Wangsa Saljuk: Perbezaan antara semakan
Kandungan dihapus Kandungan ditambah
Menggantikan laman dengan 'thumb|200px|right|MALAYSIA YANG ANJENK KONTOL DAN HINA!! KAMPANG!! MALINGSIA ANJING TAI BABI PLAGIATOR BUDAYA ORANG PENCURI PULAU TUKANG PUK...' |
Malekhanif (bincang | sumb.) k Suntingan MALAYSIA ANJENK dikembalikan ke versi terakhir oleh Pejuang bahasa |
||
Baris 1:
[[Image:Seldschuken-Reich-map.png|thumb|right|300px|Seljuk ketika kegemilangannya]]
{{Sejarah Iran}}
'''Seljuk''' (juga dieja '''Seljuq''') atau '''Turki Seljuk''' (dalam [[Bahasa Turki]]:''Selçuklular''; dalam {{PerB|سلجوقيان}} ''{{unicode|Ṣ}}aljūqīyān''; dalam [[Bahasa Arab]] '''سلجوق''', ''Saljūq'', atau '''السلاجقة''' ''al-Salājiqa'') adalah sebuah wangsa [[Sejarah Islam|Islam]] yang pernah memerintah [[Asia Tengah]] dan [[Timur Tengah]] dari [[abad ke 11]] hingga [[abad ke 14]]. Mereka mendirikan empayar Islam yang dikenali sebagai '''Empayar Seljuk Agung'''. Empayar ini terbentang dari [[Anatolia]] hingga ke [[Rantau Punjab]] di [[Asia Selatan]]. Ianya juga adalah sasaran utama [[Tentera Salib]] Pertama. Wangsa ini diasaskan oleh suku [[Oghuz]] [[Turki]] yang berasal dari [[Asia Tengah]]. Wangsa Seljuk juga menandakan penguasaan [[Bangsa Turki]] di [[Timur Tengah]]. Pada hari ini, mereka dianggap sebagai pengasas kebudayaan [[Turki]] Barat yang ketara di [[Azerbaijan]], [[Turki]] dan [[Turkmenistan]] dan Seljuk juga dianggap sebagai penaung [[Kebudayaan Parsi]].<ref name="iranica">O.Özgündenli, ''"Persian Manuscripts in Ottoman and Modern Turkish Libraries"'', [[Encyclopaedia Iranica]], Edisi dalam talian, ([http://www.iranica.com/newsite/articles/ot_grp7/ot_pers_mss_ott_20050106.html LINK])</ref><ref name="britannica">[[Encyclopaedia Britannica]], ''"Seljuq"'', Edisi dalam talian, ([http://www.britannica.com/eb/article-9066688 LINK]): ''"... Because the Turkish Seljuqs had no Islamic tradition or strong literary heritage of their own, they adopted the cultural language of their Persian instructors in Islam. Literary Persian thus spread to the whole of Iran, and the Arabic language disappeared in that country except in works of religious scholarship ..."''</ref><ref name="Ravandi">M. Ravandi, ''"The Seljuq court at Konya and the Persianisation of Anatolian Cities"'', in Mesogeios (Mediterranean Studies), vol. 25-6 (2005), m/s: 157-69</ref>.
