H. S. Lee
Tun Sir Henry Lee Hau-shik, lebih dikenali sebagai Tun H. S. Lee (19 November 1900 – 22 Jun 1988) merupakan antara tokoh yang terlibat dalam mendapatkan kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu dan kemudian menjadi Menteri Kewangan pertamanya dalam Jemaah Menteri Malaya pertama. Beliau juga pernah menjadi Menteri Pengangkutan dalam kabinet sementara sebelum kemerdekaan.
Henry Lee Hau Shik | |
|---|---|
李孝式 | |
 | |
| Menteri Kewangan Malaysia pertama | |
| Dalam jawatan 31 Ogos 1957 – 22 Ogos 1959 | |
| Raja | Abdul Rahman |
| Didahului oleh | Jawatan diwujudkan |
| Digantikan oleh | Tan Siew Sin |
| Menteri Pengangkutan Malaysia | |
| Dalam jawatan 1 Ogos 1955 – 31 Ogos 1957 | |
| Raja | Elizabeth II |
| Didahului oleh | Jawatan diwujudkan |
| Digantikan oleh | Abdul Rahman Talib |
| Butiran peribadi | |
| Lahir | 19 November 1900 Hong Kong |
| Meninggal dunia | 22 Jun 1988 (umur 87) Kuala Lumpur, Malaysia |
| Parti politik | Kuomintang MCA |
| Pasangan | Dawn Kathleen Glen Kwan Choi Lin |
| Anak-anak | Douglas K.K. Lee (M) Thomas M.L. Lee (M) Alex Y.L. Lee (M) George Y.L. Lee (M) Jasmine Lee (F) |
| Kediaman | Kuala Lumpur, Malaysia |
| Pekerjaan | Ahli politik, ahli perniagaan, pegawai bank, peguam |
H. S. Lee merupakan anak sulung kepada seorang usahawan dari Gaozhou, Guangdong Lee Kwai-lim dan isterinya Kam Kwok-chun.[1] Pada 1924, H. S. Lee berpindah ke Malaya bagi membantu perniagaan bapanya. Beliau dengan cepat menyesuaikan diri dan aktif berpersatuan.
Selepas perang, Tun H. S. Lee merupakan antara tokoh yang terlibat dalam menubuhkan MCA, dan kemudian bertanggungjawab memulakan kerjasama antara kaum sehingga mencetuskan idea penubuhan Parti Perikatan.[2]
Kehidupan awal dan pendidikan sunting
Henry Lee Hau Shik dilahirkan pada 19 November 1900 di Hong Kong, anak sulung pengusaha terkemuka dan kaya Lee Kwai-Lim dan Kam Kwok-Chun. Keluarganya menjalankan sebuah syarikat perdagangan sutera, Kam Lun Tai, dan juga terlibat dalam penghantaran dan perlombongan, dengan pejabat di Hong Kong dan Singapura.[3] Dia mempunyai dua saudara lelaki dan dua adik perempuan.
Datuk saudaranya telah menjadi pegawai kanan semasa pemerintahan Empayar Tongzhi dari dinasti Qing manakala datuknya adalah seorang ulama terkenal dan dermawan di kampung halamannya Zhenlong, Xinyi di Guangdong.[nyatakan menurut siapa?]
