Wikipedia

Pilihan raya negeri Pulau Pinang 2008

Pilihan raya negeri Pulau Pinang ke-12 telah diadakan pada 8 Mac 2008. Pengundian diadakan pada 40 kawasan di seluruh negeri Pulau Pinang, dengan masing-masing memilih seorang Ahli Dewan Undangan Negeri untuk Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang. Pilihan raya itu dikendalikan oleh Suruhanjaya Pilihan Raya Malaysia.

Pilihan raya negeri Pulau Pinang 2008
← 2004 8 Mac 2008 2013 →
Semua 40 kerusi kepada Dewan Undangan Negeri
21 kerusi diperlukan untuk majoriti
Terdaftar709,323
Pengundi hadir542,856
  Parti majoriti Parti minoriti
 
Pemimpin Lim Guan Eng Koh Tsu Koon
Parti DAP Gerakan
Gabungan Pakatan Rakyat Barisan Nasional
Pemimpin sejak 20 Februari 2008 (2008-02-20) 21 Oktober 1990 (1990-10-21)
Kerusi pemimpin Air Putih Tanjong Bunga (tidak mahu pemilihan semula)
Pilihan raya
lepas 		2 kerusi, 5.00% 38 kerusi, 95.00%
Kerusi yang
diperlukan 		+19
Kerusi yang
dimenangi 		29 11
Perubahan kerusi ▲ 27 ▼ 27
Undian popular 319,757 222,339
Peratusan 58.90% 40.96%
Kerusi Pakatan Rakyat:
  DAP
  PKR
  PAS

Kerusi pembangkang:

  UMNO
Ketua Menteri sebelum pilihan raya

Koh Tsu Koon
Barisan Nasional (Gerakan)

Terpilih

Lim Guan Eng
Pakatan Rakyat (DAP)

Badan perundangan itu telah dibubarkan pada 13 Februari oleh Yang di-Pertua Negeri Pulau Pinang, Abdul Rahman Abbas, atas nasihat penyandang Ketua Menteri, Koh Tsu Koon, yang juga mengetuai gabungan pemerintah negeri itu pada masa itu, Barisan Nasional.[1] Penentang BN ialah Pakatan Rakyat (PR), yang terdiri daripada Parti Tindakan Demokratik (DAP), Parti Keadilan Rakyat (PKR) dan Parti Islam Se-Malaysia (PAS). Calon pilihan raya telah diadakan pada 24 Februari.[2]

Pilihan raya terbukti menjadi titik tolak dalam Sejarah Pulau Pinang, kerana BN telah menerima kekalahan yang tidak pernah berlaku sebelum ini dan mengejutkan oleh PR, menjadikan pilihan raya kali kedua parti pemerintah Pulau Pinang diundi daripada kuasa; yang pertama adalah pada 1969.[3] PR memenangi 29 daripada 40 kerusi, memperoleh lebih dua pertiga majoriti di Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang. Pemimpin PR di Pulau Pinang, Lim Guan Eng, kemudiannya mengangkat sumpah sebagai Ketua Menteri Pulau Pinang keempat pada 11 Mac.

Latar belakang

sunting

Pilihan raya itu merupakan pilihan raya negeri ke-12 di negeri Pulau Pinang sejak kemerdekaan Malaya (kini Malaysia) pada tahun 1957. Pemerintah Barisan Nasional (BN) berusaha untuk mendapatkan penggal kesembilan berturut-turut sejak 1974.

Menurut Perlembagaan Negeri Pulau Pinang, tempoh maksimum Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang, badan perundangan Pulau Pinang, ialah lima tahun dari tarikh persidangan Dewan Undangan Negeri yang pertama selepas pilihan raya negeri, selepas itu ia dibubarkan melalui kuatkuasa undang-undang.[4] Walau bagaimanapun, Ketua Menteri, sebagai ketua kerajaan di Pulau Pinang, boleh menasihati Yang di-Pertua Negeri Pulau Pinang, ketua negeri, untuk membubarkan Dewan sebelum tempoh lima tahun tamat.