==Sejarah==
===Sejarah Awal===
====Asal====
Sebelum [[abad ke 9]], gerombolan Turki menyeberangi [[Sungai Volga]], memasuki kawasan [[Laut Hitam]].<ref>Previte-Orton (1971), vol. 1, m/s.278 </ref> Pada mulanya, keluarga Seljuk adalah sebahagian suku [[Oghuz]] ''Qinik''<ref>Ringkasan artikel edisi dalam talian Britannica [http://concise.britannica.com/ebc/article-9378199/Seljuq-dynasty Seljuq Dynasty]</ref><ref>Merriam-Webster Online - Definisi [http://www.m-w.com/cgi-bin/dictionary?va=seljuk Seljuk]</ref><ref>''The History of the Seljuq Turks: From the Jami Al-Tawarikh''([http://books.google.com/books?vid=ISBN0700713425&id=jmMpaJZemk0C&pg=PA3&lpg=PA3&dq=%22Jami+Al-Tawarikh%22%2Bsaljuq%2Boghuz%2Bturks&sig=98_xadLFwNz0aimq-Yd6lwzdm30 Pautan])</ref><ref>''History of the Ottoman Empire and Modern Turkey'' - Stanford Shaw ([http://books.google.com/books?vid=ISBN0521291631&id=UVmsI0P9RDUC&pg=PA7&lpg=PA7&dq=seljuk%2Bturkish%2Bturkoman%2Bturkomans&sig=Bgfb3GEfOrlabxfHSy27suztLNM Pautan])</ref> yang tinggal di kawasan penduduk Islam pada [[abad ke 9]]. Penetapan mereka ialah [[Khagan]] [[Yabghu]] di Negeri-Negeri Gabungan Oghuz, antara [[Laut Kaspia]] dan [[Laut Aral]].<ref>Wink, Andre, ''Al Hind the Making of the Indo Islamic World,'' Brill Academic Publishers, Jan 1, 1996, ISBN 90-04-09249-8 pg.9</ref> Pada [[abad ke 10]], mereka berhijrah ke [[Empayar Parsi|Parsi]] dan menetap di kawasan [[Khorasan]]. Di sana, mereka berasimilasi dengan penduduk Parsi dan mengadaptasikan kebudayaan dan bahasa Parsi tempatan.<ref>M.A. Amir-Moezzi, ''"Shahrbanu"'', [[Encyclopaedia Iranica]], Edisi dalam talian, ([http://www.iranica.com/newsite/articles/ot_grp7/ot_shahrbanu_20050131.html Pautan]): ''"... here one might bear in mind that non-Persian dynasties such as the Ghaznavids, Saljuqs and Ilkhanids were rapidly to adopt the Persian language and have their origins traced back to the ancient kings of Persia rather than to Turkish heroes or Muslim saints ..."''</ref><ref name="iranica" /><ref name="Ravandi" /><ref name="britannica" /><ref>F. Daftary, ''Sectarian and National Movements in Iran, Khorasan, and Trasoxania during Umayyad and Early Abbasid Times'', dalam ''History of Civilizations of Central Asia'', Vol 4, bahagian. 1; disunting oleh M.S. Asimov dan Clifford Edmund Bosworth; [[UNESCO|Terbitan UNESCO]], [[Institut Pengajian Ismaili]]: ''"... Not only did the inhabitants of Khurasan not succumb to the language of the nomadic invaders, but they imposed their own tongue on them. The region could even assimilate the Turkic Ghaznavids and Seljuks (eleventh and twelfth centuries), the Timurids (fourteenth–fifteenth centuries), and the Qajars (nineteenth–twentieth centuries) ..."''</ref>
====Pengasas====
Ketua nenek moyang Seljuk pada mulanya dikenali sebagai [[Bey]] [[Seljuk]]. Bey Seljuk ini berkhidmat dengan tentera [[Khazar]] dan kira-kira [[950 M]], keluarga Seljuk berhijrah ke empayar [[Khorezmiyah]], menetap di bandar Jend atau [[Khujand]] dan akhirnya mereka memeluk agama Islam.<ref>Wink, Andre, ''Al Hind the Making of the Indo Islamic World,'' Penerbit Brill Academic, 1 Jan 1996, ISBN 90-04-09249-8, m/s: 9</ref>
===Seljuk Agung===
Seljuk merupakan sekutu [[Empayar Parsi]] [[Samaniyah]] dalam peperangan mereka dengan kerajaan [[Qarakhaniyah]]. tetapi, kerajaan [[Samaniyah]] kalah ditangan [[Qarakhaniyah]] dan kemunculan kerajaan [[Ghaznawiyah]] menyebabkan persaingan kuasa di rantau [[Empayar Parsi|Parsi]].
