Vokal bundar belakang sempit

Nombor AFA	308
Pengekodan
X-SAMPA	u
Imej
Sampel audio
	noicon sumber · bantuan

AFA: Vokal

	Depan	Pusat	Belakang
Sempit	i y	ɨ ʉ	ɯ u
Hampir sempit	ɪ ʏ		ʊ
Separuh sempit	e ø	ɘ ɵ	ɤ o
Tengah	e̞ ø̞	ə	ɤ̞ o̞
Separuh luas	ɛ œ	ɜ ɞ	ʌ ɔ
Hampir luas	æ	ɐ
Luas	a ɶ	ä	ɑ ɒ

Huruf vokal bersebelahan titik "•" mewakili: vokal tak bundar • vokal bundar

Vokal bundar belakang sempit ialah sejenis bunyi vokal yang terdapat dalam sebilangan bahasa lisan, dilambangkan oleh aksara u dalam Abjad Fonetik Antarabangsa (IPA), dan u dalam X-SAMPA. Vokal ini dibahagikan lagi kepada dua, iaitu terjulur (endolabial) dan terketap (eksolabial).

Vokal terjulur belakang sempit sunting

Dalam kebanyakan bahasa, vokal bundar belakang sempit disebut dengan menjulur bibir. Dalam bahasa Melayu, vokal julur belakang sempit dilambangkan oleh huruf u, contohnya: ubat, sumpah, itu.

Ciri-ciri sunting

Ketinggian vokalnya adalah sempit, iaitu lidah terletak dekat sekali dengan lelangit tanpa menyebabkan penjerutan yang sebaliknya menghasilkan konsonan.
Kebelakangan vokalnya adalah belakang, iaitu lidah terletak di belakang sekali dalam mulut tanpa menyebabkan penjerutan yang sebaliknya menghasilkan konsonan.
Kebundaran vokalnya adalah terjulur, iaitu penjuru-penjuru bibir dirapatkan, lalu terdedah permukaan dalamannya.

Penggunaan sunting

Bahasa		Perkataan	IPA	Erti	Catatan
Melayi		{{lang\|ms\|bulan	[bulan]	'bulan'
Arab	Baku	جنوبcode: ar is deprecated	[dʒæˈnuːb]	'selatan'	Rujuk fonologi bahasa Arab
Belanda^[1]		[[[Ortografi bahasa Belanda\|voet]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan)	[vuːt]	'foot'	Rujuk fonologi bahasa Belanda
Catalonia^[2]		[[[Catalan orthography\|suc]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan)	[suk]	'jus'
Cina	Kantonis	[[[Aksara Cina\|菇]]/] Error: {{Lang}}: teg bahasa tidak diiktiraf: zh-yue-Hani (bantuan)[[[Jyutping\|gu1]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan)	[ɡuː]	'cendawan'
Cina	Mandarin	[[[Aksara Cina\|哭]]] Error: {{Lang}}: teg bahasa tidak diiktiraf: zh-cmn-Hani (bantuan)/[[[Hanyu Pinyin\|kū]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan)	[kʰu˥]	'menangis'	Rujuk Bahasa Mandarin Baku
Finland^[3]		[[[Abjad Finland\|kukka]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan)	[ˈkukːɑ]	'bunga'	Rujuk fonologi bahasa Finland
Georgia^[4]		გუდაcode: ka is deprecated	[ɡudɑ]	'beg kulit'
Hungary^[5]		[[[Abjad Hungary\|unalmas]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan)	[unɒlmɒʃ]	'membosankan'	Rujuk fonologi bahasa Hungary
Inggeris	GA	[[[Ortografi bahasa Inggeris\|boot]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan)	[bu̟ːˀt]	'but'	Biasanya lebih di depan daripada vokal kardinal [u]. Rujuk fonologi bahasa Inggeris
Inggeris	RP^[6]		[bu̟ːˀt]	'but'
Jerman		[[[Ortografi bahasa Jerman\|Fuß]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan)	[fuːs]	'kaki'	Rujuk fonologi bahasa Jerman
Mongolia^[7]		?	[uːɾɘ̆]	'sarang'
Perancis^[8]		[[[Ortografi bahasa Perancis\|où]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan)	[u] (bantuan·info)	'mana'	Rujuk fonologi bahasa Perancis
Poland^[9]		[[[Ortografi bahasa Poland\|buk]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan)	[buk] (bantuan·info)	'pokok bic'	Juga dilambangkan oleh <ó>. Rujuk fonologi bahasa Perancis
Portugis	Eropah^[10]	[[[Ortografi bahasa Portugis\|urso]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan)	[ˈuɾsu]	'beruang'	Rujuk fonologi bahasa Portugis
Portugis	Brazil^[11]		[ˈuɾsʊ]	'beruang'	Rujuk fonologi bahasa Portugis
Rusia^[12]		узкийcode: ru is deprecated	[ˈuskʲɪj]	'sempit'	Rujuk fonologi bahasa Rusia
Sepanyol^[13]		[[[Ortografi bahasa Sepanyol\|curable]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan)	[kuˈɾaβle]	'berubat'	Rujuk fonologi bahasa Sepanyol
Thai^[14]		[[[Abjad Thai\|?]]] Error: {{Lang}}: aksara: thai tidak disokong untuk kod: th (bantuan)	[sùt]	'paling belakang'
Udmurt^[15]		?code: udm is deprecated	[urete]	'membahagikan'
Vietnam		[[[Vietnamese alphabet\|tu]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan)	[tū]	'memperantara'	Rujuk fonologi bahasa Vietnam
Zapotec	Tilquiapan^[16]	gdu	[ɡdu]	'semua'