Pada 13 Februari 2008, Yang di-Pertua Negeri Pulau Pinang, Abdul Rahman Abbas, memberikan persetujuannya kepada penyandang Ketua Menteri Pulau Pinang, Koh Tsu Koon, untuk membubarkan Dewan; pembubaran Dewan telah dijalankan serentak dengan pembubaran Parlimen Malaysia.[1]

Pilihan raya negeri mesti diadakan dalam tempoh enam puluh hari selepas pembubaran. Sehubungan itu, Suruhanjaya Pilihan Raya Malaysia menetapkan 24 Februari sebagai hari penamaan calon dan 8 Mac sebagai hari pengundian, memperuntukkan tempoh berkempen selama 13 hari.[5]

Parti politik

sunting

Barisan Nasional (BN), gabungan pemerintah di Pulau Pinang pada masa itu, telah berkuasa sejak 1955, walaupun pemerintahan BN terganggu seketika selepas pilihan raya 1969 apabila Gerakan, parti pembangkang ketika itu, merampas kuasa di negeri itu; Gerakan kemudiannya menyertai BN pada tahun 1973.

Sebelum pilihan raya, BN yang diketuai oleh penyandang Ketua Menteri Pulau Pinang dan pemimpin Parti Gerakan Rakyat Malaysia (Gerakan), Koh Tsu Koon, menguasai 38 daripada 40 kerusi DUN dalam Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang. BN ditentang oleh gabungan tidak rasmi Pakatan Rakyat (PR), yang memegang baki dua kerusi Dewan Undangan Negeri. PR diketuai oleh setiausaha agung Parti Tindakan Demokratik (DAP), Lim Guan Eng.[6]

Gabungan
Penyandang Pembangkang
Barisan Nasional (BN) Pakatan Rakyat

Bahagian pilihan raya

sunting

Kesemua 40 DUN di Pulau Pinang, yang merupakan Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang, telah ditandingi semasa pilihan raya.

 
Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang (warna biru) pada 2004.
  BN-kerusi terkawal
  DAP-ckerusi terkawal
  PAS-kerusi terkawal

Isu

sunting

Kemerosotan Pulau Pinang

sunting

Pada tahun-tahun sebelumnya, kebimbangan telah dibangkitkan mengenai kemerosotan dan pengabaian yang dirasakan Pulau Pinang. Antara faktornya ialah kebersihan di George Town yang semakin merosot, perancangan bandar yang tidak koheren, pengurusan trafik yang lemah, kelembapan ekonomi negeri dan penghijrahan cendekiawan yang berterusan.[7][8][9][10]

Menjelang awal 2000-an, pertumbuhan ekonomi Pulau Pinang mula merosot, dengan negara kota mencatatkan kadar pertumbuhan pendapatan isi rumah bulanan terendah di kalangan negeri Malaysia.[7] Begitu juga pada tahun 2001, Akta Kawalan Sewa, yang sehingga itu telah melindungi penduduk berpendapatan rendah di dalam pusat bandar George Town daripada pengusiran dengan menghalang sebarang kenaikan sewa yang sewenang-wenangnya, telah dimansuhkan.[11][12] Akibatnya, pusat bandar semakin merosot kerana penduduk dan perniagaan kecil tidak dapat mengatasi kenaikan sewa. Ini membawa kepada usang bangunan warisan dalam pusat bandar, manakala pemaju swasta mula merobohkan bangunan sebelum perang atas nama pembangunan semula. Di samping itu, individu berkemahiran tinggi telah merugikan, kerana Pulau Pinang mengalami kekurangan tenaga profesional, yang pada umumnya lebih suka berpindah ke kawasan Kuala Lumpur Raya untuk peluang perniagaan dan pekerjaan.[10][13] Perancangan bandar dan pengurusan trafik yang lemah menyebabkan kesesakan lalu lintas semakin teruk, manakala jalan raya George Town yang berselerak menyebabkan Pulau Pinang dilabelkan sebagai "negeri sampah" oleh ahli politik Barisan Nasional (BN).[8][9][14]

