Bahasa Meroitik

Bahasa Meroitik
Bahasa Meroitik
Kush
	Prasasti Meroitik (abad ke-1 SM), Muzium Mesir Berlin
Asli kepada	Kerajaan Kush
Kawasan	Bahagian selatan Mesir Hulu sekitar Aswan (Nubia Hilir) ke Khartoum kawasan Sudan (Nubia Hulu).
Era	Mungkin dibuktikan seawal Dinasti ke-12 Mesir (sekitar 2000–1800 SM) dan pupus sepenuhnya selewat-lewatnya abad ke-6 Masihi
Keluarga bahasa	Tidak dikelaskan ; (mungkin Nil-Sahara atau Afroasiatik) ;
Sistem penulisan	Abjad Meroitik
Kod bahasa
ISO 639-3	xmr
Linguist List	xmr
Glottolog	mero1237

Bahasa Meroitik atau Bahasa Meruwi (Jawi: ‏ميرووي atau ميروويتيک‎code: ms is deprecated ‎) ialah bahasa yang dituturkan di Meruwi (Sudan moden) semasa zaman Meroitik (dari 300 SM) dan pupus sekitar 400 TM. Ia ditulis dalam dua bentuk abjad Meroitik: Meroitik Berangkai, yang ditulis dengan stilus dan digunakan untuk penyimpanan rekod am; dan Hieroglif Meroitik, yang diukir pada batu atau digunakan untuk dokumen-dokumen diraja atau agama. Ia kurang difahami kerana kekurangan teks dwibahasa.

Nama sunting

Meroitik ialah sebuah bahasa pupus yang juga dipanggil bahasa Kush dalam beberapa penerbitan, sempena gelaran yang mereka sendiri gunakan dalam bahasa Meroitik^[1]^[2] qes, qos (ditulis dalam bahasa Mesir sebagai kꜣš).^[3] Nama Meroitik berasal daripada bahasa Inggeris, pada tahun 1852, sebagai terjemahan Meroitischcode: de is deprecated dalam Jerman. Istilah tersebut berasal daripada bahasa Latin, Meroēcode: la is deprecated , sepadan dengan Yunani Μερόηcode: grc is deprecated . Nama-nama Latin dan Yunani merujuk kepada nama kota diraja Meruwi Kerajaan Kush.^[4] Dalam bahasa Meroitik, bandar ini dinamakan bedewe (atau kadangkala bedewi), yang ditulis dalam teks-teks Mesir purba sebagai bꜣ-rꜣ-wꜣcode: egy is deprecated atau serupa dengannya.^[5]^[6]

Ortografi sunting

Semasa zaman Meroitik, Meruwi ditulis dalam dua bentuk abjad silibari Meroitik: tulisan berangkai Meruwi, ditulis dengan stilus dan digunakan untuk penyimpanan rekod am; dan hieroglif Meruwi, yang diukir pada batu atau digunakan untuk dokumen-dokumen diraja atau agama. Prasasti Meroitik terakhir yang diketahui ditulis dalam berangkai Meruwi dan berasal dari abad ke-5.^[7]

Kosa kata sunting

Berikut ialah senarai pendek perkataan-perkataan Kush dan golongan kata yang pasti maknanya dan tidak diketahui dipinjam daripada bahasa Mesir. Tanda kurung sudut (⟨...⟩) melambangkan grafem, atau cara perkataan tersebut dieja tetapi bukan disebut. Semua tanda bukan suku kata, bukan vokal ditulis dengan ⟨a⟩ dalam kurungan. Semua tanda ⟨e⟩ ditulis dalam kurungan (atau kurungan siku jika perkataan itu sudah berada dalam kurungan) kerana ⟨e⟩ tidak diketahui jika ia huruf yang tidak disuarakan untuk mengikut sistem tulisan suku katanya atau betul-betul disuarakan. Namun, ⟨e⟩ akhir dalam Kandake/ Kentake (pemerintah perempuan) dibunyikan dan vokal awal dalam ⟨yetmde⟩, ⟨edxe⟩, dan ⟨erike⟩ adalah dibunyikan. Oleh sebab ia sudah diketahui dibunyikan, ia tidak berada dalam kurungan. Mana-mana tanda ⟨n(a)⟩ yang diketahui telah disukukatakan semula^[8] ke dalam kedudukan koda akan ditulis.

