Mochtar Lubis
Mochtar Lubis ([moxˈtar luˈbɪs]; Padang, Indonesia 7 Mac 1922 – 2 Julai 2004, Jakarta) ialah seorang wartawan dan novelis Indonesia berketurunan Batak yang mengasaskan bersama majalah Indonesia Raya. Novelnya Senja di Jakarta merupakan novel terbitan Indonesia pertama yang diterjemahkan ke dalam bahasa Inggeris. Beliau merupakan seorang pengkritik Sukarno dan telah dipenjarakan oleh beliau.[1] Beliau telah digambarkan sebagai "kebangkitan kecemerlangan manusia par.
Mochtar Lubis | |
|---|---|
.jpg) Mochtar Lubis, 1979 | |
| Kelahiran | 7 Mac 1922 |
| Meninggal dunia | 2 Julai 2004 (umur 82) |
| Kerakyatan | Indonesia |
| Gaya | Sastera, Kewaratwanan |
| Anugerah |
|
Biografi sunting
Lubis dilahirkan pada 7 Mac 1922 di Padang, Sumatera Barat kepada Raja Pandapotan Lubis, seorang penjawat awam berpangkat tinggi, dan isterinya.[2] Beliau merupakan anak keenam daripada 12 beradik.[3]
Semasa usia kecilnya, Lubis menulis cerita kanak-kanak yang diterbitkan di Sinar Deli, sebuah akhbar Medan.[2] Apabila beliau meningkat usia remaja, Mochtar kerap berjalan di kawasan hutan Sumatera. Lubis keudiannya menulis dua peristiwa semasa tempoh ini, melihat sasa pondok lagi terbengkalai dan mempunyai panggilan rapat dengan harimau, sebahagiannya sebagai inspirasi beliau untuk Harimau! Harimau![4]
Selepas menamatkan pengajian di sekolah tinggi, Lubis bekerja sebagai seorang guru di Nias, Sumatera Utara. Walau bagaimanapun, selepas setahun beliau meninggalkan Batavia, di mana beliau bekerja di sebuah bank. Apabila Perang Dunia II meletus dan tentera Jepun menduduki Indonesia pada tahun 1942, Lubis mula bekerja untuk Jepun, menterjemah berita antarabangsa untuk tentera Jepun.[2]
Selepas Indonesia mengisytiharkan kemerdekaan pada tahun 1945, Lubis menyertai agensi berita Indonesia, Antara sebagai wartawan.[5] Bersama Antara, beliau membuat liputan Sidang Perhubungan Asia pada 1947. Semasa tempoh sama beliau menulis Jalan Tak Ada Ujung dan menyertai Persatuan Artis Visual Indonesia.[2]
Pada 1949, Lubis mengasaskan bersama Indonesia Raya, kemudian berkhidmat sebagai ketua penyunting akhbar tersebut. Karyanya bersama Indonesia Raya menyebabkan beliau dipenjarakan beberapa kali untuk menulis kritikal, termasuk di Madiun, Jawa Timur, dari 1957 – 1966.[5] Pada 1955, sambil menjadi penyunting Indonesia Raya, Lubis menjadi hos penulis Afrika Amerika Richard Wright selama tiga minggu di Indonesia bagi menghadiri Persidangan Bandung. Indonesia Raya menerbitkan beberapa rencana mengenai Wright pada April dan Mei 1955.[6]
Pada 4 Februari 1975, Lubis ditahan berhubung dengan rusuhan 1974 semasa lawatan Perdana Menteri Jepun Kakuei Tanaka;[7] Indonesia Raya juga ditutup tidak lama selepas rusuhan kerana laporan mereka daripada rasuah skandal Pertamina.[5] Lubis mengabiskan lebih dua bulan di penjara Nirbaya tanpa perbicaraan dan dibebaskan pada 14 April 1975. Beliau berkata banduan lain, seperti bekas Panglima Tentera Udara Indonesia Omar Dani, telah dipenjarakan tanpa bicara selama bertahun-tahun.[7]
Lubis mendirikan dan mengasaskan bersama pelbagai majalah dan yayasan, termasuk Yayasan Obor Indonesia pada tahun 1970,[2] Majalah Horison dan Yayasan Hijau Indonesia.[3] Lubis juga lantang bersuara mengenai keperluan untuk kebebasan akhbar di Indonesia[5] dan mendapat reputasi sebagai yang jujur, wartawan tidak bertolak ansur.[2] Pada tahun 2000, beliau telah dinamakan sebagai salah satu daripada 50 Wira Kebebasan Akhbar Dunia oleh Institut Akhbar Antarabangsa daripada 50 tahun yang lalu.[8]
