Nusantara: Perbezaan antara semakan
Kandungan dihapus Kandungan ditambah
→Sejarah: Pemadaman isi yang berulang sudah tertulis di segmen pengistilahan |
Eiskrahablo (bincang | sumb.) k Return to the stable version. This matter already been discused. Vandalism isn't allowed. WP:NPOV Teg-teg: Dibalikkan Disambiguation links |
||
Baris 1:
{{Distinguish|Alam Melayu}}
'''Nusantara''' adalah istilah [[bahasa Kawi|Jawa Lama]] yang merujuk kepada [[Senarai pulau di Indonesia|kepulauan Indonesia]].<ref>{{Citation| last1 = Echols | first1 = John M. | last2 = Shadily | first2 = Hassan | title = Kamus Indonesia Inggris (An Indonesian-English Dictionary) | place = Jakarta | publisher = Gramedia | year = 1989|edition=1st| isbn = 979-403-756-7}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://kbbi.kemdikbud.go.id/entri/Nusantara|title=Hasil Pencarian - KBBI Daring|website=kbbi.kemdikbud.go.id|access-date=2018-07-20}}</ref> Mengikut pemahaman [[Dunia|global]] pada zaman moden, istilah ini merujuk secara spesifik kepada wilayah [[kepulauan Indonesia]],<ref>{{cite book|last1=Rais|first1=Mohamed Amien|last2=Ng|first2=Taryn|last3=Irwan|first3=Omar|last4=Najib|first4=Muhammad|date=2004|title=Putra Nusantara: Son of the Indonesian Archipelago [Putera Nusantara: Anak Lelaki Kepulauan Indonesia]|lang=en|url=https://www.nlb.gov.sg/biblio/12269405|location=Singapore|publisher=Stamford Press|page= |isbn=9810499078}}</ref><ref>{{cite book |last=Bowring|first=Philip|date=2018|title=Empire of the Winds: the Global Role of Asia's Great Archipelago|url=https://books.google.com/books?id=BsuNDwAAQBAJ&pg=PA3&dq=Nusantara+specifically+Indonesian+archipelago&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjNw5-r3NjyAhVn8HMBHZAlCAAQ6AF6BAgGEAM#v=onepage&q=Nusantara%20specifically%20Indonesian%20archipelago&f=false|language=en |page=3|publisher=Bloomsbury|quote='Nusantara' was defined the region of islands and coasts over which Majapahit rule, ... Nusantara in Malay today has narrower meaning: 'archipelago', specifically the Indonesian archipelago.}}</ref>{{rp|3}}<ref>{{cite journal |last=Avé|first=J.|date=1989|title='Indonesia', 'Insulinde' and 'Nusantara': Dotting the I's and Crossing the T|url=https://www.jstor.org/stable/27864030|language=en|journal=Bijdragen Tot De Taal-, Land- En Volkenkunde|volume= 145|issue=2/3|page=230|location=Leiden, the Netherlands|quote='Nusantara' has been understood and used to refer to the
whole, that is, the mosaic of 'nusas' which constitutes an archipelago,
specifically the Indonesian archipelago. Berg's interpretation, however,
appears to have been generally accepted...}}</ref>{{rp|230}} tetapi pemahaman di [[Malaysia]] mengikut [[Kamus Dewan|Kamus Dewan Edisi Keempat]] mentakrifkan 'Nusantara' sebagai '[[kepulauan Melayu]]'.<ref>{{cite dictionary|url=https://prpm.dbp.gov.my/Cari1?keyword=nusantara|title=Nusantara|dictionary=Kamus Dewan|publisher=Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia}}</ref><ref name="BH">{{cite newspaper|newspaper=Berita Harian|title=Istilah Nusantara diguna tanpa semangat penyatuan Melayu|author1=Hafizah Iszahanid|date=11 Oktober 2018|url=https://www.bharian.com.my/rencana/sastera/2018/10/484593/istilah-nusantara-diguna-tanpa-semangat-penyatuan-melayu</ref>
