|
'''''Dizhi''''' ("Dahan Duniawi" atau "Dahan Bumi", {{zh- cp|c={{linktext|地|支}}|p=dìzhī}}; atau {{zh- cpl|c={{linktext|十|二|支}}|p=shíèr zhī|l=dua belas dahan}}, {{IPA2|ti˥˩ ʈʂ˥̩}}) memberikan satu sistem Cina untuk menghitung [[waktu]].
Sistem ini dibina daripada pemerhatian orbit planet [[Musytari]]. Ahli astronomi Cina membahagi bulatan cakerawala kepada 12 bahagian untuk mengikuti orbit {{lang|zh|歳星}} ''Suìxīng'' (Musytari, Bintang Tahunan). Ahli astronomi membulatkan orbit Suixing kepada 12 tahun (dari 11.86). Suixing dikaitkan dengan ''Sheti'' (ɳ Böotes) dan kadang- kala dipanggil Sheti juga.
DalamDal pemikiran berhubung kait, 12 tahun kitaran Musytari juga memastikan 12 bulan setahun, 12 haiwan ([[mnemonik]] untuk sistem ini), arah, musim, bulan, dan jamj Cina dalamdal bentuk jamj ganda (dua jam). Apabila satu Dahan ini digunakan untuk satu jamj ganda, maka dua jamj yang terangkum itu yang dimaksudkannya. Apabila digunakan untuk suatu waktu tepat dalamdal sehari, maka dizhi ialah waktu pusat jangka waktu itu. Contohnya, {{lang|zh|午}} (Kuda) bermaksud tengah hari atau tempoh dari pukul 11 pagi hingga 1 petang. (Sistem jieqi memberikan jamj tunggal dan lengkok 15 darjah dalamdal masa dan angkasa.)
[[Musim]] Cina berasaskan pemerhatian matahari dan bintang, bukannya [[cuaca]]. Kebanyakan sistem berkalendar Cina memulakan tahun baru pada [[anak bulan]] pertama selepas [[Dongzhi|solstis musim sejuk]].
''Dizhi'' kini digunakan bersama ''[[tiangan]]'' dalamdal versi terkini "[[Kalendar Cina|kalendar]] tradisional" dan dalamdal [[Taoisme]]. Kombinasi Ganzhi (Batang- Dahan) ialah satu kaedah yang agak baru penandaan waktu; ketika zaman Shang, yang memberikan nama hari- hari dalamdal seminggu ialah 10 ''tiangan'' itu. Dahan- dahan ini selama usianya dengan Batang- batang (malah menurut penemuan [[arkeologi]] terkini, mungkin lebih lama), namun Batang- batang itu terikat pada kalendar amal raja- raja Cina dan bukannya sebahagian sistem kalendar kebanyakan orang Cina.
== JadualDua Belas Dahan==
Bahagian Artik
{|class="wikitable" width="100%"
{|class="wikitable"
!rowspan="2"|
!rowspan="2"|Dizhi
!rowspan="2"|NamaDahan<br />CinaBumi
!colspan="2"3|NamaBahasa JepunCina
!colspan=2|Bahasa Jepun
!rowspan="2"|Nama<br />Korea
!rowspan="2"|NamaBahasa Korea<br />Vietnam([[perumian disemak semula|PDS]])
!rowspan=2|Bahasa Mongolia
!rowspan="2"|Nama<br />Thai<ref>[http://www.thai-language.com/id/589840 ศาสนา ปรัชญาและ ความเชื่อ » จักรราศี » ชื่อที่เป็นทางการของจักรราศีจีน] {{th icon}}</ref>
!rowspan="2"|[[ZodiakBahasa Cina|Haiwan]]Manchu
