Bulan Zuhal

Planet Zuhal mempunyai 62 satelit semula jadi yang telah dikenal pasti.

Cecincin Zuhal dan satelit-satelitnya. ESA

Pengenalan

Zuhal mempunyai 62 buah bulan dengan orbit yang disahkan. Bagaimanapun, bilangan bulan yang tepat tidak boleh diberikan kerana tidak terdapat garis pembahagian yang objektif antara serpihan-serpihan tanpa nama yang membentuk sistem cecincin atau gelang Zuhal dan objek-objek lebih besar yang telah dinamakan sebagai bulan.

Sebelum Zaman Angkasa Lepas, 9 buah bulan diketahui mengelilingi Zuhal.
Pada tahun 1980, penerokaan-penerokaan angkasa lepas Voyager menemui lagi 9 buah bulan di pedalaman sistem Zuhal.
Tinjauan yang bermula pada lewat 2000 menemui 12 buah bulan yang baru mengelilingi Zuhal pada jarak yang jauh dalam orbit-orbit yang menunjukkan bahawa objek-objek ini merupakan serpihan daripada jasad-jasad lebih besar yang ditangkap oleh tarikan kegravitian Zuhal (Nature jilid. 412, hlm. 163-166).
Misi Cassini yang tiba di Zubal pada musim panas 2004 menemui tiga buah bulan kecil di pedalaman sistem Zuhal. Selain itu, kewujudan tiga lagi bulan di Gelang F telah disyaki, dengan duanya masih belum disahkan. Ini menaikkan bilangan bulan yang disyaki menjadi 37.
Pada 16 November 2004, ahli-ahli sains Cassini mengumumkan bahawa struktur gelang-gelang Zuhal menunjukkan kewujudan lebih banyak buah bulan yang mengelilingi di dalam gelang-gelang, tetapi hanya satu, iaitu Daphnis, telah disahkan dengan penglihatan setakat ini (pengesahannya diumumkan pada Mei 6, 2005).[1].
Pada Mei 3, 2005, ahli-ahli astronomi yang menggunakan Balai Cerap Mauna Kea mengumumkan penemuan lagi 12 buah bulan luaran yang kecil. [2][3].

Themis, satelit palsu yang "ditemui" pada tahun 1905, tidak wujud.

Jadual bulan yang diketahui

Bulan-bulan Zuhal yang disenaraikan di sini dengan tempoh orbit, daripada terpendek hingga terpanjang. Bulan-bulan cukup berjisim untuk permukaan mereka untuk mempunyai runtuhan kepada sferoid telah ditandakan dengan ungu muda. Titan, yang mempunyai saiz seperti planet, mempunyai tandaan gelap. Bulan-bulan yang tidak seragam ditandakan dalam warna kelabu.

