Parti Islam Se-Malaysia

parti politik di Malaysia
(Dilencongkan daripada Persatuan Islam Se-Malaya)

Parti Islam Se-Malaysia (Jawi: ڤرتي إسلام سمليسيا, juga singkatan: ڤاس‎/PAS)[nb 1] ialah sebuah parti politik dan gerakan Islam di Malaysia yang dipimpin oleh Presiden, Haji Abdul Hadi Awang. PAS merupakan salah sebuah parti komponen dalam Perikatan Nasional bermula 2020. Parti ini mempunyai perwakilan terbanyak di Dewan Rakyat, dengan menguasai 43 kerusi,[5] walau bagaimanapun berada di blok pembangkang.[6] PAS juga merupakan parti pemerintah bagi negeri Kelantan, Terengganu, Kedah dan Perlis.

Parti Islam Se-Malaysia
ڤرتي إسلام سمليسيا
PAS
SingkatanPAS/ڤاس‎
PresidenAbdul Hadi Awang
Setiausaha agungTakiyuddin Hassan
JurucakapAhmad Fadhli Shaari
Mursyidul AmHashim Jasin
Timbalan PresidenTuan Ibrahim Tuan Man
Naib Presiden
Ketua Dewan UlamakAhmad Yahaya
Ketua Dewan MuslimatNuridah Mohd Salleh
PengasasAhmad Fuad Hassan
Diasaskan24 November 1951; 73 tahun yang lalu (1951-11-24) (dengan nama Persatuan Agama Islam Se-Malaya [PAS])
Didaftarkan31 Mei 1955 (sebagai parti politik "Parti Islam Se-Tanah Melayu")
PecahanPertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO)
Ibu pejabatPejabat Agung PAS,
No. 318-A, Jalan Raja Laut, 50350 Kuala Lumpur, Malaysia
AkhbarHarakah
Badan pemikirPusat Penyelidikan PAS
Sayap pelajarKelab Mahasiswa Penyokong PAS
Sayap beliaDewan Pemuda PAS
Sayap wanitaDewan Muslimat PAS
Sayap ulamakDewan Ulamak PAS
Sayap bukan MuslimDewan Himpunan Pendukung PAS
KeanggotaanWarganegara Malaysia
IdeologiIslamisme
Fundamentalisme Islam
Jihadisme[1][2]
Pan-Islamisme
Konservatisme Islam
Nasionalisme agama
AgamaIslam
Penggabungan kebangsaanParti Perikatan (1972-1973)
Barisan Nasional (1973-1978)
Angkatan Perpaduan Ummah (1990-96)
Barisan Alternatif (1999-2004)
Pakatan Rakyat (2008-2015)
Gagasan Sejahtera[3] (2016-2020)
Muafakat Nasional (2019-2022)[4]
Perikatan Nasional (sejak 2020)
Warna     Hijau
SloganIslam Menyatukan Ummah
Membangun Bersama Islam
Lagu partiBerjihadlah
Dewan Negara Malaysia (Parlimen)
7 / 70
Dewan Rakyat Malaysia (Parlimen)
43 / 222
Dewan Undangan Negeri
150 / 607
Simbol pilihan raya

(negeri selain Kelantan dan Terengganu)

(Kelantan dan Terengganu)
Bendera parti
Laman sesawang
https://www.pas.org.my/
Politik Malaysia
Parti politik
Pilihan raya

Kubu pilihan raya PAS sebahagian besarnya tertumpu di sekitar kawasan luar bandar dan konservatif koridor utara dan pantai timur Semenanjung Malaysia, khususnya di Kelantan, Kedah, Perlis, Terengganu dan Pahang. Mereka juga mendapat sokongan yang ketara di kawasan luar bandar Perak dan Melaka.

PAS membantu gabungannya menyapu bersih negeri-negeri pantai barat laut dan timur Semenanjung Malaysia, memenangi setiap kerusi parlimen di negeri Perlis, Kelantan dan Terengganu, dan semua kecuali satu di Kedah; lantas dipanggil sebahagian pihak sebagai "Gelombang Hijau".[7]

Latar belakang

Mengikut fakta sejarah, PAS telah ditubuhkan secara rasmi pada 23 Ogos 1951. Walau bagaimanapun, terdapat fakta lain yang menyebut bahawa PAS ditubuhkan pada 24 November 1951 (Warta Negara, 26 November 1951 dan Utusan Melayu 25 November 1951). Walaupun terdapat dua tarikh yang bercanggah, namun ahli-ahli sejarah dan tokoh-tokoh lama dalam PAS bersetuju bahawa fakta kedua (24 November 1951) ialah tarikh sebenar PAS ditubuhkan.[perlu rujukan]

Parti Islam Se-Malaysia kemudiannya telah didaftarkan sebagai sebuah organisasi pada 31 Mei 1955 dengan nombor pendaftaran 733 (Pulau Pinang). PAS atau Persatuan Islam Se-Tanah Melayu (nama asalnya) ialah pertubuhan atau parti politik Melayu yang berteraskan Islam yang ditubuhkan sebelum merdeka selepas Hizbul Muslimin diharamkan oleh kerajaan British pada tahun 1948.

PAS cuba mengimbangi perjuangan nasionalisme Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO) sebagai sebuah parti yang mendokong Islam. Dengan tidak menafikan bahawa semangat perjuangan yang berteraskan kepada Islam di negara ini telahpun wujud sejak 1906 lagi, yang telah dibawa dan diperjuangkan oleh golongan pembaharuan atau reformasi Islam yang mendapat pendidikan di Timur Tengah (antaranya termasuklah Syed Sheikh al-Hadi, Syeikh Tahir Jalaluddin dan Haji Abbas Mohd Taha) yang berpusat di Singapura, Melaka dan Pulau Pinang, PAS yang muncul pada tahun 1951 adalah atas kesedaran masyarakat Melayu (pada waktu itu) untuk melihat Agama Islam dapat ditegak dan didaulatkan di negara ini.[8]

Pada peringkat awal penubuhannya, PAS dilihat sebagai sebuah parti Melayu yang memperjuangkan hal-ehwal Islam melebihi apa yang dilaksanakan oleh UMNO. Didokongi oleh para ilmuan agama, PAS ialah parti yang menjadi pilihan bagi orang-orang Melayu yang berpendidikan agama. Pun begitu, setelah berlakunya Tragedi 13 Mei 1969, PAS telah menerima cadangan UMNO untuk bergabung dalam perikatan yang baharu yang dinamakan sebagai Barisan Nasional (BN). PAS adalah antara parti pengasas BN. Penglibatan PAS dalam BN berakhir dengan krisis darurat di Kelantan pada 1978. Akhirnya PAS mengambil keputusan untuk keluar dari BN. Para penyokong PAS mengganggap bahawa UMNO telah mengkhianati mereka, sementara penyokong UMNO pula berpendapat PAS telah tidak patuh pada ketetapan BN. Peristiwa tersebut telah mengakibatkan PAS dilanda krisis dalaman yang telah membawa kepada perpecahan PAS kepada beberapa parti serpihan seperti Barisan Jemaah Islamiah Se-Malaysia (BERJASA) dan HAMIM.

PAS telah mengambil masa yang lama untuk menyusun semula perjuangan mereka. Ketika Tuan Guru Yusuf Rawa mengambil alih jawatan Yang di-Pertuan Agung (kini dikenali sebagai Presiden) pada 1982, PAS telah menjenamakan semula parti tersebut di bawah slogan "Kepimpinan Ulama".[9]

PAS pernah menjadi sebahagian daripada sebuah perikatan yang dinamakan sebagai Pakatan Rakyat, bersama Parti Keadilan Rakyat (PKR) dan Parti Tindakan Demokratik (DAP). Pencapaian PAS pada pilihan raya umum 2008 adalah antara yang terbaik. Selain mengekalkan penguasaan PAS di Kelantan dengan majoriti yang besar, PAS turut membentuk kerajaan di Kedah (2008-2013). PAS juga ialah sebahagian daripada kerajaan di Selangor (2008-kini) dan Perak (2008-2009) bersama PKR dan DAP.

PAS menjadikan kerjasama dengan sebuah parti politik baharu, Parti Ikatan Bangsa Malaysia (IKATAN) untuk membawa suara rakyat lebih berkesan selepas Pakatan Rakyat dianggap telah terbubar[10] ekoran keluarnya DAP daripada gabungan tersebut. Walau bagaimanapun, hubungan kerjasama politik antara PKR kekal sehingga pada 11 Mei 2017, hubungan kerjasama PAS dan PKR terputus[11].

Bagi menghadapi Pilihan raya Umum Malaysia 2018, PAS menubuhkan sebuah gabungan kerjasama baharu, Gagasan Sejahtera bersama-sama IKATAN dan BERJASA. Selepas berakhirnya pilihan raya 2018, PAS bekerjasama dengan musuh tradisinya, UMNO di bawah semangat 'perpaduan ummah' dan menggagaskan permuafakatan bernama Muafakat Nasional yang dimeterai pada 14 September 2019[12]. PAS juga turut menjalinkan kerjasama dengan Kongres India Malaysia (MIC)[13].

Ekoran konflik politik pada Februari 2020, PAS telah bersama-sama dengan beberapa parti politik yang lain iaitu UMNO, Parti Pribumi Bersatu Malaysia (PPBM), MIC, Persatuan Cina Malaysia (MCA), Gabungan Parti Sarawak (GPS) dan lain-lain telah membentuk kerajaan bagi Malaysia dengan nama tidak rasmi, Perikatan Nasional[14][15].

Sejarah

Asal-usul: pergerakan Islam selepas Perang Dunia II

Sungguhpun aktiviti Hizbul Muslimin terhenti, namun keghairahan sokongan rakyat khususnya alim ulama terhadap perjuangan politiknya amatlah memberangsangkan. Semangat dan sokongan kental inilah yang akhirnya merintis jalan mudah ke arah penubuhan PAS pada tahun 1951.

Dalam hal ini, ramai ahli sejarah berpendapat penghargaan dan pengiktirafan perlulah dihulurkan kepada Ustaz Abu Bakar al-Baqir, pemimpin MATA dan seterusnya Hizbul Muslimin yang telah "melebarkan jalan" untuk memudahkan penubuhan PAS.

Persidangan Persatuan Ulamak Malaya yang pertama

Peranan Hizbul Muslimin dalam penubuhan PAS lebih tertonjol lagi apabila sebahagian besar bekas pucuk pimpinan pusatnya turut menyertai PAS dan memainkan peranan secara aktif. Antaranya termasuklah Ustaz Othman Hamzah, Ustaz Baharuddin Abdul Latif, Tuan Haji Khaider Khatib dan Ustaz Yunus Haji Yatimi. Besar kemungkinan juga Bahagian Agama UMNO yang dipimpin oleh Ustaz Ahmad Fuad Hassan turut diresapi dengan pengaruh Hizbul Muslimin ini. Tambahan lagi, ramai pemimpin agama dalam UMNO ketika itu kecewa akan pucuk pimpinan mereka yang bercadang untuk menaja perjudian (loteri). Tidak dapat dinafikan bahawa rancangan awal penubuhan PAS sebenarnya ditimbulkan oleh sebahagian besar ahli-ahli agama dalam UMNO semasa berlangsungnya Persidangan Ulama Ke-3 di Bangunan Kelab UMNO Bagan, Butterworth.

Ahli-ahli panel ini berusaha merangka perlembagaan serta menamakan pertubuhan yang dicita-citakan itu, iaitu Pertubuhan Ulama Se-Malaya. Panel ini telah berusaha mengadakan persidangan dengan persatuan-persatuan kebajikan Melayu atau Islam, Majlis Agama Islam Negeri, ulama perseorangan, para kadi dan juga mufti.

Walaupun perhimpunan ulama dan orang perseorangan yang dianjurkan oleh Bahagian Agama UMNO itu pada mulanya berjaya menubuhkan Pertubuhan Ulama, tetapi atas inisiatif Ustaz Othman Hamzah, bekas Ahli Jawatankuasa Hizbul Muslimin yang mewakili Persatuan al-Ehya as-Syariff, Gunung Semanggol telah berjaya melahirkan Persatuan Agama Islam Se-Malaya (PAS) bagi menggantikan Pertubuhan Ulama Se-Malaya yang dicadangkan pada mulanya.

Maka, PAS telah ditubuhkan secara rasmi hasil perhimpunan atau muktamar tersebut dengan penyertaan beberapa tokoh agama dan wakil pertubuhan Islam[16], antaranya Syeikh Abdullah Fahim. Mufti Pulau Pinang dan Seberang Perai; Syeikh Ismail Hamzah, Mufti Perak; Haji Ahmad Badawi Abdullah, Mudir Madrasah Daeratul Maarif al-Wathaniyah, Seberang Perai; Ustaz Baharuddin Abdul Latif, wakil Madrasah Ihya Asy-Syariff, Gunung Semanggol, Perak; Ustaz Othman Hamzah, wakil Persatuan Ihya Asy-Syariff, Gunung Semanggol, Perak; Ustaz Abdul Rahman Jamaluddin al-Jampuli, wakil Madrasah Aljunied Al-Islamiah, Singapura; Tuan Guru Haji Yahya Junid dari Persatuan Ulamak Kedah, Tuan Guru Haji Mohd Noor Mahyuddin dan Faqeh Mohamad Nor Mohd Zain, wakil Perikatan Madrasah Kuala Lumpur; Ustaz Abu Bakar Asy'ari dan Ustaz Ahmad Long, wakil Perikatan Imam-imam Perlis; Haji Abdul Samad Nuh, wakil Madrasah Yahyawiyah Padang Rengas; Haji Hussein Che Dol, wakil Madrasah Akhlak As-Salam, Guar Chempedak; dan ulamak tempatan seperti Tuan Guru Haji Ahmad Tuan Hussein, Ustaz Zabidi Ali, Haji Mansor Hassan JP, Haji Sulaiman Palestin, dan Haji Ibrahim Aqibi.

Jawatankuasa Agung PAS sesi pertama, 1951-1953[17]
Jawatan Nama
Yang Dipertua Ahmad Fuad Hassan, Tuan Guru Haji
Timbalan Yang Dipertua Mohamad Ghazali Abdullah, Ustaz Haji
Naib Yang Dipertua (Utara) Hussein Che Dol, Tuan Guru Haji
Naib Yang Dipertua (Tengah) Faqeh Mohamad Nor Mohd Zain
Naib Yang Dipertua (Selatan) Abdul Rahman Jamaluddin Al-Jampuli, Ustaz Haji
Setiausaha Agung Ahmad bin Abdul Malik (Ahmad Maliki), Ustaz Haji
Bendahari Agung Ahmad Tuan Hussein, Tuan Guru Haji
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Yahya Junid, Tuan Guru Haji
Othman Talib, Haji
Mohd Noor Mahyuddin, Tuan Guru Haji
Zabidi Ali, Tuan Guru Haji
Abdul Wahab Mohd Nor, Ustaz Haji
Asyia Abdul Majid, Qadhi Haji
Majzub Yunus, Haji
Ahmad Badawi Abdullah, Ustaz Haji
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Mohamed Hanif, Encik
Mansor Hassan Kwantong, Haji
Ahmad Long, Ustaz Haji

Pendaftaran sebagai parti politik

Dalam konflik pelbagai yang dihadapi oleh para ulamak dan situasi politik semasa yang masih tidak menuju kepada fahaman Islamik secara benar, maka para ulamak membuat pendirian untuk menubuhkan parti PAS. Haji Ahmad Badawi, seorang ulamak di Seberang Perai telah mengeluarkan satu manifesto yang dinamakan ’Manifesto al-Badawi’ dengan tema ”Ulamak ke Jalan Allah” bagi menyambut persidangan untuk menubuhkan PAS pada 24 November 1951. Mereka memutuskan supaya PAS menjadi sebuah pertubuhan politik Islam yang memperjuangkan kemerdekaan melalui landasan demokrasi ke arah membentuk sebuah negara yang diredhai Alah. Para ulamak menolak bentukbentuk perjuangan yang diasaskan berdasarkan ideologi ciptaan manusia yang dibawa masuk oleh penjajah.