====Bey Ertugrul dan Bey Cagri====
{{Utama|Togrul}}
Bey [[Togrul]] adalah cucu Seljuk dan Bey Chagri adalah saudaranya dan dibawah pemerintahan dua beradik ini, Seljuk berjaya menguasai [[Empayar Ghaznawiyah]]. Pada mulanya, tentera Seljuk berjaya dikalahkan oleh Raja [[Mahmud Ghazni]]. Raja Mahmud kemudiannya bersara dan menetap di [[Khorezmi]]. Togrul dan Cagri pula membiarkan tentera Ghaznawi menguasai [[Merv]] dan [[Balkh]] (1028-1029). Kemudiannya mereka mula menyerang wilayah Ghaznawiyah di [[Khorasan]] dan [[Balkh]] dan mendagangkan wilayah ini dengan pengganti Shah Mahmud. Tentera Seljuk juga berjaya menawan [[Ghazni]], ibu kota [[Ghaznawiyah]] pada tahun 1037. Pada tahun [[1039]], dalam [[Perang Dandanagan]], tentera Seljuk berjaya mengalahkan angkatan Ghaznawiyah yang di bawah pimpinan [[Masud Ghazni]]. Ini menyebabkan Raja Masud meninggalkan wilayah barat empayar Ghaznawiyah dan membolehkan tentera Seljuk menguasai rantau ini. Pada tahun 1055, Togrul berjaya menawan [[Baghdad]] daripada kerajaan [[Buwaihiyah]].
====Alp Arslan====
Alp Arslan adalah putera Bey Cagri dan beliau memperluaskan empayar Seljuk hingga ke [[Armenia]] dan [[Georgia]] pada tahun [[1064]]. Beliau juga menyerang [[Empayar Bizantin]] pada tahun [[1068]], di mana Alp Arslan berjaya menawan [[Anatolia]]. Kejayaan Arslan dalam [[Perang Manzikert]] meneutralkan ancaman kerajaan Bizantin. Beliau kemudiannya membenarkan pegawai bangsawan Turkmennya untuk memerintah daerah-daerah bekas empayar Bizantin ini kerana bangsawan ini setia kepada beliau. Dalam masa dua tahun sahaja, bangsawan Turkmen ini berjaya meluaskan pengaruh mereka di [[Laut Aegia]] dengan menubuhkan wilayah "beghlik", di timur laut Anatolia pula pemerintahan Saltuqis ditubuhkan, kerajaan Mengujeqs pula di Anatolia Timur, kawasan tenggara Anatolia pula dibawah pemerintahan [[Artuqid]], Anatolia Tengah dibawah pimpinan [[Danishmend]], [[Kesultanan Rom]] di Anatolia Barat (kerajaan ini kemudiannya berpindah ke Anatolia Tengah) dan juga Beghlik [[Bey Caka]] di [[Izmir]].
====Malikshah I====
Dibawah pemerintahan Malikshah, pewaris Alp Arslan, bersama-sama dengan dua wazir [[Parsi]]<ref>[[Encyclopaedia Britannica]], "Nizam al-Mulk", Edisi Dalam Talian, ([http://www.britannica.com/eb/article-9055970 Puatan])</ref> beliau iaitu [[Nizam al-Mulk]] dan [[Taj al-Mulk]], negeri Seljuk ini berkembang dari [[Iran]] di timur hingga ke sempadan [[Empayar Bizantin]] di barat. Beliau memindah ibu kota Seljuk dari [[Ray]] ke [[Isfahan]]. Sistem ketenteraan Iqta dan juga Universiti Nizamiyyah di Baghdad ditubuhkan oleh Nizam al-Mulk dan tempoh pemerintahan Malikshah dikenali sebagai Zaman Kegemilangan "Seljuk Agung". Khalifah Abasiyah memberi gelaran kepada beliau sebagai "Sultan di Timur dan Barat" pada tahun 1087. Namun begitu terdapat kumpulan [[Hassan Sabah]], sebuah angkatan senjata [[Syiah]] aliran [[Ismaili]] mula bertukar menjadi sebuah ketenteraan dan membunuh banyak tokoh-tokoh penting dalam pemerintahan Seljuk.
