Wikipedia

Orang Lampung

bangsa yang berasal daripada Lampung di Indonesia
(Dilencongkan dari Suku Lampung)

Orang Lampung atau Suku Lampung (Jamma Lampung Templat:Lang in; Ulun Lappung Templat:Lang in) ialah kelompok etnik asli Lampung dan beberapa bahagian Sumatera Selatan (terutamanya di wilayah Martapura Kabupaten Empat Lawang, Muaradua daerah Kabupaten Ogan Komering Ulu Selatan, daerah Kayu Agung Kabupaten Ogan Komering Ilir, daerah Tanjung Raja Kabupaten Ogan Ilir), Bengkulu (di daerah Merpas Kabupaten Kaur), serta di pantai barat daya Banten (di Cikoneng Kabupaten Serang). Mereka bertutur dalam bahasa Lampung, bahasa Lampungik yang dianggarkan mempunyai 1.5 juta penutur.[2]

Orang Lampung
Ulun Lampung Templat:Lang in
Jamma Lappung Templat:Lang in
Pengantin perempuan dan lelaki Lampung pada tahun 1987. Kedua-dua pasangan itu adalah dari suku Sungkai Bungamayang. Tudung kepala tradisional pengantin perempuan, yang dipanggil Siger, biasa digunakan dalam perkahwinan Lampung.
Kawasan ramai penduduk
 Indonesia1,381,660[1]
            Lampung1,028,190
            Jawa Barat92,862
            Banten69,885
            Jakarta45,215
            Sumatra Selatan44,983
Bahasa
  • Asli:
  • Bahasa Lampung
    • Lampung Baku
    • Lampung Cikoneng
  • Juga:
Agama
Islam
Kumpulan etnik berkaitan

Asal-usul sunting

 
Sekumpulan gadis menari dengan hiasan kepala terbilang dari Lampung dengan pakaian lengkap, 1929.

Asal usul orang Lampung erat kaitannya dengan nama Lampung itu sendiri. Pada abad ke-7 orang Cina telah pun menyebut tentang sebuah tempat di selatan (Nampang) di mana ia dikatakan sebagai tempat kerajaan Tolang Pohwang, lokasi bekas wilayah kerajaan itu kini boleh merujuk. ke kawasan Kabupaten Tulang Bawang atau kawasan di tepi Sungai Tulang Bawang, ini disokong oleh Prof. Gabriel Ferrand (1918).[3] Terdapat bukti kukuh bahawa Lampung adalah sebahagian daripada empayar Srivijaya dengan empayarnya. ibu kota di Jambi dan telah menakluki sebahagian wilayah Asia Tenggara termasuk Lampung sehingga abad ke-11.[4]

Dalam kronik ke-5 Taiping Huanyu Ji, nama negeri-negeri Nan-hai (Lautan Selatan) telah direkodkan dan di antaranya terdapat dua negeri yang disebut dalam turutan, To-lang dan Po-hwang. Negeri To-lang disebut sekali sahaja, tetapi negeri Po-hwang disebut berkali-kali kerana negeri ini telah menghantar utusan ke China pada tahun 442, 449, 451, 459, 464 dan 466.[5]

Dikatakan bahawa terdapat juga kerajaan Tulangbawang, walaupun idea itu datang dari penyatuan dua nama dalam hikayat Cina.[6]

Budaya sunting

Asalnya nasab orang Lampung berasal dari kerajaan Sekala Brak.[7] Bagaimanapun, dalam pengertian adatnya orang Lampung berkembang dan menjadi dua kelompok orang, iaitu orang Saibatin Lampung (pantai) dan orang Pepadun Lampung (dalaman).[8] Adat orang Saibatin terkenal dengan golongan bangsawan, [8] manakala adat masyarakat Pepadun yang muncul kemudiannya mempunyai nilai demokrasi yang berkembang di bertentangan dengan nilai bangsawan yang dipegang oleh orang Saibatin.[8]

Lampung Saibatin sunting

 
Seorang ketua kampung dari sebuah kampung di tepi sungai Way Umpu di Lampung, 1901.

