Sedomon Gunsanad Kina
Sedomon Gunsanad Kina MBE (1894-1966) ialah seorang ketua anak negeri di Keningau, Borneo Utara, yang kemudiannya menjadi ahli politik di Malaysia. Beliau merupakan anak kepada Gunsanad Kina dan abang kepada G.S. Sundang.
Datuk Seri Panglima O.K.K. Sedomon Gunsanad Kina S.P.D.K., J.M.N., M.B.E. | |
|---|---|
| Kelahiran | 1894 |
| Meninggal dunia | 8 Mac 1966 (berumur 71–72) |
| Bapa | Gunsanad Kina |
Latar belakang sunting
Sedomon diberi gelaran Orang Kaya-kaya (O.K.K) selepas kematian bapanya, yang merupakan Ketua Dalam Negeri Tertinggi sebelumnya dan O.K.K bagi Borneo Utara. Sedomon berkhidmat sebagai O.K.K dari tahun 1936 sehinggalah kematiannya pada tahun 1966.
Sedomon memperoleh pengalaman dalam pentadbiran di Bingkor semasa bekerja di bawah Douglas J. Jardine, gabenor Syarikat Berpiagam Borneo Utara British (BNBCC).[1]
Pada tahun 1936, O.K.K Sedomon mengetuai perikatan kampung-kampung di Bingkor dan mempunyai kuasa untuk mentadbir Pusat Pentadbiran Pribumi (Pusat Pentadbiran Pribumi) di Bingkor.[1] Sebagai ketua anak negeri, Sedomon menyelesaikan pertikaian di kalangan penduduk kampung di Keningau secara baik mengikut undang-undang adat anak negeri.
Batu sumpah Keningau untuk penerimaan masyarakat sunting
Inskripsi di Batu Sumpah Keningau yang memperincikan idea Sedomon.[2]
Memastikan perayaan Kaamatan sebagai hari raya penyatuan sunting
Sebagai Ketua Dalam Negeri, Sedomon mempunyai kapasiti dan telah meminta pihak British untuk mengisytiharkan perayaan tiga hari, yang kemudiannya dikenali sebagai Kaamatan. Walaupun berbangsa Dusun, Sedomon berhasrat agar Kaamatan menjadi hari untuk semua anak jati Sabah.[3] Bagaimanapun, British hanya bersetuju apabila Donald Stephens turut membuat permintaan itu.
Peranan dalam pembentukan Malaysia - Perjanjian 20 Perkara sunting
Bersama adiknya, Sedomon telah memainkan peranan penting dalam membentuk dan mengekalkan pergerakan Borneo Utara menentang pembentukan Malaysia. Adik-beradik tersebut telah mengasaskan Parti Pasok Momogun Bersatu (UPMP), sebuah parti serpihan daripada Pertubuhan Kebangsaan Kadazan Bersatu (UNKO) untuk membantah pilihan parti itu menyokong pembentukan Malaysia. Salah satu perkara yang menjadi pertikaian ialah pengelompokan dua suku kaum Dusun dan Murut yang berbeza ke dalam satu label 'Kadazan'. Parti itu didaftarkan pada Januari 1962, tetapi walaupun merupakan sebuah parti berbilang kaum dengan wakil yang pelbagai, pengaruh UPMP kelihatan terhad di beberapa lokasi seperti di Keningau, Tenom, Membakut dan Kinabatangan.[1]
Walaupun mengambil pendirian anti-pembentukan, terdapat sangat sedikit tentangan yang ditujukan kepada pentadbir kolonial British atau kerajaan Malaya. Walaupun ada yang menafsirkan pembentukan UPMP hanya sebagai cabaran langsung kepada UNKO yang bersaing untuk mendapatkan pengaruh, UPMP mengekalkan kedudukan anti-Malaysia sepanjang siasatan Suruhanjaya Cobbold dari Januari hingga April 1962,[1] dan penyerahan perjanjian 20 perkara kepada Jawatankuasa Lansdowne pada Ogos 1962 memasukkan idea-idea Sedomon tentang kebebasan beragama, imigrasi dan isu-isu yang berkaitan dengan tanah, hutan dan kerajaan tempatan.[4] Sedomon turut menyampaikan ideanya kepada Tun Abdul Razak semasa pertemuan di rumah agam Rumah Besar. Tun Razak cepat mempertimbangkan kepraktisan permintaan Sedomon apabila beliau mengakui bahawa “Jika begitu, orang dari Semenanjung akan memerlukan pasport untuk memasuki Sabah”.[5]
