Wikipedia

Bahasa Mandarin

Rencana ini mengenai kumpulan variasi bahasa Cina. Untuk variasi piawai, sila lihat Bahasa Cina Piawai. Untuk bahasa rasmi semasa Dinasti Ming dan Qing, sila lihat Mandarin (lingua franca empayar akhir).

Bahasa Mandarin (/ˈmændərɪn/ ( dengar) MAN-dər-in; Cina ringkas: 官话; Cina tradisional: 官話; pinyin: Guānhuà; har. 'ucapan para pegawai') ialah cabang terbesar dalam bahasa Sinitik. Varian-varian Mandarin dituturkan oleh kira-kira 70% daripada keseluruhan penutur bahasa Cina, merentasi kawasan geografi yang luas dari Yunnan di barat daya hingga ke Xinjiang di barat laut dan Heilongjiang di timur laut. Penyebaran luas ini umumnya disebabkan oleh kemudahan pengangkutan dan komunikasi di Dataran China Utara berbanding kawasan selatan yang lebih bergunung-ganang, serta peluasan penggunaan Mandarin ke kawasan sempadan dalam tempoh yang lebih terkini.

Mandarin
Tulisan Mandarin dalam Aksara Cina (kiri: ringkas, kanan: tradisional)
Asli kepadaChina, Taiwan
KawasanChina Utara, China Tengah, China Barat Daya
PenuturL1: 990 juta (2022) (2022)
L2: 194 juta (anggaran)
Jumlah: 1.18 bilion (2022)
Bentuk awal
Proto-Sino-Tibet
Bentuk piawai
Bahasa Cina Piawai
(Putonghua, Guoyu)
Dialek/loghat
  • Mandarin Timur Laut
  • Mandarin Beijing
  • Mandarin Ji–Lu
  • Mandarin Jiao–Liao
  • Mandarin Lembah Yangtze
  • Mandarin Dataran Tengah
  • Mandarin Lan–Yin
  • Mandarin Barat Daya
  • Aksara Cina (Ringkas, Tradisional)
  • Braille Cina Daratan
  • Braille Taiwan
  • Braille Cina Dua Sel
  • Gwoyeu Romatzyh

Transkripsi:

Bahasa Isyarat Cina
Kod bahasa
ISO 639-3cmn
Glottologmand1415
Linguasphere79-AAA-b
Kawasan Mandarin di China setakat 1987, termasuk loghat Sichuan, Lembah Yangtze dan Jin (hijau muda)
Negara dan wilayah yang menggunakan Mandarin sebagai L1 atau L2
  Majoriti bahasa ibunda
  Bahasa rasmi de facto atau statutori
  >1 juta penutur
  >500,000 penutur
  >100,000 penutur
Rencana ini mengandungi simbol fonetik IPA. Tanpa sokongan perisian tertentu, anda mungkin melihat tanda tanya, kotak, atau simbol lain dan bukannya askara Unicode. Untuk panduan pengenalan mengenai simbol IPA, lihat Bantuan:IPA.
Bahasa Mandarin
Tulisan Cina Ringkas官话
Tulisan Cina Tradisional官話
Maksud harfiahUcapan rasmi
Bahasa Cina Utara
Tulisan Cina Ringkas北方话
Tulisan Cina Tradisional北方話
Maksud harfiahUcapan utara
Seorang penutur dari Tanghe (Mandarin Dataran Tengah)

Banyak varian Mandarin, seperti Mandarin Barat Daya (termasuk loghat Sichuan) dan Mandarin Lembah Yangtze, tidak boleh difahami bersama dengan loghat Beijing (atau hanya difahami sebahagiannya). Walau bagaimanapun, Mandarin sebagai satu kumpulan sering tersenarai di tempat pertama dalam senarai bahasa mengikut jumlah penutur asli (dengan hampir satu bilion penutur). Oleh kerana Mandarin berasal dari China Utara dan kebanyakan varian Mandarin ditemui di utara, kumpulan ini kadangkala disebut sebagai Bahasa Cina Utara (Cina ringkas: 北方话; Cina tradisional: 北方話; pinyin: Běifānghuà; har. 'ucapan utara').

Kebanyakan varian Mandarin mempunyai empat nada. Konsonan akhir dalam Bahasa Cina Pertengahan telah hilang dalam kebanyakan varian ini, tetapi ada juga yang mengekalkannya dalam bentuk hentian glotis terakhir. Banyak varian Mandarin, termasuk loghat Beijing, mengekalkan konsonan retrofleks awal, yang telah hilang dalam bahasa Cina selatan.

Kebanyakan ibu kota China dalam sejarah berada dalam kawasan pertuturan Mandarin, menjadikan dialek ini sangat berpengaruh. Sejak abad ke-14, bentuk tertentu Mandarin telah digunakan sebagai lingua franca dalam kalangan pegawai kerajaan dan mahkamah.[1] Pada awal abad ke-20, satu bentuk piawai berasaskan loghat Beijing, dengan elemen daripada varian Mandarin lain, telah diterima sebagai bahasa kebangsaan. Bahasa Cina Piawai kini merupakan bahasa rasmi di China[2] dan Taiwan,[3] serta merupakan salah satu daripada empat bahasa rasmi di Singapura dan satu daripada enam bahasa rasmi Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu di dunia.[4] Peningkatan penghijrahan dari wilayah pertuturan Mandarin di China dan Taiwan juga menyebabkan bahasa ini menjadi salah satu varian bahasa Cina yang paling banyak digunakan dalam kalangan diaspora Cina. Ia juga merupakan bahasa Cina yang paling kerap diajar sebagai bahasa asing.