Dalam konsep pemahaman lama, Nusantara merangkumi tanah dengan budaya dan linguistik yang berkaitan dengan kekuasaan [[Majapahit|empayar Majapahit]] iaitu wilayah yang merangkumi negara moden [[Indonesia]], [[Malaysia]], [[Singapura]], [[Thailand Selatan]], [[Filipina]], [[Brunei]], dan [[Timor Leste]].<ref name=Evers>{{cite journal |last=Evers |first=Hans-Dieter |year=2016 |title=Nusantara: History of a Concept |journal=Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society |volume=89 |issue=1 |pages=3–14 |doi=10.1353/ras.2016.0004|s2cid=163375995 }}</ref>
Istilah 'Nusantara' diambil dari sumpah oleh [[Gajah Mada]] pada tahun 1336, seperti yang ditulis dalam [[bahasa Kawi|bahasa Jawa Lama]] menerusi ''[[Pararaton]]'' dan ''[[Nagarakretagama]]''.<ref>{{cite book|last1=Mpu|first1=Prapañca|last2=Robson|first2=Stuart O.|title=Deśawarṇana: (Nāgarakṛtāgama)|url=https://books.google.com/books?id=aZduAAAAMAAJ|year=1995|publisher=KITLV|isbn=978-90-6718-094-8}}</ref> [[Gajah Mada]] ialah pemimpin tentera dan [[perdana menteri]] empayar Majapahit yang diakui akan pentadbiran kerajaannya yang mencapai puncak kegemilangan. Gajah Mada menyampaikan sumpah yang disebut ''[[Sumpah Palapa]]'', iaitu sumpahnya untuk tidak memakan makanan yang mengandung [[rempah]] sehingga seluruh Nusantara ditakluk di bawah kejayaan Majapahit.
Konsep Nusantara sebagai kesatuan wilayah
==Pengistilahan==
Istilah ''Nusantara'' merupakan kata gabung [[bahasa Kawi|bahasa Jawa Kuno]]
<blockquote>''Sira Gajah Mada pepatih amungkubumi tan ayun amukita palapa, sira Gajah Mada : Lamun huwus kalah <u>nusantara</u> ingsun amukti palapa, lamun kalah ring [[Nusa Penida|Gurun]], ring [[pulau Seram|Seram]], [[Tanjungpura]], ring [[kerajaan Aru|Haru]], [[Pahang|ring Pahang]], [[kerajaan Dompo|Dompo]], ring [[Bali]], [[kerajaan Sunda|Sunda]], [[Palembang]], [[Temasik|Tumasik]], samana ingsun amukti palapa''.<br/>
(Dia Gajah Mada sang Patih Amangkubumi tidak ingin melepaskan [[puasa]], dia Gajah Mada [berkata]: "Jika beta telah mengalahkan [menguasai] pulau-pulau lain [sekitar Jawa tempat berdiri], beta [baru akan] melepaskan puasa
▲Konsep Nusantara sebagai kesatuan wilayah tidaklah suatu perkara yang baharu; terdapat duluan yang didapati bertarikh dari seawal tahun 1275 yang mana [[Kertanegara dari Singhasari]] menggunakan istilah ''Cakravala [[Mandala (model politik)|Mandala]] Dvipantara'' untuk menggambarkan kepulauan Asia Tenggara.<ref>{{cite book|author=Wahyono Suroto Kusumoprojo|title=Indonesia negara maritim|url=https://books.google.com/books?id=QoJKR85srh8C&pg=PA186|year=2009|publisher=PT Mizan Publika|isbn=978-979-3603-94-0}}</ref> Dvipantara adalah kata Sanskrit untuk "pulau di antara", menjadikannya sinonim dengan Nusantara kerana ''dvipa '' dan ''nusa '' bermaksud "pulau". Kertanegara membayangkan penyatuan kerajaan dan pemerintahan Asia Tenggara Maritim di bawah Singhasari sebagai benteng menentang peluasan kuasa Mongol oleh [[dinasti Yuan]] dari [[Tanah besar China]].