Ketidakpuasan hati yang meluas terhadap kemerosotan Pulau Pinang membawa kepada kempen oleh pertubuhan bukan kerajaan (NGO) yang berpangkalan di Pulau Pinang dan media kebangsaan untuk mengembalikan negara kota itu kepada kejayaannya dahulu.[8][11][15][16][17][18]

Pergaduhan politik dalam Barisan Nasional

sunting

Sebelum pilihan raya, Koh Tsu Koon telah menyatakan hasratnya untuk meletakkan jawatan sebagai Ketua Menteri Pulau Pinang, untuk bertanding jawatan dalam Kabinet Malaysia; semasa pilihan raya, Koh berdiri di kawasan Parlimen Batu Kawan.[19][20] Selepas itu, perbalahan dalaman berlaku dalam Barisan Nasional (BN) mengenai orang seterusnya untuk menerajui jawatan Ketua Menteri. Semasa Koh memilih Teng Hock Nam untuk menggantikannya sebagai Ketua Menteri, Perdana Menteri Malaysia ketika itu, Abdullah Ahmad Badawi, memilih Teng Chang Yeow menggantikan Koh.[21] Pemimpin BN lain yang turut bertanding jawatan Ketua Menteri ialah Chia Kwang Chye dan Lee Kah Choon.

Pertelingkahan dalaman, diburukkan lagi oleh sikap tidak tegas Koh, menjejaskan kempen BN di Pulau Pinang, kerana gabungan itu tidak dapat mengisytiharkan jawatan Ketua Menterinya secara terbuka.[22] Di samping itu, keputusan Koh untuk bertanding jawatan lebih tinggi dalam kerajaan persekutuan Malaysia diperlekehkan secara meluas; Rakyat Pulau Pinang menganggap parti Koh, Parti Gerakan Rakyat Malaysia, lebih berminat untuk mempromosikan cita-cita politiknya di peringkat kebangsaan dan bukannya melihat keperluan pengundinya.[19]

Rasuah dan penyelewengan

sunting

Dakwaan amalan rasuah oleh pentadbiran Barisan Nasional (BN) juga berleluasa sebelum pilihan raya. Pada awal 2008, sebuah portal berita dalam talian mendakwa bahawa penyandang Ketua Menteri, Koh Tsu Koon, telah membelanjakan RM10 bilion untuk memujuk Motorola untuk tinggal di Pulau Pinang. Walaupun Koh pada mulanya enggan mengulas, beliau akhirnya mengakui isu itu.[19]

Pentadbiran BN juga dikutuk oleh pertubuhan bukan kerajaan (NGO) yang berpangkalan di Pulau Pinang kerana melancarkan projek Penang Global City Centre, yang merupakan cetusan idea Partick Lim, seorang taikun yang mengekalkan hubungan rapat dengan Perdana Menteri Malaysia ketika itu, Abdullah Ahmad Badawi.[22] Walaupun mendapat tentangan daripada NGO, pentadbiran BN meneruskan projek itu dengan memintas Majlis Perbandaran Pulau Pinang (kini Majlis Bandaraya Pulau Pinang), sekali gus menghapuskan sebarang keperluan untuk mendapatkan kelulusan daripada kerajaan tempatan.[19] Isu itu menguatkan persepsi bahawa Ketua Menteri Koh, yang mengetuai Parti Gerakan Rakyat Malaysia (Gerakan), mempamerkan rasa hormat yang tinggi kepada Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO), parti dominan dalam gabungan BN.[22]

