Raja Syed Safi Jamalullail
Raja Syed Safi ibni Almarhum Syed Alwi Jamalullail (Jawi: راج سيد صافي ابن سيد علوي جمال اليل) atau Raja Syed Safi Jamalullail adalah Raja Perlis yang ketiga. Baginda mula menaiki takhta dari tahun 1897 hingga 1904. Baginda merupakan cucunda kepada raja sebelumnya, Raja Syed Ahmad.[1]
| Raja Syed Safi Jamalullail | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Raja Perlis III | |||||
| Pemerintahan | 11 Mei 1897 - 29 Disember 1904 | ||||
| Pertabalan | 13 Mei 1897 | ||||
| Didahului oleh | Raja Syed Ahmad Jamalullail | ||||
| Diikuti oleh | Raja Syed Alwi Jamalullail | ||||
| Keputeraan | 10 September 1862 Kedah | ||||
| Kemangkatan | 29 Disember 1904 (umur 42) Istana Arau, Arau, Perlis | ||||
| Pemakaman | Makam Diraja Arau | ||||
| Pasangan |
| ||||
| Anakanda |
| ||||
| |||||
| Kerabat | Wangsa Jamalullail | ||||
| Ayahanda | Syed Alwi ibni Syed Ahmad Jamalullail | ||||
| Bonda | Wan Tam binti Dato’ Wan Ismail | ||||
| Agama | Islam | ||||
Kehidupan
suntingRaja Syed Safi merupakan anak kepada Syed Alwi Jamalullail dan Wan Tam Dato' Wan Ismail. Ayahandanya merupakan putera tunggal kepada Raja Perlis kedua, Raja Syed Ahmad Jamalullail manakala bondanya merupakan anak kepada Dato' Paduka Laksamana Kedah.[2]
Ayahanda baginda, Syed Alwi telah mangkat pada tahun 1863 di Kuala Kedah lalu menimbulkan krisis pewarisan takhta Raja Perlis ketika itu. Akhirnya, Raja Syed Ahmad, nenda baginda telah merancang untuk menabalkan baginda sebagai pewaris takhta apabila Raja Syed Ahmad mangkat. Baginda kemudiannya telah dihantar ke Siam bagi mendapatkan pendidikan di Kota Bangkok.[1] Baginda turut melanjutkan pengajian di Institut St. Xavier, Pulau Pinang.[3]
Di Istana Siam, baginda juga berkesempatan untuk bertugas sebagai Mahat Let atau ‘Budak Raja’. Baginda juga mahir bertutur dan menulis dalam Bahasa Siam, arif berkenaan urusan pentadbiran serta lebih akrab dengan Kerajaan Diraja Siam setelah mendapatkan pendidikan di sana. Semasa pemerintahan nendanya, baginda telah berjaya membuka sekolah pertama di Perlis iaitu Sekolah Melayu Arau.[1]
Baginda mempunyai seramai lima orang isteri.[3] Baginda telah berkahwin dengan Che Wan Saadiah, anak kepada keluarga Perdana Menteri Siam yang bernama Kelahom. Nama asalnya ialah Michu.[4] Baginda bersama Che Wan Saadiah telah dikurniakan seorang putera, iaitu Syed Alwi. Baginda juga telah berkahwin dengan Che Shamsiah binti Lebai Mat Amin di Bangkok, dan dikurniakan tiga putera dan enam puteri, iaitu Syed Mahmud, Syed Hamzah, Syed Husain, Sharifah Tam, Sharifah Lebar, Sharifah Sofiah, Sharifah Hawa, Sharifah Aishah dan Sharifah Pok. Isteri baginda yang lain ialah Tengku Saadiah, Sharifah Jahara dan Che' Sofiah.[3]
Pemerintahan
suntingBaginda mula menaiki takhta semasa berusia 35 tahun, selepas kemangkatan nendanya Raja Syed Ahmad pada tahun 1897. Baginda telah ditabal oleh Raja Chulalongkorn di Bangkok dan diberi gelaran "Phya WisitRam Wuwisit Asmara Phya Perlis".[5] Baginda telah melantik adindanya yang sebonda iaitu Syed Salim Ibni Syed Muhammad al-Jafri sebagai menteri kanan bergelar Luang Sakda dan juga para pembesar lain seperti Ketua Rakyat, Hakim Mahkamah Besar, Hakim Mahkamah Kecil, Pemegang Khazanah dan Wang Negeri, Penghulu Bunga Emas, Ketua Rakyat di Tepi Laut dan Ketua Pejabat Tanah.[2]
Pertikaian sempadan
suntingSemasa awal pemerintahan baginda, telah berlaku pertikaian sempadan antara Perlis dengan Setul yang ditadbir Ku Din Ku Meh. Pertikaian sempadan ini diselesaikan oleh Kerajaan Siam menerusi pembinaan tembok tanah berhampiran Puju, utara Kampung Wai, Kuala Perlis semasa pemerintahan Raja Syed Alwi Jamalullail. Tembok ini berfungsi sebagai pembatas antara kedua-dua negeri ini.[2]
Tuntutan Kedah
suntingPada tahun 1897, Kesultanan Kedah cuba mengembalikan Perlis sebagai daerah dalam Kesultanan Kedah. Percubaan ini berlaku sebaik sahaja kemangkatan Raja Syed Ahmad Jamalullail. Meskipun disokong oleh Phya Tipkosa iaitu Pesuruhjaya Negeri-negeri Naungan Siam Sebelah Barat, tuntutan ini telah ditolak oleh Raja Chulalongkorn. Seterusnya, Kesultanan Kedah mencuba lagi untuk menghilangkan identiti Perlis sebagai sebuah kerajaan yang tersendiri. Asas tuntutan ini didasarkan kepada perlaksanaan Sistem Thesaphiban oleh Kerajaan Siam. Melalui sistem ini, Sultan Abdul Hamid Halim Shah telah dilantik oleh Raja Chulalongkorn sebagai Pesuruhjaya Monthon Saiburi yang bertanggungjawab kepada Kedah, Perlis dan Setul mulai 17 Mei 1897. Menerusi sistem ini, Kesultanan Kedah menganggap Perlis sudah dipulangkan kepada Kedah dan statusnya sebagai sebuah negeri dimansuhkan.