!rowspan="2"|ArahBahasa Vietnam
!rowspan="2"|Musim[[Zodiak Cina|Zodiak<br/>Cina]]
!rowspan="2"|BulanZodiak<br />qamariJepun
!rowspan="2"|WaktuArah
!rowspan=2|Musim
!rowspan=2|Bulan Qamari
!rowspan=2|Sistem<br/>Tradisional<br/>Masa Cina
|-
!Mandarin<br />[[Zhuyin]]
![[On'yomi]]
!Mandarin<br />[[Pinyin]]
![[Kun'yomi]]
!Kantonis<br />[[Jyutping]]
!''[[on'yomi]]''
!''[[kun'yomi]]''
|-tr align="center"
||1||[[wiktionary:子|子]]||ㄗˇ||zǐ||zi2||し(shi)||ね(ne)||자 (ja)||{{MongolUnicode|ᠬᠤᠯᠤᠭᠠᠨᠠ}}||{{MongolUnicode|ᠰᡳᠩᡤᡝᡵᡳ}}||tí ([[perbendaharaan kata China Vietnam|SV]]: tử)||鼠<br />[[Tikus (zodiak)|Tikus]]||鼠||0° (utara)||rowspan="2"|sejuk||Bulan 11||11 malam hingga 1 (midnight)
|1
|<big>{{Linktext|子}}</big>
|zǐ
|shi
|ne
|자<br />(ja)
|tý
|ชวด<br />(chuat)
|[[Tikus (zodiak)|Tikus]]
|0°<br />(utara)
|rowspan="2"|sejuk
|Bulan 11<br />([[Dongzhi|solstis musim sejuk]])
|11 malam – 1 pagi<br />(tengah malam)
|-tr align="center"
||2||[[wiktionary:丑|丑]]||ㄔㄡˇ||chǒu||cau2||ちゅう(chū)||うし(ushi)||축 (chuk) ([[perbendaharaan kata China Korea|SK]]: 추 (chu))||{{MongolUnicode|ᠦᠬᠡᠷ}}||{{MongolUnicode|ᡳᡥᠠᠨ}}||sửu||牛<br />[[Lembu (zodiak)|Lembu]]||牛 <br/> Cow||30°||Bulan 12||1 pagi hingga 3 pagi
||2
|<big>{{Linktext|丑}}</big>
|chǒu
|chu
|ushi
|축<br />(chuk)
|sửu
|ฉลู<br />(chalu)
|[[Lembu (zodiak)|Lembu]]{{ref label|vietnam|a|a}}
|30°
|Bulan 12
|1 pagi – 3 pagi
|-tr align="center"
||3||[[wiktionary:寅|寅]]||ㄧㄣˊ||yín||jan4||いん(in)||とら(tora)||인 (in)||{{MongolUnicode|ᠪᠠᠷᠰ}}||{{MongolUnicode|ᡨᠠᠰᡥᠠ}}||dần||虎<br />[[Harimau (zodiak)|Harimau]]||虎||60°||td rowspan="3"|bunga||Bulan 1||3 pagi hingga 5 pagi
|3
|<big>{{Linktext|寅}}</big>
|yín
|in
|tora
|인<br />(in)
|dần
|ขาล<br />(khan)
|[[Harimau (zodiak)|Harimau]]
|60°
|td rowspan="3"|bunga
|Bulan 1|
|3 pagi – 5 pagi
|-tr align="center"
||4||[[wiktionary:卯|卯]]||ㄇㄠˇ||mǎo||maau5||ぼう(bō)||う(u)||묘 (myo)||{{MongolUnicode|ᠲᠠᠤᠯᠠᠢ}}||{{MongolUnicode|ᡤᡡᠯᠮᠠᡥᡡᠨ}}||mão (bukan [[perbendaharaan kata China Vietnam|SV]]: mẹo)||兔<br />[[Arnab (zodiak)|Arnab]]||兎||90° (timur)||Bulan 2||5 pagi hingga 7 pagi
|4
|<big>{{Linktext|卯}}</big>
|mǎo
|bou
|u
|묘<br />(myo)
|mão
|เถาะ<br />(tho)
|[[Arnab (zodiak)|Arnab]]{{ref label|vietnam|a|a}}
|90°<br />(timur)
|Bulan 2<br />([[ekuinoks musim bunga]])
|5 pagi – 7 pagi
|-tr align="center"
||5||[[wiktionary:辰|辰]]||ㄔㄣˊ||chén||san4||しん(shin)||たつ(tatsu)||진 (jin) ([[perbendaharaan kata China Korea|SK]]: 신 (sin))||{{MongolUnicode|ᠯᠤᠤ}}||{{MongolUnicode|ᠮᡠᡩᡠᡵᡳ}}||thìn ([[perbendaharaan kata China Vietnam|SV]]: thần)||龙（龍）<br />[[Naga (zodiak)|Naga]]||竜 (龍)||120°||Bulan 3||7 pagi hingga 9 pagi