Salah tadbir BN berlanjutan kepada dua kerajaan tempatan Pulau Pinang - Majlis Perbandaran Pulau Pinang dan Majlis Perbandaran Seberang Perai - yang berada di bawah bidang kuasa BN. Kedua-dua kerajaan tempatan mengakru defisit tahunan yang besar pada tahun-tahun sebelumnya, tetapi lebih-lebih lagi untuk Majlis Perbandaran Seberang Perai, yang mempunyai ibu pejabat mewahnya berhampiran Bukit Mertajam siap pada tahun 2006.[23][24][25][26] Walaupun begitu, Majlis Perbandaran Seberang Perai diketuai oleh ahli majlis yang dilantik oleh UMNO, yang memberikannya akses yang lebih baik kepada kerajaan persekutuan Malaysia yang didominasi UMNO, sedangkan Majlis Perbandaran Pulau Pinang, yang diketuai oleh lantikan Gerakan, tidak menikmati faedah sedemikian.[27]

Kempen

sunting

Pentadbiran Barisan Nasional (BN) di Pulau Pinang, yang dilanda pelbagai krisis, cuba merayu kepada desakan perubahan dengan menggunakan slogan "terus mencipta semula".[22] Walaupun begitu, BN mempunyai kelebihan sebagai penyandang dan sokongan daripada UMNO yang dipimpin kerajaan persekutuan Malaysia. Sebaliknya, Pakatan Rakyat (PR), yang kekurangan sumber yang tersedia untuk lawannya, melancarkan temanya "ubah saja", menandakan kempen yang lebih agresif untuk menumbangkan kerajaan negeri yang dikuasai oleh BN.

Sosial media

sunting

Disebabkan penguasaan Barisan Nasional terhadap media arus perdana tradisional, termasuk akhbar, televisyen dan radio, Pakatan Rakyat (PR), yang diketuai oleh Parti Tindakan Demokratik (DAP), beralih kepada kaedah lain untuk mendekati pengundi.[28] Internet memainkan peranan penting dalam kempen PR, dengan membenarkan pengkritik pentadbiran BN menyuarakan pandangan mereka mengenai isu-isu yang sengaja diabaikan oleh media arus perdana.[22] DAP berusaha untuk memanfaatkan kehadiran dalam talian yang berkembang pesat dengan mencalonkan Jeff Ooi, seorang penulis blog, sebagai calonnya untuk Kawasan Parlimen Jelutong di Pulau Pinang.[19]

Disebabkan oleh peningkatan penggunaan telefon bimbit, sistem pesanan ringkas (SMS) juga digunakan untuk menyebarkan maklumat mengenai perhimpunan PR semasa tempoh berkempen.[22] Selain itu, pengundi boleh mendaftarkan nombor telefon mereka di pejabat DAP untuk menerima maklumat kempen melalui SMS.

Perhimpunan

sunting

Kedua-dua gabungan politik mengadakan perhimpunan, yang dikenali sebagai ceramah, di seluruh negeri semasa tempoh berkempen sejurus sebelum hari pengundian. Perhimpunan Pakatan Rakyat (PR), khususnya, menarik kehadiran besar-besaran dan menjana sejumlah besar derma. Sebaliknya, perhimpunan Barisan Nasional (BN) menarik kehadiran yang sangat rendah, sehinggakan ada yang dilaporkan dibatalkan kerana kekurangan penonton.[22]

Pada 1 Mac 2008, satu perhimpunan PR telah diadakan di Kolej Han Chiang di George Town. Antara penceramah utama dalam perhimpunan itu ialah Lim Guan Eng, Karpal Singh, Jeff Ooi dan Anwar Ibrahim.[22][29] Seramai 10,000 orang hadirin perhimpunan itu, yang turut memecahkan rekod kutipan derma tertinggi pada ketika itu; RM38,000 telah dikutip semasa perhimpunan itu.[22][30] Perhimpunan di Kolej Han Chiang telah diatasi hanya beberapa hari kemudian, iaitu pada 6 Mac, lebih 60,000 orang berpusu-pusu di tempat yang sama untuk satu lagi perhimpunan PR, di mana lebih RM133,000 telah dikutip.[22][30][31]

Keputusan

sunting

Kerusi yang dimenangi

  Pakatan Rakyat (72.5%)
  Barisan Nasional (27.5%)

