Wikipedia

Khulafa al-Rasyidin

Khulafa al-Rasyidin (الخلافة الراشدة al-Khilãfah ar-Rãšidah) merupakan yang pertama daripada lima khilafah utama yang ditubuhkan selepas kewafatan Nabi Muhammad S.A.W. Tampuk kepimpinan dipegang oleh empat khalifah selepas kewafatan baginda pada 632 M (11 H). Mereka kemudiannya dikenali dalam golongan Sunni sebagai Rasyidun iaitu "yang mendapat petunjuk". Istilah ini tidak digunakan oleh golongan Ahli Sunah Waljamaah kerana mereka menganggap tiga khalifah pertama sebagai tidak sah.[2]

Khulafa al-Rasyidin
الخلافة الراشدة
632–661
Khulafa al-Rasyidin mencapai kemuncak bawah pemerintahan Khalifah Uthman bin Affan (رضي الله عنه), pada 654.
Khulafa al-Rasyidin mencapai kemuncak bawah pemerintahan Khalifah Uthman bin Affan (رضي الله عنه), pada 654.
Ibu negaraMadinah (632–656)
Kufah (656–661)
Bahasa yang umum digunakanArab Klasik (rasmi), Bahasa Aramia/Syriak, Armenia, Baloch, Barbar, Koptik, Georgia, Greek, Parsi Tengah, Kurdis, Vulgar Latin, Prakrit, Bahasa Semitik, Iran
Agama
Islam
KerajaanKhilafah
Khalifah 
• 632–634
Abu Bakar as-Siddiq (pertama)
• 634–644
Umar bin al-Khattab
• 644–656
Uthman bin Affan
• 656–661
Ali Abi Talib (terakhir)
Sejarah 
• Didirikan
8 Jun 632
• Dibubarkan
28 Julai 661
Keluasan
655[1]6,400,000 km2 (2,500,000 bt2)
Populasi
• 
21,400,000
Mata wangDinar, Dirham
Didahului oleh		 Diganti oleh
Muhammad
Byzantine
Empayar Sassanid
Exarch Afrika
Arab Pra-Islam
Kerajaan Bani Umaiyah
Amirul Mukminin (أمير المؤمنين), Khalifah (خليفة)

Sistem syura, perbincangan para sahabat menjadi salah satu daripada tonggak kerajaan sebelum melaksanakan keputusan.[3][4] Era pemerintahan Khulafa al-Rasyidin dibahagikan kepada perkembangan mendadak dalam tempoh 25 tahun dan lima tahun konflik dalaman. Tentera Rasyidin sewaktu kemuncak kerajaan mempunyai lebih daripada 100,000 orang. Menjelang tahun 650-an, khilafah telah merangkumi Semenanjung Tanah Arab, Syam, Transcaucasus di utara, Afrika Utara dari Mesir ke Tunisia hari ini di barat dan kawasan plateau Iran ke Asia Tengah dan Asia Selatan di timur. [5]

Sejarah penubuhan sunting

Sejurus kewafatan Nabi Muhammad, kaum Ansar telah berhimpun di Saqifah (laman) milik Bani Sai'dah bagi melantik pemimpin dalam kalangan mereka tanpa melibatkan kaum Muhajirin. Setelah Abu Bakar dan Umar mengetahui perhimpunan itu, mereka berasa bimbang akan rampasan kuasa yang akan berlaku dan bergegas ke sana. Setelah mereka tiba di perhimpunan itu, Abu Bakar telah memberikan amaran bahawa sebarang percubaan untuk memilih pemimpin dari luar suku baginda Nabi, iaitu Quraisy, berkemungkinan akan mengakibatkan perpecahan kerana mereka sahaja yang sewajarnya menerima penghormatan dalam masyarakat. Beliau seterusnya memegang tangan Umar dan Abu Ubaidah Al-Jarrah lalu menawarkan kepada kaum Ansar sebagai pilihan yang berpotensi. Beliau dibantah dengan cadangan iaitu kaum Quraisy dan Ansar memilih pemimpin masing-masing dari kalangan mereka, yang kemudiannya akan memerintah bersama. Perhimpunan itu mula menjadi panas setelah mendengar cadangan itu dan pertengkaran mula timbul. Bagi mengelakkan kekecohan terus berlaku, Umar terus memegang tangan Abu Bakar dan bersumpah setia kepadanya, lalu diikuti orang lain. Abu Bakar telah mendapat gelaran Khalīfaṫur Rasūlullāh (خَـلِـيْـفَـةُ رَسُـوْلِ اللهِ, "Pengganti Rasulullah") atau ringkasnya khalifah.[6][7][8][9]