Semenjak itulah, PAS muncul sebagai sebuah pertubuhan politik Islam yang memperjuangkan kemerdekaan negara, kemudian menyertai pilihan raya demi pilihan raya. PAS juga menggunakan pelbagai saluran untuk menyampaikan mesej dakwahnya termasuk membentuk beberapa kerjasama politik dengan orang bukan Islam semenjak 1953. Di bawah kepemimpin Tuan Guru Haji Ahmad Fuad Hassan dan Dr Haji Abbas Alias, PAS bercakap soal kemerdekaan yang boleh ditegakkan hukum Islam. PAS menolak kerakyatan jus soli yang merugikan peribumi dan PAS mendesak supaya Islam dijadikan dasar negara yang merdeka. Apabila Dr. Burhanuddin al-Helmy mengambil alih kepemimpinan PAS pada akhir 1956, PAS mula memperincikan sikapnya terhadap kemerdekaan yang hendak dicapai yang dianggap ’masih kosong’ dari matlamat sebenar kerana mengabaikan kebangsaan Melayu dan ketuanan Islam1. Hal ini tergambar daripada hasrat Dr Burhanuddin.

Kemunculan sulong dalam pilihan raya

Penyertaan PAS dalam pilihan raya 1959 telah memberikan kejayaan besar apabila Terengganu dan Kelantan berjaya dikuasai. PAS membentuk kerajaan yang dipimpin oleh Mohd Daud Abdul Samad di Terengganu dan Ustaz Ishak Lotfi Omar di Kelantan sebagai Menteri Besar. PAS memulakan langkah sebagai kerajaan di dua negeri Pantai Timur untuk menterjemahkan ideologi perjuangannya yang berasaskan al-Quran dan Sunnah. Namun begitu, kerajaan PAS di Terengganu telah dijatuhkan pada Oktober 1961 hasil permainan politik kotor Perikatan. Di Kelantan, PAS berjaya bertahan sehingga BN mendaruratkan Kelantan pada akhir 1977. Dalam konteks ini, PAS-lah satu-satunya pembangkang yang diberikan kepercayaan oleh rakyat untuk memerintah kerajaan negeri.

Kerajaan Negeri Terengganu 1959

Dalam pilihan raya negeri Terengganu 1959, PAS menguasai 13 daripada 24 kerusi. Sehubungan itu, pada 24 Jun 1959, Badan Perhubungan PAS Terengganu telah membincangkan perlantikan Menteri Besar Terengganu tetapi menghadapi isu berkaitan makna ‘Bumiputera’ dalam perjawatan kerana Pesuruhjaya PAS Terengganu, Ustaz Ahmad Azzam Hanafiah adalah seorang berketurunan Banjar yang berasal dari Perak. PAS Terengganu telah bersetuju menyerahkan dua nama kepada Sultan Terengganu iaitu Ustaz Ahmad Azzam Hanafiah (Jeram) dan Mohd Daud Abdul Samad (Setiu) sebagai calon Menteri Besar, dengan syarat calon yang tidak terpilih akan menjadi anggota Exco Kerajaan Negeri Terengganu[18].

Setelah itu, Sultan Ismail Nasiruddin Shah ibni Sultan Zainal Abidin III telah berkenan memilih Mohd Daud Abdul Samad sebagai Menteri Besar Terengganu. Dengan perkenan Sultan Terengganu ini, pada 29 Jun 1959, Mohd Daud Abdul Samad telah mengangkat sumpah sebagai Menteri Besar Terengganu yang pertama selepas merdeka. Dengan latar belakang pendidikan Melayu, agama dan Inggeris, pengalaman berkhidmat dengan kerajaan serta penglibatan politik sejak akhir 1930-an, beliau dianggap layak mengetuai Kerajaan PAS Terengganu.[18]

Setelah Menteri Besar Terengganu mengangkat sumpah pada 29 Jun 1959, dengan persetujuan parti, Mohd Daud Abdul Samad telah membentuk kabinetnya dengan satu barisan anggota enam orang Exco Kerajaan dan dibantu oleh seorang Speaker DUN. Enam orang yang mengangkat sumpah sebagai anggota Exco Kerajaan Negeri Terengganu pada 29 Jun 1959 ialah Ustaz Ahmad Azzam Hanafiah, Mohd Sanari Yunus, Abu Bakar Salleh, Ustaz Omar Shukri Embong, Ismail Yusof dan Omar Abdul Rahman. Manakala Ustaz Mohd Taib Sabri Abu Bakar, ADUN Marang dinamakan sebagai Speaker DUN Terengganu yang pertama.[18]

DUN Terengganu telah bersidang untuk kali yang pertama bagi meluluskan dasar-dasar Kerajaan PAS Terengganu ini pada 29 Julai 1959, setelah cadangan asal yang dirancang pada 4 Julai 1959 ditangguhkan akibat bertembung dengan kempen Pilihan Raya Umum Persekutuan yang berlangsung antara 15 Julai hingga 19 Ogos 1959.[18]

Perwakilan PAS dalam DUN Terengganu pertama (1959)
No. DUN Ahli Parti Catatan
N01 Kuala Besut Wan Said Mohd Noor, Tuan Guru Haji PAS
N02 Kampong Raja Mohamed Senari Yunus PAS EXCO
N03 Ulu Besut Husin Jusoh, Ustaz PAS
N04 Besut Tengah Mohamed Ismail PAS
N05 Setiu Mohamed Daud Abdul Samad PAS Menteri Besar
N08 Jeram Ahmad Azzam Hanafiah, Ustaz PAS EXCO
N14 Marang Mohamed Taib Sabri Abu Bakar, Ustaz PAS Speaker DUN
N15 Sura Abu Bakar Mohamed Salleh PAS EXCO
N16 Ulu Dungun Omar Shukri Embong, Ustaz PAS EXCO
N21 Kuala Trengganu Tengah Abdul Kadir Mohamed, Tuan Guru Haji PAS
N22 Binjai Shafie Sulong, Tuan Guru Haji PAS
N23 Ulu Trengganu Timor Ismail Yusof PAS EXCO
N24 Ulu Trengganu Barat Omar Abdul Rahman PAS EXCO

Kerajaan Negeri Kelantan 1959

Dalam pilihan raya negeri Kelantan 1959, PAS "mencapai kemenangan besar di luar jangkaan" dengan menguasai 28 daripada 30 kerusi. Sehubungan itu, Badan Perhubungan PAS Kelantan telah mengadakan mesyuarat bagi menetapkan pelantikan jawatan-jawatan utama[19].

Haji Ishak Lotfi Omar (ADUN Kota Bharu Selatan) telah dilantik sebagai Menteri Besar Kelantan, manakala Haji Muhammad Nasir (ADUN Macahang Utara) dilantik sebagai Timbalan Menteri Besar. Seramai enam orang anggota EXCO telah dibentuk dan mesyuarat memutuskan corak pentadbiran kerajaan negeri adalah dengan sistem "tanggungjawab bersama" di bawah pimpinan Menteri Besar dengan panduan parti. Ustaz Mohd Asri Muda, ADUN Kota Bharu Tengah dinamakan sebagai Speaker DUN Kelantan[19].

Perwakilan PAS dalam DUN Kelantan pertama (1959)[19]
No. DUN Ahli Parti Catatan
N01 Tumpat Timur Che Ishak Mustapha PAS
N02 Tumpat Tengah Mustapha Awang PAS
N03 Tumpat Barat Daud Yusoff, Tuan Guru Haji PAS
N04 Kuala Kelantan Wan Yusoff Yaacob PAS
N05 Kota Bharu Utara Abdullah Ahmad PAS
N06 Kota Bharu Pantai Nik Abdullah Arshad PAS
N07 Tendong Che Hassan Ismail, Tuan Guru Haji PAS
N08 Meranti Nik Man Nik Mohamed PAS
N09 Bandar Pasir Mas Omar Awang PAS
N11 Bandar Hulu Che Muda Yusof PAS
N12 Kota Bharu Tengah Mohd Asri Muda PAS Speaker DUN

EXCO (1963-1964)

N13 Bachok Utara Shafei Ahmad PAS
N14 Bachok Tengah Mohd Amin Yaakob PAS EXCO (1962-1964)
N15 Bachok Selatan Othman Ismail, Haji PAS
N16 Kota Bharu Timur Saufi Idris PAS
N17 Kota Bharu Barat Abdul Rahman Awang Sulong PAS
N18 Kota Bharu Selatan Ishak Lotfi Omar PAS Menteri Besar
N19 Lemal Haron Sulong, Tuan Guru Haji PAS
N20 Rantau Panjang Abdul Rahman Daud PAS EXCO (1959-1962)
N21 Tok Uban Abdullah Yusoff PAS EXCO (1959-1963)
N22 Pasir Puteh Utara Tengku Mohammad ibni Sultan Muhammad PAS EXCO (1959-1960)
N23 Pasir Puteh Tengah Wan Sulaiman Ibrahim, Ustaz PAS EXCO
N24 Pasir Puteh Tenggara Abd. Rahman Mohd. Salleh PAS
N25 Machang Utara Mohamed Nasir PAS Timbalan Menteri Besar
N26 Tanah Merah Timur Mohd Daud Abdul Jamil PAS EXCO
N27 Tanah Merah Barat Yusoff Abdul Latif PAS
N28 Machang Selatan Mohamed Noor Yusoff, Haji PAS EXCO
N30 Ulu Kelantan Barat Khaidir Khatib, Ustaz PAS EXCO (1960-1964)

Gabungan Nasionalis Melayu (1970–1982)

Asri Muda memangku jawatan Presiden PAS semasa Burhanuddin mengalami keuzuran yang panjang.[20] Secara ideologinya, Asri telah membawa PAS ke arah sebuah parti nasionalisme kanan. Parti itu memberi perhatian terhadap perlindungan dan kemajuan hak-hak Melayu etnik.[21] Perkembangan dalam parti juga menjadi fokus utama pada kepimpinan Asri, seperti yang dicerminkan dalam perubahan namanya pada tahun 1971 dari Persatuan Islam Se-Malaysia kepada "Parti Islam Se-Malaysia".[22]

Kerajaan Campuran Perikatan-PAS (1972-1973)

PAS memasuki era baru dalam politik Malaysia apabila PAS mula meneroka kerjasama dengan UMNO bagi menjamin kestabilan politik negara, mengekalkan ketuanan Melayu dan menyerapkan Islam dalam pemerintahan. PAS bersama parti-parti lain telah membentuk Kerajaan Campuran PAS-Perikatan pada 1973. Tindakan itu merupakan tindakan kontroversi dalam PAS, dan beberapa ahli dan pemimpin kanan sama ada meninggalkan parti itu atau dibersihkan oleh Asri. Justifikasi utama Asri untuk bergabung dengan UMNO dalam kerajaan campuran adalah bahawa selepas rusuhan kaum 1969, perpaduan Melayu amat penting, dan ini memerlukan kerjasama antara dua parti politik etnik Melayu.[23]

Kerajaan Campuran Perikatan-PAS telah dikuatkuasakan pada 1 Januari 1973 pada peringkat Negeri dan Pusat. Negeri yang terlibat ialah Kedah, Terengganu dan Kelantan. Pada ketika itu, Kerajaan Campuran Negeri Terengganu dipimpin oleh Datuk Haji Nik Hassan Wan Abdul Rahman dari Perikatan, Kerajaan Campuran Negeri Kelantan dipimpin oleh Datuk Haji Ishak Lofti Omar dari PAS, dan Kerajaan Campuran Negeri Kedah dipimpin oleh Datuk Sri Syed Ahmad Shahabuddin dari Perikatan[24].

Sebuah Jawatankuasa Penyelaras Kerajaan Campuran Perikatan-PAS telah dibentuk bagi melicinkan perjalanan dan urusan kerajaan disemua peringkat. Jawatankuasa tersebut adalah terdiri daripada 14 orang anggota iaitu 7 orang daripada Perikatan dan 7 orang daripada PAS.

Berikut merupakan senarai anggota Jawatankuasa Penyelaras Kerajaan Campuran Perikatan-PAS.

  Wakil PAS Catatan   Wakil Perikatan Catatan
Jawatan dalam parti Jawatan dalam kerajaan Jawatan dalam parti Jawatan dalam kerajaan
Mohd Asri Muda Yang Dipertua PAS Menteri Besar Kelantan Dr Ismail Abdul Rahman Timbalan Yang Dipertua UMNO Timbalan Perdana Menteri Malaysia
ADUN Kota Bharu Tengah Ahli Parlimen Johor Timur
Abu Bakar Hamzah Naib Yang Dipertua PAS Abdul Ghaffar Baba Naib Yang Dipertua UMNO Menteri Pembangunan Negara dan Luar Bandar Malaysia
Setiausaha Agung PAS Ahli Parlimen Melaka Utara
Abu Bakar Umar Naib Yang Dipertua PAS Ahli Parlimen Kubang Pasu Barat Syed Ahmad Shahabuddin Ketua Perhubungan UMNO Kedah Menteri Besar Kedah
Pesuruhjaya PAS Kedah ADUN Padang Terap
Ishak Lotfi Omar Pesuruhjaya PAS Kelantan Yang Dipertua Dewan Undangan Negeri Kelantan Tengku Razaleigh Hamzah Ketua Perhubungan UMNO Kelantan ADUN Ulu Kelantan Barat
ADUN Kota Bharu Selatan
Kasim Ahmad Pesuruhjaya PAS Terengganu ADUN Marang Nik Hassan Wan Abdul Rahman Ketua Perhubungan UMNO Terengganu Menteri Besar Terengganu
ADUN Batu Rakit
Mohamed Dali Muin Ahli Jawatankuasa Kerja PAS Senu Abdul Rahman Setiausaha Agung UMNO
Yusof Rawa Ahli Jawatankuasa Kerja PAS Ahli Parlimen Kota Setar Selatan Lee San Choon Timbalan Presiden MCA Timbalan Menteri Perhubungan Malaysia
Ahli Parlimen Segamat Selatan

Dengan tertubuhnya Kerajaan Campuran Perikatan-PAS, beberapa pemimpin PAS dilantik mengganggotai Kabinet Kerajaan dan Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri.