Undi popular

  Pakatan Rakyat (58.90%)
  Barisan Nasional (40.96%)
  BEBAS (0.14%)
Parti politik atau gabunganUndi%Kerusi+/–
Pakatan RakyatParti Keadilan Rakyat175,06732.2519+18
Parti Keadilan Rakyat110,87220.429+9
Parti Islam Se-Malaysia33,8186.2310
Jumlah319,75758.9029+27
Barisan NasionalPertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu93,92317.3011–3
Parti Gerakan Rakyat Malaysia71,25513.130–13
Persatuan Cina Malaysia50,1239.230–9
Kongres India Malaysia7,0381.300–2
Jumlah222,33940.9611–27
Bebas7600.1400
Jumlah542,856100.00400
Undi sah542,85698.39
Undi rosak/kosong8,8871.61
Jumlah undi551,743100.00
Pengundi berdaftar/Keluar mengundi709,32377.78
Sumber: The Star
 
Peta pilihan raya animasi Pulau Pinang, menggambarkan kawasan DUN yang diperolehi oleh Pakatan Rakyat (PR) pada Pilihan Raya 2008.
  BN-kerusi terkawal
  DAP-kerusi terkawal
  PKR-kerusi terkawal
  PAS-kerusi terkawal

Undian pada 8 Mac 2008 telah ditutup pada jam 5.00 petang waktu Malaysia, dan diikuti dengan serta-merta dengan pengiraan undi. Keputusan awal, yang disiarkan dalam talian oleh Malaysiakini, menunjukkan bahawa Pakatan Rakyat (PR) mendahului.[22] Keputusan tidak rasmi terus mengalir sepanjang petang atas kerusi demi kerusi, bermula dengan Pulau Tikus, jatuh kepada PR.[21][32] Menjelang jam 9.00 malam, Suruhanjaya Pilihan Raya Malaysia mengesahkan bahawa Parti Tindakan Demokratik (DAP), sebuah parti komponen PR, memenangi kesemua 19 DUN yang ditandinginya di Pulau Pinang.[33]

Ketua Menteri Pulau Pinang dan pemimpin Barisan Nasional (BN) negeri, Koh Tsu Koon yang akan tersingkir dari jawatan ketua menteri, segera memaklumkan kepada Yang di-Pertua Negeri Pulau Pinang, Abdul Rahman Abbas tentang keputusan pilihan raya dan dengan ikhlas memanggil Pengerusi DAP Pulau Pinang, Chow Kon Yeow untuk memberikan ucapan tahniah pada beliau.[21] Pada 11.45 malam, Koh secara terbuka mengakui kekalahan dalam sidang media yang disiarkan di televisyen.[22][21][33]

Pada 9 Mac jam 12.30 pagi, pemimpin tertinggi PR yang diketuai oleh Lim Guan Eng telah mengadakan sidang media di Hotel Red Rock, George Town. Lim mengucapkan terima kasih kepada rakyat Pulau Pinang kerana "membenarkan parti pembangkang membentuk Kerajaan negeri Pulau Pinang", dan mengumumkan bahawa DAP akan membentuk kerajaan negeri baharu dengan kerjasama Parti Keadilan Rakyat (PKR) dan Parti Islam Se-Malaysia (PAS).[21][34][35]

"DAP ingin menyatakan bahawa kita akan membentuk kerajaan negeri Pulau Pinang seterusnya dengan kerjasama dan gabungan dengan PKR, sebuah kerajaan untuk semua rakyat Malaysia, merangkumi Melayu, Cina, India dan kaum-kaum lain... Kita juga berharap wakil rakyat (ADUN) yang dilantik PAS dapat membantu kerajaan baharu ini." - Lim Guan Eng[34]

Pada sebelah malam, Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN) PR yang dipilih diarahkan untuk berada di dalam rumah kerana bimbang tindakan balas terhadap pelampau BN, dengan telefon bimbit mereka dijauhkan bagi mengelakkan mana-mana Ahli Dewan Undangan Negeri daripada dibeli oleh BN.[22] Penyokong PR juga diberitahu supaya tidak mengadakan sambutan jalanan bagi mengelak sebarang tercetusnya keganasan selepas pilihan raya.[22][35] Ahli politik PR ingin mengelak daripada berulang rusuhan kaum 1969 di Kuala Lumpur, yang berlaku selepas Pilihan Raya Umum tahun itu. Atas sebab yang sama, Lim Kit Siang, seorang ahli politik DAP yang berada di Ipoh pada masa itu, segera menghantar pengawal peribadi ke Lim Guan Eng di Pulau Pinang.[35]

