Oksigen

Oksigen, ₈O
	Cecair oksigen mendidih
	Garis spektrum oksigen
Ciri-ciri umum
Sebutan	/ˈɒksɪdʒən/ ; OK-sij-ən
Alotrop-alotrop	O2, O3 (Ozon)
Rupa	gas: tidak berwarna; cecair: biru muda
Oksigen dalam jadual berkala
	nitrogen ← oksigen → fluorin
Nombor atom (Z)	8
Kumpulan, kala	kumpulan 16 (kumpulan kalkogen), kala 2
Blok	Blok p
Kategori unsur	bukan logam diatom
Berat atom piawai (Ar)	[15.99903, 15.99977]; biasa: 15.999;
Konfigurasi elektron	[He] 2s2 2p4
Bil. elektron per petala/cengkerang	2, 6
Ciri-ciri fizikal
Fasa	gas
Takat lebur	54.36 K (−218.79 °C, −361.82 °F)
Takat didih	90.188 K (−182.962 °C, −297.332 °F)
Ketumpatan pada stp (0 °C dan 101.325 kPa)	1.429 g/L
apabila cecair, pada t.d.	1.141 g/cm3
Takat tigaan	54.361 K, 0.1463 kPa
Titik genting	154.581 K, 5.043 MPa
Haba pelakuran	(O2) 0.444 kJ/mol
Haba pengewapan	(O2) 6.82 kJ/mol
Muatan haba molar	(O2) 29.378 J/(mol·K)
Ciri-ciri atom
Keadaan pengoksidaan	2, 1, −1, −2
Keelektronegatifan	Skala Pauling: 3.44
Tenaga pengionan	pertama: 1313.9 kJ/mol ; ke-2: 3388.3 kJ/mol ; ke-3: 5300.5 kJ/mol ; (lagi)
Jejari kovalen	66±2 pm
Jejari van der Waals	152 pm
Rampaian
Struktur hablur	kiub
Kelajuan bunyi	330 m/s (gas, pada 27 °C)
Daya pengaliran terma	26.58×10−3 W/(m·K)
Sifat kemagnetan	paramagnetik
Kerentanan magnet (χmol)	+3449.0·10−6 cm3/mol (293 K)
Nombor CAS	7782-44-7
Sejarah
Penemuan	Carl Wilhelm Scheele (1771)
Dinamakan oleh	Antoine Lavoisier (1777)
Isotop utama bagi oksigen
	lihat; bincang; sunting; \| rujukan \| dalam Wikidata

Oksigen (Jawi: اوکسيݢن) ialah unsur kimia dengan nombor atom 8 dan simbol kimia O. Oksigen merupakan salah satu daripada kalangan unsur kalkogen dalam jadual berkala unsur dan bertindak balas dengan hampir kesemua unsur kimia, terutamanya menjadi oksida. Gas oksigen memenuhi 20.9% daripada isi padu atmosfera Bumi dan merupakan unsur paling banyak wujud dalam kerak Bumi, di mana oksigen memenuhi lebih kurang separuh daripada jisim kerak Bumi.^[3]^[4] Dalam alam semesta, oksigen merupakan unsur ketiga paling banyak, selepas hidrogen dan helium.^[5]

Ciri-ciri khusus sunting

Pada suhu dan tekanan biasa, oksigen didapati sebagai dioksigen, yakni molekul dua atom oksigen dengan formula kimia O₂. Oksigen merupakan gas yang dibebaskan oleh tumbuhan ketika proses fotosintesis, dan diperlukan oleh spesies manusia dan juga spesies haiwan untuk pernafasan. Perkataan oksigen terdiri daripada dua perkataan bahasa Yunani iaitu oxus (asid) dan gennan (menghasilkan). Oksigen cair dan pepejal mempunyai warna biru lembut dan mempunyai sifat paramagnet (mudah menjadi magnet). Oksigen cair biasanya dihasilkan dengan proses perbezaan suhu dari udara cair (disejukkan sehingga menjadi cecair).

Selain itu, bentuk oksigen yang lain ialah trioksigen atau lebih dikenali sebagai ozon, O₃. Bentuk oksigen ini adalah begitu reakitf dan boleh menjejaskan tisu peparu.^[6] Bentuk ini terhasil melalui tindak balas sebatian dioksigen dengan atom oksigen yang terhasil daripada pemisahan O₂ oleh sinar ultraungu (UV) di mesosfera Bumi. Disebabkan ozon banyak mengalami penyerapan di bahagian sinar UV dalam spektrum elektromagnet, lapisan ozon di atmosfera bertindak sebagai pertahanan radiasi bagi Bumi.^[7]

Penggunaan sunting

Oksigen biasanya digunakan sebagai pengoksida, di mana hanya fluorin mempunyai negatif elektron yang lebih tinggi. Oksigen juga digunakan sebagai bahan pengoksida dalam bahan api roket. Oksigen juga penting untuk pernafasan dan digunakan dengan meluas dalam bidang perubatan. Oksigen juga digunakan dengan meluas di kawasan yang kurang oksigen seperti pendaki gunung, juruterbang yang membawa bekalan oksigen tambahan. Oksigen juga digunakan untuk pengimpalan dan dalam proses pembuatan besi dan metanol.