Nama (bulan sferoid dalam huruf tebal) (Petunjuk sebutan)	Diameter (km)	Jejari orbit minimum (purata) (km)	Tempoh Orbit (h)	Kedudukan	Dijumpai
XVIII	Pan	pan'	30 (35 × 35 × 23)⁽⁹⁾	133,583	0.576⁽¹⁾	di dalam Bahagian Encke	1990
XXXV	Daphnis	daf'-nəs	~7	136,505⁽⁸⁾	0.59537⁽¹⁾	di dalam Jurang Keeler	2005
XV	Atlas	at'-ləs	31 (46 × 38 × 19)⁽⁹⁾	137,670	0.603⁽¹⁾	Gembala-gembala Gelang A luaran	1980
XVI	Prometheus	prə-mee'-thee-əs	86 (119 × 87 × 61)⁽⁹⁾	139,350	0.614⁽¹⁾	Gembala-gembala Gelang F dalaman	1980
	S/2004 S 6⁽²⁾		~5	140,000	0.61		2004
	S/2004 S 4⁽²⁾		~5	140,100	0.619⁽¹⁾		2004
	S/2004 S 3⁽²⁾		~5	140,580	0.62095	Gembala-gembala Gelang F luaran	2004
XVII	Pandora	pan-dor'-ə	80 (103 × 79 × 64)⁽⁹⁾	141,520 ⁽³⁾	0.6285⁽⁷⁾	Gembala-gembala Gelang F luaran	1980
XI	Epimetheus	ep'-ə-mee'-thee-əs	113 (135 × 108 × 105)⁽⁹⁾	151,422⁽⁷⁾	0.6956⁽¹⁾	Orbital bersama	1980
X	Janus	jay'-nəs	179 (193 × 173 × 137)⁽⁹⁾	151,472⁽⁷⁾	0.6960⁽¹⁾	Orbital bersama	1966
I	Mimas	mye'-məs	397 (415 × 394 × 381)⁽¹⁰⁾	185,404⁽³⁾	0.942422⁽⁴⁾		1789
XXXII	Methone	mə-thoe'-nee	3	194,000	1.01⁽¹⁾		2004
XXXIII	Pallene	pə-lee'-nee	4	211,000	1.14⁽¹⁾		2004
II	Enceladus	en-sel'-ə-dəs	504 (513 × 503 × 497)⁽¹⁰⁾	237,950⁽³⁾	1.370218⁽⁴⁾	Di dalam bahagian tebal gelang E	1789
XIII	Telesto	tə-les'-toe	24 (29 × 22 × 20)⁽⁹⁾	294,619⁽³⁾	1.887802⁽⁴⁾	Trojan Tethys yang di hadapan	1980
III	Tethys	tee'-thəs	1066 (1081 × 1062 × 1055)⁽¹⁰⁾				1684
XIV	Calypso	kə-lip'-soe	21 (30 × 23 × 14)⁽⁹⁾			Trojan Tethys yang di belakang	1980
XII	Helene	hel'-ə-nee	33 (36 × 32 × 30)	377,396⁽³⁾	2.736915⁽⁴⁾	Trojan Dione yang di hadapan	1980
IV	Dione	dye-oe'-nee	1123 (1128 × 1122 × 1121)⁽¹⁰⁾				1684
XXXIV	Polydeuces	pol'-ee-dew'-seez	13			Trojan Dione yang di belakang	2004
V	Rhea	ree'-ə	1529 (1535 × 1525 × 1526)⁽¹⁰⁾	527,108⁽⁵⁾	4.518212⁽⁵⁾		1672
VI	Titan	tye'-tən	5151	1,221,930⁽³⁾	15.94542		1655
VII	Hyperion	hye-peer'-ee-ən	292 (360 × 280 × 225)	1,481,010⁽³⁾	21.27661		1848
VIII	Iapetus	eye-ap'-ə-təs	1472 (1494 × 1498 × 1425)⁽¹⁰⁾	3,560,820	79.3215⁽¹⁾		1671
XXIV	Kiviuq	kee'-vee-oek	~16	11,333,200⁽⁵⁾	450.444⁽⁵⁾	Kumpulan Inuit	2000
XXII	Ijiraq	ee'-yə-raak	~12	11,372,000⁽⁵⁾	452.760⁽⁵⁾	Kumpulan Inuit	2000
IX	Phoebe	fee'-bee	220 (230 × 220 × 210)	12,944,300	-549.834^(1,6)	Kumpulan Norse	1899
XX	Paaliaq	paw'-lee-aak	~22	14,923,800⁽⁵⁾	680.667⁽⁵⁾	Kumpulan Inuit	2000
XXVII	Skathi	skaadh'-ee	~8	15,576,200⁽⁵⁾	-725.784^(4,6)	Kumpulan Norse (Skathi)	2000
XXVI	Albiorix	al'-bee-or'-əks	~32	16,401,600⁽⁵⁾	784.226⁽⁵⁾	Kumpulan Gallic	2000
	S/2004 S 11	-	~6	16,898,400⁽⁵⁾	820.130⁽⁵⁾	Kumpuloan Inuit	2004
XXVIII	Erriapo	err'-ee-ap'-oe	~10	17,408,700⁽⁵⁾	857.556⁽⁵⁾	Kumpulan Gallic	2000
XXIX	Siarnaq	see'-ar-naak	~40	17,905,700⁽⁵⁾	894.542⁽⁵⁾	Kumpulan Inuit	2000
	S/2004 S 13	-	~6	18,056,300⁽⁵⁾	-905.848^(4,6)	Kumpulan Norse	2004
XXI	Tarvos	tar'-vəs	~15	18,160,200⁽⁵⁾	913.685⁽⁵⁾	Kumpulan Gallic	2000
XXV	Mundilfari	moon'-dəl-fair'-ee	~7	18,360,100⁽⁵⁾	-928.806^(4,6)	Kumpulan Norse	2000
	S/2004 S 17	-	~4	19,099,200⁽⁵⁾	-985.453^(4,6)		2004
XXXI	Narvi	nar'-vee	~7	19,370,700⁽⁵⁾	-1006.541^(4,6)		2003
	S/2004 S 15	-	~6	19,372,200⁽⁵⁾	-1006.659^(4,6)	Kumpulan Norse (Skathi)	2004
	S/2004 S 10	-	~6	19,618,400⁽⁵⁾	-1025.908^(4,6)	Kumpulan Norse	2004
XXIII	Suttungr	soot'-oong-ər	~7	19,666,700⁽⁵⁾	-1029.703^(4,6)	Kumpulan Norse	2000
	S/2004 S 12	-	~5	19,905,900⁽⁵⁾	-1048.541^(4,6)	Kumpulan Norse	2004
	S/2004 S 18	-	~7	19,958,700⁽⁵⁾	-1052.722^(4,6)	Kumpulan Norse (Skathi)	2004
	S/2004 S 9	-	~5	20,290,800⁽⁵⁾	-1079.099^(4,6)	Kumpulan Norse (Skathi)	2004
	S/2004 S 14	-	~6	20,303,300⁽⁵⁾	-1080.099^(4,6)	Kumpulan Norse	2004
	S/2004 S 7	-	~6	20,576,700⁽⁵⁾	-1101.989^(4,6)		2004
XXX	Thrymr	thrim'-ər	~7	20,810,300⁽⁵⁾	-1120.809^(4,6)		2000
	S/2004 S 16	-	~4	22,610,700⁽⁵⁾	-1269.362^(4,6)		2004
XIX	Ymir	ee'-mər	~18	23,174,600⁽⁵⁾	-1317.137^(4,6)		2000
	S/2004 S 8	-	~6	23,608,900⁽⁵⁾	-1354.342^(4,6)		2004