Pilihan raya itu menandakan kali kedua penyandang kerajaan negeri Pulau Pinang diundi keluar daripada kuasa; yang pertama pada tahun 1969.[3] Buat pertama kalinya, parti-parti komponen BN, Parti Gerakan Rakyat Malaysia, Persatuan Cina Malaysia (MCA) dan Kongres India Malaysia (MIC), kehilangan semua kawasan DUN mereka dan tersingkir sama sekali dari kancah politik Pulau Pinang. Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO), parti dominan BN, menjadi satu-satunya parti BN yang kekal di Pulau Pinang, memperoleh 11 kerusi; UMNO dengan itu membentuk pembangkang di dalam negeri. Sementara itu, PR menyapu bersih 29 daripada 40 kerusi yang membentuk Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang, memenangi lebih daripada dua pertiga majoriti dalam badan perundangan.

Kesudahan

sunting

Ketua Menteri Pulau Pinang yang dipilih, Lim Guan Eng, bertemu pendahulunya, Koh Tsu Koon, di Pejabat Ketua Menteri Pulau Pinang di dalam Komtar di George Town pada 9 Mac 2008, menjanjikan peralihan kuasa yang lancar.[36] Lim mengangkat sumpah sebagai Ketua Menteri di hadapan Yang di-Pertua Negeri Pulau Pinang, Abdul Rahman Abbas, di kediaman rasminya, Seri Mutiara, di George Town pada 10.05 pagi pada 11 Mac.[3]

Tugas pertama Ketua Menteri Lim di pejabat ialah mengetepikan semua saman dan tiket parkir yang dikeluarkan oleh Majlis Perbandaran Pulau Pinang dan Majlis Perbandaran Seberang Perai sebelum Mac 2008.[19] Beliau juga mula memulakan dasar CAT (Kecekapan, Akauntabiliti dan Ketelusan) dalam Kerajaan negeri Pulau Pinang; dalam langkah yang tidak pernah berlaku sebelum ini, Ketua Menteri Lim sendiri menjawab soalan yang dikemukakan kepadanya dalam talian dan melalui sidang akhbar.[19][37] Dasar CAT memerlukan penggunaan sistem tender untuk kontrak dan projek kerajaan negeri, untuk mengelakkan rasuah dan untuk menggalakkan ketelusan.[37][38] Perbelanjaan mewah yang dibuat oleh kerajaan negeri terdahulu juga dikurangkan.[37]

Di samping itu, salah satu inisiatif utama kerajaan negeri Pulau Pinang yang diterajui PR adalah untuk memansuhkan Dasar Ekonomi Baru yang kontroversi, yang telah dilaksanakan di seluruh Malaysia oleh Barisan Nasional sejak 1971.[19][39] Keputusan itu yang bertujuan untuk memfokuskan semula usaha kerajaan negeri ke arah membasmi kemiskinan tanpa mengira kaum, dipersetujui Parti Keadilan Rakyat (PKR), dengan ketua parti itu, Anwar Ibrahim, berikrar untuk "menghentikan amalan pemberian tender, projek dan penswastaan ​​ini kepada syarikat dan kroni yang berkaitan keluarga hanya di negeri tempat kami bertanggungjawab".[39] Pelampau BN, khususnya dari Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO), kemudiannya mengadakan protes di luar Komtar pada 14 Mac.[40][41]

