Split
Split (sebutan Croatia: [splît] (
dengar)) adalah bandar raya kedua terbesar di Croatia dan kota terbesar di wilayah Dalmatia dalam negara tersebut. Bandar ini terletak di pantai timur Laut Adriatik tersebar di semenanjung tengah dan sekitarnya. Ia juga merupakan pusat pengangkutan antara wilayah dan destinasi pelancongan yang popular, menghubungkan antara pulau-pulau Adriatik dengan semenanjung Apenina.
Split | |
|---|---|
Kota | |
| Grad Split Kota Split | |
 Pemandangan dari arah utara menampakkan Istana Diocletianus. | |
| Nama panggilan: Velo misto (Croatia: [The] big town) | |
| Lagu: Marjane, Marjane | |
.svg)  Split (Bumi) | |
| Koordinat: 43°30′36″N 16°27′00″E / 43.51000°N 16.45000°EKoordinat: 43°30′36″N 16°27′00″E / 43.51000°N 16.45000°E | |
| Country |  Croatia |
| County |  Split-Dalmatia |
| Founded | 3rd or 2nd century BC |
| Diocletian's Palace built | AD 305 |
| Diocletian's Palace settled | AD 639 |
| Pentadbiran | |
| • Jenis | Mayor-Council |
| • Mayor | Ivica Puljak (Pametno) |
| • City Council | 35 members |
| Keluasan | |
| • Kota | 79.38 km2 (30.65 batu persegi) |
| • City proper | 22.12 km2 (8.54 batu persegi) |
| Aras | 0 m (0 ft) |
| Penduduk | |
| • Kota | 178,102 |
| • Kepadatan | 2,244/km2 (5,810/batu persegi) |
| • Bandar | 240,298 |
| • Metro | 346,314 |
| • City proper | 167,121 |
| • Kepadatan City proper | 7,499/km2 (19,420/batu persegi) |
| Zon waktu | UTC+1 (CET) |
| • Musim panas (DST) | UTC+2 (CEST) |
| Postal code | HR-21 000 |
| Area code | +385 21 |
| Pendaftaran kenderaan | ST |
| Patron saint | Saint Domnius |
| Laman sesawang | www |
| Split | |
| Nama asli | Split |
| Nama rasmi | Historical Complex of Split with the Palace of Diocletian |
 | |
sunting · sunting di Wikidata | |
Penamaan sunting
Petempatan awal kota ini diberi nama Aspálathos (Aσπάλαθος) atau Spálathos (Σπάλαθος) sempena sejenis bunga spesies Calicotome spinosa, ασπάλαθος. Nama ini dilatinkan menjadi Spalatum atau Aspalatum pada zaman Rom Purba lama-kelamaan diromawikan sebutannya menjadi Spalatro (dalam bahasa Dalmatia) atau Spalato (dalam bahasa Itali). Nama Spalato pada awalnya digunakan secara umum dan antarabangsa pada zaman moden awal, namun ia terganti dengan nama sepadan dalam bahasa Croatia pada abad ke-19 sehinggakan dirasmikan oleh Kerajaan Yugoslavia selepas Perang Dunia Pertama.
Sejarah sunting
Zaman Purba sunting
Maharaja Diocletianus membina suatu istana kubu tersergam di pesisiran Spalatum menghadap laut pada 293 M.[5][6]
Zaman Bizantin sunting
Pergelutan kuasa antara kerajaan Napoli dengan Maharaja Sigismund menyebabkan akhirnya Raja Ladislao menyerahkan hak milik ke atas seluruh Dalmatia kepada Republik Venezia dengan bayaran sebanyak 100,000 ducat. Republik ini mengambil alih kota ini pada 1420;[7] kedudukan autonomi kota diturunkan di mana kuasa diberikan kepada "pembesar kapitan" dilantik terus dari Venezia.[8]
Split diserahkan pemilikan ia kepada monarki Habsburg melalui pemeteraian Perjanjian Campo Formio pada 1797.[9]
Zaman Habsburg sunting
Split diserahkan kepada Kerajaan Napoleon Itali berikutan Pertempuran Austerlitz.[10] Ia kemudian diterapkan dalam Empayar Perancis Pertama sebagai sebahagian daripada Provinsi Illyria; pada ketika ini banyak pembangunan diusahakan kepada kota ini melibatkan pembinaan jalan baru serta pengubahsuaian benteng.[11][12]
Zaman Yugoslavia sunting
Geografi sunting
Split terletak di suatu semenanjung antara teluk Kaštela dan Selat Split. Kawasan sekitar kota ini terpisah dari tanah besar oleh rabung-rabung Kozjak (779 meter (2,556 ka)) dan Mosor (1,339 meter (4,393 ka)).