Vokal terketap belakang sempit sunting

Sebilangan bahasa tertentu, seperti bahasa Jepun dengar (bantuan·maklumat) dan bahasa Sweden,^[17] didapati vokal bundar belakang sempitnya berbeza sekali pembundarannya, iaitu terketap atau eksolabial. Tiada satu pun bahasa yang diketahui membezakan vokal ketap ini dengan vokal julur yang lebih kerap ditemui.

Walaupun tiadanya diakritik rasmi bagi ketapan dalam IPA, namun diakritik bibir terkembang [ ͍ ] digunakan bersama aksara vokal bundar [u] sebagai lambang ad hoc. Selain itu, juga diterima gabungan aksara [ɯ͡β̞] ([ɯ] dan pengetapan bibir serentak) dan [ɯ^β] ([ɯ] yang diubahsuai dengan ketapan lidah).

Ciri-ciri sunting

Ketinggian vokalnya adalah sempit, iaitu lidah terletak dekat sekali dengan lelangit tanpa menyebabkan penjerutan yang sebaliknya menghasilkan konsonan.
Kebelakangan vokalnya adalah belakang, iaitu lidah terletak di depan sekali dalam mulut tanpa menyebabkan penjerutan yang sebaliknya menghasilkan konsonan.
Kebundaran vokalnya adalah terketap, iaitu tepi bibir dirapatkan dengan satu sama lain agar tidak terdedah permukaan dalamannya.

Penggunaan sunting

Language		Word	IPA	Meaning	Notes
Jepun		空気code: ja is deprecated kuuki	[ku͍ːki]	'udara'	Rujuk fonologi bahasa Jepun
Sweden		[[[Abjad Sweden\|oro]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan)	[ù͍β̞ru͍β̞] (bantuan·info)	'ketegangan'	Dibezakan dengan vokal terketap pusat sempit dan depan sempit. Rujuk fonologi bahasa Sweden