|5
|<big>{{Linktext|辰}}</big>
|chén
|shin
|tatsu
|진<br />(jin)
|thìn
|มะโรง<br />(marong)
|[[Naga (zodiak)|Naga]]
|120°
|Bulan 3|
|7 pagi – 9 pagi
|-tr align="center"
||6||[[wiktionary:巳|巳]]||ㄙˋ||sì||zi6||し(shi)||み(mi)||사 (sa)||{{MongolUnicode|ᠮᠣᠭᠠᠢ}}||{{MongolUnicode|ᠮᡝᡳᡥᡝ}}||tị||蛇<br />[[Ular (zodiak)|Ular]]||蛇||150°||td rowspan="3"|panas||Bulan 4||9 pagi hingga 11 pagi
|6
|<big>{{Linktext|巳}}</big>
|sì
|shi
|mi
|사<br />(sa)
|tỵ
|มะเส็ง<br />(maseng)
|[[Ular (zodiak)|Ular]]
|150°
|td rowspan="3"|panas
|Bulan 4
|9 pagi – 11 pagi
|-tr align="center"
||7||[[wiktionary:午|午]]||ㄨˇ||wǔ||ng5||ご(go)||うま(uma)||오 (o)||{{MongolUnicode|ᠮᠣᠷᠢ}}||{{MongolUnicode|ᠮᠣᡵᡳᠨ}}||ngọ||马（馬）<br />[[Kuda (zodiak)|Kuda]]||馬||180° (selatan)||Bulan 5||11 pagi hingga 1 petang (tengahari)
|7
|<big>{{Linktext|午}}</big>
|wǔ
|go
|uma
|오<br />(o)
|ngọ
|มะเมีย<br />(mamia)
|[[Kuda (zodiak)|Kuda]]
|180°<br />(selatan)
|Bulan 5<br />([[Xiazhi|solstis musim panas]])
|11 pagi – 1 petang<br />(tengah hari)
|-tr align="center"
||8||[[wiktionary:未|未]]||ㄨㄟˋ||wèi||mei6||び (bi)||ひつじ(hitsuji)||미 (mi)||{{MongolUnicode|ᠬᠣᠨᠢ}}||{{MongolUnicode|ᡥᠣᠨᡳᠨ}}||mùi ([[perbendaharaan kata China Vietnam|SV]]: vị)||羊<br />[[Kambing (zodiak)|Kambing]]||羊||210°||Bulan 6||1 petang hingga 3 petang
||8
|
<big>{{Linktext|未}}</big>
|wèi
|bi
|hitsuji
|미<br />(mi)
|mùi
|มะแม<br />(mamae)
|[[Kambing (zodiak)|Kambing]]{{ref label|biri-biri|b|b}}
|210°
|Bulan 6
|1 petang – 3 petang
|-tr align="center"
||9||[[wiktionary:申|申]]||ㄕㄣ||shēn||san1||しん(shin)||さる(saru)||신 (sin)||{{MongolUnicode|ᠪᠡᠴᠢᠨ}}||{{MongolUnicode|ᠪᠣᠨᡳᠣ}}||thân||猴<br />[[Monyet (zodiak)|Monyet]]||猿||240°||td rowspan="3"|luruh||Bulan 7||3 petang hingga 5 petang
|9
|<big>{{Linktext|申}}</big>
|shēn
|shin
|saru
|신<br />(sin)
|thân
|วอก<br />(wok)
|[[Monyet (zodiak)|Monyet]]
|240°
|td rowspan="3"|luruh
|Bulan 7
|3 petang – 5 petang
|-tr align="center"
||10||[[wiktionary:酉|酉]]||ㄧㄡˇ||yǒu||jau5||ゆう(yū)||とり(tori)||유 (yu)||{{MongolUnicode|ᠲᠠᠬᠢᠶᠠ}}||{{MongolUnicode|ᠴᠣᡴᠣ}}||dậu||鸡（雞）<br />[[Ayam (zodiak)|Ayam]]||鶏 (鳥) <br/> Chicken||270° (barat)||Bulan 8||5 petang hingga 7 petang
|10
|<big>{{Linktext|酉}}</big>
|yǒu
|yu
|tori
|유<br />(yu)
|dậu
|ระกา<br />(raka)
|[[Ayam (zodiak)|Ayam]]
|270°<br />(barat)
|Bulan 8<br />([[ekuinoks musim luruh]])
|5 petang – 7 petang
|-tr align="center"
||11||[[wiktionary:戌|戌]]||ㄒㄩ||xū||seot1||じゅつ(jutsu)||いぬ(inu)||술 (sul)||{{MongolUnicode|ᠨᠣᠬᠠᠢ}}||{{MongolUnicode|ᡳᠨᡩᠠᡥᡡᠨ}}||tuất||狗<br />[[Anjing (zodiak)|Anjing]]||犬||300°||Bulan 9||7 petang hingga 9 malam
|11
|<big>{{Linktext|戌}}</big>