⟨(a)b(a)r(a)⟩ "lelaki"^[9]
⟨at(a)⟩ "roti"
⟨ato⟩ (← *as[V]tu)^[10] "air"
-⟨b(a)⟩- (jamak)
⟨(e/t[e]-)d(a)x(e)⟩ "lahir, dilahirkan, anak kepada"
⟨(t/y-)erik(e)⟩ "melahir, melahirkan"
⟨k(a)(n)di⟩^[11] "perempuan, puan, wanita".
-⟨k(e)⟩ (ablatif)
-⟨l(a)⟩- (penentu)
⟨l(a)ẖ(a)⟩ "hebat, besar"
⟨m(a)k(a)⟩ "dewa, tuhan"
⟨m(a)t(e)⟩, (kemudian) ⟨m(a)s(e)⟩ "anak, anak lelaki"
⟨m(a)s(a)⟩ "matahari, dewa matahari"
⟨qor(e)⟩ "raja, penguasa"
⟨s(a)t(a)⟩ "kaki, sepasang kaki"
-⟨s(e)⟩- (genitif)
⟨t(a)k(e)⟩ "mencintai, dikasihi, dihormati, dipuja, didamba"
-⟨t(e)⟩ (lokatif)/ -⟨y(a)t(e)⟩ (sejenis lokatif)^[12]
-⟨x(a)⟩-, (kemudian) -⟨x(e)⟩- (akhiran kata ganti kerjaan)
⟨yet(a)m(a)d(e)⟩ "hubungan keluarga bukan anak, bukan ibu bapa, bukan bapa saudara-ibu"

