Amerika Tengah: Perbezaan antara semakan

<big>'''Amerika Tengah'''</big>

<div align=center>

</div>

{| style="background: transparent; text-align: left; table-layout: auto; border-collapse: collapse; padding: 0; font-size: 100%;" cellspacing="0" cellpadding="0"

'''Amerika Tengah''' ({{lang-en|Central America}}, {{lang-es|Centroamérica}} atau ''América Central'') ialah sebuah [[rantau]] [[geografi]] di pertengahan [[benua Amerika]], ditakrifan sama ada sebagai bahagian selatan [[Amerika Utara]] yang berhubung dengan [[Amerika Selatan]] di tenggara, ataupun sebagai satu rantau Amerika yang berasingan.<ref>[http://encarta.msn.com/encyclopedia_761574502/Central_America.html Central America], ''MSN Encarta''. Dicapai pada [[10 Januari]] [[2008]].</ref><ref>"Central America", vol. 3, Micropædia, ''The New Encyclopædia Britannica'', Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc., 1990, 15th ed. ISBN 0-85229-511-1.</ref> Kebanyakan Amerika Tengah dianggap sebagai sebahagian [[tompok panas biodiversiti]] [[Mesoamerika]].<ref>[http://www.biodiversityhotspots.org/xp/hotspots/mesoamerica/Pages/default.aspx Mesoamerica], Biodiversity Hotspots, [[Conservation International]]. Dicapai pada [[10 Januari]] [[2008]].</ref>

 

Secara [[geografi fizikal]], America Tengah merupakan [[segenting]] yang amat sempit di bahagian selatan Amerika Utara yang menghubungkan [[Segenting Tehuantepec]] di [[Mexico]] ke arah tenggara hingga [[Segenting Panama]] yang dihubungkan pada [[Geografi Colombia#Tanah Pamah Pasifik|Tanah Pamah Pasifik]] [[Colombia]] di bahagian barat laut [[Amerika Selatan]]. Selain itu, [[Jaluran Gunung Berapi Rentas Mexico]] membatasi rantau di utara. Keluasan Amerika Tengah kira-kira 592,000 [[kilometer persegi]]. [[Lautan Pasifik]] terletak di barat, [[Laut Caribbean]] di timur laut, dan [[Teluk Mexico]] di utara.

 

Kebanyakan kawasan Amerika Tengah terletak di atas [[Plat Caribbean]]. Rantau ini aktif dari segi geologi, kerana [[letusan gunung berapi]] dan [[gempa bumi]] berlaku dari masa ke semasa. Managua, ibu negara Nicaragua, diranapkan oleh gempa bumi pada tahun 1931 dan 1972, manakala pada tahun 2001 dua kejadian gempa bumi melanda [[El Salvador]]. Tanah subur hasil lahar gunung berapi yang diluluhawa membolehkan rantau ini menampung ketumpatan penduduk tinggi di kawasan pergunungan yang produktif dalam bidang pertanian.

 

Secara [[geopolitik]], Amerika Tengah terdiri daripada negara-negara berikut:

 

{| class="wikitable sortable"

|- bgcolor="#ECECEC"

! [[Ibu negara]]

|-

Panama yang terletak di [[Segenting Panama]], kadang-kala dianggap sebagai [[negara rentas benua|wilayah rentas benua]]. Kini, Panama selalu dianggap sebahagian Amerika Utara sahaja; namun, sepanjang sejarah pasca-Columbia, Panama dihubungkan dengan Amerika Selatan. Panama pernah menjadi naungan [[Wizurai Granada Baru]], kemudian, selepas merdeka, menjadi sebahagian ''la Gran Colombia'' ([[Colombia Raya]]). Hanya selepas kemerdekaan dari Colombia pada tahun 1903 barulah ada yang mula menganggap Panama sebagai entiti Amerika Utara atau Tengah.

 

{{utama|Sejarah Amerika Tengah}}

Pada zaman [[pra-Columbus]], kebanyakan Amerika Tengah adalah teklukan tamadun [[Mesoamerika]]. Masyarakat [[pribumi Indian]] di Mesoamerica menduduki tanah yang terbentang dari [[Mexico]] tengah di utara ke [[Costa Rica]] di selatan. Antara yang paling terkenal di kalangan bangsa ini termasuk [[Maya|orang Maya]] yang membina berbilang kota di seluruh rantau, dan [[Aztek|orang Aztek]] yang mendirikan empayar yang besar. Kebudayaan [[Panama]] pra-Columbus menjalin hubungan perdagangan dengan Mesoamerika dan [[Amerika Selatan]], dan boleh dianggap peralihan antara kedua-dua kebudayaan ini.