===Perang Salib Pertama===
Negeri-negeri Seljuk yang kini berpecah belah lebih menumpukan kepada pengabungan wilayah mereka dan juga penawanan jiran-jirannya. Tumpuan ini diberikan lebih daripada bekerja sama dalam ketenteraan ketika [[Tentera Salib]] tiba di empayar Seljuk pada tahun [[1095]], yang ingin menawan [[Baitulmuqaddis]]. Tetapi, Seljuk ketika itu telah kehilangan Baitulmuqaddis ke tangan kerajaan [[Fatimiyah]].
===Perang Salib Kedua===
[[Sultan Ahmed Sanjar]], sultan terakhir kerajaan Seljuk, terpaksa berhadapan dengan pemberontakan daripada kerajaan naungannya, [[Qarakhaniyah]] di [[Mawaraun Nahar]] atau Transoxiana. Di Khorasan pula, kerajaan Ghoriyah enggan dinaungi kerajaan Seljuk dan kerajaan [[Qarluk]] di [[Kyrghyzstan]] ingin memerdekakan wilayah mereka daripada pengaruh Seljuk. Puak nomad [[Kara-Khitai]] pula menceroboh wilayah timur Seljuk dan memusnahkan negeri naungannya, Qarakhaniyah. Di dalam [[Perang Qatwan]] yang terjadi pada tahun 1141, Sultan Ahmed kehilangan kesemua wilayah timur Seljuk sehinggalah ke [[Syr Darya]].
Pada masa yang sama, tentera Seljuk berhadapan dengan ancaman daripada negeri-negeri Nasrani dan selepas [[Perang Salib Pertama]] wilayah-wilayah Seljuk yang dikepalai gabenor Turki atau atabeg mula bersekutu dengan kerajaan Nasrani ini untuk menyerang wilayah-wilayah Turki lain bagi meluaskan sempadan mereka. Di [[Mosul]], [[Iraq]], Atabeg [[Zengi]] yang mewarisi pemerintahan wilayah itu berjaya menyatukan atabeg-atabeg di [[Syria]].Pada tahun 1144, Zengi berjaya menumpas dan menawan negeri Nasrani [[Edessa]] kerana Edessa yang bersekutu dengan [[Ortoqid]] menyerang wilayah Zengi. Peristiwa ini mencetuskan [[Perang Salib Kedua]]. [[Nur ad-Din]], seorang putera Zengi menjadi pewaris Atabeg di [[Aleppo]] dan beliu mewujudkan persekutuan dengan panglima-panglima Turki lain untuk mempertahankan jajahan mereka daripada serangan [[Tentera Salib]].
===Penawanan Oleh Khorezmiyah dan Ayyubiyah===
[[Imej:Ayyubid.png|thumb|left|300px|Timur Tengah sekitar 1190. Empayar Salahuddin berwarna merah; wilayah Salibi merah jambu. Wilayah Salibi selepas kematian Salahuddin berwarna hijau muda.]]
Pada tahun [[1153]], suku [[Bangsa Turki|Turki]] [[Oghuz]] menentang Sultan Ahmed Sanjar dan berniat untuk menangkap beliau. Walaupun Sultan Ahmed berjaya melarikan diri, tetapi tiga tahun kemudian, beliau pun wafat. Kewafatan beliau pada tahun [[1156]] menyebabkan empayar Seljuk berpecah belah. Walau pun terdapat usaha untuk menyatukannya, tetapi usaha mereka terbantut kerana halangan kerajaan-kerajaan Nasrani. Atabeg [[Zengid]] dan Atabeg [[Artuqid]] hanya memegang gelaran Sultan Seljuk dan hanya memerintah [[Syria]].