Iklim dan suhu sunting
Split mempunyai iklim bercamour subtropik lembapl (Cfa) dan Mediterranean (Csa) mengikut pengelasan iklim Köppen. Musim panas dialami kota ini panas kering sementara musim sejuknya basah sederhana yang kadangkala boleh sejuk akibat angin bura dari arah utara. Purata hujan tahunan lebih daripada 820 mm (32.28 in). Salji biasanya jarang berlaku.
Januari adalah bulan paling sejuk dengan suhu rendah rata-rata sekitar 5 °C (41 °F) manakala November bulan paling basah, dengan jumlah pemendakan hampir 113 mm (4.45 in) dan 12 hari hujan. Julai bulan paling kering dengan jumlah hujan di sekitar 26 mm (1.02 in). ; sejak pencatatan bermula pada bulan Disember dan Januari rata-rata bertambah 1 hari bersalji, sementara Februari rata-rata 2. Split menerima lebih daripada 2,600 jam cahaya matahari setiap tahun. Julai adalah bulan paling panas, dengan suhu tinggi purata sekitar 30 °C (86 °F).
| Data iklim untuk Split (Marjan Hill, 1971–2000, extremes 1948–2018) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bulan | Jan | Feb | Mac | Apr | Mei | Jun | Jul | Ogo | Sep | Okt | Nov | Dis | Tahun |
| Rekod tinggi suhu, °C (°F) | 17.4 (63.3) |
22.3 (72.1) |
24.3 (75.7) |
27.7 (81.9) |
33.2 (91.8) |
38.1 (100.6) |
38.6 (101.5) |
38.5 (101.3) |
34.2 (93.6) |
27.9 (82.2) |
25.8 (78.4) |
18.6 (65.5) |
38.6 (101.5) |
| Purata maksimum suhu harian, °C (°F) | 10.4 (50.7) |
11.2 (52.2) |
13.8 (56.8) |
17.2 (63.0) |
22.7 (72.9) |
26.8 (80.2) |
30.0 (86.0) |
29.7 (85.5) |
24.9 (76.8) |
19.9 (67.8) |
14.7 (58.5) |
11.4 (52.5) |
19.4 (66.9) |
| Purata suhu harian, °C (°F) | 8.0 (46.4) |
8.4 (47.1) |
10.6 (51.1) |
13.7 (56.7) |
18.9 (66.0) |
22.8 (73.0) |
25.7 (78.3) |
25.4 (77.7) |
21.2 (70.2) |
16.8 (62.2) |
12.0 (53.6) |
9.1 (48.4) |
16.1 (61.0) |
| Purata minimum suhu harian, °C (°F) | 5.6 (42.1) |
5.7 (42.3) |
7.8 (46.0) |
10.6 (51.1) |
15.4 (59.7) |
18.9 (66.0) |
21.7 (71.1) |
21.7 (71.1) |
18.0 (64.4) |
14.1 (57.4) |
9.6 (49.3) |
6.7 (44.1) |
13.0 (55.4) |
| Rekod rendah suhu, °C (°F) | −9.0 (15.8) |
−8.1 (17.4) |
−6.6 (20.1) |
0.3 (32.5) |
4.8 (40.6) |
9.1 (48.4) |
13.0 (55.4) |
11.2 (52.2) |
8.8 (47.8) |
3.8 (38.8) |
−4.5 (23.9) |
−6.3 (20.7) |
−9.0 (15.8) |
| Purata kerpasan, mm (inci) | 73.7 (2.90) |
61.2 (2.41) |
63.4 (2.50) |
61.9 (2.44) |
61.6 (2.43) |
47.3 (1.86) |
25.5 (1.00) |
44.8 (1.76) |
68.9 (2.71) |
82.1 (3.23) |
101.7 (4.00) |
90.8 (3.57) |
782.8 (30.82) |
| Purata bilangan hari kerpasan (≥ 0.1 mm) | 10.6 | 9.5 | 9.6 | 10.9 | 9.4 | 8.7 | 5.3 | 5.4 | 7.9 | 9.6 | 11.5 | 11.5 | 109.8 |
| Purata bulanan jangka masa sinaran matahari | 133.3 | 152.6 | 186.0 | 210.0 | 272.8 | 306.0 | 347.2 | 319.3 | 246.0 | 192.2 | 135.0 | 130.2 | 2,630.6 |
