 2014 |work=[[NPR.org]] |first=Bill |last=Chappell |author-link=Bill Chappell |access-date=6 September 2018}}</ref>
* Republik India dan Republik Rakyat China menghendaki bahawa semua peta menunjukkan kawasan pertikaian sempadan China-India demi kepentingan mereka sendiri.<ref>{{cite news |url=https://www.reuters.com/article/2012/03/23/us-google-asia-idUSBRE82M0I020120323 |title=Google charts a careful course through Asia's maps |newspaper=[[Reuters]] |first=Jeremy |last=Wagstaff |access-date=6 September 2018 |date=23 March 2012}}</ref>
Pada tahun 2010, Republik Rakyat China mula mewajibkan semua peta dalam talian yang dilayani dari China dihos di China, menjadikannya mereka tertakluk pada undang-undang China.<ref>{{cite web |last=Guanqun |first=Wang |title=China issues new rules on Internet map publishing |url=http://news.xinhuanet.com/english2010/china/2010-05/19/c_13302696.htm |work=[[Xinhua News Agency]] |access-date=27 July 2016 |date=19 May 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160527193512/http://news.xinhuanet.com/english2010/china/2010-05/19/c_13302696.htm |archive-date=27 May 2016}}</ref>
== Lihat juga ==
* [[Peta Kangnido]]
* [[Peta topografi]]
==Rujukan==
;Petikan
{{Reflist}}
;Bibliografi
* David Buisseret, ed., ''Monarchs, Ministers and Maps: The Emergence of Cartography as a Tool of Government in Early Modern Europe.'' Chicago: University of Chicago Press, 1992, {{ISBN|0-226-07987-2}}
* Denis E. Cosgrove (ed.) ''Mappings''. Reaktion Books, 1999 {{ISBN|1-86189-021-4}}
* Freeman, Herbert, [https://web.archive.org/web/20071029195807/http://www.maptext.com/ProductLiterature/Freeman-White-Paper-041027.pdf Automated Cartographic Text Placement.] White paper.
* Ahn, J. and Freeman, H., “A program for automatic name placement,” Proc. AUTO-CARTO 6, Ottawa, 1983. 444–455.
* Freeman, H., “Computer Name Placement,” ch. 29, in Geographical Information Systems, 1, D.J. Maguire, M.F. Goodchild, and D.W. Rhind, John Wiley, New York, 1991, 449–460.
* Mark Monmonier, ''How to Lie with Maps'', {{ISBN|0-226-53421-9}}
* O'Connor, J.J. and E.F. Robertson, ''[http://www-history.mcs.st-and.ac.uk/HistTopics/Cartography.html The History of Cartography]''. Scotland : St. Andrews University, 2002.
==Pautan luar==
{{sisterlinks|d=Q4006|mw=Maps|m=Maps|c=Category:Maps|species=no|n=no|wikt=map|b=Geographic Information Systems|v=GIS/Cartography|voy=no}}
* [http://www.icaci.org/ International Cartographic Association (ICA)], badan dunia untuk pemetaan dan profesional GIScience
* [https://www.loc.gov/rr/geogmap/guide/gmilltoc.html Geography and Maps, an Illustrated Guide], oleh kakitangan [[Perpustakaan Kongres]] A.S..
* [http://www.geography.wisc.edu/histcart/ The History of Cartography Project] di University of Wisconsin, sebuah projek penyelidikan yang komprehensif dalam sejarah peta dan pemetaan
{{Visualization}}
{{Authority control}}
[[Kategori:Kartografi]]
| |||