Era Barisan Nasional

Pilihan raya 1974 menyaksikan PAS bertanding di bawah bendera Dacing BN untuk kali pertamanya. Parti itu memenangi 14 kerusi parlimen kepada 62 UMNO, mengukuhkan kedudukan PAS sebagai junior rakan sekutu. PAS juga mendapati dirinya berkuasa dalam gabungan di Kelantan, yang sebelum ini ditadbir oleh haknya sendiri. Undi PAS di kubu utaranya telah lemah dengan kehilangan sokongan kepada bekas sekutu pembangkang dan calon PAS yang bertanding dalam kempen anti-BN.[25] Pada akhirnya, ia adalah Kelantan, negeri asal Asri dan pangkalan kuasa politik, yang akan mencetuskan kejatuhan perkongsian UMNO-PAS. Selepas percanggahan yang dilakukan oleh UMNO dalam memilih calon Menteri Besar Kelantan yang baharu iaitu menghantar nama calon Mohamad Nasir tanpa berbincang dengan PAS menyebabkan berlaku ketidakstabilan dalam politik Kelantan kerana Nasir dilantik sebagai Menteri Besar Kelantan yang rasmi oleh Sultan. Asri mengarahkan Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN) Kelantan PAS untuk menggerakkan gerakan dan undi tidak percaya terhadap Nasir sehingga berlaku rusihan dan perpecahan dalam kerajaan negeri Kelantan. Kerajaan mengisytiharkan Darurat Kelantan 1977 PAS yang telah menolak Akta Darurat (Kelantan) 1977 bukan sahaja disingkirkan dari BN, tetapi turut kehilangan pentadbiran keatas Kelantan apabila dirampas oleh UMNO.[26]

Pilihan raya 1978 UMNO dan parti baru BERJASA yang ditubuhkan oleh Nasir setelah disingkirkan oleh PAS. Kekayaan parti dalam pilihan raya Kelantan tidak dibantah oleh pengharaman perhimpunan pilihan raya umum; sementara BN dapat berkempen melalui media massa yang mematuhi, rundingan awam adalah cara utama di mana PAS boleh mencapai pengundi.[27] PAS bersikap lebih baik dalam pilihan raya 1982. Di hadapan seorang perdana menteri baru, Mahathir Mohamad, dan keputusan pemimpin pemuda Islamis popular Anwar Ibrahim untuk menyertai UMNO bukan PAS, parti itu tidak dapat memperbaiki lima kerusi parlimennya dan gagal mendapatkan semula kerajaan di Kelantan. Sementara itu, tempoh 1978 hingga 1982 bertepatan dengan kebangkitan pemimpin generasi baru dalam parti, termasuk ulama Islam berpendidikan asing seperti Nik Abdul Aziz Nik Mat dan Abdul Hadi Awang. Kumpulan ini berusaha untuk mengorientasikan PAS sebagai parti Islam dan secara asasnya bermusuhan dengan UMNO, yang tumpuan nasionalis Melayu mereka melihat perbelanjaan Islam.[28] Pada tahun 1980, kumpulan itu berjaya memilih Yusof Rawa kepada timbalan presiden parti itu, mengusir setiausaha Asri, Abu Bakar Umar.[29] Semasa perhimpunan PAS 1982, jelas kepada Asri bahawa puak ulama mempunyai nombor untuk mengalahkannya. Dia meletak jawatan di tingkat perhimpunan, dan kemudian menyerang parti itu melalui media, yang menyebabkan pengusirannya. Pada tahun berikutnya, Yusof dinaikkan ke jawatan presiden, tanpa alasan.[30]

Pengambilalihan Ulama (1982–1989)

Ulama yang mengambil alih PAS pada tahun 1982 menarik diri dari revolusi Iran 1979 untuk mendapat inspirasi dalam mewujudkan negara Islam; Yusof Rawa sendiri pernah berkhidmat sebagai Duta Besar Malaysia ke Iran pada tahun-tahun sebelum revolusi. Yusof secara terbuka menolak nasionalisme Melayu yang mencirikan UMNO dan PAS di bawah Asri Muda, menganggapnya sebagai falsafah sempit dan jahil yang bertentangan dengan konsep ummah Islam.[31] Seakan untuk memperlihatkan perubahan dalam pandangan ideologi parti di bawah Yusof dan rakan-rakan ulamanya, pemimpin baru parti mengamalkan pakaian yang lebih konservatif dan agama, meninggalkan pakaian Melayu dan Barat untuk pakaian agama Arab tradisional.[32] Politik antara UMNO dan PAS menjadi semakin keagamaan. Kerajaan BN cuba menentang kemungkinan rayuan pilihan raya terhadap Islamisasi PAS dengan mewujudkan beberapa institusi Islam negara seperti Universiti Islam Antarabangsa Malaysia. Pemimpin PAS bertindak balas dengan melabelkan inisiatif-inisiatif ini sebagai cetek dan hipokrit, pemimpin UMNO sebagai "parti yang tidak islamik".[33]

Retorik yang semakin membahagi antara UMNO dan PAS menghasilkan bahagian yang mendalam dalam masyarakat Melayu, terutama di negeri utara. Kadang-kadang bahagian menjadi ganas, contoh yang paling terkenal ialah peristiwa Memali tahun 1985, di mana kerajaan mensahkan serbuan di sebuah kampung yang diketuai oleh ulama PAS Ibrahim Libya, yang menyebabkan 14 orang awam dan empat anggota polis mati.[34] Ia bertentangan dengan latar belakang ini bahawa ulama PAS menghadapi pilihan raya umum pertama mereka pada tahun 1986. Hasilnya adalah kapur bagi gabungan BN. PAS mencatatkan keputusan pilihan raya terburuk, mengekalkan hanya satu kerusi di Parlimen. PAS, dalam pemulihan daripada kekalahan itu, tidak mempunyai pilihan selain untuk mengundurkan diri dari Islamisme garis keras dan meneruskan kursus sederhana.[35] Menjelang tahun 1989, Yusof telah menjadi terlalu sakit untuk kekal sebagai Presiden PAS, dan digantikan oleh timbalannya, Fadzil Noor, ahli puak ulama yang kini menguasai parti itu.[36]

Kebangkitan pada 1990-an (Golombang Hijau)

 
Nik Abdul Aziz Nik Mat menjadi Menteri Besar (Kelantan) Kelantan pada tahun 1990, dan kekal dalam jawatan selama 23 tahun.

Walaupun tidak meninggalkan komitmen ideologi PAS terhadap penubuhan sebuah negara Islam, Fadzil Noor menyederhanakan retorik parti itu. Beliau juga menetapkan tentang keahlian parti dengan profesional muda bandar dalam usaha untuk mempelbagaikan pangkat kepimpinan selain ilmuwan agama.[20] Tahun 1990 juga melihat PAS terlibat dalam pergerakan Islamis antarabangsa. Abdul Hadi Awang menjadi aktif dalam beberapa pertubuhan dan perwakilan Islam antarabangsa, dan parti Islam di luar negara menghantar delegasi ke Malaysia untuk menghormati PAS.[37]

Ujian ppilihan raya pertama di bawah presiden Fadzil adalah pilihan raya 1990, yang terjadi di tengah-tengah perpecahan dalaman UMNO yang mana parti pembangkang Semangat 46 telah dibentuk. PAS menyertai Semangat 46 dan dua lagi parti Melayu dalam Angkatan Perpaduan Ummah, dan memenangi tujuh kerusi Parlimen. Gabungan baru menewaskan BN di Kelantan, memenangi semua kerusi Dewan Undangan Negeri. Nik Abdul Aziz Nik Mat, seorang ulama yang memainkan peranan utama dalam pengambilalihan parti pada tahun 1982, menjadi Menteri Besar Kelantan, dan kekal dalam kedudukan sehingga persaraannya pada tahun 2013.[38] Salah satu tindakan pertama kerajaan pimpinan PAS di Kelantan adalah untuk memperkenalkan hudud, sistem hukuman jenayah bagi kesalahan Islam tertentu. Tindakan itu ditinggalkan seketika setelah jelas bahawa undang-undang tersebut tidak dapat dikuatkuasakan ekoran percanggahan dengan kerajaan persekutuan.[39]

PAS mengekalkan tujuh kerusi Parlimen dan kerajaan Kelantan pada pilihan raya 1995 sementara semua parti pembangkang lain kalah.[40] Pada pilihan raya akan datang, pada tahun 1999, keadaan luar PAS telah mengubah nasibnya dengan lebih baik. Krisis kewangan Asia 1997 membahagikan kerajaan BN antara penyokong Perdana Menteri, Mahathir Mohamad, dan timbalannya, Anwar Ibrahim. Pemecatan Anwar pada tahun 1998 menimbulkan pembangkang yang meluas, yang mana PAS memaksimumkan lebih daripada mana-mana pihak pembangkang yang lain. Parti itu menjalankan kempen canggih untuk pilihan raya 1999, memanfaatkan internet untuk memintas sekatan terhadap penerbitan cetak dan menguruskan untuk menarik pengundi profesional bandar sambil mengekalkan asas sokongan luar bandar tradisionalnya. Buat pertama kalinya, PAS menyertai Parti Tindakan Demokratik dalam gabungan Barisan Alternatif-yang juga termasuk parti baru Anwar Ibrahim, Parti Keadilan Nasional. Hasilnya adalah yang terbaik PAS sebelum ini. Parti itu mengambil 27 daripada 192 kerusi parlimen dan memenangi kemenangan di peringkat negeri di Kelantan dan Terengganu.[41]

PAS di abad ke-21

Pemergian Fadzil Noor pada tahun 2002, dan penggantiannya oleh ulama konservatif Abdul Hadi Awang, bertepatan dengan tempoh pembahagian dalam parti antara pemimpin muda dan profesionalnya, yang berusaha menjadikan ideologi Islam PAS lebih menarik untuk mengetengahkan Malaysia, dan konservatif, dan umumnya lebih tua, ulama. Parti itu tidak dapat mendamaikan pandangan kedua puak itu dengan definisi yang jelas tentang "negara Islam" yang platformnya dibayangkan.[20] PAS sebelum ini pernah melancarkan Dokumen Negara Islam[42] pada 12 November 2003 yang digunakan sebagai teras kepada manifesto parti itu untuk PRU ke-11 pada tahun 2004. Perdebatan itu sendiri menyebabkan DAP berpisah daripada gabungan Barisan Alternatif; sebagai parti sekular dengan asas sokongan etnik China, ia tidak dapat menyokong wawasan sebuah negara Islam yang disebarkan oleh konservatif PAS. PAS juga mendapati dirinya kehilangan sokongan Melayu berikutan penggantian Mahathir sebagai Perdana Menteri dengan Abdullah Ahmad Badawi, seorang Muslim yang popular dan sederhana, dan selepas kebimbangan 11 September di kalangan pengundi mengenai Islam radikal di Asia Tenggara.[43] Sekiranya pilihan raya 1999 telah menjadi kawasan puncak parti, pengundian 2004 merupakan salah satu titik terendah dalam sejarahnya. Dalam Parlimen yang diperluaskan, PAS dikurangkan kepada tujuh kerusi. Abdul Hadi bukan sahaja kehilangan kerusi parlimen tetapi melihat kerajaan yang dipimpinnya di Terengganu dibuang dari jawatan selepas satu penggal.[44]

Sambutan PAS ke pilihan raya 2004, seperti sambutan terhadap kebocoran 1986 yang sama, adalah meninggalkan imej garis keras yang menyumbang kepada kekalahannya. Setakat ini, sayap profesional bandar keahlian parti, yang dibawa ke parti oleh Fadzil Noor pada tahun 1990-an, sudah bersedia untuk bertanggungjawab. Walaupun presiden Abdul Hadi tidak berada di bawah ancaman, puak sederhana, yang dikenali sebagai "Erdogans" selepas pemimpin Islam Turki moderat, Recep Tayyip Erdogan, menganggotai ahli-ahlinya mengundi ke jawatan utama lain dalam perhimpunan agung 2005.[20][45] PAS kini dapat menyerang kerajaan Abdullah Ahmad Badawi dari kedua-dua kanan dan kiri: di satu pihak, ia mengkritik promosi Abdullah Islam Hadhari sebagai versi Islam yang disiram; Di pihak yang lain, ia menyerang kerajaan untuk rekod hak asasi manusia dan mempromosikan penyebab keadilan sosial dan ekonomi, termasuk untuk orang bukan Islam. Parti itu juga memanfaatkan pertumbuhan internet dan media sosial di Malaysia untuk memintas media massa pro-kerajaan.[46]

Era Pakatan Rakyat dan Gagasan Sejahtera

Menjelang pemilihan 2008, PAS menyertai DAP dan Parti Keadilan Rakyat (PKR) dalam gabungan baru, Pakatan Rakyat. Gabungan itu menyerahkan keputusan pilihan raya Barisan Nasional yang paling buruk. Barisan Nasional kehilangan majoriti dua pertiga di Dewan Perwakilan, melumpuhkannya daripada meluluskan pindaan perlembagaan tanpa sokongan pembangkang. PAS memenangi 23 kerusi; Pakatan Rakyat memenangi 82. Di peringkat negeri, kerajaan Barisan Nasional yang berusia puluhan tahun jatuh di Kedah, Perak dan Selangor. PAS kini memerintah Kedah dan Kelantan (masing-masing dipimpin oleh Azizan Abdul Razak dan Nik Abdul Aziz Nik Mat) dan membekalkan Menteri Besar Perak (Nizar Jamaluddin) dalam kerajaan campuran Pakatan Rakyat.[47] Sebuah seminar bagi memperkasakan parti dianjurkan pada November 2009 bagi memperkukuh kedudukan parti dalam kerjasama dengan Pakatan Rakyat[48].

PAS menjadikan kerjasama dengan sebuah parti politik baharu, Parti Ikatan Bangsa Malaysia (IKATAN) untuk membawa suara rakyat lebih berkesan selepas Pakatan Rakyat dianggap telah terbubar[10] ekoran keluarnya DAP daripada gabungan tersebut. Walau bagaimanapun, hubungan kerjasama politik antara PKR kekal sehingga pada 11 Mei 2017, hubungan kerjasama PAS dan PKR terputus[11].

Bagi menghadapi Pilihan raya Umum Malaysia 2018, PAS menubuhkan sebuah gabungan kerjasama baharu, Gagasan Sejahtera bersama-sama IKATAN dan BERJASA. Buat pertama kali dalam sejarah penubuhan PAS bahawa parti tersebut bertanding melebihi 70 kerusi Parlimen iaitu 158 kerusi Parlimen ke arah pembentukan Kerajaan Teknokrat ataupun mereka akan menyertai kerajaan campuran selepas pilihan raya jika gagal memenangi majoriti mudah 112 kerusi Parlimen[49]. Mereka juga memperkenalkan Budaya Politik Matang dan Sejahtera (BPMS) dan Wawasan Induk Negara Sejahtera (WINS).

Selepas berakhirnya pilihan raya 2018, PAS kekal di Kelantan dan berjaya menawan Terengganu daripada BN, dan menang di 18 kerusi Dewan Rakyat (penguasaan 16.9 peratus)[49]. Faktor kemenangan PAS di Pantai Timur adalah berdasarkan beberapa perkara berikut[50] iaitu 1) Ciri-ciri politik Terengganu, 2) Doktrin agama dan ideologi, 3) Isu nasional kelemahan polisi Najib Razak, 4) Peranan Tun Dr. Mahathir Mohamad, 5) Kebangkitan orang muda, 6) Kekuatan jentera, dan 7) Dilema/krisis UMNO.

Penyertaan Himpunan Anti-ICERD 2018

Pada tahun 2018, menyusul pengumuman Perdana Menteri ketika itu, Mahathir Mohamad, mengenai keputusan Kabinet Ketujuh Mahathir untuk "meluluskan semua instrumen inti PBB yang masih belum diratifikasi yang berkaitan dengan perlindungan hak asasi manusia", termasuk Konvensyen Antarabangsa Mengenai Penghapusan Segala Bentuk Diskriminasi Kaum (ICERD) dan lima konvensyen sebelum ini yang belum diratifikasi di Majlis Agung Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu, UMNO, PAS serta pelbagai pertubuhan bukan kerajaan telah menganjurkan Perhimpunan Anti-ICERD di Dataran Merdeka, Kuala Lumpur untuk membantah ratifikasi konvensyen antarabangsa yang berkaitan, disebabkan oleh persepsi mereka bahawa instrumen hak asasi manusia ini bertentangan dengan kedudukan istimewa Melayu, Bumiputera, dan Islam dalam negara ini; yang kesemuanya tercatat dalam Perlembagaan Malaysia.[51][52]

Era Muafakat Nasional dan Perikatan Nasional

PAS bekerjasama dengan musuh tradisinya, UMNO di bawah semangat 'perpaduan ummah' dan menggagaskan permuafakatan bernama Muafakat Nasional yang dimeterai pada 14 September 2019[12]. PAS juga turut menjalinkan kerjasama dengan Kongres India Malaysia (MIC)[13][53].