Penentangan UPMP juga mula lemah dengan perbezaan dalaman dan pengaruh yang semakin berkurangan, terutamanya apabila hanya 200 ahli parti menghadiri konvensyen parti pada September 1962 di Jesselton. Penyerahan petisyen pada 9 September 1962 kepada Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu untuk menentang pembentukan Malaysia telah dilakukan oleh GS Sundang bersama Ong Kee Hui untuk Sarawak dan AM Azahari untuk Brunei, walaupun ini tidak memberi kesan dan kemudiannya ditarik balik oleh Sundang pada 27 tahun. Oktober 1962.[1]
Pada November 1962, delegasi Borneo Utara telah dibawa dalam perjalanan selama dua minggu ke seluruh Tanah Melayu, yang pada awalnya Sedomon berkata adalah penting untuk mereka memahami konsep Malaysia, kerana ramai ahli parti tidak faham dan "kami masih belum membuat keputusan mengenai Malaysia".[6] Beliau dapat melawat rancangan pembangunan luar bandar di semenanjung, yang sangat mengagumkan beliau.[7]
Anugerah sunting
Anugerah Kehormatan Malaysia sunting
Pada tahun 2016, Sedomon telah dianugerahkan anugerah tertinggi Sabah secara anumerta, Seri Panglima Darjah Kinabalu (SPDK), yang membawa gelaran “Datuk Seri Panglima”.
Sabah :
Grand Commander of the Order of Kinabalu (SPDK) – Datuk Seri Panglima (2016)[8][9]
Penghormatan asing sunting
Sedomon telah diiktiraf atas pencapaian dan sumbangannya di Borneo Utara British dan dianugerahkan MBE oleh Ratu Elizabeth II pada 9 Jun 1961.
United Kingdom :
Member of the Most Excellent Order of the British Empire (MBE) – (1961)
_Ribbon.svg){kind=small}
Bibliografi sunting
- OKK Sedomon bin OKK Gunsanad dan rumah besarnya . (1997). Sabah.
- Leong, C., & Sullivan, A. (1981). Sejarah Peringatan Sabah 1881-1981 . Kuala Lumpur.
- Leong, C. (1982). Sabah, 100 tahun pertama . Kuala Lumpur: Percetakan Nan Yang Muda.
Rujukan sunting
- ^ a b c d e Ginsari, S.; Fernando, J.M. (2015). "Perkembangan Gerakan Anti-Malaysia oleh Adik-beradik Gunsanad di Borneo Utara, 1961-1963". SARJANA. 30 (1): 55–69. Dicapai pada 14 September 2021.
- ^ Stephanie Lee (20 March 2021). "Man behind Keningau Oath Stone, Richard Lind, passes away". The Star. Dicapai pada 14 September 2021.
- ^ Ueda, Toru. Creating ‘Malaysians’: A Case Study of an Urban kampung in Kota Kinabalu, Sabah, Malaysia. Amsterdam University Press. Dicapai pada 13 September 2021.
- ^ "Clan marks Sedomon's 50th anniversary". Daily Express. 8 March 2016. Dicapai pada 14 September 2021.
- ^ Radius, Mohd Jefri (17 June 2012). "Sedomon brainchild behind Kaamatan and 3 of the 20 Points". Daily Express. Dicapai pada 14 September 2021.
- ^ "TEAM FROM N. BORNEO ARRIVES TO DECIDE ON MALAYSIA". The Straits Times. NewspaperSG. 8 November 1962. m/s. 5. Dicapai pada 14 September 2021.
- ^ "DELEGATION LEAVES FOR HOME". The Straits Times. NewspaperSG. 20 November 1962. m/s. 9. Dicapai pada 14 September 2021.
- ^ "Semakan Penerima Darjah Kebesaran, Bintang dan Pingat". Bahagian Istiadat dan Urusetia Persidangan Antarabangsa. Prime Minister's Department (Malaysia).
- ^ "JAMES, HASSAN MADE DATUK; SPDK POSTHUMOUSLY FOR GUNSANAD". Borneo Today. Dicapai pada 14 September 2021.