Rujukan sunting

^ "Sekitar 2000 SM, kebangkitan Kerajaan Kerma, negeri pertama yang dikenali dalam sejarah di Afrika Hitam, yang diasaskan di selatan riam ke-3 lima abad sebelum itu, menghentikan kemajuan Mesir. Ia memaksa raja-raja dinasti ke-12 untuk membina kubu-kubu antara riam pertama dan kedua untuk melindungi diri mereka daripada pencerobohan orang Kerma. Satu nama kemudian muncul dalam teks-teks Mesir untuk musuh baru ini: Kush (Mesir: Kȝš), kemungkinan sebutan yang digunakan oleh orang Kerma sendiri, dan nama itu kekal sebagai label mereka sehingga hilangnya bahasa Mesir. " — perenggan #2 — Claude Rilly, « Le royaume de Méroé », Afriques [En ligne], diterbitkan 21 April 2010, dicapai 20 Jun 2018. URL: http://journals.openedition.org/afriques/379
^ "Malah, jika idea kami bahawa orang yang berbahasa Meroitik adalah sama dengan kumpulan yang disebut sebagai "Kush" adalah betul, kami berasa penduduk-penduduk ini berasal lebih ke utara, antara riam kedua dan pulau Sai 3." — Rilly, Claude. (2007). La langue du royaume de Meroe: Un panorama de la plus ancienne culture ecrite d'Afrique subsaharienne. The Journal of the American Oriental Society, 128(4), 762-764.
^ ⟨qes⟩ fonetik = q/k^wesa, ⟨qos⟩ fonetik = q/k^wusa. Ada juga bentuk ⟨qesw⟩ tetapi ini mungkin hanyalah ⟨qes⟩ + imbuhan. Lihat, J. Leclant: "Recherches sur la toponymie meroitique". La toponymie antique. Actes du Colloque de Strasbourg, 12–14 Jun 1975, Université des sciences humaines de Strasbourg, Travaux du Centre de recherche sur le Proche-Orient et la Grèce antiques, t. 4, 1977, Leiden. Brill. m/s 264. hlm.155 – 156.
^ "Meroitic, adj. and n." Oxford English Dictionary. Oxford University Press. Dicapai pada 31 August 2018.
^ Rowan, Kirsty (2006). Meroitic – a phonological investigation. London. m/s. 231.
^ Eide, Tormod; Hägg, Tomas; Pierce, Richard Holton; Török, László (1996). Fontes Historiae Nubiorum: Textual Sources for the History of the Middle Nile Region Between the Eighth Century BC and the Sixth Century AD, vol. II: From the Mid-Fifth to the First Century BC. Bergen: University of Bergen. m/s. 451 et passim. ISBN 978-82-91626-01-7.
^ Prasasti raja Blemmies, Kharamadoye.
^ "Resyllabification is a phonological process in which consonants are attached to syllables other than those from which they originally came." Kirsty Rowan speaking of the adoption of Egyptian ⟨Hm-nTr⟩ (literally, servant of god) → Coptic (hont) "prophet, priest" into Kushite as ⟨an(a)t(a)⟩ /anata/ which, in later Kushite, becomes ⟨at(a)⟩ /anta/, "However, the nasal sign ⟨n(a)⟩ /na/ is not written in the late period form ⟨at⟩, as the nasal has become resyllabified into coda position due to diachronic vowel reduction/weakening and subsequent complete syncope of the following vowel: ⟨ant⟩ /ˈanata/ → /ˈanəta/ → /ˈanta/ = ⟨at⟩..." — Rowan, Kirsty (2015) 'The Meroitic Initial a Sign as Griffith's Initial Aleph.' Zeitschrift für Ägyptische Sprache und Altertumskunde, 142 (1). pp. 70–84. Under 2.2 Meroitic forms with no loss of initial ⟨a⟩, p. 78
^ Dalam bahasa Kush, awalan ⟨a⟩, dalam beberapa perkataan, mengalami aferesis. Kirsty Rowan percaya bahasa Kush ⟨a⟩ adalah /ʔa/. Kesahihan cadangan itu tidak diketahui. Claude Rilly berpendapat bahawa ⟨a⟩ ialah vokal tanpa tekanan dalam beberapa perkataan dan mengalami proses afetik. Kirsty Rowan menyatakan, "Peletakan penekanan perkataan-perkataan Meroitik hanya boleh dispekulasi, namun terdapat bentuk varian lazim yang mana tanda Meroitik ⟨a⟩ kerap digugurkan dan bentuk-bentuk ini merangsangkan cadangan mengenai peletakan penekanan. Di sini ditegaskan bahawa pengguguran ⟨a⟩ dalam Meroitik adalah disebabkan oleh kedudukan pratekanannya dalam perkataan. Apabila ⟨a⟩ tidak berada dalam kedudukan pratekanan, tanda ini tidak digugurkan. Ini dapat dibandingkan dengan kehilangan diakron ⟨3⟩ /ʔ/ Mesir dalam kedudukan pratekanan. (Peust 1999b, 149)." — Rowan, Kirsty (2015) 'The Meroitic Initial a Sign as Griffith's Initial Aleph.' Zeitschrift für Ägyptische Sprache und Altertumskunde, 142 (1). hlm. 70–84. Di bawah 2.1 Pretonic loss of Meroitic ⟨a⟩, m/s 77.
^ Nampaknya, /s/ diresilabifikasi dengan cara yang sama seperti ⟨na⟩. /s/ diketahui wujud melalui transkripsi Mesir bagi toponim Kush daripada Senarai Rakyat Afrika Kerajaan Baru ⟨ı͗stʰ(w)-dg(3)(y)r/l𓈗𓈘𓈇⟩ (ı͗s[V]tʰ[w]...𓈗{{{text}}}), dari Era Napata akhir pada Stele Nastase ⟨ı͗sd𓈗-rs(3)tʰ⟩ (ı͗s[V]tˀ / tʰ𓈗), dan transkripsi Yunani Era Ptolemaik Ἀστά- daripada hidronim: Ασταβόρας, Ἀστάπους/ Ἄσταπος, dan Ἀστασόβας. Berdasarkan transkripsi Mesir dan Yunani, /s/ wujud sebelum abad ke-1 M, kemudian hilang selepas abad pertama M. Lihat, Peust, Carsten (1999a). 20. "Namen von Personen, Göttern, Tempeln, Städten, Völkern, und Ländern". In Napatanische: ein ägyptischer Dialekt aus dem Nubien des späten ersten vorchristlichen Jahrtausends. Peust & Gutschmidt Verlag, 1999 – 371 pages, Under "Jsdrst" on p. 222. http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/peust1999a/0227?sid=c68725dccdf226c9001489b686df6882&navmode=fulltextsearch&ft_query=dgr&nixda=1 Selepas membincangkan simbol penentu 𓈗 dalam ⟨ı͗-s-d(tˀ / tʰ)-𓈗-r-s(3)-tʰ⟩, Peust berkata: "Dasselbe determinative steht schon im Neuen Reich in dem toponyme istdgr, das als ortschaft in Kusch gennant wird." → Melayu: "Penentu yang sama sudah ada di Kerajaan Baru dalam toponim, ⟨istdgr⟩, iaitu sebuah kampung di Kush."
^ /n/ yang diresilabifikasi dikenali, pertamanya, melalui transkripsi Kush: ⟨kdke⟩, ⟨ktke⟩ "pemerintah perempuan" sebagai Mesir: ⟨kntı͗ky⟩, Yunani: κανδάκη, Latin: Candace, dan Ge'ez: xan(ə)dākē yang mana ⟨k(a)(n)di⟩ menjadi asasnya, dan, kedua, daripada keterangan Hesychius tentang orang Kush: ⟨k(a)di⟩ sebagai κάνδη /kɒndɛː/ diterjemahkan sebagai Yunani: γυνὴ "wanita, puan, isteri". Lihat, I. Hofmann, Material für eine meroitische Grammatik (Veröffentlichungen der Institute für Afrikanistik und Ägyptologie der Universität Wien 16. Beiträge zur Afrikanistik 13), Wien 1981, m/s 41. https://books.google.com/books?id=bHMOAAAAYAAJ&dq=searchwithinvolume&q=hesychius
^ Bentuk lokatif biasa ialah -⟨t(e)⟩. Satu bentuk lokatif, ditulis sebagai -⟨y(a)t(e)⟩, kelihatan menunjukkan arah ke suatu destinasi, destinasi yang sudah sampai, atau sedang tiba. Sebagai contoh, dalam frasa Kushite: ⟨Sim(a)lo-k(e) dik(a) Selele-y(a)t(e)⟩ = "Dari Simalu (pergi/ melancong/ bergerak) ke Selele."