Konflik politik di Malaysia berlaku ekoran peletakan jawatan Perdana Menteri, Tun Dr Mahathir Mohamad pada Februari 2020 menjadikan PAS mengambil tindakan bersama-sama dengan beberapa parti politik yang lain iaitu UMNO, Parti Pribumi Bersatu Malaysia (PPBM), Kongres India Malaysia (MIC), Persatuan Cina Malaysia (MCA), Gabungan Parti Sarawak (GPS) dan lain-lain telah membentuk kerajaan bagi Malaysia dengan nama tidak rasmi, Perikatan Nasional (PN)[14][15]. Kerajaan PN di bawah kepimpinan Muhyiddin Yassin sebagai Perdana Menteri telah melantik 3 orang Ahli Parlimen PAS sebagai Menteri Penuh dan 5 orang sebagai Timbalan Menteri[54]. Pada pertengahan 2020 juga, telah berlakunya kemelut politik di Kedah yang menatijahkan pertukaran kerajaan negeri kepada PAS[55].

Insiden Perarakan Militia

Pada 19 Februari 2023, polis Terengganu mengumumkan bahawa mereka sedang menyiasat perarakan kontroversi yang dianjurkan oleh kumpulan PAS Youth tempatan untuk menentukan jika ada sebarang kesalahan yang dilakukan. Walaupun polis telah diberitahu tentang perarakan tersebut, mereka tidak menyedari kehadiran senjata tiruan yang dibawa oleh beberapa penyokong, menyebabkan kebimbangan di kalangan kumpulan tertentu. Ketua polis, DCP Datuk Rohaimi Md Isa, menyatakan bahawa siasatan awal akan dijalankan untuk mengenal pasti sebarang kesalahan yang mungkin berlaku semasa program tersebut, dengan tindakan yang sewajarnya akan diambil selepas itu. Gambar-gambar media sosial menunjukkan ahli-ahli PAS Youth Terengganu berpakaian seperti pejuang perang Islam medieval dan membawa pedang, tombak, dan perisai palsu. Acara tersebut dilaporkan sebagai sebahagian daripada perhimpunan dua hari oleh PAS Youth yang dikenali sebagai "Himpunan Pemuda Islam Terengganu" (Himpit) yang diadakan di sebuah resort di Setiu, Terengganu. Menteri Hal Ehwal Agama, Datuk Dr. Mohd Na'im Mokhtar mengkritik perarakan tersebut, menyatakan bahawa ia melambangkan imej Islam yang tidak sesuai dan menekankan kepentingan mempromosikan keamanan dan perpaduan dalam masyarakat. Beliau juga meminta pihak berkuasa menyiasat sebarang pelanggaran undang-undang yang mungkin berlaku. Gambar-gambar di media sosial juga menunjukkan sebuah trak pikap yang membawa pedang palsu yang besar, dengan belia berpakaian seperti askar militan berdiri di bahagian belakang ketika ia bergerak.[56][57]

Sokongan terhadap Taliban

Selepas Taliban mengambil alih Kabul pada tahun 2021 dan menjalankan teokrasi Islam semula di Afghanistan, pengerusi jawatankuasa hal ehwal antarabangsa dan hubungan luar PAS, Muhammad Khalil Abdul Hadi (juga anak kepada Presiden PAS semasa), mengucapkan tahniah kepada kumpulan militan Islam tersebut atas "kejayaan mencapai kemenangan bagi negara mereka" melalui Twitter dan Facebook, menyatakan pembebasannya dari kuasa Barat.[58]

Pada bulan Ogos 2021, Khalil juga menyatakan bahawa Taliban telah menjadi lebih moderat, dengan sewenang-wenangnya mendakwa hak wanita (termasuk kebebasan wanita bergerak) dan peluang untuk wanita di tempat kerja tetap terpelihara.[59] Komen yang tidak berasas itu dikutuk secara meluas oleh ramai pengguna media sosial Malaysia, dan catatan pro-Taliban Muhammad Khalil Abdul Hadi di Facebook dan Twitter telah diturunkan sebagai tindak balas.[60][61] Pada Mac 2022, banyak laporan berita bebas menunjukkan bahawa wanita dan gadis di Afghanistan telah dilucutkan (dengan dekri daripada Taliban) daripada keupayaan mereka untuk bekerja, belajar atau bergerak bebas di dalam negara.[62][63][64][65]

Pada bulan Oktober 2021, pemimpin sayap belia PAS, Khairil Nizam Khirudin, mencadangkan hubungan yang lebih rapat antara PAS dan Taliban. Beliau menyatakan bahawa jika China mampu membina hubungan dengan Taliban, Malaysia juga sepatutnya berbuat demikian.[66]

Pada bulan Februari 2022, Presiden PAS, Abdul Hadi Awang, tanpa bukti mendakwa bahawa pelbagai media adalah anti-Islam dan memfitnah Taliban, kerana menurutnya, media tersebut membuat tuduhan yang tidak dapat disahkan bahawa Taliban menafikan hak pendidikan bagi perempuan dan gadis.[67] Walau bagaimanapun, pada Mac 2022, banyak laporan berita yang jelas menunjukkan bahawa Taliban menghalang kanak-kanak perempuan daripada menghadiri sekolah menengah di seluruh sistem pendidikan Afghanistan, menghasilkan kecaman yang meluas di tengah-tengah bantahan global..[68][69][70][71][72]

Kritikan bahasa Inggeris

Presiden PAS Abdul Hadi Awang mendakwa bahawa orang yang memperjuangkan bahasa Inggeris untuk diajar di Malaysia "terperangkap dalam pemikiran penjajah". Menjelaskan perkara ini, beliau berkata rakyat Malaysia seumpama itu seolah-olah malu untuk menggunakan bahasa kebangsaan mereka (Melayu) dan lebih mementingkan bahasa Inggeris. Dalam akhbar parti PAS Harakah Hadi menulis artikel bertajuk "Abaikan suara-suara mengigau yang cuba mengurangkan kepentingan bahasa Melayu" di mana di dalamnya dia menyatakan bahawa penyokong sebegini "berlagak seperti hamba kepada bekas tuan penjajah walaupun telah dibebaskan. daripada cengkaman mereka". Selain itu dalam artikel yang sama beliau seterusnya berkata bahawa "iklan di kedai dan pasar serta nama bandar dan jalan dinamakan dalam bahasa Inggeris walaupun majoriti penonton sasarannya tidak tahu bahasa Inggeris, pada masa yang sama, mereka tidak kisah sama ada penonton mereka terdiri daripada rakyat Malaysia yang tidak tahu bahasa Inggeris”.[73][74][75]

Pindaan Undang-undang Syariah Kelantan yang tidak berperlembagaan

Sisters in Islam telah mengkritik PAS kerana tidak berperlembagaan enakmen Syariah mengenai kemas kini undang-undang syariah kanun keseksaan Kelantan termasuk:

  • cuba keluar Islam
  • penyelewengan ajaran Islam
  • tidak menghormati bulan Ramadhan
  • memusnahkan rumah ibadat
  • derhaka kepada ibu bapa
  • melukis tatu
  • menjalani pembedahan plastik.

Ini telah mencetuskan satu lagi kontroversi di mana hukuman itu termasuk penjara tidak lebih tiga tahun dan denda sehingga RM5,000 atau enam sebatan, dan hukuman itu dikategorikan di bawah ta'zir (jenayah dengan hukuman mengikut budi bicara) dan bukan di bawah hudud (Kanun Keseksaan Islam).[76][77]

Pernyataan Kontroversial tentang Sultan Selangor

Hebatnya Sultan Kedah ni, bukan main-main. Sultan takkan pilih Menteri Besar yang tidak layak macam Amir tu. Inci pun tak berapa cukup.

Terjemahan: Betapa hebatnya Sultan Kedah ini, bukan sembarang orang. Bisa Anda bayangkan, Sultan yang hebat seperti itu tidak akan memilih Menteri Besar yang tidak layak seperti Amir. Dia tidak pantas untuk tugas tersebut.

Pada malam 11 Julai 2023, semasa berlangsungnya satu perbincangan politik di Selayang, sebuah bandar di Daerah Gombak, Selangor untuk Pilihan Raya Negeri Malaysia 2023 yang akan datang, Sanusi telah didakwa menghina dan membuat perbandingan antara Sultan-sultan Kedah dan Selangor, dan menyatakan bahawa penguasa Kedah tidak akan menunjuk Amirudin Shari sebagai Menteri Besar. Kenyataannya telah menimbulkan kemarahan di seluruh negara, terutama di kalangan penduduk Selangor, kerana Institusi Diraja Melayu harus dihormati sepertimana yang dinyatakan dalam Rukun Negara kedua. Ini kerana Sultan-sultan Malaysia memainkan peranan yang utamanya bersifat seremonial, termasuk menjadi penjaga Islam dalam negara yang majoritinya beragama Islam dan mereka dihormati dengan sangat.[78]

Sanusi membuat perbandingan antara Sultan Kedah (Al-Aminul Karim Sultan Sallehuddin Sultan Badlishah) dan Sultan Selangor (Sultan Sharafuddin Idris Shah) dalam pemilihan Amirudin sebagai Menteri Besar pada tahun 2018 selepas kemenangan luar biasa Pakatan Harapan dalam Pilihan Raya Umum ke-14 yang dia gambarkan dalam dialek Utara Kedah sebagai 'Cokia' (tidak layak atau tidak berguna) dan menjatuhkan martabatnya dengan menyatakan 'Inci Pun Tak Berapa Nak Cukup' (tidak sesuai untuk tugas).

Berikutan kenyataannya tersebut, pelbagai laporan polis telah dibuat dan juga wakil-wakil bagi pihak Sultan Selangor, Majlis Diraja Selangor, telah mengambil tindakan undang-undang untuk menganggap perkara ini serius. Datuk Emran Abdul Kadir, salah seorang anggotanya, menyatakan bahawa Sanusi harus segera meminta maaf atas tuduhannya terhadap prerogatif Sultan.

Beberapa tokoh lain yang mengkritik Sanusi termasuk Hashim Jasin, Pemimpin Rohani PAS yang mengingatkan Sanusi untuk menjaga mulutnya. Sebaliknya, Mantan Menteri Kesihatan, Khairy Jamaluddin menyatakan bahawa menjaga mulutnya tidak akan mengubah imej gung-ho-nya. Setelah itu, Presiden UMNO, Ahmad Zahid Hamidi, memberitahu penduduk Kedah agar jangan memilih 'Joker' seperti yang dimaksudkan oleh Sanusi dalam pilihan raya negeri yang akan datang. Selanjutnya, Menteri Komunikasi dan Multimedia, Fahmi Fadzil mengutuk dugaan penghinaan Sanusi terhadap Sultan Selangor dan memperingatkannya tentang akibat yang akan dihadapinya. Begitu juga dengan Menteri Hal Ehwal Dalam Negeri, Saifuddin Nasution Ismail yang memberitahu media bahawa isu-isu berkaitan dengan 3R (Bangsa, Agama, dan Kesultanan) mempunyai akibat negatif yang harus dipertanggungjawabkan oleh Sanusi dan kerajaan mempunyai banyak perkara lain yang perlu dilakukan selain melarang akaun TikTok miliknya.

Selepas banyak kritikan, pada 14 Julai 2023, Sanusi mengeluarkan kenyataan maaf secara rasmi kepada Sultan dan memberitahu media bahawa kata-katanya telah diambil dari konteks asal. Sanusi juga mengesahkan bahawa dia telah memberikan kenyataan kepada polis untuk menyiasat laporan yang difailkan oleh Pemuda PKR dan parti-parti politik lain. Beliau diberitahu oleh Pejabat Diraja Selangor bahawa Sultan telah membalas suratnya, tetapi dia enggan mendedahkan kandungan surat balasan itu kerana menghormati kemuliaan Institusi Diraja Selangor.[79]

Sebagai respon, Menteri Besar, Amiruddin Shari, sangat marah dengan kenyataan tersebut dan menyatakan bahawa Sanusi harus bertanggungjawab atas komen-komen itu dan harus bertindak dengan lebih bertanggungjawab sesuai dengan kedudukannya. Dia mendesak Sanusi untuk belajar daripadanya tentang cara membangunkan Kedah dan berhenti berbohong kepada pengundi dan rakyat. Dia juga menyoroti tentang permohonan maaf Sanusi yang dia anggap bermakna dan mengingatkan rakyat Malaysia untuk memberi tumpuan kepada fakta dan data untuk membantu membangunkan negeri-negeri dan negara masing-masing.

Pada 17 Julai 2023, Komisioner PAS Selangor, Ahmad Yunus Hairi, dan Ketua Polis Selangor, Dato Hussein Omar Khan, telah berjumpa dengan Sultan Sharafuddin untuk membincangkan perkara ini. Oleh itu, Pejabat Diraja Selangor telah membuat Dekri Diraja bahawa 'isu ini masih belum terselesaikan'.

Walaupun adanya penjelasan dan permohonan maaf, Sanusi ditahan dan diambil tahanan oleh Polis

Diraja Malaysia (PDRM) pada awal pagi 18 Julai 2023 selepas Mesyuarat Majlis Tertinggi Perikatan Nasional yang diadakan di ibu pejabat mereka di Solaris Dutamas, Segambut, Kuala Lumpur.[80]

Harian Metro melaporkan bahawa Sanusi ditangkap di bilik hotelnya di Mont Kiara oleh 20 pegawai daripada Bahagian Penyiasatan Jenayah Kelasifkasi (USJT) dan Bahagian Anti-Vice, Gambling, dan Secret Societies Bukit Aman (D7). Mereka menyuruhnya keluar dari biliknya dan membawanya ke Ibu Pejabat Polis Daerah Gombak (IPD) dengan menggunakan Toyota Fortuner. Dia diiringi dengan kenderaan Bahagian Penyiasatan Jenayah Negeri Selangor PDRM.[81]

Menurut The Star, Setiausaha Politiknya, Hilmi Abd Wahab, mengatakan bahawa Sanusi melihat dua orang lelaki berpakaian gelap berdiri di pintu keluar kecemasan. Selepas beberapa minit, semakin banyak lelaki berpakaian seragam muncul, dan akhirnya, pada pukul 2.30 pagi, sebanyak 20 orang anggota polis dikatakan berdiri di luar bilik hotelnya. Dia diberitahu bahawa Sanusi ditahan di bawah Seksyen 4(1)(a) (Akta 15) Akta Hasutan yang mana dia perlu menghadiri prosiding undang-undang di Mahkamah Sesyen Selayang. Ini telah disahkan oleh Ketua Polis Negara (IGP) PDRM, Razarudin Husain, kerana kertas siasatan tentang 3R telah dihantar kepada Peguam Negara Malaysia. Dalam kertas siasatan itu turut disertakan mantan Perdana Menteri, Tun Dr Mahathir Mohamad, Presiden PAS, Abdul Hadi Awang, dan mantan Menteri Kewangan, Lim Guan Eng. Razarudin juga menyatakan bahawa Sanusi enggan menjawab panggilan telefon yang menyebabkan dia ditahan secara tiba-tiba. Oleh itu, ini merupakan satu kesalahan yang boleh dituntut kerana laporan itu difailkan oleh Majlis Diraja Selangor yang melibatkan Agong dan Sultan Selangor. Razarudin juga menegaskan bahawa isu 3R ini adalah perkara serius kerana kes Sanusi boleh menyebabkan penghinaan terhadap semua Raja Melayu yang lain.

