Letupan velar tak bersuara
Letupan velar tak bersuara ialah sejenis bunyi konsonan yang terdapat dalam kebanyakan bahasa lisan, dilambangkan oleh aksara k dalam Abjad Fonetik Antarabangsa (IPA) dan k dalam X-SAMPA. Dalam bahasa Melayu, letupan velar tak bersuara dilambangkan oleh huruf k, contohnya: kaki, angka, skuter.
| Nombor AFA | 109 | ||
|---|---|---|---|
| Pengekodan | |||
| X-SAMPA | k | ||
| |||
| Sampel audio | |||
Ciri-ciri sunting
Ciri-ciri letupan velar tak bersuara:
- Cara artikulasinya adalah letupan atau hentian, iaitu dihasilkan dengan menghalang aliran udara dalam saluran vokal.
- Daerah artikulasinya adalah velar, iaitu disebut dengan bahagian belakang lidah (dorsum) menyentuh lelangit lembut (velum).
- Jenis pembunyiannya adalah tak bersuara, iaitu dihasilkan tanpa menggetarkan pita vokal.
- Ini ialah satu konsonan lisan, iaitu udara dibenarkan keluar melalui mulut.
- Ini ialah satu konsonan tengah, iaitu dihasilkan dengan membenarkan arus udara mengalir melalui tengah lidah dan bukan sisinya.
- Mekanisme arus udaranya adalah egresif pulmonik, iaitu disebut dengan menolak udara keluar dari paru-paru melalui saluran vokal, dan bukannya dari glotis atau mulut.
Bentuk varian sunting
| IPA | Huraian |
|---|---|
| k | plain k |
| kʰ | k berhembusan |
| kʲ | k terlelangit |
| kʷ | k terbibir |
| k˺ | k tak terlepas |
| k̬ | k bersuara |
| kʼ | k ejektif |
Penggunaan sunting
| Bahasa | Perkataan | IPA | Erti | Catatan | |
|---|---|---|---|---|---|
| Melayu | [[[Ortografi bahasa Melayu|kaki]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [kaki] | 'kaki' | Rujuk fonologi bahasa Melayu | |
| Aleut[1] | [[[Abjad Rumi|kiikax̂]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [kiːkaχ] | 'rimbun kranberi' | ||
| Arab | Baku[2] | كتب | [ˈkatabɐ] | 'dia menulis' | Rujuk fonologi bahasa Arab |
| Belanda[3] | [[[Ortografi bahasa Belanda|koning]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [ˈkonɪŋ] | 'raja' | Rujuk fonologi bahasa Belanda | |
| Catalonia[4] | [[[Ortografi bahasa Catalonia|clenxa]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [ˈklɛnʲɕə] | 'belah rambut' | Rujuk fonologi bahasa Catalonia | |
| Cina | Kantonis | [[[Aksara Cina|家]]] Error: {{Lang}}: teg bahasa tidak diiktiraf: zh-yue-Hani (bantuan)/gaa1 | [kaː˥˥] | 'rumah' | |
| Mandarin | [[[Aksara Cina|高]]] Error: {{Lang}}: teg bahasa tidak diiktiraf: zh-cmn-Hani (bantuan)/gāo | [kɑʊ˥] | 'tinggi' | Dibezakan dengan bentuk berhembusan. Rujuk Bahasa Mandarin Baku | |
| Georgia[5] | ქვა | [kʰva] | 'batu' | ||
| Hindi | [[[Devanāgarī|काम]]] Error: {{Lang}}: aksara: deva tidak disokong untuk kod: hi (bantuan) | [kɑːm] | 'kerja' | Rujuk fonologi bahasa Hindi-Urdu | |
| Inggeris | [[[Ortografi bahasa Inggeris|kiss]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [kʰɪs] | 'ciuman' | Rujuk fonologi bahasa Inggeris | |
| Itali[6] | [[[Abjad Itali|casa]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [ˈkaza] | 'rumah' | Rujuk fonologi bahasa Itali | |
| Jepun[7] | 鞄/kaban | [kabaɴ] | 'beg tangan' | Rujuk fonologi bahasa Jepun | |
| Perancis[8] | [[[Ortografi bahasa Perancis|cabinet]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [kabinɛ] | 'pejabat' | Rujuk fonologi bahasa Perancis | |
| Poland[9] | [[[Ortografi bahasa Poland|buk]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [ˈbuk] | 'pokok bic' | Rujuk fonologi bahasa Poland | |
| Portugis[10] | [[[Ortografi bahasa Portugis|corno]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [ˈkoɾnu] | 'tanduk' | Rujuk fonologi bahasa Portugis | |
| Rusia[11] | короткий | [kɐˈrotkʲɪj] | 'pendek' | Rujuk fonologi bahasa Rusia | |
| Sepanyol[12] | [[[Ortografi bahasa Sepanyol|casa]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [ˈkasa] | 'rumah' | Rujuk fonologi bahasa Sepanyol | |
| Zapotec | Tilquiapan[13] | canza | [kanza] | 'berjalan' | |
Rujukan sunting
- ^ Ladefoged (2005:165)
- ^ Thelwall (1990:37)
- ^ Gussenhoven (1992:45)
- ^ Carbonell & Llisterri (1992:53)
- ^ Shosted & Chikovani (2006:255)
- ^ Rogers & d'Arcangeli (2004:117)
- ^ Okada (1991:94)
- ^ Fougeron & Smith (1993:73)
- ^ Jassem (2003:103)
- ^ Cruz-Ferreira (1995:91)
- ^ Padgett (2003:42)
- ^ Martínez-Celdrán, Fernández-Planas & Carrera-Sabaté (2003:255)
- ^ Merrill (2008:108)
Bibliografi sunting
- Carbonell, Joan F.; Llisterri, Joaquim (1992), "Catalan", Journal of the International Phonetic Association, 22 (1–2): 53–56
- Cruz-Ferreira, Madalena (1995), "European Portuguese", Journal of the International Phonetic Association, 25 (2): 90–94
- Fougeron, Cecile; Smith, Caroline L (1993), "Illustrations of the IPA:French", Journal of the International Phonetic Association, 23 (2): 73–76
- Gussenhoven, Carlos (1992), "Dutch", Journal of the International Phonetic Association, 22 (2): 45–47
- Jassem, Wiktor (2003), "Polish", Journal of the International Phonetic Association, 33 (1): 103–107
- Ladefoged, Peter (2005). Vowels and Consonants (ed. Second). Blackwell. Text "authorlink-Peter Ladefoged" ignored (bantuan)
- Martínez-Celdrán, Eugenio; Fernández-Planas, Ana Ma.; Carrera-Sabaté, Josefina (2003), "Castilian Spanish", Journal of the International Phonetic Association, 33 (2): 255–259
- Merrill, Elizabeth (2008), "Tilquipan Zapotec", Journal of the International Phonetic Association, 38 (1): 107–114
- Okada, Hideo (1991), "Phonetic Representation:Japanese", Journal of the International Phonetic Association, 21 (2): 94–97
- Padgett, Jaye (2003), "Contrast and Post-Velar Fronting in Russian", Natural Language & Linguistic Theory, 21 (1): 39–87
- Rogers, Derek; d'Arcangeli, Luciana (2004), "Italian", Journal of the International Phonetic Association, 34 (1): 117–121
- Shosted, Ryan K.; Vakhtang, Chikovani (2006), "Standard Georgian", Journal of the International Phonetic Association, 36 (2): 255–264
- Thelwall, Robin (1990), "Illustrations of the IPA: Arabic", Journal of the International Phonetic Association, 20 (2): 37–41