⁽¹⁾ Dikira dari paksi separa major dengan menggunakan nilai µ Perkhidmatan Efemeris Satelit Semula Jadi IAU-MPC
⁽²⁾ Tidaklah jelas adakah kesemua ini merupakan satelit benar atau hanya merupakan gumpal-gumpal di dalam Gelang F
⁽³⁾ Dikira daripada tempoh dengan menggunakan nilai µ Perkhidmatan Efemeris Satelit Semula Jadi IAU-MPC
⁽⁴⁾ Sumber: NASA Diarkibkan 2005-03-09 di Wayback Machine
⁽⁵⁾ Sumber: Perkhidmatan Efemeris Satelit Semula Jadi IAU-MPC
⁽⁶⁾ Tempoh-tempoh orbit negatif menunjukkan orbit songsang di sekeliling Zuhal (berlawanan dengan putaran planet)
⁽⁷⁾ Sumber: NASA/JPL Diarkibkan 2010-06-01 di Wayback Machine
⁽⁸⁾ Sumber: [4]
⁽⁹⁾ Sumber: Porco et al. 2006
⁽¹⁰⁾ Sumber: Thomas et al. 2006

Pengumpulan bulan

Sistem Zuhal (montaj fotografi)

Walaupun sempadan-sempadannya agak bernebula, bulan-bulan Zuhal boleh dibahagikan kepada lapan kumpulan.