Kemudian, pada pagi harinya, dia dilihat berada di Mahkamah Sesyen Selayang pada pukul 8:55 pagi. Namun, Astro Awani semasa siaran langsung melaporkan bahawa dia masuk ke mahkamah melalui pintu belakang dengan tujuan mengelakkan media.[82]

Menurut Free Malaysia Today, Sanusi yang telah kehilangan maruah, menafikan dua tuduhan, kedua-duanya tertakluk di bawah Seksyen 4(1)(a) (Akta 15) Akta Hasutan 1948 di dua mahkamah berasingan. Hakim bagi kes itu ialah Nor Rajiah Mat Zin dan Osman Affendi Mohd Shalleh.[83]

Peruntukan ini membawa hukuman sehingga RM5,000 denda, tiga tahun penjara, atau kedua-duanya bagi pelanggaran kali pertama. Dia didakwa melakukan kesalahan tersebut di Simpang Empat, Taman Selayang Mutiara, Gombak, Selangor pada 11 Julai. Tuduhan kedua yang dihadapi adalah berkaitan dengan kenyataan yang dibuatnya yang "cenderung menimbulkan ketidakloyalan terhadap Raja-Raja". Dia didakwa melakukan kesalahan yang sama di tempat dan waktu yang sama untuk tuduhan ini. Dia dibenarkan jaminan sebanyak RM5,000 untuk kedua-dua tuduhan tersebut, dan kedua-dua mahkamah tersebut telah mengeluarkan perintah larangan ke atas Sanusi untuk menghentikannya daripada membuat sebarang komen tentang kes tersebut.[84]

Di tengah kritikan terhadap penggunaan Akta Hasutan yang kontroversial terhadap lawan politik, Perdana Menteri, Anwar Ibrahim menekankan bahawa kes ini berkaitan dengan "kedudukan dan kemuliaan" Raja-Raja Malaysia. Beliau menambah bahawa beliau menolak campur tangan dalam perkara ini kerana tuduhan itu dibuat oleh Peguam Negara, selepas siasatan polis yang mengikut prosedur yang betul.

Sementara itu, Menteri Undang

-Undang dan Reformasi Institusi, Azalina Othman Said, mengatakan bahawa kerajaan sedang merangka undang-undang baru untuk menangani isu-isu 3R, bagi menggantikan Akta Hasutan yang kontroversial dari tahun 1948. Beliau juga menyatakan bahawa tindakan Sanusi tidak akan melepaskan dia dari liabiliti jenayahnya. Kerajaan akan mengadakan perbincangan dengan pihak-pihak yang berkepentingan untuk menilai perkara ini dengan lebih mendalam.[85]

Perkataan negatif tentang Raja-Raja Malaysia boleh didakwa di bawah undang-undang zaman penjajah, Akta Hasutan 1948, yang telah digunakan terhadap orang-orang yang mengkritik Sultans di media sosial. Walau bagaimanapun, tuduhan hasutan terhadap ahli politik Malaysia telah jarang berlaku dalam beberapa tahun kebelakangan ini. Tetangga Thailand mempunyai undang-undang Lèse-majesté yang ketat yang melarang penghinaan terhadap institusi kerajaannya.

Hubungan antarabangsa

Ikhwan Muslimin

PAS juga mengekalkan hubungan peribadi dan ideologi yang rapat dengan Ikhwan Muslimin Mesir.[86] Hubungan parti dengan Ikhwan Muslimin bermula pada tahun 1940-an ketika pengasas PAS terdedah kepada gagasan dan ajaran Ikhwan Muslimin ketika mereka belajar di Kaherah pada tahun 1940-an. Menurut Wan Saiful Wan Jan dari Institut Demokrasi dan Hal Ehwal Ekonomi Pemikir, Ikhwan Muslimin menganggap PAS sebagai model untuk parti politik Islam yang berjaya; kerana PAS telah memerintah negeri Kelantan secara berterusan sejak tahun 2002. Perwakilan PAS sering dijemput untuk penglibatan beragama Islam di luar negara. Pada 2012, Presiden PAS, Abdul Hadi Awang bercakap bersama ulama Ikhwan Muslimin Syeikh Yusuf al-Qaradawi dalam satu majlis di London.[87] Pada tahun yang sama, wakil PAS bertemu dengan pemimpin Ikhwan Muslimin Syeikh Mahdi Akif dan Dr Muhammad Badie di Kaherah.[88]

Menurut Müller, pemimpin pemimpin PAS sekarang, Kepimpinan Ulama juga dipengaruhi oleh ideologi Ikhwan Muslimin ketika belajar di Mesir, Arab Saudi dan India pada tahun 1980-an. Kaedah pendidikan Islam yang diilhami oleh Ikhwan Muslimin dan bulatan belajar biasa (usrah/halaqah) telah diperkenalkan secara sistematik manakala rangkaian ditubuhkan dengan parti politik dan pergerakan Islam di luar negara.[89] Pada April 2014, Abdul Hadi Awang mengkritik kerajaan Arab Saudi, Bahrain, dan Emiriyah Arab Bersatu kerana melabel Ikhwan Muslimin sebagai organisasi pengganas.[88] Pada Januari 2016, bekas pemimpin PAS Mujahid Yusof Rawa mendakwa pengaruh Ikhwan Muslim terhadap PAS adalah terhad untuk berkongsi pandangan organisasi tentang peranan Islam dalam masyarakat. Mujahid juga mendakwa kumpulan Muslim tempatan lain seperti Angkatan Belia Islam Malaysia dan IKRAM juga bersimpati kepada Ikhwan Muslimin.[90]

Partai Keadilan Sejahtera

Presiden PAS, Abdul Hadi Awang bersama-sama Syed Azman Syed Ahmad Nawawi (Ketua Lajnah Antarabangsa), Ahmad Samsuri bin Mokhtar (Setiausaha Politik Presiden), dan Mohammad Faiz Md Nawi (Setiausaha Lajnah Antarabangsa) berkunjung ke Pejabat Dewan Pimpinan Pusat (DPP) Partai Keadilan Sejahtera (PKS) pada 19 Disember 2013.[91] Kedatangan mereka disambut oleh Presiden PKS, Anis Matta beserta para pengurus DPP PKS. Dalam pertemuan ini kedua-dua parti saling bertukar pengalaman mengenai koalisi atau kerjasama politik yang dilakukan sebagai sesama parti politik berasaskan Islam. Pada 8 Januari 2019, Presiden PAS bersama AJK PAS Pusat, Khairuddin Aman Razali berkunjung ke Pejabat Dewan Pimpinan Wilayah (DPW) PKS Jawa Barat di Bandung. Kunjungan ini bertujuan mempererat silaturahim dan bertukar fikiran mengenai perjalanan politik kedua-dua parti Islam di negara masing-masing[92].

Parti Saadah

Hubungan PAS dan Parti Saadah dari Turki diperkuat dengan pertemuan Presiden PAS, Abdul Hadi Awang dengan Presiden Parti Saadet, Temel Karamollaoğlu di Pejabat Parti Saadat di Ankara, bagi membincangkan cabaran dan peranan parti politik Islam di Malaysia dan Turki pada November 2018[93]. Presiden Karamollaoğlu juga membuat kenyataan penghargaan khas kepada Presiden PAS, Abdul Hadi Awang atas pelantikan sebagai Duta Khas Perdana Menteri Malaysia ke Timur Tengah[94][95]. Wakil Parti Saadet turut diundang hadir ke muktamar-muktamar PAS dan menyampaikan ucapan antaranya Fatih Aydın pada Muktamar Tahunan PAS 2016[96].

Struktur kepimpinan

Perhimpunan Agung PAS ("Muktamar") memilih Presiden parti, Timbalan Presiden, tiga Naib Presiden dan Jawatankuasa Kerja Pusat berbilang anggota. Perhimpunan diadakan setiap tahun, tetapi pemilihan kepimpinan berlaku pada setiap dua tahun. Perhimpunan ini terdiri terutamanya daripada perwakilan yang dipilih oleh bahagian tempatan parti masing-masing.[97] Pentadbiran harian parti itu dijalankan oleh Setiausaha Agungnya, kedudukan yang dilantik oleh kepemimpinan parti.[98] Jawatankuasa Kerja Pusat secara konstitusional adalah badan pembuat keputusan utama parti, walaupun keputusannya rentan untuk dibatalkan oleh Majlis Syura, sebuah badan yang tidak terpilih yang terdiri hanya ulama-ulama Islam dan dipimpin oleh Mursyidul Am.[99]

Parti itu mempunyai tiga sub-pertubuhan yang diiktiraf bagi kategori anggota parti yang berlainan: Dewan Ulama untuk ulama Islam, Dewan Muslimat sebagai sayap wanita dan Dewan Pemuda sebagai sayap pemuda. Setiap sayap memilih kepimpinannya sendiri di dewannya sendiri[100] Terdapat sayap keempat untuk penyokong bukan Islam parti, walaupun ia tidak mempunyai kedudukan yang diiktiraf dalam struktur parti seperti tiga sayap lain.[97] PAS mempunyai kira-kira satu juta ahli,[101] lebih daripada mana-mana pihak pembangkang lain di Malaysia.[102]

Penjawat jawatan terkini (Sesi 2023-2025)

Wakil rakyat

Dewan Negara

Ahli Dewan Negara Malaysia (Senator)

Setakat 26 November 2024:

Lantikan Ahli Penggal Tempoh khidmat Nota
Tarikh mula Jangka tamat
  Kelantan Wan Martina Wan Yusoff, YB Senator Dr Kedua 24 Ogos 2024 23 Ogos 2027
Nik Mohamad Abduh Nik Abdul Aziz, YB Senator Tuan Pertama 19 September 2023 20 September 2026
  Terengganu Che Alias Hamid, YB Senator Tuan Pertama 24 November 2024 23 November 2027
Hussin Ismail, YB Senator Tuan Pertama 16 Mac 2023 15 Mac 2026
  Kedah Abd Nasir Idris, YB Senator Tuan Pertama 20 Mac 2023 19 Mac 2026
Musoddak Ahmad, YB Senator Tuan Pertama 20 Mac 2023 19 Mac 2026
  Perlis Baharuddin Ahmad, YB Senator Tuan Pertama 10 September 2024 9 September 2027

Dewan Rakyat

Ahli Parlimen Malaysia

PAS mempunyai 43 orang Ahli Dewan Rakyat dari negeri Kedah, Kelantan, Melaka, Pahang, Perak, Perlis, Selangor dan Terengganu. Bagi sidang Parlimen ke-15 (2022-kini), PAS menyertai kumpulan parlimen Perikatan Nasional, bersama-sama wakil rakyat dari Parti Pribumi Bersatu Malaysia. Ia diketuai oleh seorang Ketua Whip, Takiyuddin Hassan.

Negeri No. Kawasan Parlimen Ahli Catatan Penggal
  Perlis P001 Padang Besar Rushdan Rusmi, YB Tuan Pertama
P003 Arau Shahidan Kassim, YB Dato' Seri Ke-5
  Kedah P005 Jerlun Abdul Ghani Ahmad, YB Dr. Pertama
P007 Padang Terap Nurul Amin Hamid, YB Tuan Pertama
P008 Pokok Sena Ahmad Yahaya, YB Dato' Pertama
P009 Alor Setar Afnan Hamimi Taib Azamudden, YB Tuan Pertama
P010 Kuala Kedah Ahmad Fakhruddin Fakhrurazi, YB Dr. Pertama
P011 Pendang Awang Hashim, YB Tuan Ke-2
P012 Jerai Sabri Azit, YB Tuan Ke-2
P013 Sik Ahmad Tarmizi Sulaiman, YB Tuan Ke-2
P016 Baling Hassan Saad, YB Tuan Pertama
  Kelantan P019 Tumpat Mumtaz Md Nawi, YB Dato' Pertama
P020 Pengkalan Chepa Ahmad Marzuk Shaary, YB Datuk Dr. Ke-2
P021 Kota Bharu Takiyuddin Hassan, YB Datuk Seri Ke-3
P022 Pasir Mas Ahmad Fadhli Shaari, YB Tuan Ke-2
P023 Rantau Panjang Siti Zailah Mohd Yusoff, YB Dato' Ke-4
P024 Kubang Kerian Tuan Ibrahim Tuan Man, YB Dato' Sri Ke-2
P025 Bachok Syahir Che Sulaiman, YB Tuan Pertama
P028 Pasir Puteh Nik Muhammad Zawawi Salleh, YB Datuk Dr. Ke-2
P031 Kuala Krai Abdul Latiff Abdul Rahman, YB Tuan Ke-2
  Terengganu P033 Besut Che Mohamad Zulkifly Jusoh, YB Datuk Ke-2
P034 Setiu Shaharizukirnain Abd Kadir, YB Tuan Ke-2
P035 Kuala Nerus Alias Razak, YB Tuan Ke-2
P036 Kuala Terengganu Ahmad Amzad Hashim, YB Datuk Ke-2
P037 Marang Abdul Hadi Awang, YB Tan Sri Ke-10
P039 Dungun Wan Hassan Mohd Ramli, YB Tuan Ke-2
P040 Kemaman Ahmad Samsuri Mokhtar, YAB Dato' Seri Dr. Pertama
  Pulau Pinang P041 Kepala Batas Siti Mastura Muhammad, YB Dr. Pertama
P044 Permatang Pauh Muhammad Fawwaz Mat Jan, YB Tuan Pertama
  Perak P057 Parit Buntar Mohd Misbahul Munir Masduki, YB Tuan Pertama
P058 Bagan Serai Idris Ahmad, YB Dato' Dr. Ke-2
P069 Parit Muhammad Ismi Mat Taib, YB Tuan Pertama
P073 Pasir Salak Jamaludin Yahya, YB Tuan Pertama
  Pahang P081 Jerantut Khairil Nizam Khirudin, YB Tuan Ir. Pertama
P083 Kuantan Wan Razali Wan Nor, YB Tuan Pertama
P086 Maran Ismail Abd Muttalib, YB Datuk Seri Ke-5
P087 Kuala Krau Kamal Ashaari, YB Tuan Pertama
P088 Temerloh Salamiah Mohd Nor, YB Puan Pertama
  Selangor P094 Hulu Selangor Hasnizan Harun, YB Tuan Pertama
P109 Kapar Halimah Ali, YB Dr. Pertama
P112 Kuala Langat Ahmad Yunus Hairi, YB Dato' Dr. Pertama
  Melaka P136 Tangga Batu Bakri Jamaluddin, YB Tuan Pertama
P139 Jasin Zulkifli Ismail, YB Tuan Pertama

Keputusan pilihan raya umum

Ringkasan Pencapaian PAS dalam Pilihan Raya Umum Malaysia
Ringkasan Pencapaian PAS dalam Pilihan Raya Umum Malaysia
Pemilihan Jumlah tempat duduk yang dimenangi Jumlah undi Bahagian undi Keputusan pilihan raya Pemimpin pilihan raya
1955
1 / 52
40,667 3.9% 1 kerusi; Pembangkang Abbas Alias
1959
13 / 104
329,070 21.3% 12 kerusi; Pembangkang Burhanuddin al-Helmi
1964
9 / 104
301,187 14.6% 4 kerusi; Pembangkang
1969
12 / 144
495,641 20.9% 3 kerusi; Pembangkang
1974
13 / 154
1 kerusi; Pakatan kerajaan (Barisan Nasional) Asri Muda
1978
5 / 154
537,720 15.5% 8 kerusi; Pembangkang
1982
5 / 154
602,530 14.5% ; Pembangkang
1986
1 / 177
718,891 15.6% 4 kerusi; Pembangkang Yusof Rawa
1990
7 / 180
391,813 7.0% 6 kerusi; Pakatan kerajaan (Angkatan Perpaduan Ummah) Fadzil Noor
1995
7 / 192
430,098 3.3% ; Pakatan kerajaan (Angkatan Perpaduan Ummah)
1999
27 / 193
994,279 14.99% 20 kerusi; Pakatan kerajaan (Barisan Alternatif)
2004
7 / 219
1,051,480 15.2% 20 kerusi; Pakatan kerajaan (Barisan Alternatif) Abdul Hadi Awang
2008
23 / 222
1,140,676 14.05% 16 kerusi; Pakatan kerajaan (Pakatan Rakyat)
2013
21 / 222
1,633,199 14.77% 2 kerusi; Pakatan kerajaan (Pakatan Rakyat)
2018
18 / 222
2,032,080 17.89% 3 kerusi; Pakatan kerajaan (Gagasan Sejahtera)
2022
43 / 222
2,259,353 18.10% 25 kerusi; Pembangkang (Perikatan Nasional)

Dewan Undangan Negeri

Ahli Dewan Undangan Negeri

Setakat 15 Ogos 2023, PAS mempunyai 119 anggota dewan undangan negeri. Ia mempunyai wakil di setiap negeri kecuali Melaka, dan Sarawak. Parti ini memegang majoriti di Dewan Undangan Negeri Perlis, Kedah, Kelantan dan Terengganu. Parti ini mempunyai 4 orang Menteri Besar di kempat-empat negeri tersebut. Parti ini juga mempunyai seorang ADUN yang dilantik tanpa pilihan raya di Dewan Undangan Negeri Sabah.