Selepas menderita lama daripada penyakit Alzheimer Lubis meninggal dunia di Hospital Medistra pada 2 Julai 2004 pada usia 82 tahun.[9] Beliau disemadikan di sebelah isterinya di Perkuburan Jeruk Purut.[7] Pengembumiannya dihadiri oleh beberapa orang, termasuk Rosihan Anwar, Aristiddes Katoppo dan Ramadhan KH.[9]
Kehidupan peribadi sunting
Lubis telah berkahwin dengan Siti Halimah, Siti meninggal dunia pada tahun 2001. Mereka mempunyai tiga orang anak dan lapan cucu. Semasa beliau menjadi duda, Lubis berkata, dia tidak pernah dapat kasih sayang wanita lain.[3]
Lubis adalah seorang pengamal kegiatan riadah yoga[3] sejak diperkenalkan kepada kegiatan itu semasa dalam tahanan penjara.[9]
Kehormatan sunting
Pada 1958, Lubis berkongsi Anugerah Ramon Magsaysay Kewartawanan, Kesusasteraan dan Seni Komunikasi Kreatif dengan Robert Dick.[10]
Novel beliau Harimau! Harimau! telah dinamakan Buku Terbaik oleh Yayasan Buku Utama, sebahagian daripada Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan Indonesia, pada tahun 1975,[11] dan anugerah dari Yayasan Jaya Raya pada 1979.[12]
Lubis telah digambarkan sebagai "kebangkitan manusia par kecemerlangan"[2] dan "juara kebebasan akhbar".[9] Banyak penerbitan telah ditulis menerangkan beliau dan karya-karya beliau.[2]
Karya sunting
Novel cereka sunting
| Tahun | Tajuk | Catatan |
|---|---|---|
| 1950 | Tidak Ada Esok[13] | |
| 1952 | Jalan Tak Ada Ujung | Menerima anugerah dari Badan Musyawarah Kebudayaan Nasional[13] |
| 1963 | Senja di Jakarta | Asalnya diterbitkan dalam bahasa Inggeris; diterbitkan dalam Bahasa Melayu pada 1964.[13] |
| 1966 | Tanah Gersang | |
| 1975 | Harimau! Harimau! | Dicalonkan buku terbaik tahun ini oleh Yayasan Buku Utama.[13] |
| 1977 | Maut dan Cinta | Menerima anugerah dari Yayasan Jaya Raya.[13] |
| 1977 | Manusia Indonesia |
Novel anak-anak sunting
| Tahun | Tajuk |
|---|---|
| 1964 | Harta Karun |
| 1971 | Judar Bersaudara |
| 1972 | Penyamun dalam Rimba |
| 1980 | Berkelana dalam Rimba |
Koleksi cerpen sunting
| Tahun | Tajuk |
|---|---|
| 1950 | Si Jamal dan Cerita-Cerita Laib[13] |
| 1956 | Perempuan[13] |
| 1982 | Kuli Kontrak |
| 1983 | Bromocorah |
Bukan cereka sunting
- Teknik Mengarang (1951)
- Perlawatan ke Amerika Serikat (1951)
- Perkenalan di Asia Tenggara (1951)
- Catatan Korea (1951)
- Teknik Menulis Skenario Film (1952)
- Indonesia di Mata Dunia (1955)
Karya suntingan sunting
- Pelangi: 70 Tahun Sutan Takdir Alisyahbana (1979)
- Bunga Rampai Korupsi (bersama James C. Scott, 1984)
- Hati Nurani Melawan Kezaliman: Surat-Surat Bung Hatta kepada Presiden Soekarno (1986)
Terjemahan sunting
- Tiga Cerita dari Negeri Dollar (kumpulan cerpen, John Steinbeck, Upton Sinclair, dan John Russel, 1950)
- Orang Kaya (novel F. Scott Fitzgerald, 1950)
- Yakin (karya Irwin Shaw, 1950)
- Kisah-kisah dari Eropa (kumpulan cerpen, 1952)
- Cerita dari Tiongkok (terjemahan bersama Beb Vuyk dan S. Mundingsari, 1953)
Rujukan sunting
- ^ Hill, David (1 July 2005). "Mochtar Lubis". Inside Indonesia. Dicapai pada 10 July 2008.