Lee menerima pendidikan menengah di Guangzhou pada tahun 1914, sebelum menghadiri Queen's College di Hong Kong. Beliau memperoleh ijazah dalam bidang Ekonomi dan Undang-undang di University of London dan St John's College, Cambridge,[4] di mana beliau mengenali King George VI.[3]
Kerja pertama Lee adalah sebagai pegawai kerajaan di Hainan, yang dia berhenti selepas tiga hari kerana bosnya hanya akan bermain mahjong sepanjang hari.[5] Beliau kemudiannya bekerja di P&O Bank di Hong Kong.[3]
Kehidupan di Tanah Melayu sunting
Lee datang ke Malaya bercuti pada tahun 1924 dan terus bertandang setelah memperoleh lombong bijih timah di Kepong, kemudiannya mendirikan dirinya sebagai pemilik tambang utama di Selangor dan Perak.[6]
Di Malaya, Lee terlibat dalam persatuan Cina dan puak dan menjadi pemimpin yang diiktiraf oleh masyarakat Guangdong dan Gaozhou.[5] Beliau membantu membentuk Persatuan Kwantung, Persatuan Perlombongan Cina dan Dewan Perdagangan China.[3] Beliau juga pernah menjadi Presiden Persatuan Pelombong Negeri Sembilan, Selangor dan Pahang dari tahun 1938 hingga 1955 dan Presiden Persatuan Pelombong Timah Seluruh Malaya antara 1946 dan 1955.[7]
Pada masa yang sama, beliau adalah presiden Persatuan Kwang Tung Selangor, Persatuan Kwang Tung Kebangsaan, Persatuan Pan-Malayan Kochow, Persatuan United Lees, Persekutuan Persatuan Palang Merah Malaya dan Kuen Cheng Girls School.[7]
Apabila Jepun menyerang China pada tahun 1937, Lee, yang dikenali dengan persekutuannya dengan Parti Kuomintang China, mengetuai Dana Bantuan China Selangor untuk menyokong China. Beliau kemudiannya menjadi Ketua Angkatan Pertahanan Pasif Kuala Lumpur pada tahun 1941. Berikutan usaha perang anti-Jepun, Lee terpaksa melarikan diri dengan keluarganya ke Mumbai melalui Chongqing ketika perang sampai Malaya pada tahun yang sama dan Jepun satu pemberian kepadanya.[5][8]
Lee telah dijadikan kolonel dalam tentera Kuomintang, kemudian berpusat di Burma, selepas bertemu Chiang Kai-shek di Chongqing. Kemudian, Lee juga dijadikan kolonel Tentera British di India dan dihubungkan antara dua tentera Sekutu sepanjang sempadan China-Burma untuk baki perang.[3][5]
Kerjaya politik sunting
Selepas Perang Dunia II, Lee dilantik ke jawatankuasa yang ditugaskan untuk membina semula ekonomi Malaya, yang telah menderita semasa pendudukan Jepun. Apabila peraturan darurat telah dikenakan oleh British pada tahun 1948 sebagai tindak balas kepada pemberontakan komunis, beliau telah dilantik ke Majlis Penasihat Malayan Union, Majlis Perundangan Persekutuan dan Majlis Eksekutif Persekutuan.
Lee juga merupakan penasihat kepada Pengarah Operasi yang mewakili masyarakat perlombongan dan pertanian, dan berjaya memujuk Pesuruhjaya Tinggi British untuk Malaya Gerald Templer untuk menyusun semula Pengawal Rumah di Lembah Kinta supaya mereka dapat mempertahankan lombong timah. Untuk penentangan aktifnya terhadap komunis, dia dilabelkan sebagai "anjing yang menjalankan British" dan sejumlah 60,000 dolar Malaya diletakkan di kepalanya.[7]
Pada masa yang sama, Lee merasakan perlu bagi masyarakat Cina untuk membezakan dirinya daripada penyokong komunis etnik Cina dan membentuk Persatuan Cina Tanah Melayu (MCA) Selangor, dengan sokongan Dewan Perdagangan dan Kesatuan Cina Cina di negeri ini. Negeri-negeri lain akhirnya mengikutinya dan menubuhkan persatuan mereka sendiri. Lee kekal ketua MCA Selangor sehingga 1955, apabila beliau kehilangan jawatan itu kepada Ong Yoke Lin.[9]