Negeri No. Kawasan DUN Ahli Catatan
  Sabah Khas Dilantik Aliakbar Gulasan, YB Datuk Dr.
  Johor N15 Maharani Abdul Aziz Talib, YB Tuan Haji
  Pahang N04 Cheka Tuan Ibrahim Tuan Man, YB Dato' Sri Ketua Pembangkang DUN
N09 Tahan Mohd Zakhwan Ahmad Badarddin, YB Tuan
N10 Damak Zuridan Md Daud, YB Tuan Haji
N11 Pulau Tawar Yohanis Ahmad, YB Tuan
N12 Beserah Andansura Rabu, YB Dato' Haji
N15 Tanjung Lumpur Rosli Abdul Jabar, YB Dato' Haji
N17 Sungai Lembing Mohamad Ayub Mat Ashri, YB Tuan
N19 Panching Mohd Tarmizi Yahaya, YB Tuan
N20 Pulau Manis Mohammad Rafiq Khan Ahmad Khan, YB Tuan
N24 Luit Mohd Sofian Abd Jalil, YB Tuan
N26 Chenor Mujibur Rahman Ishak, YB Tuan
N29 Jengka Shahrul Azman Abdul Halim, YB Tuan
N31 Lanchang Hassan Omar, YB Tuan
N32 Kuala Semantan Hassanuddin Salim, YB Tuan
N40 Bukit Ibam Nazri Ahmad, YB Tuan
  Perak N1 Pengkalan Hulu Mohamad Amin Roslan
N3 Kenering Husairi Ariffin
N5 Selama Mohd Akmal Kamaruddin
N6 Kubu Gajah Khalil Yahaya
N8 Titi Serong Hakimi Hamzi Mohd Hayat
N11 Gunong Semanggol Razman Zakaria Ketua Pembangkang DUN
N12 Selinsing Sallehuddin Abdullah
N14 Changkat Jering Rahim Ismail
N15 Trong Muhammad Faisal Abdul Rahman
N16 Kamunting Mohd Fakhrudin Abd Aziz
N20 Lubok Merbau Azizi Mohamed Ridzuan
N23 Manjoi Mohd Hafez Sabri
N35 Manong Berhanudin Ahmad
N40 Bota Najihatussalehah Ahmad
N50 Kampong Gajah Zafarulazhan Zan
N51 Pasir Panjang Rosli Abd Rahman
N58 Slim Muhammad Zulfadli Zainal
  Perlis N2 Beseri Haziq Asyraf Dun
N3 Chuping Saad Seman
N4 Mata Ayer Wan Badariah Wan Saad EXCO Negeri (25.11.2022 - kini)
N5 Santan Mohammad Azmir Azizan EXCO Negeri (25.11.2022 - kini)
N6 Bintong Fakhrul Anwar Ismail EXCO Negeri (25.11.2022 - kini)
N10 Kayang Asrul Aimran Abd Jalil
N13 Guar Sanji Mohd Ridzuan Hashim
N14 Simpang Empat Razali Saad EXCO Negeri (25.11.2022 - kini)
N15 Sanglang Mohd Shukri Ramli Menteri Besar (22.11.2022 - kini)
  Pulau Pinang N01 Penaga Mohd Yusni Mat Piah, YB Tuan
N03 Pinang Tunggal Bukhori Ghazali, YB Tuan
N04 Permatang Berangan Mohd Sobri Salleh, YB Tuan
N05 Sungai Dua Muhammad Fauzi Yusoff, YB Tuan
N11 Permatang Pasir Amir Hamzah Abdul Hashim, YB Tuan
N20 Sungai Bakap Abidin Ismail, YB Tuan
N39 Pulau Betong Mohamad Shukor Zakariah, YB Tuan
  Negeri Sembilan N05 Serting Mohd Fairuz Mohd Isa, YB Tuan
N25 Paroi Kamarol Ridzuan Md Zain, YB Tuan Haji
N31 Bagan Pinang Abdul Fatah Zakaria, YB Tuan
  Selangor N02 Sabak Sallehen Mukhyi, YB Tuan
N03 Sungai Panjang Mohd Razali Saari, YB Tuan
N05 Hulu Bernam Mu'izzuddeen Mahyuddin, YB Tuan
N08 Sungai Burong Mohd Zamri Mohd Zainuldin, YB Tuan Dr
N11 Ijok Jefri Mejan, YB Tuan
N24 Semenyih Nushi Mahfodz, YB Tuan
N26 Sungai Ramal Mohd Shafie Ngah, YB Tuan
N38 Paya Jaras Ab Halim Tamuri, YB Dato' Dr.
N43 Sementa Noor Najhan Mohamad Salleh, YB Tuan
N51 Sijangkang Ahmad Yunus Hairi, YB Dato' Dr.
  Terengganu N1 Kuala Besut Azbi Salleh, YB Tuan Haji
N2 Kota Putera Mohd Nurkhuzaini Ab Rahman, YB Tuan Haji EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N3 Jerteh Riduan Mohamad Nor, YB Tuan Dr.
N5 Jabi Azman Ibrahim, YB Tuan Dr. EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N7 Langkap Azmi Maarof, YB Tuan
N8 Batu Rakit Mohd Shafizi Ismail, YB Tuan
N9 Tepuh Hishamuddin Abd. Karim, YB Tuan Haji EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N10 Buluh Gading Ridzuan Hashim, YB Tuan
N12 Bukit Tunggal Zaharudin Zaid, YB Tuan Sr. Haji
N13 Wakaf Mempelam Wan Sukairi Wan Abdullah, YB Dato' Haji EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N14 Bandar Ahmad Shah Muhamed, YB Tuan Haji
N15 Ladang Zuraida Md Noor, YB Puan Hajah
N16 Batu Buruk Muhammad Khalil Abdul Hadi, YB Tuan Dr. Haji EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N17 Alur Limbat Ariffin Deraman, YB Tuan EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N18 Bukit Payung Mohd Nor Hamzah, YB Dato' Haji
N19 Ru Rendang Ahmad Samsuri Mokhtar, YAB Dato' Seri Dr. Menteri Besar (15.08.2023 - kini)
N20 Pengkalan Berangan Sulaiman Sulong, YB Tuan
N22 Manir Hilmi Harun, YB Tuan Haji
N23 Kuala Berang Mamad Puteh, YB Tuan Dr. Haji
N24 Ajil Maliaman Kassim, YB Tuan Haji EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N25 Bukit Besi Ghazali Sulaiman, YB Tuan Haji
N26 Rantau Abang Mohd Fadhli Rahimi Zulkifli, YB Tuan
N27 Sura Tengku Muhammad Fakhruddin Tengku Md Fauzi, YB Tuan Dr.
N28 Paka Satiful Bahari Mamat, YB Dato' Haji EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N29 Kemasik Saiful Azmi Suhaili, YB Tuan Ir Haji
N31 Cukai Hanafiah Mat, YB Tuan Haji EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N32 Air Putih Mohd Hafiz Adam, YB Tuan Haji
  Kelantan N1 Pengkalan Kubor Wan Roslan Wan Hamat, YB Dato' Haji EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N2 Kelaboran Mohd Adanan Hassan, YB Tuan Haji
N3 Pasir Pekan Ahmad Yakob, YB Dato' Bentara Kanan Ustaz Dato' Haji
N4 Wakaf Bharu Mohd Rusli Abdullah, YB Tuan Haji
N5 Kijang Izani Husin, YB Dato' Dr. EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N6 Chempaka Nik Asma’ Bahrum Nik Abdullah, YB Tuan
N7 Panchor Mohd Amar Nik Abdullah, YB Dato' Sri Amar D'raja Dato' Haji
N8 Tanjong Mas Rohani Ibrahim, YB Puan Hajah EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N10 Bunut Payong Shaari Mat Yaman, YB Tuan
N11 Tendong Rozi Muhamad, YB Tuan
N12 Pengkalan Pasir Mohamad Nasriff Daud, YB Tuan
N13 Meranti Mohd Nassuruddin Daud, YAB Dato' Panglima Perang Ustaz Dato' Haji Menteri Besar (15.08.2023 - kini)
N14 Chetok Zuraidin Abdullah, YB Tuan Haji
N15 Gual Periok Kamaruzaman Mohamad, YB Tuan
N16 Apam Putra Zamakhshari Muhamad, YB Tuan EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N17 Salor Mohd Saizol Ismail, YB Tuan
N18 Pasir Tumboh Abd Rahman Yunus, YB Dato' Ustaz Haji
N19 Demit Muhamad Asri Mat Daud, YB Ustaz EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N20 Tawang Harun Ismail, YB Ustaz
N21 Pantai Irama Mohd Huzaimy Che Husin, YB Tuan Haji
N22 Jelawat Zameri Mat Nawang, YB Tuan
N23 Melor Wan Rohimi Wan Daud, YB Tuan
N24 Kadok Azami Mohd Nor, YB Dato' Sr. Haji
N26 Bukit Panau Abdul Fatah Mahmood, YB Dato' Haji
N28 Kemahang Md Anizam Ab Rahman, YB Mejar (B) Dato' Haji EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N29 Selising Tuan Mohd Saripudin Tuan Ismail, YB Dato' Haji EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N30 Limbongan Nor Asilah Mohamed Zin, YB Ustazah
N31 Semerak Nor Sham Sulaiman, YB Tuan
N32 Gaal Mohd Rodzi Ja'afar, YB Ustaz
N33 Pulai Chondong Azhar Salleh, YB Ustaz
N34 Temangan Mohamed Fadzli Hassan, YB Dato' Dr. Timbalan Menteri Besar (15.08.2023 - kini)
N35 Kemuning Ahmad Zakhran Mat Noor, YB Tuan
N38 Kuala Balah Abdul Hadi Awang Kechil, YB Dato'
N39 Mengkebang Zubir Abu Bakar, YB Tuan Haji
N40 Guchil Hilmi Abdullah, YB Tuan EXCO Negeri (15.08.2023 - kini)
N41 Manek Urai Mohd Fauzi Abdullah, YB Tuan
N42 Dabong Ku Mohd Zaki Ku Hussien, YB Tuan
  Kedah N4 Ayer Hitam Azhar Ibrahim, YB Encik
N6 Jitra Haim Hilman Abdullah, YB Dr. EXCO Negeri (21.08.2023 - kini)
N7 Kuala Nerang Mohamad Yusoff @ Munir Zakaria, YB Tuan Haji EXCO Negeri (21.08.2023 - kini)
N8 Pedu Mohd Radzi Md Amin, YB Encik
N9 Bukit Lada Salim Mahmood, YB Ustaz
N10 Bukit Pinang Romani Wan Salim, YB Dato'
N14 Alor Mengkudu Muhamad Radhi Mat Din, YB EXCO Negeri (21.08.2023 - kini)
N15 Anak Bukit Rashidi Razak, YB
N17 Pengkalan Kundor Mardhiyyah Johari, YB
N18 Tokai Mohd Hayati Othman, YB Dato' Dr.
N20 Sungai Limau Mohd Azam Abd Samat, YB Dato' Ustaz EXCO Negeri (21.08.2023 - kini)
N22 Gurun Baddrol Bakhtiar, YB
N23 Belantek Ahmad Sulaiman, YB
N24 Jeneri Muhamad Sanusi Md Nor, YAB Dato' Seri Haji Menteri Besar (13.08.2023 - kini)
N25 Bukit Selambau Azizan Hamzah, YB
N26 Tanjong Dawai Hanif Ghazali, YB Ustaz Haji
N27 Pantai Merdeka Sharir Long, YB
N31 Kupang Najmi Ahmad, YB Brigedier Jeneral (B) Dato' Haji
N32 Kuala Ketil Mansor Zakaria, YB Mejar (B) EXCO Negeri (21.08.2023 - kini)
N33 Merbau Pulas Siti Ashah Ghazali, YB Dato' Ustazah Hajah EXCO Negeri (21.08.2023 - kini)
N36 Bandar Baharu Mohd Suffian Yusoff, YB