| Peratus mungkin sinaran matahari | 47 | 55 | 54 | 56 | 65 | 72 | 81 | 79 | 70 | 61 | 50 | 48 | 63 |
| Sumber: Croatian Meteorological and Hydrological Service[13][14] | |||||||||||||
| Jan | Feb | Mar | Apr | May | Jun | Jul | Aug | Sep | Oct | Nov | Dec | Year |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 12.0 °C (53.6 °F) | 11.5 °C (52.7 °F) | 11.9 °C (53.4 °F) | 13.8 °C (56.8 °F) | 17.3 °C (63.1 °F) | 21.1 °C (70.0 °F) | 23.2 °C (73.8 °F) | 23.6 °C (74.5 °F) | 21.7 °C (71.1 °F) | 19.3 °C (66.7 °F) | 16.4 °C (61.5 °F) | 13.7 °C (56.7 °F) | 17.1 °C (62.8 °F) |
Rujukan sunting
- ^ "Odluka o donošenju Prostornog plana uređenja Grada Splita". Službeni glasnik Grada Splita (dalam bahasa Croatia). City of Split. 13 December 2005. ISSN 1332-6074. Dicapai pada 8 August 2011.
Prostorni plan obuhvaća područje Grada Splita utvrđeno Zakonom o područjima županija, gradova i općina u Republici Hrvatskoj („Narodne novine“ 10/97, 124/97, 68/98, 22/99, 117/99, 128/99, 44/00, 129/00, 92/01, 79/02, 83/02) površine 79,38 km2, a čini ga osam naselja.
- ^ "Prostorni plan uređenja Grada Splita" (DOC) (dalam bahasa Croatia). City of Split. m/s. 1. Dicapai pada 8 August 2011.
Tablica 1. Površine katastarskih općina u obuhvatu grada Splita [...] Katastarske općine Split [...] Površina (ha) 2.212 [...] Ukupno površina Grada Splita 7.938 Izvor: Državna geodetska uprava, Područni ured za katastar Split
- ^ Ralat petik: Tag
<ref>tidak sah; teks bagi rujukancensus-2011-settlementstidak disediakan - ^ "Slobodna Dalmacija". arhiv.slobodnadalmacija.hr.
- ^ Gibbon, Edward. The Decline and Fall of the Roman Empire. New York: Modern Library. m/s. 335.
- ^ Novak 1957, m/s. 30.
- ^ "WHKMLA : History of Croatia, 1301–1526". www.zum.de.
- ^ Novak 1961, m/s. 264.
- ^ Novak 1965, m/s. 8.
- ^ Split Guide. Guide to Europe (dalam Bahasa Inggris). 4 Mac 2023. Dicapai pada 4 Mac 2023.
- ^ "WHKMLA : History of the Illyrian Provinces, 1797–1815". www.zum.de.
- ^ Novak 1965, m/s. 47–48.
- ^ a b "Split Marjan Climate Normals" (PDF). Croatian Meteorological and Hydrological Service. Dicapai pada 16 July 2017.
- ^ "Mjesečne vrijednosti za Križevci u razdoblju1948−2016" (dalam bahasa Croatia). Croatian Meteorological and Hydrological Service. Dicapai pada 16 July 2017.
- Sumber utama
- Novak, Grga (1957). Povijest Splita. I. Split: Matica Hrvatska.
- Novak, Grga (1961). Povijest Splita. II. Split: Matica Hrvatska.
- Novak, Grga (1965). Povijest Splita. III. Split: Matica Hrvatska.
Pautan luar sunting
- Laman web rasmi kota (dalam bahasa Croatian)