Lee juga terlibat dalam penubuhan badan pusat MCA pada tahun 1949. Beliau membuat peraturan dan peraturan parti bersama-sama dengan Yong Shook Lin dan Khoo Teik Ee, dan memainkan peranan penting dalam mendapatkan Tan Cheng Lock menjadi ketua jawatankuasa pemandu MCA dan presiden pertama.[7]
Parti Perikatan sunting
Lee memainkan peranan penting dalam memajukan susunan ad hoc dengan Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO) untuk bertanding dalam pilihan raya tempatan 1952 yang kemudiannya akan berkembang menjadi Parti Perikatan, pendahulu kepada gabungan Barisan Nasional yang memerintah Malaysia sejak kemerdekaan.[2]
Lee, dalam kapasitinya sebagai ketua MCA Selangor, dan Pengerusi UMNO Kuala Lumpur Yahya Razak bersetuju untuk meletakkan calon tunggal di Kuala Lumpur untuk menentang Parti Kemerdekaan Malaya (IMP) yang dahsyat. IMP dipimpin oleh pengasas UMNO Onn Jaafar dan mendapat sokongan daripada beberapa pemimpin MCA - termasuk presiden MCA, Tan Cheng Lock - kerana sikap bukan komuniti parti itu.[2][5][10]
Lee telah menarik perhatian Yahya dengan manifesto pilihan raya yang beliau tulis untuk MCA Selangor, yang mengisytiharkan bahawa "kepentingan ahli komuniti lain juga harus diwakili" walaupun penduduk China yang besar di Kuala Lumpur. Yahya kemudian menghubungi rakan sekolah bekas Victoria Institution Ong Yoke Lin, seorang lagi pemimpin MCA, yang menetapkan mesyuarat perwakilan dari MCA dan UMNO. Pada 7 Januari 1952, kedua-dua pihak bersetuju untuk bertanding bersama dalam pilihan raya, membariskan 12 calon - lima orang Melayu, enam orang Cina dan satu orang India.[10]
Pakatan pilihan raya tempatan pada mulanya ditentang dari dalam kedua-dua MCA dan UMNO. Pemimpin MCA kanan Tan Siew Sin dan Khoo Teik Ee mengumumkan semasa tempoh kempen bahawa jawatankuasa kerja pusat parti itu tidak meluluskan perikatan itu dan meminta pengundi untuk menyokong IMP bukan kaum. Yahya dituduh menjual orang Melayu dengan bekerja dengan orang Cina dan ketua bahagiannya Datin Putih Mariah meletak jawatan beberapa hari sebelum pilihan raya sebagai protes.[10]
Akhirnya, tiket UMNO-MCA memenangi 9 daripada 12 kerusi yang dipertandingkan di Kuala Lumpur, gagal memenangi mana-mana kerusi di Bangsar. Dalam minggu-minggu selepas pilihan raya Kuala Lumpur, Lee bersentuhan dengan presiden UMNO Tunku Abdul Rahman, yang mengutuk pakatan aliansi kedua-dua parti. Walaupun beberapa keengganan awal, Tan Cheng Lock, yang lebih suka bekerja dengan Onn, akhirnya bersetuju untuk bertemu dengan Tunku bersama Lee pada 18 Mac 1952 untuk membincangkan penggabungan itu. Selepas beberapa pusingan perbincangan dengan pemimpin MCA yang lain, Parti Perikatan diinstitusikan.[2]
Lee telah berjaya membawa Tan ke sudut pandangannya dengan memberitahunya kepada Laporan Jawatankuasa Pilihan Ordinan Imigresen 1950, di mana Onn adalah penandatangan kepada Laporan Majoriti dengan cadangan yang tidak menguntungkan orang Cina dan ditentang oleh ahli Cina Majlis Undangan. Ini menimbulkan keraguan dalam minda Tan mengenai komitmen Onn terhadap keadilan pelbagai kaum.[10]
Perikatan akan terus menyapu pilihan raya tempatan yang diadakan di tempat lain pada tahun itu dan secara tegas memenangi pilihan raya umum 1955 untuk membentuk kerajaan pertama yang dipilih secara tempatan, dengan Tunku sebagai ketua menteri. Lee dilantik sebagai menteri pengangkutan, salah satu daripada tiga portfolio yang dipegang oleh MCA dalam Kabinet Tunku.[11]