== Sejarah ==
Baris 23 ⟶ 25:
Nusantara pada kurun ke-13 hingga 15 merupakan tahap paling pinggiran dalam kawasan dipegang [[raja]] yang dianggap [[Dewa raja|penjelmaan]] [[dewa]] seterusnya daerah kekuasaan ini dianggap memancarkan konsep kekuasaan baginda:
# '''Negara Agung''' merupakan daerah sekeliling ibu kota selaku pusat kerajaan tempat raja memerintah.
# '''Mancanegara''' - daerah-daerah dalam sekeliling [[pulau Jawa]] yang berbudaya masih mirip Negara Agung tetapi berada di "daerah perbatasan" seperti [[Pulau Madura|Madura]], [[Bali]], [[Lampung]] dan [[Palembang]]. Kata
# '''Nusantara''', "pulau-pulau luar" (yakni "luar Jawa")<ref>Jerry H. Bentley, Renate Bridenthal, Kären E. Wigen (éds.), ''Seascapes: Maritime Histories, Littoral Cultures, and Transoceanic Exchanges'', 2007, University of Hawai'i Press, Honolulu, hal. 61</ref> adalah daerah di luar pengaruh budaya Jawa tetapi masih dituntut sebagai daerah taklukan: para penguasanya harus membayar ufti kepada raja Jawa.
Konsep Nusantara sebagai rantau bersepadu dicipta pada masa kejayaan kerajaan-kerajaan Jawa, terutama iaitu pada masa [[Majapahit|empayar Majapahit]] pada tahun 1293. Pada tahun 1275, istilah {{lang-jv|ꦕꦏꦿꦮꦭꦩꦤ꧀ꦢꦭꦢ꧀ꦮꦶꦥꦤ꧀ꦠꦫ|Cåkråwålå Mandala Dwipantårå|Cakravala Mandala Dvipantara}} digunakan untuk menggambarkan kawasan kepulauan di Asia Tenggara yang diasaskan oleh Raja Kertanegara dari Kerajaan [[Singhasari]].<ref>{{cite book|ref=harv|author=Wahyono Suroto Kusumoprojo|title=Indonesia negara maritim|url=https://books.google.com/books?id=QoJKR85srh8C&pg=PA186|year=2009|publisher=PT Mizan Publika|isbn=978-979-3603-94-0}}</ref>
Kitab [[Negarakertagama]] mencantumkan wilayah-wilayah "Nusantara", yang pada masa sekarang merangkumi sebahagian besar wilayah moden Indonesia (Sumatera, Kalimantan, Nusa Tenggara, sebahagian Sulawesi dan pulau-pulau di sekitarnya, sebahagian Kepulauan Maluku, dan Papua Barat) ditambah wilayah [[Malaysia]], [[Singapura]], [[Brunei]], sebahagian [[Thailand]] dan [[Filipina]] selatan.▼
▲Kitab [[Negarakertagama]] mencantumkan wilayah-wilayah "Nusantara", yang pada masa sekarang merangkumi sebahagian besar wilayah moden Indonesia (Sumatera, Kalimantan, Nusa Tenggara, sebahagian Sulawesi dan pulau-pulau di sekitarnya, sebahagian Kepulauan Maluku, dan Papua Barat) ditambah wilayah [[Malaysia]], [[Singapura]], [[Brunei]], sebahagian [[Thailand]] dan [[Filipina]] selatan.