Nama

sunting

Perkataan Inggeris _mandarin_ (daripada bahasa Portugis _mandarim_, berasal daripada bahasa Melayu _menteri_, daripada Sanskrit _mantrī_, _mantrin_, yang bermaksud 'menteri atau penasihat') pada asalnya merujuk kepada seorang pegawai dalam empayar Ming dan Qing.[5][6][a]

Oleh sebab variasi tempatan yang dituturkan oleh para pegawai ini lazimnya tidak dapat difahami antara satu sama lain, mereka berkomunikasi melalui satu bentuk bahasa koiné yang diasaskan daripada pelbagai loghat utara. Ketika mubaligh Jesuit mempelajari bahasa piawai ini pada abad ke-16, mereka menyebutnya sebagai _Mandarin_, berdasarkan nama asal Cinanya _Guānhuà_ (官话/官話, 'bahasa para pegawai').[8]

Dalam bahasa Inggeris harian, "Mandarin" merujuk kepada Bahasa Cina Piawai, yang sering disebut hanya sebagai "Bahasa Cina". Bahasa Mandarin Piawai berasaskan loghat Beijing, dengan sedikit pengaruh kosa kata dan sintaksis daripada dialek Mandarin lain. Ia merupakan bahasa rasmi pertuturan di Republik Rakyat China, Taiwan (Republik China), salah satu daripada empat bahasa rasmi di Singapura, dan juga merupakan bahasa minoriti berprestij tinggi[9] di Malaysia. Ia juga digunakan sebagai bahasa pengantar dalam sistem pendidikan di tanah besar China dan Taiwan. Ia adalah salah satu daripada enam bahasa rasmi Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu, di bawah nama "Bahasa Cina".

Penutur bahasa Cina merujuk kepada bahasa piawai moden ini sebagai:

  • _Pǔtōnghuà_ (普通话/普通話, 'pertuturan umum') di tanah besar China,
  • _Guóyǔ_ (国语/國語, 'bahasa kebangsaan') di Taiwan, atau
  • _Huáyǔ_ (华语/華語, 'bahasa Huaxia') di Malaysia dan Singapura,

tetapi bukan sebagai _Guānhuà_.[1]

Ahli linguistik menggunakan istilah "Mandarin" untuk merujuk kepada kumpulan loghat yang luas dan pelbagai yang dituturkan di utara dan barat daya China, yang dikenali dalam kalangan ahli bahasa Cina sebagai _Guānhuà_. Istilah alternatif _Běifānghuà_ (北方话/北方話, 'dialek utara') semakin jarang digunakan dalam kalangan ahli linguistik Cina. Secara lanjut, istilah "Mandarin Lama" atau "Mandarin Awal" digunakan oleh ahli bahasa untuk merujuk kepada loghat utara yang direkodkan dalam sumber-sumber dari zaman Dinasti Yuan.

Penutur asli yang bukan ahli linguistik profesional mungkin tidak sedar bahawa variasi yang mereka tuturkan diklasifikasikan secara linguistik sebagai sebahagian daripada "Mandarin" (atau disebut juga sebagai "dialek utara") dalam erti kata yang lebih luas. Dalam wacana sosial atau budaya Cina, tidak wujud identiti "Mandarin" berdasarkan bahasa; sebaliknya, identiti serantau yang kuat terbentuk berdasarkan dialek individu kerana penyebaran geografi yang luas dan kepelbagaian budaya penuturnya. Penutur variasi bukan piawai biasanya merujuk kepada loghat mereka melalui nama geografi—contohnya, loghat Sichuan dan loghat Hebei atau loghat Timur Laut, yang kesemuanya dianggap berbeza daripada bahasa piawai, dan sering kali tidak boleh difahami antara satu sama lain.

Sejarah

sunting
Maklumat selanjutnya: History of the Chinese language

Ratusan variasi tempatan Bahasa Cina moden berkembang daripada varian serantau Bahasa Cina Kuno dan Bahasa Cina Pertengahan. Secara tradisi, tujuh kumpulan dialek utama diiktiraf: selain Mandarin, enam lagi ialah Wu, Gan, dan Xiang di China tengah, serta Min, Hakka, dan Yue di pantai tenggara.[10] *Language Atlas of China* (1987) menambah tiga kumpulan lagi: Jin (berpisah dari Mandarin), Huizhou di wilayah Huizhou (Anhui dan Zhejiang), dan Pinghua di Guangxi serta Yunnan.[11][12]

Mandarin Kuno

sunting
Rencana utama: Old Mandarin
 
Muka surat daripada Menggu Ziyun, meliputi suku kata tsim hingga lim

Selepas kejatuhan Dinasti Song Utara (959–1126) dan semasa pemerintahan Dinasti Jin dan Yuan di utara China, terbentuk satu bentuk bahasa piawai berdasarkan dialek Dataran Utara, dikenali sebagai Mandarin Kuno. Genre sastera vernakular baru seperti puisi qu dan sanqu berkembang berasaskan bahasa ini.[13]

Pada 1324, kamus rima Zhongyuan Yinyun mengkodkan konvensyen rima puisi baru, menjadi sumber penting fonologi Mandarin Kuno. Sumber lain termasuk skrip Phags-pa dan Menggu Ziyun, rime dictionary berdasarkan Phags-pa. Kamus ini menunjukkan ciri baru Mandarin: pengurangan bunyi plosif akhir dan reorganisasi nada Cina Pertengahan.[14]

Dalam Bahasa Cina Pertengahan, konsonan stop dan affricate terdiri daripada konsonan tenuis, aspirat tak bersuara, dan bersuara. Terdapat empat nada; nada keempat ("entering tone") merujuk kepada suku kata dengan plosif akhir (-p, -t, -k). Menaik turun nada berdasarkan voicing sukar difahami selepas kehilangan voicing, menyebabkan sistem nada dan inisial tersusun semula dalam setiap kumpulan dialek utama.[15]

Zhongyuan Yinyun mencerminkan sistem empat nada Mandarin moden: nada “even” terbahagi, nada entering hilang, dan plosif bersuara berubah kepada aspirat atau bukan aspirat. Nota akhir -m masih wujud tetapi bergabung dengan -n dalam dialek moden. Perbezaan velar dan alveolar sibilan pada posisi palatal masih wujud sebelum wujudnya bunyi palatal (j, q, x) dalam pinyin.[16]

Sastera vernakular pada zaman itu menunjukkan leksikon serta sintaks Mandarin yang jelas, walaupun beberapa seperti kata ganti pihak ketiga *tā (他)* sudah wujud sejak Dinasti Tang.[17]

Sastera Vernakular

sunting

Sehingga awal abad ke-20, penulisan rasmi, puisi, dan fiksyen ditulis dalam Literary Chinese, berdasarkan karya klasik zaman Negara Berperang dan Han. Bahasa ini berkembang berbeza daripada dialek lisan; misalnya, perkataan *翼 (yì)* mempunyai lebih daripada 75 homofon dalam Mandarin Piawai.