Jalan ke Kemerdekaan sunting
Pada tahun 1956, Lee dan Tan Tong Hye dipilih untuk mewakili MCA sebagai sebahagian daripada perwakilan Perikatan yang pergi ke London untuk menekan Britain untuk memberikan kemerdekaan kepada Tanah Melayu. Lee adalah satu-satunya penandatangan Cina kepada perjanjian kemerdekaan yang disimpulkan di London pada tahun itu.[2][11] Dengan kemerdekaan pada tahun 1957, Tunku, sekarang perdana menteri, telah melantik Lee sebagai menteri kewangan pertama Malaya. Tugas utamanya termasuk mewujudkan dasar kewangan negara dan penciptaan Bank Negara Malaya. Lee meletak jawatan dari jawatan itu dua tahun kemudian kerana sakit.[5]
Selepas bersara daripada politik pada tahun 1959, Lee mengambil alih jawatan Pengerusi Kewangan untuk Lembaga Pesuruhjaya Mata Wang Malaya sehingga 1961. Pada tahun 1966, beliau menubuhkan Bank Pembangunan dan Perdagangan (Bank D&C), yang menjadi bank kelima terbesar di Malaysia. Beliau akan mengetuai bank itu sehingga kematiannya pada tahun 1988.[6]
Pencapaian lain sunting
Lee adalah seorang olahragawan yang berminat dan pemain golf yang gemar. Beliau dilantik sebagai presiden Kelab Golf Senior serta Persatuan Golf Malaya pada tahun 1957. Antara 1957 dan 1959, beliau mengetuai Majlis Sukan Olimpik Persekutuan Tanah Melayu. Di samping itu, beliau mengamalkan taijiquan atas sebab-sebab kesihatan.[7]
Lee adalah presiden pertama Oxford dan Cambridge Society of Malaysia.[12]
Beliau juga mengasaskan China Press pada tahun 1946 untuk menentang pengaruh komunis Min Sheng Pao, satu-satunya akhbar tempatan China pada masa itu.[3][6]
Kehidupan peribadi sunting
Lee bertemu isteri pertamanya Dawn Kathleen Glen, seorang wanita Inggeris, semasa belajar di Cambridge. Mereka mempunyai dua anak lelaki, Douglas dan Vivien Leslie, di Hong Kong. Glen kembali ke Britain untuk selamanya bersama Vivien selepas berselisih dengan ibu Lee, yang tidak suka menantu perempuannya yang suka merokok dan kereta sport. Lee berkahwin dengan isteri keduanya, Kwan Choi Lin, dengannya dia mempunyai tujuh lagi anak. Dia menamakan anak-anaknya mengikut tempat di mana mereka dilahirkan.[13]
Dua orang anak lelakinya juga menceburi bidang politik. Douglas Lee Kim Kiu bertanding dengan jayanya dalam pilihan raya Kuala Lumpur 1952 manakala Alexander Lee Yu Lung berada dalam MCA sebentar sebelum menyertai Gerakan dan menyandang beberapa jawatan timbalan menteri antara 1989 dan 1995.[3]
Lee mempunyai seorang cucu bernama Kenneth Lee Fook Mun, @ Omar Iskandar Lee Abdullah, yang terlibat dalam insiden samseng jalan raya yang mengakibatkan kematian seorang akauntan wanita bernama Linda Lee Good Yew pada Ogos 2000. Kenneth pada mulanya dijatuhi hukuman 8 tahun. dalam penjara kerana pembunuhan bersalah pada Julai 2003. Tetapi selepas itu, pada Mac 2005, selepas rayuan pihak pendakwaan ke mahkamah tinggi Malaysia (Mahkamah Rayuan Malaysia), dia didapati bersalah membunuh dan dijatuhi hukuman mati, yang disahkan oleh mahkamah tertinggi Malaysia (Mahkamah Persekutuan Malaysia) setahun kemudian. Bagaimanapun, pada Januari 2008, sementara menunggu hukuman mati, baginda telah diberikan pengampunan oleh Yang di-Pertuan Agong, menyebabkan hukuman mati baginda ditukar kepada penjara seumur hidup.