Berikutan perubahan drastik dalam landskap politik Malaysia, Lee Kuan Yew, Perdana Menteri pertama Singapura, melawat Pulau Pinang dan bertemu Ketua Menteri Lim pada 13 Jun 2009.[42] Semasa lawatan itu, Lee mengulas mengenai infrastruktur Pulau Pinang yang tidak diselenggara dengan baik pada masa itu dan berpendapat bahawa satu penggal adalah tidak mencukupi untuk Ketua Menteri Lim melaksanakan perubahan yang perlu di Pulau Pinang.[43]

Lihat juga

sunting

Rujukan

sunting
  1. ^ a b "Parliament dissolved, elections on (2nd update) - Nation | The Star Online". www.thestar.com.my. Dicapai pada 2018-04-29.
  2. ^ "The joy of being proven wrong | The Malaysian Insight". www.themalaysianinsight.com (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2018-04-29.
  3. ^ a b c "Guan Eng sworn in as Penang CM". www.thesundaily.my (dalam bahasa Inggeris). Diarkibkan daripada yang asal pada 1 Mei 2018. Dicapai pada 2018-04-29.
  4. ^ "Constitution of the State of Penang" (PDF). Penang State Legislative Assembly.
  5. ^ "GE13: Just when will nomination and polling be? - Community | The Star Online". www.thestar.com.my. Dicapai pada 2018-04-29.
  6. ^ "Guan Eng to lead DAP charge in Penang". www.thesundaily.my (dalam bahasa Inggeris). Diarkibkan daripada yang asal pada 1 Mei 2018. Dicapai pada 2018-04-29.
  7. ^ a b Ooi, Kee Beng (2010). Pilot Studies for a New Penang. Singapura: Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 9789814279697.
  8. ^ a b c "Tsunami impact in Penang, Malaysia: Our island, our world". aliran.com. Dicapai pada 2017-12-06.
  9. ^ a b "Akta Warisan akan diperkenal". Utusan Online. Diarkibkan daripada yang asal pada 12 Jun 2018. Dicapai pada 2017-12-06.
  10. ^ a b Jenkins, Gwynn (2008). Contested Space: Cultural Heritage and Identity Reconstructions : Conservation Strategies Within a Developing Asian City. LIT Verlag Münster. ISBN 9783825813666.
  11. ^ a b Daniel Goh, P. S. (2014). "Between History and Heritage: Post-Colonialism, Globalisation, and the Remaking of Malacca, Penang and Singapore" (PDF). Trans-Regional and -National Studies of Southeast Asia. 2.
  12. ^ "Asia Times: Wreckers ball rips heart out of city: Car Rentals at www.The-Car-Reservations-Desk.com". Diarkibkan daripada yang asal pada 12 April 2001. Dicapai pada 13 September 2014.CS1 maint: unfit URL (link)
  13. ^ Sue-Ching Jou, Hsin-Huang Michael Hsiao, Natacha Aveline-Dubach (2014). Globalization and New Intra-Urban Dynamics in Asian Cities. Taipei: Universiti Kebangsaan Taiwan. ISBN 9789863500216.
  14. ^ Lilian Chan (22 Januari 2015). "Garbage dump to shining city". Buletin Mutiara. George Town.
  15. ^ Ng, Su-Ann (7 November 2004). "Penang losing its tourism lustre". The Star.
  16. ^ Habibu, Sira (7 Disember 2004). "CM: Work hard to bring lustre back to Penang". The Star.
  17. ^ "Penang - who should stop the rot?". Malaysiakini (dalam bahasa Inggeris). 16 December 2004. Dicapai pada 2017-12-06.
  18. ^ Wong, Chun Wai (12 Disember 2004). "Act fast to boost island's sagging image". Wong Chun Wai (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2017-12-06.
  19. ^ a b c d e f g h Lee, Hock Guan (2012). Malaysian Chinese: Recent Developments and Prospects. Singapura: ISEAS–Yusof Ishak Institute. ISBN 9789814345088.
  20. ^ "BN faces uphill battle in Penang". Free Malaysia Today (dalam bahasa Inggeris). 2011-06-12. Dicapai pada 2018-04-29.