|xū
|jutsu
|inu
|술<br />(sul)
|tuất
|จอ<br />(cho)
|[[Anjing (zodiak)|Anjing]]
|300°
|Bulan 9
|7 petang – 9 malam
|-tr align="center"
||12||[[wiktionary:亥|亥]]||ㄏㄞˋ||hài||hoi6||がい(gai)||い(i)||해 (hae)||{{MongolUnicode|ᠭᠠᠬᠠᠢ}}||{{MongolUnicode|ᡠᠯᡤᡳᠶᠠᠨ}}||hợi||猪（豬）<br />[[Khinzir (zodiak)|Khinzir]]||猪||330°||sejuk||Bulan 10||9 malam hingga 11 malam
|12
|<big>{{Linktext|亥}}</big>
|hài
|gai
|i
|해<br />(hae)
|hợi
|กุน<br />(kun)
|[[Khinzir (zodiak)|Khinzir]]{{ref label|jepun|c|c}}
|330°
|sejuk
|Bulan 10
|9 malam – 11 malam
|}
:{{note label|vietnam|a|a}} Di Vietnam, bintang Lembu diganti bintang Kerbau manakala bintang Arnab diganti bintang Kucing.
:{{note label|biri-biri|b|b}} Di Korea dan Jepun, bintang Kambing merupakan bintang Biri-Biri.
:{{note label|jepun|c|c}} Di Jepun, bintang Khinzir diganti bintang Babi Hutan.
== Arah ==
[[Fail:China 24 cardinal directions.png|thumb|250px|24 mata angin.]]
Sungguhpun dalamdal bahasa Cina sudah ada perkataan untuk empat [[mata angin]] - {{lang|zh|北}} (běi, utara), {{lang|zh|東}} (dōng, timur), {{lang|zh|南}} (nán, selatan), dan {{lang|zh|西}} (xī, barat) - namun para [[pelaut]] dan ahli [[astronomi]]/[[astrologi]] Cina dahulu kala lebih gemar menggunakan 12 arah Dahan Duniawi. Oleh sebab 12 mata angin tidak cukup untuk tujuan pelayaran, maka ditambahnya 12 mata angin, setiap satunya tepat di tengah- tengah dua mata yang sedia ada. 12 mata angin tambahan itu tidak dinamakan dengan menggabungkan nama- nama dua mata berdekatan, sebaliknya dinamakan seperti berikut:
* Untuk empat arah pepenjuru, nama trigramtrigr [[I Ching]] yang bersesuaian digunakan.
* Untuk yang selebihnya, ''tiangan'' (Batang Samawi) digunakan. Menurut teori [[Wu Xing|Lima Unsur]], timur berunsurkan kayu, dan Batang- batang Kayu ialah {{lang|zh|甲}} (jiǎ) dan {{lang|zh|乙}} (yǐ). Maka kedua- dua Batang itu diberikan kepada dua mata angin bersebelahan timur mengikut arah jam.
Berikut ialah jadual 24 mata angin:
{{col- begin}}{{col- 2}}
{|class="wikitable" table border="1" cellpadding="3" cellspacing="0"
|}
{{col- end}}
Pelaut- pelaut mahir seperti [[Zheng He|Laksamana Zhèng Hé]] menggunakan kompas 48 mata. Titik pertengahan tambahan disebut sebagai gabungan dua mata angin asas terdekatnya, contohnya {{lang|zh|丙午}} (bǐngwǔ) bagi arah 172.5°, titik pertengahan antara {{lang|zh|丙}} (bǐng), 165°, dan {{lang|zh|午}} (wǔ), 180°.
== Lihat juga ==
<references/>
== Pautan luar ==
* [http://www.hko.gov.hk/gts/time/stemsandbranches.htm Heavenly Stems and Earthly Branches - Hong Kong Observatory]
[[Kategori:Astrologi Cina]]
| 