Bibliografi sunting

Surat Berita Meroitic (Paris, Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 1968).
Bender, Marvin Lionel, The Meroitic problem, dalam Bender, ML, editor, Peoples and cultures of the Ethio-Sudan borderlands, Committee on Northeast African Studies, African Studies Centre, Michigan State University, 1981, hlm. 5–32.
Böhm, Gerhard : " Die Sprache der Aithiopen im Lande Kuschcode: de is deprecated </link> " dalam Beiträge zur Afrikanistikcode: de is deprecated </link> , 34 (Wien, 1988).ISBN 3-85043-047-2 ISBN 3-85043-047-2 .
Breyer, Francis. (2014). Einführung in die Meroitistik: Einführungen und Quellentexte zur Ägyptologie Bd. 8, 2014, 336 S., br. ,ISBN 978-3-643-12805-8 .
Lipiński, Edward. (2011). "Meroitic (Artikel ulasan) ¹ " ROCZNIK ORIENTALISTYCZNY, T. LXIV, Z. 2, 2011 (s. 87–104) .
Pope, Jeremy W. (2014). Kerajaan Berganda di bawah Taharqo: Kajian dalam Sejarah Kush dan Mesir, c. 690–664 SM. Leiden: Brill. ISSN 1566-2055.ISBN 978-90-04-26294-2 ISBN 978-90-04-26294-2 (kulit keras).ISBN 978-90-04-26295-9 ISBN 978-90-04-26295-9 (e-book). Hlm.xx + 327.
Rilly, Claude
- ——— (2004, Mac) "Kedudukan Linguistik Meroitik", Jurnal Elektronik Arkeologi dan Antropologi Sudan
- ——— (2007) La langue du Royaume de Meroe. Paris, Juara.
- ——— (2012) – bersama Alex de Voogt. Sistem Bahasa dan Penulisan Meroitik, Cambridge University Press, 2012.ISBN 1-10700-866-2 ISBN 1-10700-866-2 .
- ——— (2016). Meroitik. UCLA Encyclopedia of Egyptology, 1(1). Diperoleh daripada https://escholarship.org/uc/item/3128r3sw .
Rowan, Kirsty
- ——— (2006) Meroitic: A Fonological Investigation </link>< /link> . Tesis PhD, SOAS (Sekolah Pengajian Oriental dan Afrika) & Rowan, Kirsty. Universiti London, Sekolah Pengajian Oriental dan Afrika (United Kingdom), Penerbitan Disertasi ProQuest, 2009. 10731304. "Tesis PhD"
- ———(2006) "Meroitic – An Afroasiatic Language?" Diarkibkan 2015-12-27 di Wayback Machine </link> Kertas Kerja SOAS dalam Linguistik 14:169–206.
- ———(2011). "Percorak Konsonan dan Vokal Meroitik. Petunjuk Tipologi untuk Kehadiran Uvulars". Dalam Lingua Aegytia 19. Widmaier Verlag – Hamburg.
- ———(2015) 'The Meroitic Initial a Sign as Griffith's Initial Aleph'. Zeitschrift für Ägyptische Sprache und Altertumskunde, (142) 1, ms 70–84.
Welsby, Derek A. The Kingdom of Kush (London, British Museum Press, 1996), 189–195,ISBN 071410986X .