Bahasa sastera ini kurang sesuai bagi teks yang dibacakan secara lisan seperti drama atau novel. Bermula dari Dinasti Yuan hingga Qing, wujud karya vernakular bertulis (白话, báihuà) seperti Water Margin dan Dream of the Red Chamber. Bahasa bertulis ini mencerminkan variasi Mandarin dan menyatupadukan region walaupun tanpa menunjukkan perbezaan sebutan.[18]

Hu Shih adalah tokoh penting abad ke-20 yang menulis kajian pengaruh sastera vernakular dalam karyanya *Báihuà Wénxuéshǐ*.

Koiné Zaman Akhir Empayar

sunting
Rencana utama: Mandarin (late imperial lingua franca)
 
Prakata tatabahasa Mandarin awal, Zhongguo Guanhua, terbitan Étienne Fourmont 1742

> “Penduduk China mempunyai bahasa berbeza mengikut wilayah, hingga tidak saling memahami.... Mereka juga mempunyai satu bahasa seperti universal … ia adalah bahasa rasmi para mandarin dan istana; bagai Latin bagi kita.... Dua bapa kami telah mempelajari bahasa mandarin ini...” — Alessandro Valignano, Historia..., 1542–1564 (cite Coblin 2000, p.539)

Sehingga abad ke-20, kebanyakan masyarakat hanya bertutur dalam dialek tempatan. Untuk pentadbiran, pegawai Dinasti Ming dan Qing menggunakan piawai koiné berdasarkan Mandarin (Guānhuà). Kefahaman bahasa ini penting untuk kerjaya rasmi walau tidak ditetapkan secara formal.[1]

Pada 1728, Maharaja Yongzheng tidak memahami loghat pegawai dari Guangdong dan Fujian, lalu memerintahkan pengajaran sebutan piawai melalui Akademi Pengucapan Betul (Zhèngyīn Shūyuàn), diikuti buku teks panduan sebutan. Ciri-ciri piawai termasuk kehilangan inisial bersuara (kecuali 'v-'), gabungan [-m] dengan [-n], sistem empat nada Mandarin serta hentian glottal dalam entering tones, dan kekalkan perbezaan velar-palatal yang mempengaruhi ejaan *Peking* dan *Tientsin*.[19]

Bahasa ini adalah koiné berdasar dialek Nanjing, kekal berprestij selepas pemindahan ibu kota ke Beijing pada 1421. Pada 1815, kamus Inggeris–Cina pertama oleh Robert Morrison menggunakan piawai ini walaupun beliau mengakui pengaruh loghat Beijing semakin dominan. Akhir abad ke-19, loghat Beijing menjadi piawai untuk urusan rasmi.[20]

Bahasa Cina Piawai

sunting
Rencana utama: Standard Chinese

Varian Mandarin yang ditutur oleh golongan terpelajar Beijing diisytiharkan sebagai bahasa rasmi China oleh Dinasti Qing awal 1900-an dan kerajaan Republik. Golongan intelektual Gerakan Budaya Baru seperti Hu Shih dan Chen Duxiu berjaya menukarkan Bahasa Literary kepada vernakular bertulis dan menetapkan piawai kebangsaan (*Guóyǔ*). Selepas perdebatan, "Loghat Beijing" dipilih sebagai piawai oleh National Language Unification Commission pada 1932. Republik Rakyat China mewarisi piawai ini selepas 1949, menamakannya *Pǔtōnghuà*.[21]

Awal 1950-an, 54% penutur dialek Mandarin memahami bahasa piawai—naik ke 91% pada 1984; nasionalnya dari 41% ke 90%.[22] Kini piawai ini digunakan dalam pendidikan, media, dan acara rasmi di tanah besar China, Taiwan, serta komuniti Cina di Singapura.[23][24]

Namun, di Hong Kong dan Macau, piawai tempatan (Cantonese) masih dominan sebagai media pendidikan, media dan kehidupan harian disebabkan sejarah kolonial.[25] Walaupun piawai diajar di sekolah seluruh China, ia masih belum menjadi bahasa perantara biasa di kawasan bukan Mandarin asli—penduduk masih bercakap variant tempatan atau bercampur dengan aksen.[26][27]

Sejak abad ke-21, kerajaan China giat mengalakkan pendidikan piawai dan mengurangkan penggunaan bahasa tempatan sebagai usaha menyatupadukan negara.Wong, Wing (21 Februari 2019). "The Slow Death of China's Dialects". McGill International Review. Missing or empty |url= (bantuan)

Dari segi rasmi, kerajaan tanah besar dan Taiwan mengekalkan piawai masing-masing sebagai *Pǔtōnghuà* dan *Guóyǔ*. Fonologi berpandukan sebutan Beijing, namun berbeza dalam kosa kata, tatabahasa dan pragmatik. Perbezaan ini kecil dan kamus piawai kedua-dua negara menunjukkan persamaan besar. Walaubagaimanapun, piawai piawai sekolah sering berbeza dari dialek tempatan dan tidak semestinya sama seperti loghat Beijing asli.[28][29]

Bentuk tulisan piawai juga setara; China dan Singapura menggunakan "aksara ringkas", manakala Taiwan, Hong Kong dan Macau terus menggunakan "aksara tradisional". Singapura mengikut China dalam menerima penggunaan aksara ringkas secara rasmi.[30][31]