  21. ^ a b c d e "8 March 2008: The winds of change - Liew Chin Tong". Liew Chin Tong (dalam bahasa Inggeris). 2018-03-08. Dicapai pada 2018-04-29.
  22. ^ a b c d e f g h i j k l m n Saravanamuttu Jayaratnam, Lee Hock Guan, Ooi Kee Beng (2008). March 8: Eclipsing May 13. Singapura: Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 9789812308962.
  23. ^ "CM: Penang striving to reduce MPSP's budget deficit - Nation | The Star Online". www.thestar.com.my. Dicapai pada 2018-04-30.
  24. ^ "Balanced budget for MPPP by 2009". www.thesundaily.my (dalam bahasa Inggeris). Diarkibkan daripada yang asal pada 1 Mei 2018. Dicapai pada 2018-04-30.
  25. ^ "Penang govt lends a hand to cash-strapped MPSP". The Edge Markets. 2010-01-28. Dicapai pada 2018-04-30.
  26. ^ Goh, Ban Lee (Jun 2010). "Butterworth remains the Ugly Duckling". Penang Monthly. Diarkibkan daripada yang asal pada 26 Februari 2021. Dicapai pada 1 Mei 2018.
  27. ^ Goh, Beng-Lan (2002). Modern Dreams: An Inquiry Into Power, Cultural Production, and the Cityscape in Contemporary Urban Penang, Malaysia. SEAP Publications. ISBN 9780877277309.
  28. ^ Gomez, James. "Malaysia's 13th General Election: Social Media and its Political Impact" (PDF). Cite journal requires |journal= (bantuan)
  29. ^ "Anwar, Guan Eng join hands to rock Penang - anilnetto.com". anilnetto.com (dalam bahasa Inggeris). 2008-03-01. Dicapai pada 2018-05-01.
  30. ^ a b "Top DAP Election Ceramah Donations". Lim Kit Siang (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2018-05-01.
  31. ^ "Massive 60,000-strong rally in Penang raises Opposition hopes - anilnetto.com". anilnetto.com (dalam bahasa Inggeris). 2008-03-06. Dicapai pada 2018-05-01.
  32. ^ "The swing that caught everyone by surprise - Nation | The Star Online". www.thestar.com.my. Dicapai pada 2018-05-01.
  33. ^ a b "Barisan reels from worst-ever election performance - Nation | The Star Online". www.thestar.com.my. Dicapai pada 2018-05-01.
  34. ^ a b KiniTV (2008-03-09), Confirmed: Guan Eng is the new Penang CM, dicapai pada 2018-05-01
  35. ^ a b c The People's Chief Minister Lim Guan Eng. Kuala Lumpur: Democratic Action Party. 2016. ISBN 9789839820614.
  36. ^ "Guan Eng to be Penang CM - Nation | The Star Online". www.thestar.com.my. Dicapai pada 2018-05-01.
  37. ^ a b c "Guan Eng takes your questions - Nation | The Star Online". www.thestar.com.my. Dicapai pada 2018-05-01.
  38. ^ "Guan Eng: Open tenders key to Penang's efficiency". The Edge Markets. 2011-12-12. Dicapai pada 2018-05-01.
  39. ^ a b Koswanage, Niluksi. "Malaysia opposition takes aim at affirmative action". U.S. (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2018-05-01.
  40. ^ "1,000 join pro-NEP protest in Penang - anilnetto.com". anilnetto.com (dalam bahasa Inggeris). 2008-03-14. Dicapai pada 2018-05-01.
  41. ^ "Affirmative action in Malaysia". www.aljazeera.com. Dicapai pada 2018-05-01.
  42. ^ "Lee Kuan Yew's visit a trip down memory lane". South China Morning Post (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2018-04-30.
  43. ^ "More than nostalgia behind Kuan Yew's visit". www.thesundaily.my (dalam bahasa Inggeris). Diarkibkan daripada yang asal pada 1 Mei 2018. Dicapai pada 2018-04-30.

Templat:Pilihan raya di Malaysia

Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Pilihan_raya_negeri_Pulau_Pinang_2008&oldid=6481290"