Orang Lampung Saibatin mendiami wilayah adat seperti Labuhan Maringgai, Pugung, Jabung, Way Jepara, Kalianda, Raja Basa, Teluk Betung, Padang Cermin, Cukuh Balak, Way Lima, Talang Padang, Kota Agung, Semaka, Suoh, Sekincau, Batu Brak, Belalau, Liwa, Pesisir Krui, Ranau, Martapura, Muara Dua, Kayu Agung dengan empat kota ini berada di wilayah Sumatera Selatan, Cikoneng di Pantai Banten dan termasuk Merpas di Kabupaten Bengkulu Selatan . Saibatin Lampung juga sering disebut sebagai Pesisir (pantai) Lampung kerana kebanyakannya tinggal di sepanjang pantai timur, selatan dan barat Lampung dengan masing-masing terdiri daripada:-[9]

  • Keratuan Melinting (Kabupaten Lampung Timur)
  • Keratuan Darah Putih (Kabupaten Lampung Selatan)
  • Keratuan Putih Bandakh Lima Teluk Semaka di Cukuh Balak, Limau, Kelumbayan, Kelumbayan Barat, Kedondong, Way Lima, Way Khilau, Pardasuka, Pardasuka Selatan, Bulok, Talang Padang, Gunung Alif dan sebahagian Padang Cermin, Punduh Pedada, Teluk Betung dan Kalianda (Tanggamus - Pesawaran - Pringsewu - Kabupaten Lampung Selatan) yang terdiri dari:
    • Bandakh Seputih iaitu Buay Humakhadatu, Buay TambaKukha, Buay HuluDalung, Buay HuluLutung, Buay Pematu, Buay Akhong dan Buay Pemuka
    • Bandakh Sebadak iaitu Buay Mesindi (Tengklek)
    • Bandakh Selimau, iaitu Buay Tungau, Buay Babok dan Buay Khandau
    • Bandakh Sepertiwi, iaitu Buay Sekha, Buay Samba dan Buay Aji
    • Bandakh Sekelumbayan, iaitu Buay Balau (Gagili), Buay Bewang dan Buay Bakhuga
  • Keratuan Komering (Sumatera Selatan)
  • Cikoneng Pak Pekon (Banten)
  • Paksi Pak Sekala Brak (Kabupaten Lampung Barat)

Lampung Pepadun sunting

 
Gadis-gadis Lampung dalam pakaian tarian pada zaman Hindia Timur Belanda.

Pepadun Lampung atau Pedalaman (dalaman) Lampung terdiri daripada:-[10]

  • Abung Siwo Mego (Unyai, Unyi, Subing, Uban, Anak Tuha, Kunang, Beliyuk, Selagai, Nyerupa). Orang Abung tinggal di tujuh wilayah tradisional iaitu Kotabumi, Seputih Timur, Sukadana, Labuhan Maringgai, Jabung, Gunung Sugih, dan Terbanggi.
  • Mego Pak Tulangbawang (Puyang Umpu, Puyang Bulan, Puyang Aji, Puyang Tegamoan). Suku Tulangbawang tinggal di empat kawasan tradisional iaitu Menggala, Mesuji, Panaragan, dan Wiralaga.
  • Pubian Telu Suku (orang Minak Patih Tuha atau Manyarakat, orang Minak Demang Lanca atau Tambapupus, orang Minak Handak Hulu atau Bukujadi). Orang Pubia tinggal di lapan kawasan tradisional iaitu Tanjungkarang, Balau, Bukujadi, Tegineneng, Seputih Barat, Padang Ratu, Gedungtataan, dan Pugung.
  • Sungkay-Way Kanan Buay Lima (Pemuka, Bahuga, Semenguk, Baradatu, Barasakti, yang merupakan lima keturunan Raja Tijang Jungur). Orang Sungkay-Way Kanan menetap di sembilan wilayah tradisional iaitu Negeri Besar, Ketapang, Pakuan Ratu, Sungkay, Bunga Mayang, Blambangan Umpu, Baradatu, Bahuga, dan Kasui.