Taburan geografi

sunting

Bahasa Mandarin dituturkan di seluruh utara dan barat daya China, serta beberapa kelompok kecil di negara jiran. Tidak seperti rakan senegara mereka di pantai tenggara, penutur Mandarin jarang berhijrah ke luar negara sebelum akhir abad ke-20. Namun kini terdapat komuniti besar penutur Mandarin di bandar-bandar utama di seluruh dunia.[32]

Tanah Besar China

sunting

Kebanyakan masyarakat Han di utara dan barat daya China merupakan penutur asli dialek Mandarin. Dataran China Utara yang luas dan tanpa halangan geografi utama membolehkan penghijrahan yang meluas dan mewujudkan homogenitas linguistik di kawasan besar ini. Sebaliknya, gunung-ganang dan sungai-sungai di selatan China telah melahirkan enam kumpulan utama varian Bahasa Cina yang lain dengan kepelbagaian dalaman yang besar, terutamanya di Fujian.[33][34]

Namun, kawasan taburan dialek Mandarin sangat luas dan merangkumi hampir satu bilion penduduk. Oleh itu, terdapat variasi ketara dari segi sebutan, kosa kata dan tatabahasa,[35] dan banyak varian Mandarin tidak dapat difahami antara satu sama lain.[b]

Sebahagian besar timur laut China, kecuali Liaoning, hanya dihuni oleh masyarakat Han selepas abad ke-18.[41] Oleh itu, dialek Mandarin Timur Laut di kawasan ini hampir sama dengan loghat Beijing.[42] Kaum Manchu di kawasan ini kini bertutur dialek Mandarin; bahasa asal mereka hanya dipertuturkan dalam kalangan komuniti kecil di barat laut Xinjiang, seperti dalam bentuk moden bahasa Xibe.[43]

Kawasan sempadan barat laut China turut dihuni oleh penutur Mandarin, dan dialek mereka serupa dengan kawasan Mandarin teras.[42] Kawasan barat daya pula mula dihuni lebih awal, tetapi populasinya merosot secara misteri pada abad ke-13 dan hanya pulih pada abad ke-17.[42] Kini, dialek di kawasan ini agak seragam.[32] Namun, bandar lama seperti Tianjin, Baoding, Shenyang, dan Dalian walaupun dekat dengan Beijing, tetap memiliki dialek yang amat berbeza.

Taiwan

sunting
Rencana utama: Taiwanese Mandarin

Mandarin Piawai ialah salah satu bahasa rasmi Taiwan. Piawai Taiwan hampir sama dengan piawai tanah besar China, kecuali beberapa kosa kata teknikal yang dikembangkan sejak 1950-an.[44]

Bentuk pertuturan piawai di Taiwan sangat mirip dengan China, tetapi bentuk kolokial dipengaruhi kuat oleh bahasa tempatan, khususnya Hokkien Taiwan. Perbezaan utama termasuk: penggabungan bunyi retrofleks (zh, ch, sh, r) dengan siri alveolar (z, c, s), nada neutral digabungkan dengan nada asal, dan ketiadaan erhua.[45] Pertukaran kod antara Mandarin dan Hokkien Taiwan adalah biasa, memandangkan majoriti penduduk masih menuturkan Hokkien sebagai bahasa ibunda.[46]

Asia Tenggara

sunting

Singapura

sunting
Rencana utama: Singaporean Mandarin

Mandarin ialah salah satu daripada empat bahasa rasmi Singapura bersama-sama bahasa Inggeris, bahasa Melayu, dan bahasa Tamil. Secara sejarah, ia jarang digunakan dalam kalangan masyarakat Cina Singapura yang lebih mengutamakan bahasa selatan seperti Hokkien, Teochew, Kantonis, dan Hakka.[47]

Pelancaran Kempen Bertutur Mandarin pada tahun 1979 oleh kerajaan bertujuan menjadikan Mandarin sebagai bahasa etnik bersama dan menggalakkan hubungan dengan tanah besar China.[48] Ini menyebabkan peningkatan besar penggunaan Mandarin dan kemerosotan varian bahasa Cina lain.

Mandarin Piawai Singapura hampir sama dengan piawai di China dan Taiwan, cuma sedikit berbeza dalam kosa kata. Ia digunakan dalam sistem pendidikan, media dan urusan rasmi. Bentuk kolokialnya dikenali sebagai *Singdarin*, digunakan dalam perbualan harian dan banyak dipengaruhi oleh Kantonis, Hokkien dan bahasa Melayu. Pertukaran kod dengan bahasa lain adalah perkara biasa.

Malaysia

sunting
Rencana utama: Malaysian Mandarin

Di Malaysia, Mandarin digunakan sebagai bahasa pengantar di sekolah Cina dan berpandukan piawai Singapura. Namun ia tidak begitu meluas dalam kehidupan seharian kerana Hokkien merupakan kumpulan majoriti dalam kalangan masyarakat Cina Malaysia, dan Kantonis menjadi lingua franca terutamanya dalam perniagaan dan media tempatan.[49] Di negeri Johor, Mandarin semakin digunakan bersama Kantonis disebabkan pengaruh Singapura.[50] Bentuk kolokial Mandarin tempatan juga memperlihatkan pengaruh kuat daripada Kantonis dan bahasa Melayu.