Rujukan sunting

^ Gussenhoven (1992:47)
^ Carbonell & Llisterri (1992:54)
^ Iivonen & Harnud (2005:60, 66)
^ Shosted & Chikovani (2006:261-262)
^ Szende (1994:92)
^ Roach (2004:242)
^ Iivonen & Harnud (2005:62, 66-67)
^ Fougeron & Smith (1993:73)
^ Jassem (2003:105)
^ Cruz-Ferreira (1995:91)
^ Barbosa (Albano:229)
^ Jones & Ward (1969:67)
^ Martínez-Celdrán, Fernández-Planas & Carrera-Sabaté (2003:256)
^ Tingsabadh & Abramson (1993:24)
^ Iivonen & Harnud (2005:64, 68)
^ Merrill (2008:109)
^ Ladefoged, Peter (1996). The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell. ISBN 0-631-19814-8. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (bantuan)

Bibliografi sunting

Barbosa, Plínio A.; Albano, Eleonora C. (2004), "Brazilian Portuguese", Journal of the International Phonetic Association, 34 (2): 227–232
Carbonell, Joan F.; Llisterri, Joaquim (1992), "Catalan", Journal of the International Phonetic Association, 22 (1–2): 53–56
Cruz-Ferreira, Madalena (1995), "European Portuguese", Journal of the International Phonetic Association, 25 (2): 90–94
Gussenhoven, Carlos (1992), "Dutch", Journal of the International Phonetic Association, 22 (2): 45–47
Fougeron, Cecile; Smith, Caroline L (1993), "Illustrations of the IPA:French", Journal of the International Phonetic Association, 23 (2): 73–76
Iivonen, Antti; Harnud, Huhe (2005), "Acoustical comparison of the monophthong systems in Finnish, Mongolian and Udmurt", Journal of the International Phonetic Association, 35 (1): 59–71
Jassem, Wiktor (2003), "Polish", Journal of the International Phonetic Association, 33 (1): 103–107
Jones, Daniel; Dennis, Ward (1969). The Phonetics of Russian. Cambridge University Press.
Martínez-Celdrán, Eugenio; Fernández-Planas, Ana Ma.; Carrera-Sabaté, Josefina (2003), "Castilian Spanish", Journal of the International Phonetic Association, 33 (2): 255–259
Merrill, Elizabeth (2008), "Tilquipan Zapotec", Journal of the International Phonetic Association, 38 (1): 107–114
Roach, Peter (2004), "British English: Received Pronunciation", Journal of the International Phonetic Association, 34 (2): 239–245
Rogers, Derek; d'Arcangeli, Luciana (2004), "Italian", Journal of the International Phonetic Association, 34 (1): 117–121
Shosted, Ryan K.; Vakhtang, Chikovani (2006), "Standard Georgian", Journal of the International Phonetic Association, 36 (2): 255–264
Szende, Tamás (1994), "Illustrations of the IPA:Hungarian", Journal of the International Phonetic Alphabet, 24 (2): 91–94
Thelwall, Robin (1990), "Illustrations of the IPA: Arabic", Journal of the International Phonetic Association, 20 (2): 37–41

[1] Gussenhoven (1992:47)

[2] Carbonell & Llisterri (1992:54)

[3] Iivonen & Harnud (2005:60, 66)

[4] Shosted & Chikovani (2006:261-262)

[5] Szende (1994:92)

[6] Roach (2004:242)

[7] Iivonen & Harnud (2005:62, 66-67)

[8] Fougeron & Smith (1993:73)

[9] Jassem (2003:105)

[10] Cruz-Ferreira (1995:91)

[11] Barbosa (Albano:229)

[12] Jones & Ward (1969:67)

[13] Martínez-Celdrán, Fernández-Planas & Carrera-Sabaté (2003:256)

[14] Tingsabadh & Abramson (1993:24)

[15] Iivonen & Harnud (2005:64, 68)

[16] Merrill (2008:109)

[17] Ladefoged, Peter (1996). The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell. ISBN 0-631-19814-8. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (bantuan)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]