Untuk melancarkan pengembalian Perlis, Kesultanan Kedah telah menghantar Syed Mansur al-Jafri ke Arau untuk menyelaraskan pentadbiran Perlis dengan Kedah. Bagi menghadapi situasi ini, Raja Syed Safi Jamalullail dan pembesar-pembesar Perlis telah memulaukan kerja-kerja pentadbiran yang dikemukakan oleh Syed Mansur. Dato’ Perdana Menteri Wan Mat Saman turut datang sendiri ke Arau untuk mengemukakan tuntutan. Namun, tuntutan Kesultanan Kedah ini ditentang hebat oleh Raja Syed Safi Jamalullail yang bertegas menunjukkan Surat Tera dan alat kebesaran diraja yang dikurniakan kepada baginda oleh Raja Chulalongkorn.
Sebagai tindak balas, Raja Syed Safi Jamalullail telah mengutuskan menterinya Syed Salim ibni Syed Muhammad al-Jafri ke Bangkok untuk melaporkan tuntutan Kesultanan Kedah terhadap Kerajaan Perlis. Raja Syed Safi Jamalullail juga menerangkan konflik yang berlaku ketika mengadap Raja Chulalongkorn di Pulau Pinang sekembalinya dari lawatan ke Eropah. Sebagai penyelesaian, Raja Chulalongkorn telah mengeluarkan sepucuk surat yang mengesahkan hak Raja Syed Safi Jamalullail dan Wangsa Jamalullail kepada takhta Kerajaan Perlis. Kemudian pada awal tahun 1899, Raja Syed Safi Jamalullail telah menerima cop mohor yang baru daripada Raja Chulalongkorn. Pengurniaan cop mohor ini disokong oleh Putera Damrong Rajanuphab selaku Pesuruhjaya Negeri-negeri Naungan Siam ketika itu. Akhirnya, pengurniaan cop mohor ini telah menamatkan tuntutan Kesultanan Kedah terhadap kerajaan Perlis.[2]
Pembangunan negeri
suntingPelbagai usaha pembangunan telah dilaksanakan ketika pemerintahan Raja Syed Safi Jamalullail. Pemerintahan baginda telah berjaya membina jaringan jalan raya, terusan dan tali air di seluruh negeri. Baginda juga telah membina sebuah pasar tetap yang dinamakan ‘Pekan Baru’ di Kangar bagi menaik taraf perniagaan orang Melayu Perlis. Dalam sektor pendidikan pula, baginda telah membina beberapa sekolah di Kangar dan Kuala Perlis. Baginda juga membuka sebuah pekan baru di Kampung Paya dan nenbuka Taman Hiburan untuk rakyat berhibur selepas menuai padi. Sebuah istana yang dinamakan Tandiap turut didirikan untuk baginda bersemayam sementara baginda berhenti rehat di pekan baru ini. Baginda juga memperkenalkan pakaian ala Barat di Perlis dengan memadankan seluar dan baju kot ala Barat dengan pemakaian songkok.[2][5]
Pada 22 Syawal 1322 bersamaan 29 Disember 1904, Raja Syed Safi Jamalullail mangkat di Istana Arau, setelah memerintah Perlis kira-kira lapan tahun. Baginda mangkat setelah menjalani operasi pembedahan untuk membuang abses pada hati baginda. Baginda dimakamkan di kawasan Makam Diraja Arau.[5] Pemerintahan baginda diwarisi oleh putera baginda, Raja Syed Alwi Jamalullail.
Leluhur
sunting| Keturunan Raja Syed Safi Jamalullail | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Rujukan
sunting- ^ a b c "Salasilah Diraja". dymm.perlis.gov.my. Pejabat DYMM Tuanku Raja Perlis. 13 April 2017. m/s. 3. Dicapai pada 24 Jun 2024.
- ^ a b c d e "Salasilah Diraja". dymm.perlis.gov.my. Pejabat DYMM Tuanku Raja Perlis. 13 April 2017. m/s. 4. Dicapai pada 24 Jun 2024.
- ^ a b c "PERLIS3". www.royalark.net. Dicapai pada 2025-01-02.
- ^ "Salasilah Diraja". dymm.perlis.gov.my. Pejabat DYMM Tuanku Raja Perlis. 13 April 2017. m/s. 5. Dicapai pada 24 Jun 2024.
- ^ a b c F.I, Rejab (1993). "SEJARAH PEMERINTAHAN TUANKU RAJA SYED SAFFI JAMALULLAIL" (PDF). Jurnal Warisan Indera Kayangan Bil 5 - 1993.
| Didahului oleh Raja Syed Ahmad Jamalullail |
Raja Perlis III 11 Mei 1897 – 29 Disember 1904 |
Diikuti oleh: Raja Syed Alwi Jamalullail |