Myanmar

sunting
Lihat juga: Orang Cina di Myanmar

Di utara Myanmar, dialek Mandarin Barat Daya yang hampir dengan dialek Yunnan digunakan oleh masyarakat Cina dan kumpulan etnik lain. Di kawasan yang dikuasai oleh kumpulan pemberontak, Mandarin juga menjadi bahasa perantara.[51]

Asia Tengah

sunting
Rencana utama: Bahasa Dungan

Kaum Dungan di Kyrgyzstan, Kazakhstan dan Uzbekistan ialah keturunan kaum Hui dari China yang melarikan diri ke Empayar Rusia pada 1877 selepas kejatuhan Kashgaria kepada tentera Qing, dan dari lembah Ili selepas ia diserahkan kepada China dalam Perjanjian Saint Petersburg (1881).[52]

Kira-kira 500 penutur tinggal di kawasan terpencil di Daerah Rovensky, Wilayah Saratov di Rusia.[53] Kaum Dungan bertutur dua dialek, yang berasal dari dialek Mandarin Dataran Tengah di tenggara Gansu dan barat daya Shaanxi, dan menulis bahasa mereka menggunakan aksara Cyrillic.[53][54]

Klasifikasi

sunting

Sempadan

sunting
Maklumat selanjutnya: List of varieties of Chinese

Klasifikasi dialek Cina berkembang sepanjang abad ke-20, dan masih banyak perkara yang belum disepakati. Klasifikasi awal cenderung mengikuti sempadan negeri atau ciri geografi utama.[55]

Pada 1936, Wang Li menghasilkan klasifikasi pertama berasaskan kriteria fonetik, terutamanya evolusi inisial bersuara dalam Bahasa Cina Pertengahan. Kumpulan Mandarinnya merangkumi dialek di utara dan barat daya China, serta di Hunan dan utara Jiangxi.[56] Klasifikasi oleh Li Fang-Kuei pada 1937 membezakan dua kumpulan terakhir sebagai Xiang dan Gan, sambil membahagikan baki dialek Mandarin kepada subkumpulan Mandarin Utara, Sungai Yangtze Bawah dan Barat Daya.[57]

Klasifikasi tujuh kumpulan yang diterima pakai secara meluas oleh Yuan Jiahua pada 1960 mengekalkan Xiang dan Gan sebagai kumpulan berasingan, dengan Mandarin dibahagikan kepada subkumpulan Utara, Barat Laut, Barat Daya dan Jiang–Huai (Sungai Yangtze Bawah).[58][59] Daripada empat subkumpulan Mandarin Yuan, dialek Barat Laut adalah paling pelbagai, terutama di wilayah Shanxi.[32] Ahli linguistik Li Rong mencadangkan agar dialek barat laut di Shanxi dan kawasan sekitarnya yang masih mengekalkan hentian glottal akhir dari nada "entering" Bahasa Cina Pertengahan dijadikan kumpulan utama berasingan bernama Jin.[60] Beliau memasukkan klasifikasi ini dalam *Language Atlas of China* (1987).[11] Banyak ahli lain masih menganggap dialek ini sebahagian daripada Mandarin, menunjukkan bahawa dialek Sungai Yangtze Bawah juga mengekalkan hentian glottal.[61][62]

Sempadan selatan kawasan Mandarin, bersempadan dengan kumpulan Wu, Gan dan Xiang di tengah China, sukar didefinisikan akibat penyebaran ciri utara selama berabad. Banyak varian sempadan mempunyai campuran ciri yang menyukarkan klasifikasi. Sempadan antara Mandarin Barat Daya dan Xiang amat lemah,[63] dan dalam banyak klasifikasi awal kedua-duanya tidak dipisahkan.[64] Zhou Zhenhe dan You Rujie memasukkan dialek New Xiang ke dalam Mandarin Barat Daya, hanya membezakan Old Xiang sebagai kumpulan berasingan.[65] Dialek Huizhou pula mempunyai ciri kedua-dua Mandarin dan Wu, dan oleh itu kadang-kala diklasifikasikan ke salah satu kumpulan itu atau dianggap kumpulan berasingan oleh pihak lain. Li Rong dan *Language Atlas of China* menganggapnya sebagai kumpulan utama berasingan, tetapi ini masih dipertikaikan.[66][67]

Subkumpulan

sunting
 
Taburan lapan subkumpulan Mandarin plus Jin Chinese, yang ramai ahli linguistik masukkan ke dalam Mandarin, mengikut *Language Atlas of China* (1987)[68]
  • Language Atlas of China* menyenaraikan baki Mandarin sebagai "supergroup", dibahagikan kepada lapan kumpulan mengikut pengendalian nada "entering" dalam Bahasa Cina Pertengahan (rujuk Nada di bawah):[69][c]
  • **Mandarin Timur Laut** (98 juta) – ditutur di timur laut China kecuali Semenanjung Liaodong. Dialek ini hampir sama dengan Bahasa Piawai, dengan sedikit variasi.
  • **Mandarin Beijing** (27 juta) – ditutur di Beijing dan sekitar seperti Chengde dan utara Hebei, serta kawasan imigrasi baru seperti utara Xinjiang. Dialek Beijing menjadi asas Bahasa Piawai. Klasifikasi ini kontroversi; sesetengah mengatakan Beijing dan Timur Laut sebenarnya satu kumpulan.
  • **Jilu Mandarin** (89 juta) – ditutur di Hebei ("Ji") dan Shandong ("Lu") kecuali Semenanjung Shandong, serta sebahagian kecil di Heilongjiang akibat migrasi. Termasuk dialek Tianjin. Nada dan kosa kata berbeza ketara, tetapi masih boleh difahami dengan Mandarin Beijing.
  • **Jiaoliao Mandarin** (35 juta) – ditutur di Semenanjung Shandong dan Liaodong, serta sebahagian kecil di Heilongjiang. Perubahan nada ketara tetapi masih ada tahap kefahaman sederhana dengan Beijing.
  • **Mandarin Dataran Tengah** (186 juta) – berlaku di wilayah Henan, bahagian tengah Shaanxi di lembah Sungai Kuning, timur Gansu, dan selatan Xinjiang kerana migrasi baru. Terdapat perbezaan fonologi yang ketara, kefahaman dengan Beijing adalah separa. Bahasa Dungan tergolong dalam kumpulan ini. Penutur Dungan seperti penyair Iasyr Shivaza melaporkan dirinya difahami oleh penutur Beijing, tetapi tidak sebaliknya.
  • **Lanyin Mandarin** (17 juta) – ditutur di tengah dan barat Gansu (ibu kota Lanzhou) dan Ningxia (ibu kota Yinchuan), serta utara Xinjiang.
  • **Mandarin Sungai Yangtze Bawah** (atau Jiang–Huai, 86 juta) – ditutur di kawasan utara Sungai Yangtze di Jiangsu dan Anhui, serta sebahagian di tebing selatan seperti Nanjing, Jiujiang. Terdapat perubahan fonologi dan kosa kata serta kefahaman terhad dengan Beijing. Ia dipengaruhi secara ketara oleh dialek Wu.
  • **Mandarin Barat Daya** (260 juta) – ditutur di Hubei, Sichuan, Guizhou, Yunnan, serta kawasan Mandarin di Hunan, Guangxi dan selatan Shaanxi. Perubahan fonologi, kosa kata dan nada adalah besar, dan kefahaman dengan Beijing berbeza-beza.[38][39]
  • Atlas* turut menyenaraikan beberapa dialek Mandarin yang tidak diklasifikasi dalam kawasan serakan di selatan China, seperti Nanping di Fujian dan Dongfang di Hainan.[71]