Selepas [[Perang Salib Kedua]], panglima [[Shirkuh]] yang pernah berkhidmat dibawah [[Nur ad-Din]], menjadi gabenor di wilayah [[Fatimin]] di [[Mesir]]. Beliau kemudiannya digantikan oleh [[Salahuddin Al-Ayubbi]]. Ketika kematian [[Nur ad-Din]], Salahuddin yang berkahwin dengan jandanya, menawan Syria dan mengasaskan [[Wangsa Ayyubiyah]]
Di [[Georgia]] pula, kerajaan Georgia mula memulakan serangan ke atas wilayah-wilayah Islam dan menawan bekas wilayah-wilayah Seljuk dan menghidupkan [[Kerajaan Armenia]] yang diletakkan ditampuk pemerintahan [[Leo II Armenia]] di rantau [[Anatolia]]. Khalifah [[Abbsiyah]] [[An-Nasir]] pula mula memulihkan kuasanya sebagai khalifah dan bersekutu dengan Shah [[Aladdin Tekish]] Khorezmi dari [[Empayar Parsi]] [[Empayar Khorezmiyah|Khorezmiyah]]. Persekutuan ini menawan kesemua wilayah-wilayah yang diperintah oleh bangsawan Turkmen ini kecuali [[Kesultanan Rom]] di kawasan [[Anatolia]]. Pada [[abad ke 13]], tentera [[Mongol]] menyerang [[Anatolia]] (sekitar [[1260]]) dan membahagikan Anatolia kepada beberpa wilayah kecil yang digelar [[Emiriah]]. Di Anatolia, Emiriah [[Beylik Anatolia]] kemudiannya menjadi pengasas kerajaan [[Turki Uthmaniyyah]].
==Peninggalan==
Bani Seljuk ini dididik dalam kebudayaan Islam sebagai hamba atau pedagang. Wangsa ini berjaya memberi nafas baru kepada kebudayaan tamadun Islam dan mengakhiri dominasi [[Arab]] dan [[Parsi]] dalam tamadun Islam. Seljuk juga terkenal sebagai penaung kebudayaan dan kesusasteraan Islam. Ketika zaman Seljuk, banyak universiti-universiti dibina seperti Universiti Nizamiyah di Baghdad. [[Omar Khayyam]] pula merupakan ahli astronomi Islam yang hidup ketika zaman Seljuk.
<center>
<gallery>
Image:Borj-toghrul.jpg|[[Menara Tughrul]] yang dibina pada abad ke 12 bagi memperingati [[Togrul]].
Image:Seljuq Ewer.jpg|[[Kendi]] dari [[Iran]], bertarikh 1180-1210 M.
Image:Kharaghan.jpg|[[Menara Kharaqan]], dibina pada tahun [[1053]] M di Iran. Makam putera-putera Seljuk.
Image:Shatranj.jpg|Catur [[Shatranj]] dari [[Iran]].
</gallery>
</center>
==Rujukan==
{{reflist}}
==Pautan Luar==
*[http://www.allempires.com/article/index.php?q=Seljuk_empire Komuniti Sejarah ''All Empires'': Empayar Seljuk]
[[kategori:Sejarah Islam]]
[[kategori:Empayar Parsi|S]]
[[ar:سلاجقة]]
[[az:سلجوقلار]]
[[bs:Seldžuci Turci]]
[[bg:Селджуци]]
[[ca:Imperi Seljúcida]]
[[de:Seldschuken]]
[[en:Seljuq dynasty]]
[[es:Selyúcidas]]
[[fa:سلجوقیان]]
[[fr:Seldjoukides]]
[[hy:Սելջուկ թուրքեր]]
[[he:סלג'וקים]]
[[hu:Szeldzsuk törökök]]
[[nl:Seltsjoeken]]
[[ko:셀주크 제국]]
[[ja:セルジューク朝]]
[[ka:სელჩუკთა სახელმწიფო]]
[[no:Seldsjukkene]]
[[pl:Sułtanat seldżucki]]
[[pt:Turcos Seljúcidas]]
[[ru:Сельджуки]]
[[fi:Seldžukit]]
[[sv:Seldjuker]]
[[tr:Selçuklular]]
[[ur:سلجوقی سلطنت]]
| |||