Statistik kedudukan semasa PAS di negeri

Keputusan pilihan raya negeri

Ringkasan Pencapaian PAS dalam Pilihan Raya Negeri-negeri
Pilihan raya negeri Dewan Undangan Negeri
Perlis Kedah Kelantan Terengganu Pulau Pinang Perak Pahang Selangor Negeri Sembilan Melaka Johor Sabah Sarawak Jumlah calon menang / Jumlah calon bertanding
1959
0 / 12
0 / 24
28 / 30
13 / 24
0 / 24
1 / 40
0 / 24
0 / 28
0 / 24
0 / 20
0 / 32
42 / 200
1964
1 / 12
0 / 24
21 / 30
3 / 24
0 / 24
0 / 40
0 / 24
0 / 28
0 / 24
0 / 20
0 / 32
25 / 158
1969
1 / 12
8 / 24
19 / 30
11 / 24
0 / 24
1 / 40
0 / 24
0 / 28
0 / 24
0 / 20
0 / 32
0 / 48
40 / 185
1974
2 / 12
5 / 26
22 / 36
10 / 28
1 / 27
3 / 42
1 / 32
1 / 33
1 / 24
1 / 20
0 / 32
0 / 48
1978
0 / 12
7 / 26
2 / 36
0 / 28
1 / 27
1 / 42
0 / 32
0 / 33
0 / 24
0 / 20
0 / 32
11 / 204
1982
1 / 12
2 / 26
10 / 36
5 / 28
0 / 27
0 / 42
0 / 32
0 / 33
0 / 24
0 / 20
0 / 32
18 / 223
1986
0 / 14
3 / 28
10 / 39
2 / 32
0 / 33
0 / 46
0 / 33
0 / 42
0 / 28
0 / 20
0 / 36
0 / 48
15 / 265
1990
0 / 14
1 / 28
24 / 39
8 / 32
0 / 33
0 / 46
0 / 33
0 / 42
0 / 28
0 / 20
0 / 36
0 / 48
33 / 114
1994
0 / 48
0 / 3
1995
0 / 15
2 / 36
24 / 43
7 / 32
0 / 33
0 / 52
0 / 38
0 / 48
0 / 32
0 / 25
0 / 40
33 / 177
1999
3 / 15
12 / 36
41 / 43
28 / 32
1 / 33
3 / 52
6 / 38
4 / 48
0 / 32
0 / 25
0 / 40
0 / 48
98 / 234
2001
0 / 62
0 / 3
2004
1 / 15
5 / 36
24 / 45
4 / 32
1 / 40
0 / 59
0 / 42
0 / 56
0 / 36
0 / 28
1 / 56
0 / 60
36 / 265
2006
0 / 71
0 / 1
2008
1 / 15
16 / 36
38 / 45
8 / 32
1 / 40
6 / 59
2 / 42
8 / 56
1 / 36
0 / 28
2 / 56
0 / 60
83 / 232
2011
0 / 71
0 / 5
2013
1 / 15
9 / 36
32 / 45
14 / 32
1 / 40
5 / 59
3 / 42
15 / 56
0 / 36
1 / 28
4 / 56
0 / 60
85 / 236
2016
0 / 71
0 / 5
2018
2 / 15
15 / 36
37 / 45
22 / 32
1 / 40
3 / 59
8 / 42
1 / 56
0 / 36
0 / 28
1 / 56
0 / 60
90 / 236
2020
0 / 73
tidak bertanding
2021
0 / 28
0 / 82
0 / 9
2022
9 / 15
17 / 59
15 / 42
1 / 56
42 / 71

Tokoh dalam kerajaan

Menteri Besar

Senarai Menteri Besar daripada PAS
Negeri Nama Tahun Khidmat Pemerintahan Sultan
  Kelantan Ishak Lotfi Omar (Dato' Bentara Jasa) 1959 - 1961 Sultan Ibrahim Petra
1961 - 1964 Sultan Yahya Petra
Mohd Asri Muda (Dato' Seri Paduka Raja) 1964 - 1973
Ishak Lotfi Omar (Dato' Bentara Jasa) 1973 - 1974
Muhamed Nasir (Dato' Biji Sura) 1974 - 1978
Nik Abdul Aziz Nik Mat (Dato' Bentara Setia) 1990 - 2010 Sultan Ismail Petra
2010 - 2013 Sultan Muhammad V
Ahmad Yakob (Dato' Bentara Kanan) 2013 - 2023
Mohd Nassuruddin Daud (Dato' Panglima Perang) 2023 - kini
  Terengganu Mohd Daud Abdul Samad (digulingkan) 1959 - 1961 Sultan Ismail Nasiruddin Shah
Abdul Hadi Awang 1999 - 2004 Sultan Mizan Zainal Abidin
Ahmad Samsuri Mokhtar 2018 - kini
  Kedah Azizan Abdul Razak 2008 - 2013 Sultan Abdul Halim Mu’adzam Shah
Muhamad Sanusi Md Nor 2020 - kini Sultan Sallehuddin
  Perak Mohammad Nizar Jamaluddin (digulingkan) 2008 - 2009 Sultan Azlan Muhibbuddin Shah
  Perlis Mohd Shukri Ramli 2022 - kini Tuanku Syed Sirajuddin Jamalullail

Yang Dipertua Dewan Undangan Negeri

Senarai Yang Dipertua Dewan Undangan Negeri daripada PAS
Negeri Nama Tahun Khidmat
  Kelantan Mohd Asri Muda (Dato' Seri Paduka Raja) 1959 - 1964
Abdullah Yusof (Kemudian menyertai UMNO 1968) 1964 - 1969
Ishak Lotfi Omar (Dato' Bentara Jasa) 1969 - 1972
Nik Abdullah Arshad 1972 - 1974
Nik Man Nik Mohamed 1974 - 1977
Omar Mohamed 1990 - 1995
Wan Abdul Rahim Wan Abdullah 1995 - 2008
Mohd Nassuruddin Daud (Dato' Panglima Perang) 2008 - 2013
Abdullah Ya’kob 2013 - 2023
Mohd Amar Abdullah (Dato' Sri Amar D'raja) 2023 - kini
  Terengganu Mohd Taib Sabri Abu Bakar (Keluar PAS) 1959 - 1961
Husain Awang 1999 - 2004
Yahaya Ali 2018 - 2023
Mohd Nor Hamzah 2023 - kini
  Kedah Abdul Isa Ismail 2008 - 2013
Zubir Ahmad 2023 - kini
  Perlis Rus'sele Eizan 2022 - kini

Anggota Jemaah Menteri Persekutuan

Senarai Anggota Jemaah Menteri Persekutuan daripada PAS[103]
Nama Kawasan Portfolio Mula Khidmat Tamat Khidmat
Perdana Menteri: Tun Abdul Razak Hussein
Mohd Asri Muda Kota Bharu Hulu Menteri Kemajuan Tanah dan Tugas-tugas Khas (Hal Ehwal Agama) [104] 1 Januari 1973 4 September 1974
Abu Bakar Hamzah Senator Setiausaha Parlimen Kementerian Pembangunan Negara dan Luar Bandar[105] 1 Januari 1973 12 Ogos 1973
Setiausaha Parlimen Kementerian Pembangunan Ekonomi Desa 13 Ogos 1973 9 September 1973
Setiausaha Parlimen Kementerian Pertanian dan Perikanan 10 September 1973 14 Mei 1974
Yusof Rawa Kota Setar Selatan Timbalan Menteri Perusahaan Utama 13 Ogos 1973 24 Ogos 1974
Perdana Menteri: Tun Abdul Razak Hussein
Mohd Asri Muda Nilam Puri Menteri Tanah dan Galian dan Tugas-tugas Khas (Hal Ehwal Agama) 5 September 1974 4 Mac 1976
Hassan Adli Mohd Arshad Bagan Datok Timbalan Menteri Buruh dan Tenaga Rakyat 5 September 1974 4 Mac 1976
Abu Bakar Umar Kota Setar Timbalan Menteri Kesihatan 5 September 1974 4 Mac 1976
Mustafa Ali Kuala Terengganu Setiausaha Parlimen Kementerian Perdagangan dan Perindustrian 5 September 1974 4 Mac 1976
Perdana Menteri: Tun Hussein Onn
Yusof Rawa Ulu Muda Duta Besar Malaysia Ke Iran dan Turki di Tehran 1974 1978
Mohd Asri Muda Nilam Puri Menteri Kemajuan Tanah dan Kemajuan Wilayah 5 Mac 1976 8 November 1977
Hassan Adli Mohd Arshad Bagan Datok Menteri Kerajaan Tempatan dan Wilayah Persekutuan 5 Mac 1976 8 Julai 1978
Abu Bakar Umar Kota Setar Timbalan Menteri Kesihatan 5 Mac 1976 8 November 1977
Zahari Awang Kuala Krai Setiausaha Parlimen Kementerian Luar 5 Mac 1976 1976
Setiausaha Parlimen Kementerian Perumahan dan Kemajuan Perkampungan 5 Mac 1976 8 November 1977
Mustafa Ali Kuala Terengganu Setiausaha Parlimen Kementerian Perdagangan dan Perindustrian 5 Mac 1976 13 April 1977
Timbalan Menteri Sains, Teknologi dan Alam Sekitar 14 April 1977 8 November 1977
Abdul Wahab Yunus Dungun Setiausaha Parlimen Kementerian Kewangan 14 April 1977 8 November 1977
Perdana Menteri: Muhyiddin Yassin
Takiyuddin Hassan Kota Bharu Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Undang-undang dan Parlimen) 10 Mac 2020 16 Ogos 2021
Tuan Ibrahim Tuan Man Kubang Kerian Menteri Alam Sekitar dan Air 10 Mac 2020 16 Ogos 2021
Mohd Khairuddin Aman Razali Kuala Nerus Menteri Perusahaan, Perladangan dan Komoditi 10 Mac 2020 16 Ogos 2021
Ahmad Marzuk Shaary Bachok Timbalan Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Hal Ehwal Agama) 10 Mac 2020 16 Ogos 2021
Awang Hashim Pendang Timbalan Menteri Sumber Manusia 10 Mac 2020 16 Ogos 2021
Siti Zailah Mohd Yusuff Rantau Panjang Timbalan Menteri Pembangunan Wanita, Keluarga dan Masyarakat 10 Mac 2020 16 Ogos 2021
Ahmad Amzad Hashim Kuala Terengganu Timbalan Menteri Sains, Teknologi dan Inovasi 10 Mac 2020 16 Ogos 2021
Che Abdullah Mat Nawi Pengkalan Chepa Timbalan Menteri Pertanian dan Industri Makanan 10 Mac 2020 16 Ogos 2021
Abdul Hadi Awang Marang Duta Khas Perdana Menteri ke Timur Tengah 02 April 2020 16 Ogos 2021
Perdana Menteri: Ismail Sabri Yaakob
Tuan Ibrahim Tuan Man Kubang Kerian Menteri Alam Sekitar dan Air 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022
Idris Ahmad Senator Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Hal Ehwal Agama) 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022
Takiyuddin Hassan Kota Bharu Menteri Tenaga dan Sumber Asli 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022
Ahmad Marzuk Shaary Bachok Timbalan Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Hal Ehwal Agama) 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022
Awang Hashim Pendang Timbalan Menteri Sumber Manusia 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022
Siti Zailah Mohd Yusuff Rantau Panjang Timbalan Menteri Pembangunan Wanita, Keluarga dan Masyarakat 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022
Ahmad Amzad Hashim Kuala Terengganu Timbalan Menteri Sains, Teknologi dan Inovasi 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022
Nik Muhammad Zawawi Salleh Pasir Puteh Timbalan Menteri Pertanian dan Industri Makanan 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022
Abdul Hadi Awang Marang Duta Khas Perdana Menteri ke Timur Tengah 2 September 2021 10 Oktober 2022

Calon dalam Pilihan Raya Perundangan Persekutuan 1955

Dalam pilihan raya umum Tanah Melayu pertama, PAS telah bertanding di sebelas kerusi majlis perundangan persekutuan seperti berikut[106]:

No Kawasan Pilihan Raya Negeri Nama Catatan
1 Kedah Selatan Kedah Mohamed Saleh Shafie Kalah kepada MCA, Lim Teng Kwang
2 Pasir Mas Kelantan Mokhtar Ahmad Kalah kepada UMNO, Tengku Ahmad Tengku Abdul Ja'afar
3 Kelantan Timur Kelantan Mohd Asri Muda Kalah kepada UMNO, Nik Hassan Nik Yahya
4 Kelantan Selatan Kelantan Nor Yusoff Kalah kepada UMNO, Abdul Khalid Awang Osman
5 Semantan Pahang Mohamad Yassin Mohamed Salleh Kalah kepada UMNO, Dato' Abdul Razak Hussien
6 Teluk Anson Perak Hassan Adli Mohd Arshad Kalah kepada Bahaman Samsudin

Calon termuda di Perak, berusia 26 tahun

7 Dindings Perak Abdul Wahab Mohamed Noor Kalah kepada UMNO, Meor Ariff Meor Alwi
8 Krian Perak Ahmad Tuan Hussein Menang ke atas calon UMNO, Haji Sulaiman Haji Ahmad (Haji Sulaiman Palestin)
9 Seberang Perai Selatan Seberang Perai Zabidi Ali Kalah kepada MCA, Tay Hooi Soo
10 Selangor Tengah Selangor Zulkifli Mohamed Kalah kepada MCA, Lee Eng Teh
11 Kuala Selangor Selangor Osman Abdullah Kalah kepada UMNO, Raja Rastam Shahrome Raja Said Tauphy

Calon dalam Pilihan Raya Perundangan Negeri 1955

No Kawasan Pilihan Raya Negeri Nama Rujukan
1 Pasir Mas Tengah Kelantan Abdullah Ahmad [107]
2 Machang Kelantan Mohd Noor Yusof
3 Ulu Kelantan Kelantan Othman Minal
4 Pekan Utara Pahang Syed Mohamad Tuan Ngah [108]
5 Pekan Selatan Pahang Abdul Majid Hussein
6 Temerloh Selatan Pahang Ariffin Chot
7 Temerloh Timur Pahang Mohd Din Sandang
8 Temerloh Utara Pahang Lebai Hassan
9 Temerloh Tengah Pahang Mohd Liki Ismail
10 Larut Selatan dan Matang Perak Baharuddin Abdul Latif [109]
11 Hilir Perak Selatan Perak AhmadMohamed Ali
12 Krian Timur Perak Othman Hamzah
13 Krian Barat Perak Mohamed Kamil Haji Ahmad
14 Kuala Perlis Perlis Syed Kasim [110]
15 Sanglang Perlis Adnan Abdullah
16 Beseri-Titi Tinggi Perlis Mohamed Rejab Mohamed
17 Paya Perlis GhazaliAhmad
18 Utan Aji Perlis Shafie Omar
19 Klang Utara Selangor AliasAbdul Manan [111]
20 Sabak Bernam Selangor Abdul Hakim Hilmi