[1] "Sekitar 2000 SM, kebangkitan Kerajaan Kerma, negeri pertama yang dikenali dalam sejarah di Afrika Hitam, yang diasaskan di selatan riam ke-3 lima abad sebelum itu, menghentikan kemajuan Mesir. Ia memaksa raja-raja dinasti ke-12 untuk membina kubu-kubu antara riam pertama dan kedua untuk melindungi diri mereka daripada pencerobohan orang Kerma. Satu nama kemudian muncul dalam teks-teks Mesir untuk musuh baru ini: Kush (Mesir: Kȝš), kemungkinan sebutan yang digunakan oleh orang Kerma sendiri, dan nama itu kekal sebagai label mereka sehingga hilangnya bahasa Mesir. " — perenggan #2 — Claude Rilly, « Le royaume de Méroé », Afriques [En ligne], diterbitkan 21 April 2010, dicapai 20 Jun 2018. URL: http://journals.openedition.org/afriques/379

[2] "Malah, jika idea kami bahawa orang yang berbahasa Meroitik adalah sama dengan kumpulan yang disebut sebagai "Kush" adalah betul, kami berasa penduduk-penduduk ini berasal lebih ke utara, antara riam kedua dan pulau Sai 3." — Rilly, Claude. (2007). La langue du royaume de Meroe: Un panorama de la plus ancienne culture ecrite d'Afrique subsaharienne. The Journal of the American Oriental Society, 128(4), 762-764.

[3] ⟨qes⟩ fonetik = q/k^wesa, ⟨qos⟩ fonetik = q/k^wusa. Ada juga bentuk ⟨qesw⟩ tetapi ini mungkin hanyalah ⟨qes⟩ + imbuhan. Lihat, J. Leclant: "Recherches sur la toponymie meroitique". La toponymie antique. Actes du Colloque de Strasbourg, 12–14 Jun 1975, Université des sciences humaines de Strasbourg, Travaux du Centre de recherche sur le Proche-Orient et la Grèce antiques, t. 4, 1977, Leiden. Brill. m/s 264. hlm.155 – 156.

[4] "Meroitic, adj. and n." Oxford English Dictionary. Oxford University Press. Dicapai pada 31 August 2018.

[5] Rowan, Kirsty (2006). Meroitic – a phonological investigation. London. m/s. 231.

[6] Eide, Tormod; Hägg, Tomas; Pierce, Richard Holton; Török, László (1996). Fontes Historiae Nubiorum: Textual Sources for the History of the Middle Nile Region Between the Eighth Century BC and the Sixth Century AD, vol. II: From the Mid-Fifth to the First Century BC. Bergen: University of Bergen. m/s. 451 et passim. ISBN 978-82-91626-01-7.

[7] Prasasti raja Blemmies, Kharamadoye.

[8] "Resyllabification is a phonological process in which consonants are attached to syllables other than those from which they originally came." Kirsty Rowan speaking of the adoption of Egyptian ⟨Hm-nTr⟩ (literally, servant of god) → Coptic (hont) "prophet, priest" into Kushite as ⟨an(a)t(a)⟩ /anata/ which, in later Kushite, becomes ⟨at(a)⟩ /anta/, "However, the nasal sign ⟨n(a)⟩ /na/ is not written in the late period form ⟨at⟩, as the nasal has become resyllabified into coda position due to diachronic vowel reduction/weakening and subsequent complete syncope of the following vowel: ⟨ant⟩ /ˈanata/ → /ˈanəta/ → /ˈanta/ = ⟨at⟩..." — Rowan, Kirsty (2015) 'The Meroitic Initial a Sign as Griffith's Initial Aleph.' Zeitschrift für Ägyptische Sprache und Altertumskunde, 142 (1). pp. 70–84. Under 2.2 Meroitic forms with no loss of initial ⟨a⟩, p. 78