 

Berikutan penemuan [[benua Amerika]] oleh [[Christopher Columbus]] untuk [[Sepanyol]], pihak Sepenyol banyak menurunkan ekspedisi ke rantau itu, dan memulakan penaklukan tanah-tanah [[tamadun Maya|Maya]] pada 1520-an. Pada tahun 1540, Sepanyol menubuhkan [[Jeneral Kapten Guatemala]], yang terbentang dari selatan [[Mexico]] ke [[Costa Rica]], maka melalui kebanyakan kawasan yang kini dikenali sebagai Amerika Tengah, kecuali [[British Honduras]] (kini [[Belize]]). Ini bertahan selama hampir tiga abad, sehingga bangkitnya pemberontakan (yang jelas menyusuli [[Perang Kemerdekaan Mexico]]) pada tahun 1821.

 

Setelah penguasaan Sepanyol dibubarkan, bekas [[Jeneral Kapten]] kekal tidak terjejas sebagai sebahagian [[Empayar Mexico Pertama]] yang tidak kekal lama, kemudiannya menjadi [[Republik Persekutuan Amerika Tengah]], yang merupakan sebuah [[demokrasi perwakilan]] yang beribu negara di [[Bandar Raya Guatemala]]. Kesatuan ini terdiri daripada negara-negara sekarang Guatemala (termasuk bekas negeri [[Los Altos, Central America|Los Altos]]), Honduras, El Salvador, Nicaragua, Costa Rica (termasuk satu kawasan yang kini wilayah Panama, dan [[Wilayah Guanacaste]] yang pernah menjadi sebahagian [[Nicaragua]]), dan [[Soconusco]], kini sebahagian negeri Chiapas di Mexico. Republik ini ditubuhkan pada tahun 1823 sehingga berpecah akibat [[perang saudara]] pada tahun 1838.

 

<div style="float: right; margin: 0 0 1em 2em; width: 20em; text-align: right; font-size: 0.86em; font-family: lucida grande, sans-serif; line-height: normal;"><!-- start of floated right section -->

<div style="border: 1px solid #aaaaaa; background: #f9f9f9; text-align: left; padding: 0.5em 1em; text-align: center;"><!-- start of slate grey box

-->

''[[Sistem Integrasi Amerika Tengah]]''

</div>

{| style="background: transparent; text-align: left; table-layout: auto; border-collapse: collapse; padding: 0; font-size: 100%;" cellspacing="0" cellpadding="0"

</div><!-- la sección inicia a partir de aquí -->

 

Amerika Tengah sedang melalui satu proses perubahan politik, ekonomi dan kebudayaan yang bermula pada tahun 1907 apabila terbentuknya [[Mahkamah Keadilan Amerika Tengah]]. Pada tahun 1951, proses integrasi diteruskan dengan penandatanganan Perjanjian San Salvador yang membentuk ODECA (Pertubuhan Negeri-negeri Amerika Tengah). Malangnya, ODECA tidak berapa berjaya kerana timbulnya konflik dalaman antara beberapa buah negeri di rantau berkenaan.

 

Amerika Tengah sudah ada beberapa institusi supranasional seperti [[Parlimen Amerika Tengah]], [[Bank Amerika Tengah untuk Integrasi Ekonomi]] dan [[Pasaran Sepunya Amerika Tengah]].

 

Sehingga baru-baru ini semua negara Amerika Tengah (tidak termasuk Costa Rica) mengamalkan hubungan diplomatik dengan [[Republik China|Republik China (Taiwan ROC)]] dan bukan [[Republik Rakyat China]] (PRC).<ref>[http://www.mofa.gov.tw/webapp/ct.asp?xItem=11624&CtNode=1143&mp=1 Ministry of Foreign Affairs, Republic of China]</ref>. Bagaimanapun, Presiden Oscar Arias dari Costa Rica menjalin hubungan diplomatik dengan PRC pada tahun 2007, sekaligus memutuskan hubungan diplomatik rasmi dengan ROC. [[Dasar Satu China]] yang dipegang oleh PRC tidak membenarkan negara lain yang mengiktiraf musuh politiknya ROC menjalin hubungan dengan PRC selagi tidak mengiktiraf PRC sebagai satu-satunya kerajaan China yang sah.

 

* [[Parlimen Amerika Tengah]]

* [[Kelompok etnik di Amerika Tengah]]

* [[Amerika Selatan]]

 

<!--See http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Footnotes for an explanation of how to generate footnotes using the <ref(erences/)> tags-->

{{reflist}}

[[kw:Amerika Gres]]

[[sw:Amerika ya Kati]]

[[lv:Centrālamerika]]

[[lt:Centrinė Amerika]]