Sejarah sunting

Pemerintahan Abu Bakar (رضي الله عنه) sunting

Untuk rencana lanjut, sila lihat Abu Bakar

Setelah dilantik menjadi khalifah, Abu Bakar mula mengambil langkah untuk menghapuskan kekecohan yang mula tercetus setelah kewafatan Nabi Muhammad. Kekecohan ini telah mengancam perpaduan dan keselamatan penduduk Islam di sekitar Jazirah Arab. Antara kekecohan yang timbul ialah murtadnya suku-suku Arab di sekitar Jazirah Arab, kecuali di Mekah, Madinah, Bani Thaqif di Taif dan Bani Abdul Qais di Oman. Terdapat golongan yang enggan membayar zakat tanpa mencabar Islam secara rasmi. Sekumpulan ketua puak juga telah mengaku dilantik menjadi nabi, dengan ada yang melakukannya sejak baginda Nabi masih hidup. Peristiwa murtad pertama kali diperangi ketika Nabi Muhammad masih hidup, apabila seorang nabi palsu iaitu Aswad al-Ansi memberontak dan menakluk Yaman.[10] Peristiwa murtad di Yamamah pula dipimpin oleh seorang nabi palsu iaitu Musailamah.[11] Pusat pemberontak juga banyak bertebaran di kawasan Nejd dan Yaman. Banyak puak mengatakan bahawa mereka hanya tunduk kepada Nabi Muhammad dan setelah kewafatannya, kesetiaan mereka berakhir. Abu Bakar menegaskan bahawa mereka bukan sekadar tunduk kepada seorang pemimpin, tetapi mereka ialah sebahagian daripada ummah dimana beliau ialah pemimpinnya. Siri kejadian ini telah menimbulkan Perang Riddah.[11]

Setelah berjaya menyatukan Arab di bawah Islam, beliau mula melakukan misi serangan ke atas Empayar Sassanid dan Byzantine. Misi dimulakan dengan serangan pertama ke atas Iraq, wilayah terkaya Sassanid dengan jeneral Khalid al-Walid dihantar pada tahun 633.[12] Misi diteruskan dengan menghantar empat pasukan tentera bagi menyerang wilayah Rom Syria,[13] namun operasi itu hanya dimulakan setelah Khalid al-Walid dipindahkan ke Syria setelah tamat menakluk Iraq pada tahun 634.

Abu Bakar telah mula jatuh sakit dan meninggal dunia pada tahun 634. Abu Bakar juga telah menjadi khalifah dari tahun 632 hingga tahun 634.

Pemerintahan Umar al-Khatab (رضي الله عنه) sunting

Untuk rencana lanjut, sila lihat Umar bin al-Khattab

Abu Bakar telah mencalonkan Umar sebagai penggantinya sebelum kematiannya pada tahun 634 M. Dengan itu Umar menjadi khalifah kedua umat Islam.

Semasa pemerintahannya, beliau meneruskan penaklukan yang dimulakan oleh Abu Bakar, menyerang lebih jauh ke dalam Empayar Sassanid, utara ke wilayah Byzantine dan ke Mesir. Kebanyakannya adalah kawasan yang kaya dengan kekayaan yang dikuasai oleh kerajaan besar, tetapi konflik yang panjang antara Byzantine dan Parsi telah menyebabkan sektor ketenteraan kedua-dua pihak semakin lemah, dan tentera Islam dengan mudah mengalahkan mereka. Menjelang tahun 640, umat Islam telah menakluk seluruh Mesopotamia, Syria dan Palestin di bawah kawalan khalifah; seterusnya Mesir yang telah ditakluki pada tahun 642, dan hampir keseluruhan Empayar Sassanian pada tahun 643.

Umar banyak melakukan perubahan terhadap sistem pemerintahan Islam, seperti menubuhkan pentadbiran baharu di kawasan yang baru ditakluk, memberi upah kepada tentera dan membuat jadual giliran bertugas, mewujudkan pejabat pos untuk surat menyurat, menyelaras aliran sungai untuk tujuan pertanian dan melantik panglima-panglima perang yang berkebolehan. Di seluruh taklukannya, Umar tidak memaksa penduduk bukan Islam memeluk Islam, dan juga tidak cuba memusatkan kerajaan. Sebaliknya, beliau membenarkan mereka mengekalkan agama, bahasa, dan adat resam mereka, beliau juga meninggalkan kerajaan mereka secara relatifnya tidak disentuh, dengan hanya menempatkan seorang gabenor (amir) dan seorang pegawai kewangan yang dipanggil amil. Jawatan baharu ini adalah penting kepada rangkaian percukaian yang cekap bagi membiayai khilafah. Beliau juga telah mencipta kalendar Hijrah yang ditetapkan bermula setelah penghijrahan Nabi Muhammad ke Madinah.