Oksigen mempunyai pengkhayalan sederhana dan digunakan sebagai bahan perangsang semenjak abad ke-19 lagi sehingga sekarang. Pada abad ke-19, oksigen bercampur dengan nitrus oksida dan digunakan sebagai ubat bius.

Oksigen merupakan satu unsur penting tubuh manusia, bersama-sama dengan hidrogen, karbon dan nitrogen. Namun begitu, oksigen merupakan satu-satunya unsur yang diperlu setiap minit. Kesemua proses penting, seperti pernafasan, peredaran, fungsi otak, penghadaman, penyingkiran bahan buangan, pertumbuhan sel dan tisu, serta pembiakan hanya berlaku apabila terdapat banyak oksigen. Oksigen merupakan sumber tenaga yang segera bagi kebanyakan proses metabolisme dalam sel dan tisu.

Sejarah sunting

Oksigen dijumpai oleh pakar pharmasis Sweden yang bernama Karl Wilhelm Scheele pada tahun 1771, tetapi jumpaan ini tidak diketahui ramai. Oksigen kemudiannya diketengahkan kembali oleh Joseph Priestley. Oksigen diberi nama oleh Antoine Laurent Lavoisier pada tahun 1774.

Kehadiran oksigen sunting

Oksigen merupakan unsur terbanyak dalam kerak bumi, dianggarkan sebanyak 46.7% daripada mengikut berat. Oksigen merangkumi 87% daripada lautan (sebagai H₂O, dan 21% daripada udara Bumi (sebagai O₂, molekul oksigen, atau O₃, ozon). Sebatian oksigen, terutama dalam logam, silika (SiO₄^4-) and karbonat (CO₃^2-), mudah didapati dalam batu dan tanah. Air beku merupakan pepejal biasa di planet lain dan komet. Ais di Marikh terdiri daripada karbon dioksida beku. Sebatian oksigen didapati di merata Alam dan spektrum oksigen diperhatikan dalam cahaya bintang. Malah bintang tidak mampu menghasilkan cahaya tanpa oksigen.

Sebatian sunting

Dioksigen, O₂, merupakan gas dan terdiri dari 2 atom oksigen. Paling biasa ditemui, kerana ia membentuk 21% atmosfera.

Ozon, O₃, juga gas dan terdiri dari 3 atom oksigen

Oksida sunting

Disebabkan keelektronegatifannya, oksigen membentuk ikatan kimia dengan hampir semua unsur lain, dan dari sinilah datangnya takrifan pengoksidaan. Cuma gas adi sahaja yang kebal dari pengoksidaan.

Air, oksida hidrogen, H₂O merupakan oksida serta sebatian oksigen yang paling umum.

Permukaan kebanyakan logam seperti aluminium dan besi teroksida untuk membentuk suatu lapisan oksida yang nipis yang boleh memperlahankan proses hakisan.

Rujukan sunting

^ Meija, J.; Coplen, T. B. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". Pure Appl. Chem. 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305. Unknown parameter |displayauthors= ignored (bantuan)
^ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. m/s. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
^ Cook & Lauer 1968, p.500
^ "Oxygen". Los Alamos National Laboratory. Dicapai pada 2007-12-16.
^ Emsley 2001, p.297
^ Stwertka, Albert (1998). Guide to the Elements (ed. Revised). Oxford University Press. m/s. 48–49. ISBN 978-0-19-508083-4.
^ Parks, G. D.; Mellor, J. W. (1939). Mellor's Modern Inorganic Chemistry (ed. 6th). London: Longmans, Green and Co.

Pautan luar sunting

Kategori berkenaan Oksigen di Wikimedia Commons
Takrifan kamus oksigen di Wikikamus

[CIAAW2016-1] Meija, J.; Coplen, T. B. (2016). "Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)". Pure Appl. Chem. 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305. Unknown parameter |displayauthors= ignored (bantuan)

[2] Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. m/s. E110. ISBN 0-8493-0464-4.

[ECE500-3] Cook & Lauer 1968, p.500

[lanl-4] "Oxygen". Los Alamos National Laboratory. Dicapai pada 2007-12-16.

[NBB297-5] Emsley 2001, p.297

[GuideElem48-6] Stwertka, Albert (1998). Guide to the Elements (ed. Revised). Oxford University Press. m/s. 48–49. ISBN 978-0-19-508083-4.

[mellor-7] Parks, G. D.; Mellor, J. W. (1939). Mellor's Modern Inorganic Chemistry (ed. 6th). London: Longmans, Green and Co.

[3]

[4]

[5]

[1]

[2]

[6]

[7]