Fonologi bahasa Kantonis

Sebutan baku Bahasa Kantonis adalah daripada Guangzhou, atau juga Kanton, ibu Provinsi Guangdong. Bahasa Kantonis Hong Kong berkaitan dengan Dialek Guangzhou, dan kedua-duanya berbeza hanya sedikit. Dialek Kantonis di bahagian lain Provinsi Guangdong dan Guangxi, seperti Bahasa Taishan, mungkin dianggap berlainan lebih banyak.

Suku kata Kantonis sunting

Setiap karakter mempunyai satu suku kata. Kebanyakan suku kata secara etimologi berkaitan dengan sama ada karakter Cina baku atau karakter Kantonis basahan. Ahli bahasa moden menemui bahawa terdapat 1,760 suku kata dalam seluruh kosa kata Kantonis, yang meliputi lebih 10,000 karakter Cina. Oleh itu, nombor purata karakter bersebutan sama setiap suku kata ialah enam. Secara fonetik, satu suku kata Kantonis hanya mempunyai dua bahagian - bunyi dan ton.^[1]

Bunyi sunting

Suatu suara Kantonis (atau segmen bunyi) biasanya mengandungi awalan (onset) dan hujungan (rime). Terdapat lebih kurang 630 bunyi dalam suku-suku kata Kantonis.

Konsonan awalan sunting

Awalan (atau onset) dirujuk kepada 19 konsonan awalan yang mungkin bermula pada permulaan suara. Beberapa bunyi tidak ada awalan dan dikatakan ada null initial. Berikut inventori untuk Kantonis diwakilkan dalam IPA:

		Bibir	Koronal		Lelangit	Velar		Glotis
		Bibir	nyata	sibilant	Lelangit	nyata	Dibibirkan	Glotis
Sengau		m	n			ŋ
Letupan	nyata	p	t	t͡s		k	kʷ ¹	(ʔ) ²
Letupan	aspirasi	pʰ	tʰ	t͡sʰ		kʰ	kʷʰ ¹
Geseran		f		s				h
Malaran tak Geser			l		j ¹		w ¹

Vokal sunting

Carta vokal digunakan dalam Kantonis

Set fonem tersebut mengandungi tujuh vokal panjang dan empat vokal pendek yang berbeza dengan vokal panjang sejawatnya. Berikut carta menyenaraikan semua akhiran berkemungkinan dalam Kantonis diwakilkan dalam IPA.

	/aː/	/ɐ/	/ɛː/	/e/	/ɔː/	/o/	/œː/	/ɵ/	/iː/	/uː/	/yː/
Ø	aː 沙		ɛː 些		ɔː 疏		œː 鋸		iː 詩	uː 夫	yː 書
-i / -y	aːi 太	ɐi 睇		ei 你	ɔːy 愛			ɵy 水		uːy 配
-u	aːu 教	ɐu 夠	ɛːu¹			ou 好			iːu 了
-m	aːm 衫	ɐm 深	ɛːm¹						iːm 點
-n	aːn 山	ɐn 新	ɛːn¹		ɔːn 看			ɵn 准	iːn 見	uːn 歡	yːn 遠
-ŋ	aːŋ 牲	ɐŋ 生	ɛːŋ 聽	eŋ 聲	ɔːŋ 方	oŋ 風	œːŋ 傷
-p	aːp 集	ɐp 入	ɛːp¹						iːp 接
-t	aːt 發	ɐt 罰	ɛːt¹		ɔːt		œːt¹	ɵt 出	iːt 結	uːt 潑	yːt 血
-k	aːk 迫	ɐk 北	ɛːk 錫	ek 亦	ɔːk 確	ok 六	œːk 著

Sengauan bersuku kata: [m̩] [ŋ̩]

¹Akhiran [ɛːu], [ɛːm], [ɛːn], [ɛːp], [ɛːt] dan [œːt] hanya wujud dalam sebutan basahan karakter dan tidak wujud dalam sistem perumian.

Ton sunting

Syllable type	Suku kata terbuka						Suku kata tersemak
Nama ton	gelap mendatar (陰平)	gelap menaik (陰上)	dark departing (陰去)	terang mendatar (陽平)	terang menaik (陽上)	light departing (陽去)	upper dark entering (上陰入)	lower dark entering (下陰入)	light entering (陽入)
Description	high level, high falling	medium rising	medium level	low falling, very low level	low rising	low level	high level	medium level	low level
Yale or Jyutping tone number	1	2	3	4	5	6	7 (or 1)	8 (or 3)	9 (or 6)
Example	詩	史	試	時	市	是	識	錫	食
Tone letter	siː˥, siː˥˧	siː˧˥	siː˧	siː˨˩, siː˩	siː˩˧	siː˨	sek˥	sɛːk˧	sek˨
IPA diacritic	síː, sîː	sǐː	sīː	si̖ː, sı̏ː	si̗ː	sìː	sék	sɛ̄ːk	sèk
Yale diacritic	sī, sì	sí	si	sìh	síh	sih	sīk	sek	sihk

Middle Chinese			Cantonese
Tone	Initial	Nucleus	Tone Name	Tone Contour	Tone Number
Level	voiceless		dark level	˥, ˥˧	1
Level	voiced		light flat	˨˩, ˩	4
Rising	voiceless		dark rising	˧˥	2
Rising	voiced		light rising	˩˧	5
Departing	voiceless		dark departing	˧	3
Departing	voiced		light departing	˨	6
Entering	voiceless	Short	upper dark entering	˥	7 (1)
	voiceless	Long	lower dark entering	˧	8 (3)
	voiced		light entering	˨	9 (6)

Rujukan sunting

^ Sementara kebanyakan ahli bahasa menyatakan bahawa Suku Kata = Bunyi + Ton, dan beberapa mengatakan bahawa Suku Kata Berton = Suku Kata Tapak + Ton. Secara mudahnya, rencana ini menggunakan jalan kerja pertama.

[1] Sementara kebanyakan ahli bahasa menyatakan bahawa Suku Kata = Bunyi + Ton, dan beberapa mengatakan bahawa Suku Kata Berton = Suku Kata Tapak + Ton. Secara mudahnya, rencana ini menggunakan jalan kerja pertama.

[1]