Satu varian Mandarin yang tidak pasti klasifikasi adalah Gyami, dicatat pada abad ke-19 di kaki gunung Tibet, yang tidak dikenali sebagai Cina oleh pihak Beijing.[72] Beberapa varian Mandarin barat laut dalam *_Qinghai–Gansu sprachbund_* telah mengalami perubahan besar dalam fonologi, kosa kata dan tatabahasa.[73]

Fonologi

sunting
Lihat juga: Standard Chinese phonology

Sebuah suku kata boleh terdiri daripada inisial konsonan, medial (gelung separuh vokal), vokal, coda dan nada. Dalam analisis tradisional, medial, vokal dan coda digabungkan sebagai final.[74] Contohnya, Bahasa Piawai (berasaskan loghat Beijing) mempunyai kira-kira 1,200 suku kata berbeza.[75]

    • Ciri fonologi umum dalam dialek Mandarin:**
  • Palatalisasi pada konsonan velar dan sibilan alveolar apabila dihadapan glides palatal.
  • Setiap suku kata mengandungi maksimum empat fonem (tiga vokal dan tiada kluster konsonan).
  • Penghilangan bunyi stop akhir dan /-m/ (bagaimanapun beberapa dialek Lower Yangtze dan Jin mengekalkan hentian glottal).
  • Wujudnya konsonan retrofleks (walaupun ketiadaan dalam banyak dialek Southwestern dan Northeastern).
  • Devoicing (hilang kelegaan suara) pada stop dan sibilan—juga ditemui dalam kebanyakan bukan-Mandarin.

Inisial

sunting

Inventori inisial terbesar merangkumi: - **Stop**: /p b/, /pʰ/, /t d/, /tʰ/, /k g/, /kʰ/ - **Affricates**: /ts z/, /t͡sʰ c/, /ʈ͡ʂ zh/, /ʈ͡ʂʰ ch/, /t͡ɕ j/, /t͡ɕʰ q/ - **Fricatives**: /f/, /s/, /ʂ/, /ɕ/, /x/ - **Nasal**: /m/, /n/, /ŋ/ - **Approximants**: /w/, /l/, /ɻ ~ ʐ/ (r), /j/ (y)

    • Ciri khusus:**
  • Sebahagian besar daerah membezakan antara sibilan retrofleks (/ʈʂ, ʈʂʰ, ʂ/) dan apikal (/ts, tsʰ, s/), tetapi sesetengah dialek di selatan dan barat daya menggabungkannya—contohnya 'zhi' → 'zi'.
  • Alveolo-palatal (/tɕ tɕʰ ɕ/) terbentuk daripada penyatuan antara /kj/ dan palatal sibilan lama.
  • Dalam ~20% dialek, sibilan alveolar kekal tanpa palatalisasi (contoh: loghat Opera Beijing).
  • Banyak dialek Southwestern menggabungkan /f/ dan /xw/—contoh: 'fei' dan 'hui' mungkin sebutan seragam.
  • Beberapa dialek tidak membezakan antara /l/ dan /n/: Southwestern lumpuh kepada /n/, Lower Yangtze kepada /l/.
  • Inisial /r-/ boleh digantikan dengan /j/, /l/, /n/ atau /w/ dalam banyak dialek lain selain Beijing.
  • Sesetengah dialek menggunakan inisial /ŋ/ menggantikan sifar inicial standard—daripada gabungan sifar, /ŋ/ dan /ʔ/.
  • Dialek Northwestern dan Central Plains boleh menggantikan /tʂw tʂʰw ʂw ɻw/ (Beijing) dengan /pf pfʰ f v/.

Vokal dan Final

sunting
  • Terdapat tiga medial glides: /j/ (i), /w/ (u), /ɥ/ (ü), walaupun penggunaannya berbeza mengikut dialek.
  • Di sesetengah kawasan, medial /w/ hilang selepas inisial apikal—contoh: Southwestern 'tei' (Beijing 'dui').
  • Southwestern juga mengekalkan /kai kʰai xai/ berbanding pinyin 'jie qie xie'.
  • Dialek Mandarin mempunyai sejumlah vokal terhad. Sibilan berfungsi sebagai nukleus (seperti 'zi', 'zhi') adalah umum.
  • Diphthongs dan triphthongs digunakan, mengekalkan glides lama.
  • Bunyi akhir /m/ Cina pertengahan telah bergabung dengan /n/; /ŋ/ juga sering bergabung dengan /n/, khususnya pada pasangan seperti -en/-eng atau -in/-ing, menyebabkan homofoni seperti 'jīn' – 'jīng'.
  • Final stop dari Bahasa Pertengahan mengalami pelbagai perkembangan—di Lower Yangtze dan beberapa barat laut kekal sebagai glottal stop; dialek lain memadamnya, memberi kesan pada vokal.
  • Contoh perubahan vokal boleh dilihat dalam jadual seperti perbezaan sebutan '课'(kè), '客'(kè), '果'(guǒ) & '国'(guó) berlainan mengikut daerah.