- ^ a b c d e f g h Her Suheryanto (4 April 2010). "A Fresh look at the legacy of Mochtar Lubis". The Jakarta Post. Dicapai pada 9 July 2011.
- ^ a b c d A. Junaidi (16 August 2004). "Loyal, outspoken, loved: Mochtar's friends remember". The Jakarta Post. Dicapai pada 9 July 2011.
- ^ Lubis & Lamoureux 1991, halaman vii
- ^ a b c d A. Junaidi (3 July 2004). "Press freedom fighter, writer Mochtar Lubis passes away". The Jakarta Post. Dicapai pada 9 July 2011.
- ^ Roberts and Foulcher (2016). Indonesian Notebook: A Sourcebook on Richard Wright and the Bandung Conference. Duke University Press. m/s. 67–88.
- ^ a b c Warief Djajanto Basorie (9 September 2008). "The irrepressible and intimate Mochtar Lubis". The Jakarta Post. Dicapai pada 9 July 2011.
- ^ "World Press Freedom Heroes: Symbols of courage in global journalism". International Press Institute. 2012. Dicapai pada 26 January 2012.
- ^ a b c d "Press freedom champion Mochtar 'only feared for his Juliet'". The Jakarta Post. 4 July 2004. Dicapai pada 9 July 2011.
- ^ "The Ramon Magsaysay Awardees by Category – Journalism, Literature, and the Creative Communication Arts". Ramon Magsaysay Award. Dicapai pada 10 July 2008.
- ^ Mahayana, Sofyan & Dian 2007, halaman 243
- ^ Eneste 2001, halaman 61
- ^ a b c d e f g Lubis, Mochtar. Harimau! Harimau! Eighth printing. 2008. Yayasan Obor Indonesia: Jakarta. Pp. 213–214. ISBN 978-979-461-109-8.(Taken from the "About the Author" section)
Bibliografi sunting
- Eneste, Pamusuk (2001). Bibliografi Sastra Indonesia. Magelang, Indonesia: Yayasan Indonesiatera. ISBN 979-9375-17-7.CS1 maint: ref=harv (link)
- Lubis, Mochtar; Lamoureux, Florence (1991). Tiger!. Singapore: Select Books. ISBN 981-00-2265-4.CS1 maint: ref=harv (link)
- Mahayana, Maman S.; Sofyan, Oyon; Dian, Achmad (2007). Ringkasan dan ulasan novel Indonesia modern. Grasindo.CS1 maint: ref=harv (link)
Bacaan lanjut sunting
- M.S. Hutagalung, Jalan Tak Ada Ujung Mochtar Lubis (1963)
- Henri Chambert-Loir, Mochtar Lubis, une vision de l'Indonésie Contemporaine (diseertasi, Paris, 1974)
- David T. Hill, Mochtar Lubis: Author, Editor, and Political Actor (disertasi, Canberra, 1989)
- David T. Hil, ‘Mochtar Lubis’, Inside Indonesia, Vol. 83, July-September 2005, p. 23.
- David T. Hill, Journalism and Politics in Indonesia: A Critical Biography of Mochtar Lubis (1922-2004) as Editor and Author, (Routledge, London & New York, 2010).