Umar meninggal dunia pada tahun 644 M selepas dibunuh oleh seorang hamba Parsi yang bernama Abu Lu'lu'ah ketika mengetuai solat subuh.[14]

Pemerintahan Uthman bin Affan (رضي الله عنه) sunting

Untuk rencana lanjut, sila lihat Uthman bin Affan

Sebelum Umar meninggal dunia, beliau telah membentuk satu jawatankuasa bagi melantik penggantinya. Pada akhir mesyuarat hanya dua nama yang akan dipilih iaitu Ali dan Uthman. Akhirnya Uthman telah dipilih bagi menjadi khalifah ketiga. Beliau memerintah selama dua belas tahun iaitu dari tahun 644 M sehingga tahun 656 M. Semasa separuh pertama pemerintahannya, beliau adalah khalifah yang paling popular di kalangan khalifah sebelumnya, manakala pada separuh kedua pemerintahannya beliau mendapat tentangan yang semakin meningkat, dipimpin oleh orang Mesir dan penyokong Ali yang menginginkan pemerintahan daripada keluarga Nabi Muhammad.

Walaupun dilanda masalah dalaman, Uthman meneruskan misi Umar dengan menakluk keseluruhan Empayar Sassanid hingga ke kawasan hilir Sungai Indus,[15] sebahagian daripada Afrika Utara dan Cyprus.

Antara pembaharuan yang dibuat ialah menubuhkan angkatan tentera laut yang diketuai oleh Muawiyah dan membuat dasar terbuka dalam hubungan politik dan urusan dagangan. Beliau juga berjaya menyalin semula ayat al-Quran dalam bentuk yang sempurna dan dikenali sebagai Mushaf Uthmani.

Uthman wafat pada tahun 656 M akibat dibunuh oleh pemberontak yang tidak berpuas hati dengan pemerintahannya.

Pemerintahan Ali bin Abi Talib (رضي الله عنه) sunting

Untuk rencana lanjut, sila lihat Ali Abi Talib

Setelah kematian Uthman, Ali telah dilantik sebagai khalifah keempat setelah didesak oleh pemberontak. Beliau telah memindahkan pusat pentadbiran ke Kufah, Iraq dan memecat beberapa gabenor terdahulu, lalu melantik individu yang lebih dipercayainya.

Tuntutan untuk menghukum pembunuh Uthman meningkat di kalangan sebahagian penduduk. Tentera pemberontak yang diketuai oleh Zubair, Talha dan isteri Nabi, Aisyah berangkat memerangi para pelaku. Pasukan itu tiba di Basrah dan menawannya, lalu 4,000 orang yang disyaki menghasut telah dibunuh. Ali dan tenteranya terus bergerak ke arah Basrah lalu bertemu dengan tentera pemberontak. Walaupun Ali mahupun pemimpin pasukan pemberontak, Talha dan Zubair, tidak mahu berperang, pertempuran terus berlaku pada waktu malam antara kedua-dua tentera. Menurut kepercayaan Sunni, mereka yang terlibat dalam pembunuhan Uthman yang memulakan pertempuran, kerana mereka takut rundingan antara Ali dan tentera pemberontak akan mengakibatkan mereka ditangkap dan dihukum mati. Pertempuran itu adalah peperangan pertama antara umat Islam dan dikenali sebagai Perang Jamal. Ali meraih kemenangan dan pertikaian itu diselesaikan. Sahabat-sahabat terkemuka Nabi, Talha dan Zubair terbunuh dalam pertempuran dan Ali menghantar anaknya Hasan untuk mengiringi Aisyah kembali ke Madinah.

Timbul lagi seruan untuk membalas dendam atas pembunuhan Uthman, kali ini oleh Mu'awiyah, seorang kerabat Uthman dan gabenor wilayah Syam. Walau bagaimanapun, ia lebih dianggap sebagai percubaan Mu'awiyah untuk merampas jawatan khalifah, bukannya membalas dendam atas pembunuhan Uthman. Ali memerangi pasukan Mu'awiyah hingga menemui jalan buntu dalam Perang Siffin, dan kemudian kalah dalam rundingan kontroversi yang berakhir dengan perunding, 'Amr ibn al-'As, menyatakan sokongannya kepada Mu'awiyah. Seterusnya Ali terpaksa berperang dalam Perang Nahrawan menentang Khawarij, sekumpulan bekas penyokongnya yang tidak berpuas hati dengan rundingan Perang Siffin, lalu menentang kedua-dua Ali dan Mu'awiyah. Disebabkan pemberontakan dalaman dan kekurangan sokongan popular di kebanyakan wilayah, tentera Ali kehilangan kawalan ke atas sebahagian besar wilayah lalu ditakluk Muawiyah manakala sebahagian besar kawasan seperti Sicily, Afrika Utara, kawasan pantai Sepanyol dan beberapa kubu di Anatolia juga ditakluk empayar luar.