=== Pemahaman moden ===
[[File:Indonesia on the globe (Southeast Asia centered).svg|Indonesia_on_the_globe_(Southeast_Asia_centered)|thumb|right|250px|Kawasan Nusantara mengikut pemahaman moden global; iaitu merangkumi kawasan kepulauan Indonesia secara spesifik<ref>{{cite
whole, that is, the mosaic of 'nusas' which constitutes an archipelago,
specifically the Indonesian archipelago. Berg's interpretation, however,
appears to have been generally accepted...}}</ref>{{rp|230}}]]
Pada tahun 1920-an, [[Ernest Douwes Dekker]]—seorang berketurunan [[Belanda]]— mengusulkan Nusantara sebagai penamaan alternatif untuk wilayah [[Indonesia|kepulauan dalam kekuasaan empayar Belanda]] mengelakkan kerancuan ditimbulkan nama ''Indie'' ("Hindia") yang berkait dengan [[India]],<ref>{{Citation|last=Vlekke|first=Bernard H.M.|title=Nusantara: A History of the East Indian Archipelago|place=Netherlands|publisher=Ayer Co Pub|year=1943|edition=1st|pages=303–470|isbn=978-0-405-09776-8}}</ref> usulan ini turut mendapat sokongan [[Ki Hadjar Dewantara]].<ref name=Kroef>{{cite journal |title=The Term Indonesia: Its Origin and Usage |journal=Journal of the American Oriental Society |author=Justus M. van der Kroef |volume=71 |issue=3 |pages=166–171 |year=1951 |url=http://links.jstor.org/sici?sici=0003-0279%28195107%2F09%2971%3A3%3C166%3ATTIIOA%3E2.0.CO%3B2-5 |doi=10.2307/595186}}</ref><ref name="Reinventing Indonesia">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Hqf1kaxuL3MC&pg=PA72|title=Reinventing Indonesia: menemukan kembali masa depan bangsa|publisher=PT Mizan Publika|year=2008|isbn=978-979-433-516-1|page=72}}</ref>
[[File:Location Malay Archipelago.png|Location_Malay_Archipelago|thumb|right|250px|Kawasan Nusantara mengikut pemahaman di Malaysia;
Dalam [[bahasa Melayu]] yang digunakan secara global pada zaman moden, istilah Nusantara mempunyai makna sebagai 'kepulauan' yang secara spesifik merujuk kepada '[[kepulauan Indonesia]]'.<ref>{{cite book|last1=Rais|first1=Mohamed Amien|last2=Ng|first2=Taryn|last3=Irwan|first3=Omar|last4=Najib|first4=Muhammad|date=2004|title=Putra Nusantara: Son of the Indonesian Archipelago [Putera Nusantara: Anak Lelaki Kepulauan Indonesia]|lang=en|url=https://www.nlb.gov.sg/biblio/12269405|location=Singapore|publisher=Stamford Press|page= |isbn=9810499078}}</ref><ref>{{cite book |last=Bowring|first=Philip|date=2018|title=Empire of the Winds: the Global Role of Asia's Great Archipelago|url=https://books.google.com/books?id=BsuNDwAAQBAJ&pg=PA3&dq=Nusantara+specifically+Indonesian+archipelago&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjNw5-r3NjyAhVn8HMBHZAlCAAQ6AF6BAgGEAM#v=onepage&q=Nusantara%20specifically%20Indonesian%20archipelago&f=false|language=en |page=3|publisher=Bloomsbury|quote='Nusantara' in Malay today has narrower meaning: 'archipelago', specifically the 'Indonesian archipelago'.}}</ref>{{rp|3}} Tetapi di [[Malaysia]], istilah Nusantara mempunyai makna berbeza iaitu '[[kepulauan Melayu]]' yang merangkumi gabungan kawasan [[kepulauan Indonesia]] dan [[Filipina|kepulauan Filipina]], dengan [[Sabah]] dan [[Sarawak]] di [[Borneo]], dan tidak merangkumi wilayah [[Semenanjung Melayu|semenanjung]].<ref>{{cite web |url=https://prpm.dbp.gov.my/Cari1?keyword=nusantara|title=Nusantara|work=Kamus Dewan Bahasa dan Pustaka (Malaysia)|edition=Kamus Pelajar Edisi Kedua|quote=Nusantara ialah kepulauan Melayu}}</ref><ref>{{cite web |url=https://prpm.dbp.gov.my/Cari1?keyword=nusantara|title=Nusantara|work=Kamus Dewan Bahasa dan Pustaka (Malaysia)|edition=Kamus Dewan Edisi Keempat|quote=Nusantara ialah kepulauan Melayu}}</ref>
==Lihat juga==
*[[Parsi (Nyahkekaburan)|Parsi]]
==Rujukan==
Baris 41 ⟶ 49:
== Pautan luar ==
* [http://www.wacananusantara.org/ Wacana Nusantara]
*
[[Kategori:Kebudayaan Melayu]]
[[Kategori:Nusantara|Nusantara]]
| |||