Gembala gelang

Satelit-satelit gembala ialah bulan-bulan yang berkeliling di dalam atau tidak jauh daripada sistem gelang sesuatu planet. Satelit-satelit itu memberikan kesan gelang-gelang dengan tepi yang jelas, dan mencipta sela-sela antara gelang-gelang itu. Bulan-bulan gembala Zuhal ialah Pan, Daphnis, Atlas, Prometheus, Pandora, S/2004 S 3, selain daripada bulan-bulan S/2004 S 4 dan S/2004 S 6 yang belum disahkan.

Orbital bersama

Janus dan Epimetheus ialah bulan-bulan orbit bersama. Saiz kedua-dua bulan ini adalah lebih kurang sama. Kedua-dua bulan ini mempunyai orbit dengan diameter yang hanya beberapa kilometer perbezaannya dan oleh itu, akan berlanggar kalau bulan-bulan itu mencuba berpapasan satu sama lain. Bagaimanapun sebaliknya, interaksi kegravitian menyebabkan bulan-bulan ini bertukar orbit satu sama lain setiap empat tahun. Sila lihat rencana Epimetheus untuk penjelasan yang lebih terperinci.

Bulan-bulan besar dalaman

Bulan-bulan besar yang paling jauh ke dalam berkeliling di dalam Gelang E yang halus, dan terdiri daripada Mimas, Enceladus, Tethys dan Dione.

Dua buah bulan yang baru ditemui juga berkeliling di dalam kumpulan ini: Methone dan Pallene; serupa juga dengan bulan-bulan orbital bersama yang membentuk kumpulan tersendiri (sila lihat di bawah).

Bulan-bulan Trojan

Bulan-bulan Trojan merupakan lagi satu jenis orbital bersama. Serupa dengan orbital-orbital bersama yang lain, bulan-bulan Trojan merupakan ciri yang unik bagi sistem Zuhal dan berkeliling pada jarak dari Zuhal yang tepat sama dengan bulan yang lain, tetapi pada jarak dari bulan lain yang memastikan bahawa kedua-dua bulan itu tidak akan berlanggar. Tethys mempunyai dua orbital bersama yang amat kecil, iaitu Telesto serta Calypso, dan Dione juga mempunyai dua orbital, iaitu Helene serta Polydeuces. Keempat-empat bulan ini berkeliling di titik-titik Lagrange bulan-bulan yang lebih besar, dengan setiap bulan pada satu titik.

Bulan-bulan luaran besar

Bulan-bulan Zuhal yang terbesar semua berkeliling di luar Gelang E dan oleh itu, boleh dianggap sebagai satu kumpulan tersendiri. Bulan-bulan tersebut ialah Rhea, Hyperion (yang agak kecil dan amat tidak sekata), Titan dan Iapetus.

Kumpulan Inuit

Kumpulan Inuit merupakan lima buah bulan luaran yang cukup serupa kecondongan orbit dan jaraknya dari Zuhal. Oleh itu, bulan-bulan tersebut boleh dianggap sebagai satu kumpulan. Bulan-bulan ini ialah Kiviuq, Ijiraq, Paaliaq, Siarnaq, dan S/2004 S 11.

Kumpulan Norse

Kumpulan Norse merupakan 18 buah bulan luaran yang cukup serupa kecondongan orbit dan jaraknya dari Zuhal. Bulan-bulan ini ialah Phoebe, Skathi, Narvi, Mundilfari, Suttungr, Thrymr, Ymir, S/2004 S 7 hingga S/2004 S 10, dan S/2004 S 12 hingga S/2004 S 18. Kesemua bulan ini mengelilingi Zuhal pada arah songsang.

Kumpulan Gallic

Kumpulan Gallic merupakan tiga buah bulan luaran yang cukup serupa kecondongan orbit dan jaraknya dari Zuhal. Bulan-bulan ini ialah Albiorix, Erriapo, dan Tarvos.

Nota kaki penamaan

Sesetengah asteroid berkongsi nama yang sama dengan bulan-bulan Zuhal: 55 Pandora, 106 Dione, 577 Rhea, 1809 Prometheus, 1810 Epimetheus, 4450 Pan.

Lihat juga

Rujukan

Halaman Fakta Satelit Zuhal – NSSDC