Ali wafat pada tahun 661 M akibat dibunuh oleh Abdul Rahman bin Muljam, sebagai sebahagian daripada rancangan puak Khawarij dalam membunuh semua pemimpin Islam itu bagi menamatkan peperangan, namun mereka gagal dalam membunuh Muawiyah dan Amr Al-As.

Anak lelaki Ali iaitu Hasan, cucu Nabi Muhammad, mengambil alih jawatan khalifah secara ringkas dan mencapai persetujuan dengan Mu'awiyah untuk memperbaiki hubungan antara dua kelompok Muslim yang masing-masing setia kepada salah satu daripada dua pemimpin itu. Perjanjian itu menyatakan bahawa Mu'awiyah tidak akan menamakan pengganti semasa pemerintahannya, dan bahawa dia akan membiarkan dunia Islam memilih pemimpin seterusnya (perjanjian ini kemudiannya akan dilanggar oleh Mu'awiyah kerana dia menamakan anaknya Yazid I sebagai pengganti). Hasan telah meninggal dunia akibat diracun di Madinah,[16] manakala Mu'awiyah mengasaskan Khilafah Umaiyah, menggantikan Khulafa al-Rasyidin.[14]

Garis masa Khulafa al-Rasyidin sunting

Dimaklumkan bahawa catatan masa tahun-tahun pemeritahan khalifah tidak berlaku pada hari pertama tahun baru.

Ali Abi TalibUthman AffanUmar Al-KhatabAbu Bakar

Kronologi Khulafa al-Rasyidin sunting

Lihat juga sunting

Rujukan sunting

  1. ^ Rein Taagepera (September 1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia". International Studies Quarterly. 41 (3): 495. doi:10.1111/0020-8833.00053. JSTOR 2600793.
  2. ^ Sowerwine, James E. (May 2010). Caliph and Caliphate: Oxford Bibliographies Online Research Guide (dalam bahasa Inggeris). Oxford University Press, USA. m/s. 5. ISBN 9780199806003.
  3. ^ Border crossings: toward a comparative political theory By Fred Reinhard Dallmayr
  4. ^ Tamadun Islam oleh Mustafa Hj. Daud, halaman 96.
  5. ^ Islam & demokrasi oleh Abdul Hadi Awang (Haji.), halaman 164.
  6. ^ Azyumardi Azra (2006). Indonesia, Islam, and Democracy: Dynamics in a Global Context. Equinox Publishing (London). m/s. 9. ISBN 9789799988812.
  7. ^ C. T. R. Hewer; Allan Anderson (2006). Understanding Islam: The First Ten Steps (ed. illustrated). Hymns Ancient and Modern Ltd. m/s. 37. ISBN 9780334040323.
  8. ^ Anheier, Helmut K.; Juergensmeyer, Mark, penyunting (2012). Encyclopedia of Global Studies. Sage Publications. m/s. 151. ISBN 9781412994224.
  9. ^ Claire Alkouatli (2007). Islam (ed. illustrated, annotated). Marshall Cavendish. m/s. 44. ISBN 9780761421207.
  10. ^ Balazuri: p. 113.
  11. ^ a b Gianluca Paolo Parolin, Citizenship in the Arab World: Kin, Religion and Nation-state (Amsterdam University Press, 2009), 52.
  12. ^ The Arab Conquest of Iran and its Aftermath, 'Abd Al-Husein Zarrinkub, The Cambridge History of Iran, Volume 4, ed. William Bayne Fisher, Richard Nelson Frye (Cambridge University Press, 1999), 5–6.
  13. ^ Battle of Yarmouk River, Spencer Tucker, Battles That Changed History: An Encyclopedia of World Conflict (ABC-CLIO, 2010), 92.
  14. ^ a b شبارو, عصام محمد (1995). First Islamic Arab State (1–41 AH/ 623–661 CE). 3. Arab Renaissance House – Beirut, Lebanon. m/s. 370.
  15. ^ Ochsenweld, William; Fisher, Sydney Nettleton (2004). The Middle East: A History (ed. 6th). New York: McGraw Hill. ISBN 978-0-07-244233-5.
  16. ^ * Madelung, Wilferd (2003). "ḤASAN B. ʿALI B. ABI ṬĀLEB". Encyclopædia Iranica. Encyclopedia Iranica Foundation. Diarkibkan daripada yang asal pada 17 November 2013.
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Khulafa_al-Rasyidin&oldid=6020973"