Nada

sunting

Walaupun nilai nada berbeza menurut dialek, pembahagian nada ('distribution') adalah serupa: umumnya 4 nada sepadan dengan loghat Beijing: tinggi tetap (55), naik (35), turun-naik (214) dan turun (51). Cuma variasi ialah bagaimana nada untuk suku kata masuk (entering tone) dikendalikan.[76]

Beberapa dialek seperti Lower Yangtze, sebahagian barat daya dan Jin mungkin mengekalkan hentian glottal akhir, menjadikan mereka secara teknikalnya dengan lima nada (entah tonal atau bukan). Contoh jadual memperlihatkan pembahagian nada dialek Beijing, Northeastern, Jiao–Liao, Ji–Lu, Central Plains, Lan–Yin, Southwestern, dan Lower Yangtze—menunjukkan nilai kontur nada dengan variasi tempatan.

Selain itu, dialek Mandarin biasanya menggunakan nada neutral dalam suku kata kedua—lazim dalam morfologi kata dwisilab, menghasilkan suku kata tanpa kontur nada yang ketara.

Kosa Kata

sunting

Bahasa Mandarin mempunyai lebih banyak perkataan polisilabik berbanding semua varieti utama bahasa Cina yang lain kecuali Bahasa Shanghainese.[perlu rujukan] Ini sebahagiannya disebabkan oleh bahasa Mandarin telah mengalami lebih banyak perubahan bunyi berbanding varieti di selatan, dan perlu menangani lebih banyak homofon. Perkataan baharu telah dibentuk dengan menambah imbuhan seperti Templat:Zhp, Templat:Zhp, Templat:Zhp, dan Templat:Zhp, atau melalui penggandaan, contohnya dengan menggabungkan dua perkataan yang mempunyai makna serupa seperti dalam Templat:Zhp, yang berasal daripada elemen yang bermaksud “tergesa-gesa” dan “sibuk”.

Ciri khas Mandarin barat daya ialah penggunaan kerap penggandaan kata nama, yang jarang digunakan di Beijing. Di Sichuan, sebagai contoh, orang menggunakan Templat:Zhp untuk merujuk kepada “beg tangan”, manakala Beijing menggunakan Templat:Zhp.

Terdapat juga sejumlah kecil perkataan yang telah menjadi polisilabik sejak zaman Cina Purba, seperti Templat:Zhp.

Kata ganti nama diri tunggal dalam Mandarin ialah Templat:Zhp, Templat:Tlit (你 atau 妳, “awak”), Templat:Zhp, dan Templat:Tlit (他, 她 atau Templat:Zhi, “dia” atau “itu”), dengan Templat:Zhp sebagai penanda jamak. Selain itu, terdapat perbezaan antara kata ganti nama diri pertama jamak Templat:Zhp, yang merangkumi pendengar, dan Templat:Zhp, yang mungkin mengecualikan pendengar. Dialek Mandarin bersetuju secara konsisten dalam penggunaan kata ganti nama ini. Walaupun kata ganti diri pertama dan kedua tunggal berkait dengan bentuk dalam varieti Cina lain, keseluruhan sistem pronominal adalah inovasi dalam Mandarin (contohnya, Bahasa Shanghainese menggunakan Templat:Zhi dan Templat:Zhi).[77]

Disebabkan oleh hubungan dengan masyarakat Mongol dan Manchu, bahasa Mandarin (terutamanya dialek Timur Laut) mempunyai beberapa kata pinjaman daripada bahasa-bahasa ini yang tidak terdapat dalam varieti Cina lain, seperti hútòng (胡同) yang bermaksud “lorong”. Varieti bahasa Cina selatan pula banyak meminjam daripada bahasa Tai,[78], Austroasiatik,[79] dan Austronesia.

Terdapat juga banyak perkataan dalam bahasa Mandarin yang berasal daripada bahasa asing, seperti Templat:Zhp daripada “golf”; Templat:Zhp daripada “bikini”, dan Templat:Zhp daripada “hamburger”.

Secara umumnya, variasi terbesar dalam kosa kata boleh dilihat pada bahasa slanga, istilah kekeluargaan, nama-nama tanaman dan haiwan ternakan biasa, kata kerja dan kata adjektif harian. Variasi paling sedikit berlaku dalam kosa kata “formal” — iaitu istilah yang berkaitan dengan sains, undang-undang, atau kerajaan.

Tatabahasa

sunting
Maklumat selanjutnya: Tatabahasa bahasa Cina

Semua varieti bahasa Cina sepanjang zaman dianggap sebagai contoh utama bahasa analitik, iaitu bahasa yang bergantung kepada susunan kata dan partikel berbanding imbuhan atau pengimbuhan untuk menyampaikan maklumat tatabahasa seperti orang, bilangan, masa, ragam, atau kes.

Walaupun varieti moden termasuk dialek Mandarin menggunakan sebilangan kecil partikel dengan cara yang serupa dengan akhiran, ia masih sangat bersifat analitik.[80]

Susunan asas perkataan subjek–kata kerja–objek adalah biasa dalam semua dialek Cina, tetapi terdapat variasi dalam susunan dua objek dalam ayat ditransitif.

Dalam dialek utara, objek tak langsung mendahului objek langsung (seperti dalam bahasa Inggeris), contohnya dalam ayat bahasa Cina Piawai:

我

wǒ

Saya

给

gěi

beri

你

nǐ

awak

一本

yìběn

sebuah

书

shū

buku

[我給你一本書]

 

 

我 给 你 一本 书

wǒ gěi nǐ yìběn shū

Saya beri awak sebuah buku

Dalam dialek selatan, serta banyak dialek barat daya dan Lembah Yangtze Hilir, objek-objek itu disusun dalam susunan terbalik.[81][82]

我

wǒ

Saya

给

gěi

beri

一本

yìběn

sebuah

书

shū

buku

给

gěi

kepada

你

nǐ

awak

[我給一本書給你]

 

 

我 给 一本 书 给 你

wǒ gěi yìběn shū gěi nǐ

Saya beri sebuah buku kepada awak

Kebanyakan varieti bahasa Cina menggunakan partikel selepas kata kerja untuk menunjukkan aspek, tetapi partikel yang digunakan berbeza-beza.