Falsafah kehidupan sunting

Kehidupan falsafah masyarakat Lampung terkandung dalam manuskrip Kuntara Raja Niti,[11] iaitu:-

  • Piil-Pusanggiri: Adalah memalukan untuk melakukan pekerjaan yang hina mengikut agama dan harga diri.
  • Juluk-Adok: Personaliti yang sesuai dengan gelaran adat yang disandang.
  • Nemui-Nyimah: Untuk terus berhubung antara satu sama lain dengan melawat dan dengan gembira menerima tetamu.
  • Nengah-Nyampur: Aktif dalam pergaulan komunal dan tidak bersifat individualistik.
  • Sakai-Sambaian: Saling membantu antara satu sama lain dalam masyarakat.

Nilai-nilai falsafah yang disebutkan di atas dilambangkan dengan lambang lima bunga hias mohor Lampung.

Ciri-ciri khas orang Lampung diungkapkan dalam adi-adi (puisi):-
Tandani ulun Lampung, wat piil-pusanggiri
Mulia heno sehitung, wat liom ghega dighi
Juluk-adok gham pegung, nemui-nyimah muaghi
Nengah-nyampugh mak ngungkung, sakai-Sambaian gawi.

Bahasa sunting

Rencana utama: Bahasa Lampung
 
Sekumpulan lelaki dan kanak-kanak dari kampung Negeri Batin, kecamatan Blambangan Umpu, Kabupaten Way Kanan, Lampung, 1901.

Bahasa Lampung ialah bahasa yang digunakan oleh orang Lampung di Lampung, selatan Palembang dan pantai barat Banten. Bahasa ini diklasifikasikan dalam cabangnya sendiri dari barat bahasa Melayu-Polinesia (bahasa Lampung)[12] dan paling rapat dengan Melayu, Sunda dan Jawa.[13] Bahasa Lampung mempunyai dua dialek utama iaitu dialek Api dan Nyo.[14] The Api dialek dituturkan oleh masyarakat Sekala Brak, Melinting Maringgai, Darah Putih Rajabasa, Balau Telukbetung, Semaka Kota Agung, Pesisir Krui, Ranau, Komering dan Daya (mereka yang mengamalkan adat Saibatin Lampung), termasuk Way Kanan, Sungkai dan Pubian. (mereka yang mengamalkan adat Pepadun Lampung). Dialek Nyo digunakan oleh masyarakat Abung dan Tulangbawang (mereka yang mengamalkan adat Pepadun Lampung). Menurut Dr. Van Royen, terdapat dua klasifikasi bahasa Lampung iaitu dialek Belalau atau dialek Api dan dialek Abung atau dialek Nyo.[15] Komering , yang dituturkan oleh Komering juga merupakan sebahagian daripada bahasa Lampungik tetapi kebanyakannya dianggap sebagai bahasa merdeka tersendiri, terpisah dari Lampung yang sepatutnya kerana orang Komering mempunyai budaya yang berbeza daripada orang Lampung.[16]

Aksara Lampung sunting

Tulisan Lampung yang disebut sebagai Had Lampung ialah satu bentuk penulisan yang berkaitan dengan skrip Pallawa dari India Selatan.[17] Sama seperti bentuk penulisan fonetik berasaskan suku kata yang serupa dengan vokal seperti yang digunakan dalam huruf Arab dengan menggunakan tanda fathah di baris atas dan tanda kasrah di baris bawah tetapi tidak menggunakan tanda dammah di baris hadapan kecuali tanda itu. digunakan di belakang, dengan setiap tanda mempunyai nama sendiri.

Ini menunjukkan bahawa aksara Lampung dipengaruhi oleh dua unsur iaitu aksara Pallawa dan aksara Arab. Aksara Lampung juga mempunyai bentuk kekerabatan dengan aksara Rencong, aksara Rejang,[17] aksara Bengkulu dan aksara Bugis.[18] Had Lampung terdiri daripada huruf utama, huruf kecil, huruf ganda dan gugusan konsonan, serta juga simbol, nombor dan tanda baca. Tulisan Lampung juga disebut sebagai KaGaNga, istilah untuk tulisan yang ditulis dan dibaca dalam arah dari kiri ke kanan dengan 20 huruf utama.

Tulisan tradisional Lampung telah mengalami perubahan sepanjang sejarah, menjadi kurang kompleks daripada versi kuno. Versi halus ini adalah apa yang diajar di sekolah hari ini.