Pengiktirafan sunting
Lee telah dilantik sebagai Panglima Perintah Kerajaan British (CBE) pada tahun 1948 oleh Raja George VI dan Panglima Kesatria Perintah Kerajaan British (KBE) pada tahun 1957 oleh Ratu Elizabeth II sebagai pengiktirafan perkhidmatannya kepada kerajaan penjajah British.[7]
Pada tahun 1959, Lee dianugerahi Seri Maharaja Mangku Negara, yang membawa gelaran "Tun", atas sumbangannya yang signifikan terhadap perjuangan kemerdekaan Tanah Melayu dan pembinaan negara. Beliau adalah penerima ke-10 anugerah itu.[7]
Jalan Bandar, yang pada asalnya dikenali sebagai High Street, telah dinamakan semula Jalan Tun H.S. Lee di dalam penghormatannya pada November 1988.[5]
Pengiktirafan Tanah Melayu sunting
Malaysia :
Seri Maharaja Mangku Negara (SMN) - Tun[14]
_-_SMN.svg){kind=small}
Pengiktirafan Antarabangsa sunting
United Kingdom
Panglima Darjah Yang Paling Cemerlang Empayar British (KBE) - Sir- Johan Darjah Yang Paling Cemerlang Empayar British (CBE)
_Ribbon.png){kind=small}
Rujukan sunting
- ^ Wong Siu-lun, Sun Wenbin & Dr. Victor Zheng (11 September 2008). "The H.S Lee Family". Studies on Chinese Family Enterprises (dalam bahasa Inggeris). The Univeristy of Hong Kong. Diarkibkan daripada yang asal pada 2008-10-07. Dicapai pada 2008-09-11.
- ^ a b c d e "A key man behind the alliance". The Star. 2007-07-30. Dicapai pada 2016-01-22.
- ^ a b c d e f g "A long street of historical gems". The Star. 2013-12-27. Dicapai pada 2016-01-22.
- ^ Hack, Karl (2000). Defence and Decolonisation in Southeast Asia: Britain, Malaya and Singapore, 1941-1968. Routledge. m/s. 254. ISBN 0700713034.
- ^ a b c d e f g "Legacy of an organised man". The Star. 2010-05-16. Dicapai pada 2016-01-22.
- ^ a b c "Tun Sir (Colonel) Henry H.S. Lee (1901 - 1988)" (PDF). Institute of Southeast Asian Studies. Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 2016-02-05. Dicapai pada 2016-01-22.
- ^ a b c d e f g "The Life and Times of Tun Sir Henry H.S. Lee" (PDF). Malaysian Chinese Association. 1 Disember 2005. Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 3 Februari 2016. Dicapai pada 22 Januari 2016. Unknown parameter
|deadurl=ignored (bantuan) - ^ "A generation of service to humanity". New Straits Times. 1998-11-20. Dicapai pada 2016-01-22.
- ^ Ismail, Taufik; Ooi, Kee Beng (2008). Malaya's First Year at the United Nations. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies. m/s. 62. ISBN 9812309020.
- ^ a b c d "Road to independence: MCA's missed opportunity". Centre for Policy Initiatives. 2010-02-06. Dicapai pada 2016-01-22.
- ^ a b "Party history (page 2)". Malaysian Chinese Association. Diarkibkan daripada yang asal pada 3 Februari 2016. Dicapai pada 22 Januari 2016. Unknown parameter
|deadurl=ignored (bantuan) - ^ "About Oxbridge Malaysia". The Oxford and Cambridge Society of Malaysia. Dicapai pada 2016-01-22.
- ^ "'Najib's 1Malaysia is the only way to go'". New Straits Times. 2013-03-26. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-02-04. Dicapai pada 2016-01-22.
- ^ "Senarai Penuh Penerima Darjah Kebesaran, Bintang dan Pingat Persekutuan Tahun 1959" (PDF). Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 2019-02-14. Dicapai pada 2017-11-18.