[9] Dalam bahasa Kush, awalan ⟨a⟩, dalam beberapa perkataan, mengalami aferesis. Kirsty Rowan percaya bahasa Kush ⟨a⟩ adalah /ʔa/. Kesahihan cadangan itu tidak diketahui. Claude Rilly berpendapat bahawa ⟨a⟩ ialah vokal tanpa tekanan dalam beberapa perkataan dan mengalami proses afetik. Kirsty Rowan menyatakan, "Peletakan penekanan perkataan-perkataan Meroitik hanya boleh dispekulasi, namun terdapat bentuk varian lazim yang mana tanda Meroitik ⟨a⟩ kerap digugurkan dan bentuk-bentuk ini merangsangkan cadangan mengenai peletakan penekanan. Di sini ditegaskan bahawa pengguguran ⟨a⟩ dalam Meroitik adalah disebabkan oleh kedudukan pratekanannya dalam perkataan. Apabila ⟨a⟩ tidak berada dalam kedudukan pratekanan, tanda ini tidak digugurkan. Ini dapat dibandingkan dengan kehilangan diakron ⟨3⟩ /ʔ/ Mesir dalam kedudukan pratekanan. (Peust 1999b, 149)." — Rowan, Kirsty (2015) 'The Meroitic Initial a Sign as Griffith's Initial Aleph.' Zeitschrift für Ägyptische Sprache und Altertumskunde, 142 (1). hlm. 70–84. Di bawah 2.1 Pretonic loss of Meroitic ⟨a⟩, m/s 77.

[10] Nampaknya, /s/ diresilabifikasi dengan cara yang sama seperti ⟨na⟩. /s/ diketahui wujud melalui transkripsi Mesir bagi toponim Kush daripada Senarai Rakyat Afrika Kerajaan Baru ⟨ı͗stʰ(w)-dg(3)(y)r/l𓈗𓈘𓈇⟩ (ı͗s[V]tʰ[w]...𓈗{{{text}}}), dari Era Napata akhir pada Stele Nastase ⟨ı͗sd𓈗-rs(3)tʰ⟩ (ı͗s[V]tˀ / tʰ𓈗), dan transkripsi Yunani Era Ptolemaik Ἀστά- daripada hidronim: Ασταβόρας, Ἀστάπους/ Ἄσταπος, dan Ἀστασόβας. Berdasarkan transkripsi Mesir dan Yunani, /s/ wujud sebelum abad ke-1 M, kemudian hilang selepas abad pertama M. Lihat, Peust, Carsten (1999a). 20. "Namen von Personen, Göttern, Tempeln, Städten, Völkern, und Ländern". In Napatanische: ein ägyptischer Dialekt aus dem Nubien des späten ersten vorchristlichen Jahrtausends. Peust & Gutschmidt Verlag, 1999 – 371 pages, Under "Jsdrst" on p. 222. http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/peust1999a/0227?sid=c68725dccdf226c9001489b686df6882&navmode=fulltextsearch&ft_query=dgr&nixda=1 Selepas membincangkan simbol penentu 𓈗 dalam ⟨ı͗-s-d(tˀ / tʰ)-𓈗-r-s(3)-tʰ⟩, Peust berkata: "Dasselbe determinative steht schon im Neuen Reich in dem toponyme istdgr, das als ortschaft in Kusch gennant wird." → Melayu: "Penentu yang sama sudah ada di Kerajaan Baru dalam toponim, ⟨istdgr⟩, iaitu sebuah kampung di Kush."

[11] /n/ yang diresilabifikasi dikenali, pertamanya, melalui transkripsi Kush: ⟨kdke⟩, ⟨ktke⟩ "pemerintah perempuan" sebagai Mesir: ⟨kntı͗ky⟩, Yunani: κανδάκη, Latin: Candace, dan Ge'ez: xan(ə)dākē yang mana ⟨k(a)(n)di⟩ menjadi asasnya, dan, kedua, daripada keterangan Hesychius tentang orang Kush: ⟨k(a)di⟩ sebagai κάνδη /kɒndɛː/ diterjemahkan sebagai Yunani: γυνὴ "wanita, puan, isteri". Lihat, I. Hofmann, Material für eine meroitische Grammatik (Veröffentlichungen der Institute für Afrikanistik und Ägyptologie der Universität Wien 16. Beiträge zur Afrikanistik 13), Wien 1981, m/s 41. https://books.google.com/books?id=bHMOAAAAYAAJ&dq=searchwithinvolume&q=hesychius

[12] Bentuk lokatif biasa ialah -⟨t(e)⟩. Satu bentuk lokatif, ditulis sebagai -⟨y(a)t(e)⟩, kelihatan menunjukkan arah ke suatu destinasi, destinasi yang sudah sampai, atau sedang tiba. Sebagai contoh, dalam frasa Kushite: ⟨Sim(a)lo-k(e) dik(a) Selele-y(a)t(e)⟩ = "Dari Simalu (pergi/ melancong/ bergerak) ke Selele."

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]