Orang Lampung yang terkenal sunting

Negarawan dan ahli politik:

Pengamal profesional:

Pelapor dan wartawan:

Pejuang kebebasan:

Rujukan sunting

  1. ^ "Kewarganegaraan, Suku Bangsa, Agama, dan Bahasa Sehari-hari Penduduk Indonesia 2011" (PDF). Badan Pusat Statistik. 2010. Dicapai pada 2017-06-10.
  2. ^ "Mengenal 5 Suku yang Ada di Lampung, Pakaian Adatnya Dipakai Jokowi saat 17 Agustus Gaes".
  3. ^ Titik Pudjiastuti (1997). Aksara Dan Naskah Kuno Lampung Dalam Pandangan Masyarakat Lampung Kini. Departemen Pendidikan dan Kebudayaan RI.
  4. ^ Bukri Fachruddin (1992). Pengendalian Sosial Tradisional Daerah Lampung. Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, Direktorat Jenderal Kebudayaan, Direktorat Sejarah dan Nilai Tradisional, Bahagian Projek Penelitian, Pengkajian dan Pembinaan Nilai-Nilai Budaya Daerah Lampung.
  5. ^ Nia Kurnia Sholihat Irfan (1983). Kerajaan Sriwijaya: Pusat Pemerintahan Dan Perkembangannya. Girimukti Pasaka. m/s. 37. ASIN B0000D7JUN.
  6. ^ Prof. Purbatjaraka (1952). Riwajat Indonesia I. Jajasan Pembangunan. m/s. 25.
  7. ^ -asal-usul-orang-lampung "Fakta Kerajaan Sekala Brak: Asal Usul Orang Lampung" Check |url= value (bantuan). IDN Times. 19 Disember 2021. Dicapai pada 2022-11-07.
  8. ^ a b c Umi Kholiffatun; Asma Luthfi; Elly Kismini (Oktober 2017). "Makna Gelar Adat Terhadap Status Sosial Pada Masyarakat Desa Tanjung Aji Keratuan Melinting". Solidarity. 6 (2): 203. ISSN 2549-0729.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  9. ^ en-ethnograpische-kennis-der-afdeeling-kroe-o-l-helfrich-tahun-1889/ "Sejarah Kroe (Krui/Pesisir Barat) Dalam catatan dalam buku Bijdrage Tot De Geograpische, Geologische En Ethnograpische Kennis der Afdeeling Kroe / O.L. Helfrich (tahun 1889)" Check |url= value (bantuan). Onechiek News. Dicapai pada 2021-03-28. |archive-url= is malformed: path (bantuan)
  10. ^ William Frawley (2003). International Encyclopedia of Linguistics: 4-Volume Set. Oxford University Press. m/s. 387. ISBN 01-951-3977-1.
  11. ^ a b Stephen A. Wurm; Peter Mühlhäusler & Darrell T. Tryon, penyunting (1996). Atlas Bahasa Komunikasi Antara Budaya di Pasifik, Asia, dan Amerika: Jilid I: Peta. Vol II: Texts. Walter de Gruyter. m/s. 681. ISBN 31-108-1972-4.
  12. ^ { {cite book|editor=Jane Garry|editor2=Carl R. Galvez Rubino|name-list-style=amp|title=Fakta tentang Bahasa Dunia: Ensiklopedia Bahasa Utama Dunia, Dahulu dan Sekarang|url=https:/ /archive.org/details/rosettaproject_pag_phon-1|year=2001|publisher=H.W. Wilson|isbn=08-242-0970-2|page=96}}

Bacaan lanjut sunting

  • Ahmad Fauzie Nurdin (1994), Fungsi Keluarga Bagi Masyarakat Lampung Dalam Meningkatkan Kualitas Sumber Daya Manusia, Departemen Pendidikan dan Kebudayaan, Kantor Wilayah Propinsi Lampung, Bagian Proyek Pengkajian dan Pembinaan Nilai-Nilai Budaya Lampung, OCLC 67317529
  • Toto Sucipto (2003), Kebudayaan Masyarakat Lampung Di Kabupaten Lampung Timur, Kementerian Kebudayaan dan Pariwisata, Balai Kajian Sejarah dan Nilai Tradisional Bandung, Proyek Pemanfaatan Kebudayaan Daerah Jawa Barat, OCLC 82367280
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Orang_Lampung&oldid=6178326"