Lihat juga

Rujukan

Nota kaki

  1. ^ "PAS defends Taliban, saying it has changed". The Star. 25 Ogos 2021. Dicapai pada 7 Oktober 2021.
  2. ^ "Malaysian Islamist's death sparks sympathy in country, including from former party PAS". The Straits Times. 15 September 2014. Dicapai pada 7 Oktober 2021.
  3. ^ http://www.themalaymailonline.com/malaysia/article/pas-and-ikatan-announce-alliance-but-unclear-of-direction
  4. ^ https://www.utusan.com.my/nasional/2022/10/muafakat-nasional-berkubur/
  5. ^ HUSIN, NURHIDAYAH HAIROM & MUKHRIZ MAT (2023-10-20). "PRU15 pencapaian tertinggi Pas - Abdul Hadi". Sinar Harian. Dicapai pada 2024-01-14.
  6. ^ BERNAMA (2022-11-26). "Pas akan berperanan sebagai pembangkang juga -Takiyuddin [METROTV]". Harian Metro (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2024-01-14.
  7. ^ "Pengaruh gelombang hijau satu cabaran PH-BN di Pulau Pinang". BERITA Mediacorp (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2024-01-14.
  8. ^ Syed Jaymal Zahiid (3 June 2015). "Ahead of party polls, PAS ulama wing calls for total wipe out of progressives". The Malay Mail. Dicapai pada 28 April 2017.
  9. ^ "The PAS purge of the progressives". Malaysiakini. Bridget Welsh. 6 June 2015. Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-07-16. Dicapai pada 28 April 2017.
  10. ^ a b http://www.ismaweb.net/2015/06/pr-bubar-hanya-pandangan-dap-kata-pas/
  11. ^ a b Mohd Azrone Sarabatin PAS-PKR 'bercerai' 11 Mei 2017, Berita Harian.
  12. ^ a b Nazura Ngah Piagam Muafakat Nasional UMNO, PAS dimeterai 14 September 2019 Berita Harian.
  13. ^ a b ___________ MIC dan PAS sah jalin kerjasama 28 March 2019 Berita Harian
  14. ^ a b Harits Asyraf Hasnan Muhyiddin wakili Perikatan Nasional: GPS, STAR juga bersama? 29 Februari 2020. Astro Awani
  15. ^ a b Suraya Roslan UMNO, PAS pilih Muhyiddin 28 Februari 2020. Harian Metro
  16. ^ Mohd Fadli Ghani (2016). Sejarah PAS 1951-1957 : membina jiwa merdeka. Kuala Lumpur: Penerbitan Harakah. m/s. 119–123.
  17. ^ Mohd Fadli Ghani (2016). Sejarah PAS 1951-1957 : membina jiwa merdeka. Kuala Lumpur: Penerbitan Harakah. m/s. 147.
  18. ^ a b c d Mohd Fadhli Ghani (15 Januari 2017). "Ensiklopedia Harian PAS – Pembentukan Kerajaan PAS Terengganu 1959". Berita PAS. Diarkibkan daripada yang asal pada 2021-01-04. Dicapai pada 26 Jun 2021.
  19. ^ a b c Hj. Salahuddin Abdullah; Hydselan bin Hashim (2010). Sejarah PAS Kelantan 1959–1978 : Langkah-langkah Menuju Mardhatillah. Kota Bharu: Badan Perhubungan PAS Negeri Kelantan. m/s. 52–55.
  20. ^ a b c d Chin Tong 2007
  21. ^ Farish 2014, halaman 67–70
  22. ^ Farish 2014, halaman 78
  23. ^ Farish 2014, halaman 82–84
  24. ^ Ibrahim Mahmood (1981). Sejarah Perjuangan Bangsa Melayu. Kuala Lumpur: Penerbitan Pustaka Antara. m/s. 951–952.
  25. ^ Farish 2014, halaman 88–89
  26. ^ Farish 2014, halaman 92–94
  27. ^ Sundaram & Ahmad 1988, halaman 850
  28. ^ Farish 2014, halaman 95–106
  29. ^ Sundaram & Ahmad 1988, halaman 852
  30. ^ Farish 2014, halaman 107–110
  31. ^ Farish 2014, halaman 121–123
  32. ^ Hooker & Norani 2003, halaman 195
  33. ^ Farish 2014, halaman 129–132
  34. ^ Liow 2009, halaman 37–39
  35. ^ Liow 2009, halaman 41
  36. ^ Farish 2014, halaman 140–141
  37. ^ Farish 2014, halaman 154
  38. ^ Farish 2014, halaman 143–144
  39. ^ Stark 2004
  40. ^ Farish 2014, halaman 153–154
  41. ^ Farish 2014, halaman 155–159
  42. ^ "Dokumen Negara Islam PAS (2003)". Scribd. 14 September 2011. Dicapai pada 12 Julai 2021.
  43. ^ Function 2006, halaman 139–144
  44. ^ Farish 2014, halaman 176–177
  45. ^ Farish 2014, halaman 178
  46. ^ Farish 2014, halaman 187–188
  47. ^ Farish 2014, halaman 188–192
  48. ^ ARIFFUDDIN ISHAK (29 Oktober 2009). "Tiada EGM, PAS ganti dengan seminar". mStar. Dicapai pada 12 Julai 2021.
  49. ^ a b Junaidi Awang Besar (2019). "Perubahan politik dalam pilihan raya umum (PRU) ke-14, 2018 di Malaysia". GEOGRAFIA Online. 15 (4): 220–232. ISSN 2682-7727 – melalui Penerbit UKM.
  50. ^ Mazlan Ali (Jun 2018). Tsunami hijau Pantai Timur PRU-14: Gelombang PAS atau gelombang rakyat?. Shah Alam.: Forum Pasca PRU14: Gelombang Rakyat.
  51. ^ "PAS and Umno to hold anti-Icerd rally in KL on Dec 8 - Malaysiakini". Malaysiakini. 17 November 2018. Dicapai pada 17 November 2018.
  52. ^ "Govt not ratifying ICERD - The Star Online". The Star Online. Dicapai pada 24 November 2018.
  53. ^ "Kerjasama PAS-MIC seperti satu keluarga". HarakahDaily. 28 Mac 2019. Diarkibkan daripada yang asal pada 27 Mac 2020. Dicapai pada 27 Mac 2020.
  54. ^ Rohaniza Idris Tiga wakil PAS dilantik menteri, lima lagi timbalan menteri Berita Harian
  55. ^ M Hifzuddin Ikhsan; Nooazura Abdul Rahman dan Nor Farhani Che Ad (17 Mei 2020). "Sanusi Menteri Besar Kedah Ke-14". Berita Harian. Dicapai pada 18 Mei 2020.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  56. ^ "Terengganu police investigating PAS Youth's controversial parade". The Star. February 19, 2023.
  57. ^ "PAS militia cosplay: PAS thanks police for clarification". New Straits Times (NST). February 19, 2023.
  58. ^ Abdul Hadi, Muhammad Khalil (2021-08-18). "Tahniah kepada rakyat Afghanistan" [Congratulations to the people of Afghanistan]. HarakahDaily. Dicapai pada 2022-04-29.
  59. ^ Abdul Hadi, Muhammad Khalil (2021-08-20). "Imej sederhana Taliban mulai diterima rakyat" [The moderate image of the Taliban is starting to be accepted by the people]. HarakahDaily. Dicapai pada 2022-04-29.
  60. ^ "Hadi: Taliban has changed, don't believe Western media". MalaysiaKini. 25 August 2021. Dicapai pada 5 October 2021.
  61. ^ Awang, Abdul Hadi. "Taliban yang beristiqamah dan berubah". Berita PAS. Dicapai pada 5 October 2021.
  62. ^ Kumar, Ruchi. "Shrinking public space for Afghan women as Taliban expands curbs". Al Jazeera English (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2022-04-29.
  63. ^ "Afghanistan: Taliban Deprive Women of Livelihoods, Identity". Human Rights Watch (dalam bahasa Inggeris). 2022-01-18. Dicapai pada 2022-04-29.
  64. ^ Speri, Alice. "Women and Journalists Are Targets of Violence in Taliban-Ruled Afghanistan, Report Says". The Intercept (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2022-04-29.
  65. ^ Najafizada, Eltaf (2021-12-01). "A Taliban ban on women in the workforce can cost economy $1bn". Bloomberg News (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2022-04-29.
  66. ^ PAS Youth seeks closer ties with Taliban-led Afghanistan, asks if ‘communist China’ can, why not ‘Muslim Malaysia’, The Malay Mail
  67. ^ Awang, Abdul Hadi (2022-02-11). "Mengapa Afghanistan ditakuti, Israel dinormalisasi" [Why Afghanistan is feared, Israel is normalized]. HarakahDaily. Dicapai pada 2022-04-29.
  68. ^ "Taliban's backtracking on girls' education, 'deeply damaging'". UN News (dalam bahasa Inggeris). 2022-03-23. Dicapai pada 2022-04-29.
  69. ^ "Afghanistan: Taliban backtrack on reopening high schools for girls". BBC News (dalam bahasa Inggeris). 2022-03-23. Dicapai pada 2022-04-29.
  70. ^ "Taliban decide against opening schools to girls in Afghanistan beyond age of 11". The Guardian (dalam bahasa Inggeris). 2022-03-23. Dicapai pada 2022-04-29.
  71. ^ "Taliban reverses decision, barring Afghan girls from attending school beyond 6th grade". NPR (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2022-04-29.
  72. ^ Gannon, Kathy (2022-03-24). "Taliban Break Promise on Higher Education for Afghan Girls". The Diplomat (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2022-04-29.
  73. ^ "Those who prefer English are trapped in a colonial mindset, says PAS". 3 July 2022.
  74. ^ "Those pushing for English stuck in colonial mindset, says Hadi". 3 July 2022.
  75. ^ "M'sians Who Prioritize English Language Are Stuck In Colonial Mindset, According To PAS President". 6 July 2022.
  76. ^ "Kelantan's new syariah laws criminalizes tattooing and plastic surgery". The Star. 2 November 2021.
  77. ^ "Sisters in Islam questions Kelantan Shariah enactment". 2 November 2021.
  78. ^ Reuters (2023-07-18). "Malaysia menuduh ketua pembangkang dengan hasutan berhubung kenyataan tentang kesultanan". Reuters (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2023-07-18.
  79. ^ Povera, Adib (15 Julai 2023). "Sanusi Meminta Maaf Kepada Sultan Selangor". News Straits Times.
  80. ^ "Sanusi Ditahan di Mont Kiara Pagi Awal". News Straits Times. 18 Julai 2023.
  81. ^ Nawawi, Muhaamad Hafis (18 Julai 2023). "Sanusi Ditahan Polis". Harian Metro.
  82. ^ "Sanusi tiba di mahkamah, masuk ikut 'pintu belakang'". www.astroawani.com. Dicapai pada 2023-07-18.
  83. ^ Asyraf, Faisal (18 Julai 2023). "Sanusi Charged With Making Seditious Remark Against Selangor Ruler". Free Malaysia Today.
  84. ^ Wan Xiang, Yap (18 Julai 2023). "Sanusi Pleads Not Guilty To Making Seditious Remark Against Selangor Sultan". SAYS.
  85. ^ "Malaysia charges opposition election chief with sedition weeks before polls". South China Morning Post (dalam bahasa Inggeris). 18 Julai 2023. Dicapai pada 2023-07-18.
  86. ^ Müller 2014, m/s. 2.
  87. ^ Chew, Amy (11 February 2013). "The rising force in Malaysia's opposition". Al Jazeera. Dicapai pada 23 April 2018.
  88. ^ a b "PAS tegaskan pendirian bersama Ikhwanul Muslimin" (dalam bahasa Malay). PAS President. 2 April 2014. Diarkibkan daripada yang asal pada 4 April 2014. Dicapai pada 15 Disember 2017.CS1 maint: unrecognized language (link)
  89. ^ Müller 2014, m/s. 54-55.
  90. ^ Shukry, Anisah (28 January 2016). "'Muslim Brotherhood influence not a problem in Malaysia'". The Edge. Dicapai pada 23 April 2018.
  91. ^ Malau, Srihandriatmo (20 Disember 2013). "Presiden PAS Malaysia Kunjung Markas PKS". Tribun News. Dicapai pada 20 November 2020.
  92. ^ "PKS Jabar Dapat Kunjungan Kehormatan PAS Malaysia". Website Resmi PKS. 8 Januari 2019. Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-09-16. Dicapai pada 7 Januari 2021.
  93. ^ Wartawan BO (14 November 2018). "Presiden PAS Bertemu Ulama Dan Umara Di Turki". Buletin Online. Dicapai pada 14 November 2021.
  94. ^ "PAS hargai pengiktirafan Parti Saadet". Harakahdaily. 17 April 2020. Dicapai pada 14 November 2021.
  95. ^ "Pelantikan Abdul Hadi Sebagai Duta Khas Sangat Penting - Parti Politik Turki". TRDI. 17 April 2020. Dicapai pada 14 November 2021.
  96. ^ Muhamaad Razis Ismail dan Ismail Muhamad (1 Jun 2016). "Gangguan elektrik jejas Muktamar". Harian Metro. Dicapai pada 14 November 2021.
  97. ^ a b Mueller 2014, halaman 46
  98. ^ Chin Tong 2007
  99. ^ Liow 2009, halaman 36
  100. ^ Akil Yunus (8 September 2014). "PAS syura council must abide by muktamar resolutions, says Wan Saiful". The Star. Dicapai pada 16 November 2014.
  101. ^ Farish 2012, halaman 408
  102. ^ Farish 2014, halaman 10
  103. ^ Mohd Fadli Ghani 1973-1977: Penglibatan PAS dalam Kabinet Harakahdaily
  104. ^ Menteri Kemajuan Tanah bertanggungjawab dalam urusan hal ehwal tanah, termasuk FELDA, FELCRA dan Jabatan Ukur; manakala Menteri Tugas-tugas Khas bertanggungjawab membantu Perdana Menteri dalam Majlis Kebangsaan Ugama Islam dan Lembaga Urusan Tabung Haji. Rujuk : "Ketua PAS Menteri Tanah dlm Kabinet baru Malaysia". Berita Harian (Singapura). 29 Disember 1972. Dicapai pada 3 Jun 2020.
  105. ^ "Ketua PAS Menteri Tanah dlm Kabinet baru Malaysia". Berita Harian (Singapura). 29 Disember 1972. Dicapai pada 3 Jun 2020.
  106. ^ "Election: Radio Scorecard". The Straits Times. 27 Julai 1955. m/s. 4. Dicapai pada 4 Julai 2021 – melalui NewspaperSG.
  107. ^ https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19550921-1.2.21
  108. ^ Mohd Fadli Ghani (2016). Sejarah PAS 1951-1957 : membina jiwa merdeka. Kuala Lumpur: Penerbitan Harakah. m/s. 393.
  109. ^ https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19551114-1.2.62
  110. ^ https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19550818-1.2.108
  111. ^ https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19550928-1.2.7
  1. ^ Singkatan "PAS" diguna pakai berdasarkan tulisan jawi 'ڤَاس‎' iaitu ڤ (P), ا‎ (A), س (S)‎.

Petikan teks

  • Daniels, Timothy P. (2005). Building Cultural Nationalism in Malaysia: Identity, Representation, and Citizenship. Psychology Press. ISBN 0415949718.CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Farish A Noor (2012). "Pan-Malaysian Islamic Party (PAS)". The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press. m/s. 408–409. ISBN 140083855X.
  • Farish A .Noor (2014). The Malaysian Islamic Party 1951-2013: Islamism in a Mottled Nation. Amsterdam University Press. ISBN 9789089645760.
  • Function, John (2006). "The Malay Electorate in 2004: Reversing the Result". Dalam Swee-Hock, Saw; Kesavapany, K. (penyunting). Malaysia: Recent Trends and Challenges. Institute of Southeast Asian Studies. m/s. 132–156. ISBN 9812303391.CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Funston, N. J. (1976). "The Origins of Parti Islam Se Malaysia". Journal of Southeast Asian Studies. 7 (1): 58–73. doi:10.1017/s0022463400010262. ISSN 0022-4634.CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Hooker, Virginia; Norani Othman (2003). Malaysia: Islam, Society and Politics. ISEAS series on Islam. Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 9812301615.
  • Liew Chin Tong (2007). "Pas Leadership: New Faces and Old Constraints". Southeast Asian Affairs. 2007 (1): 201–213. doi:10.1355/SEAA07J. ISSN 0377-5437.
  • Liow, Joseph Chinyong (2009). Piety and Politics: Islamism in Contemporary Malaysia. Oxford University Press. ISBN 9780195377088.CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Mueller, Dominik M. (2014). Islam, Politics and Youth in Malaysia: The Pop-Islamist Reinvention of PAS. Routledge Contemporary Southeast Asia Series. Routledge. ISBN 1317912985.CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Riddell, Peter G. (2005). "Islamization and Partial Shari'a in Malaysia". Dalam Marshall, Paul (penyunting). Radical Islam's Rules: The Worldwide Spread of Extreme Shari'a Law. Rowman & Littlefield Publishers. m/s. 135–160. ISBN 1461686903.CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Stark, Jan (2004). "Constructing an Islamic Model in Two Malaysian States: PAS Rule in Kelantan and Terengganu". Sojourn: Journal of Social Issues in Southeast Asia. Institute of Southeast Asian Studies. 19 (1): 51–75. doi:10.1355/sj19-1c. ISSN 0217-9520.CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Sundaram, Jomo Kwame; Ahmad Shabery Cheek (1988). "The Politics of Malaysia's Islamic Resurgence". Third World Quarterly. Taylor & Francis. 10 (2). doi:10.1080/01436598808420085.

Pautan luar