Kebanyakan dialek Mandarin menggunakan partikel 了 (le) untuk menunjukkan aspek perfektif dan 着 (zhe) untuk aspek progresif.

Varieti lain, seperti Kantonis, menggunakan partikel berbeza: 咗 (zo²) dan 緊 (gan²).

Partikel aspek pengalaman 過 (guo) digunakan lebih meluas, kecuali dalam Min Selatan.[83]

Partikel subordinatif 的 (de) adalah ciri khas dialek Mandarin.[84]

Sesetengah dialek selatan dan beberapa dialek Yangtze Hilir mengekalkan corak subordinasi lama tanpa partikel penanda, manakala yang lain menggunakan penentu sebagai ganti.[85]

Terutamanya dalam bahasa pertuturan harian, partikel akhir ayat boleh mengubah makna ayat. Seperti kosa kata lain, penggunaan partikel ini berbeza mengikut kawasan.

Contohnya, partikel 嘛 (ma) digunakan dalam kebanyakan dialek utara untuk menunjukkan kejelasan atau pertentangan, tetapi digantikan dengan 喲 (yo) dalam penggunaan selatan.

Beberapa aksara dalam Mandarin boleh digabungkan seperti awalan dan akhiran dalam bahasa Inggeris untuk menunjukkan makna tertentu. Contohnya, akhiran "er" dalam Inggeris yang bermaksud "orang yang melakukan sesuatu", seperti "teacher" (guru) yang berasal daripada "teach" (mengajar). Dalam Mandarin, aksara 師 (shī, 'guru/pakar') mempunyai fungsi serupa, dan apabila digabungkan dengan 教 (jiào, 'ajar'), menjadi 教師 (jiàoshī, 'guru').

Berikut ialah senarai beberapa awalan dan akhiran biasa dalam bahasa Cina:

Imbuhan Sebutan (Pinyin) Maksud Contoh Maksud contoh
们 (trad: 們) men jamak untuk kata nama manusia 学生们 (pelajar-pelajar), 朋友们 (kawan-kawan) 'para pelajar', 'kawan-kawan'
可 kě seperti "-boleh", "-able" 可信 (boleh dipercayai), 可笑 (melucukan), 可靠 (boleh diharap) -
重 chóng seperti "semula", "re-" 重做 (buat semula), 重建 (bina semula), 重新 (mula semula) -
第 dì penanda susunan (ke-) 第二 (kedua), 第一 (pertama) -
老 lǎo tua, atau hormat kepada seseorang 老头 (orang tua), 老板 (bos), 老师 (guru) -
化 huà seperti "-kan", "-isasi" 公式化 (rasmikan), 制度化 (sistemkan), 强化 (perkuatkan) -
家 jiā seperti "-er", pakar bidang 作家 (penulis), 科学家 (ahli sains), 艺术家 (seniman) -
性 xìng seperti "-an", "-iti", "-ness" 可靠性 (kebolehpercayaan), 实用性 (kegunaan praktikal), 可理解性 (kebolehfahaman) -
鬼 guǐ lazim digunakan secara sindiran seperti "-holic" 烟鬼 (kaki rokok), 酒鬼 (kaki botol), 胆小鬼 (pengecut) -
匠 jiàng tukang dalam sesuatu bidang 花匠 (penjaga taman), 油漆匠 (tukang cat), 木匠 (tukang kayu) -
迷 mí peminat atau penggemar 戏迷 (peminat teater), 球迷 (peminat sukan), 歌迷 (peminat penyanyi) -
师 (trad: 師) shī akhiran untuk pekerjaan 教师 (guru), 厨师 (tukang masak), 律师 (peguam) -

Rujukan

sunting
  1. ^ a b c Norman (1988), m/s. 136.
  2. ^ "Law of the People's Republic of China on the Standard Spoken and Written Chinese Language (Order of the President No.37)". Chinese Government. 31 Oktober 2000. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 Julai 2013. Dicapai pada 28 Mac 2017. For purposes of this Law, the standard spoken and written Chinese language means Putonghua (a common speech with pronunciation based on the Beijing dialect) and the standardized Chinese characters.
  3. ^ "ROC Vital Information". Ministry of Foreign Affairs, Republic of China (Taiwan). 31 Disember 2014. Diarkibkan daripada yang asal pada 2 Mei 2017. Dicapai pada 28 Mac 2017.
  4. ^ 《人民日报》评论员文章：说普通话 用规范字. www.gov.cn (dalam bahasa Cina). Diarkibkan daripada yang asal pada 20 Februari 2018. Dicapai pada 26 Julai 2017.
  5. ^ China in the Sixteenth Century: The Journals of Mathew Ricci.
  6. ^ "mandarin", Shorter Oxford English Dictionary. 1 (ed. 6th). Oxford University Press. 2007. ISBN 978-0-19-920687-2.
  7. ^ Razfar & Rumenapp (2013), m/s. 293.
  8. ^ Coblin (2000), m/s. 537.
  9. ^ Coluzzi, Paolo (2017). "The Vitality of Minority Languages in Malaysia". Oceanic Linguistics. 56 (1): 211. doi:10.1353/ol.2017.0008. ISSN 1527-9421. S2CID 148793910. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 Mei 2022. Dicapai pada 21 Jun 2022.
  10. ^ Norman (1988), m/s. 181.
  11. ^ a b Wurm dll. (1987).
  12. ^ Kurpaska (2010), m/s. 55–56.
  13. ^ Norman (1988), m/s. 48–49.
  14. ^ Norman (1988), m/s. 49–51.
  15. ^ Norman (1988), m/s. 34–36, 52–54.
  16. ^ Norman (1988), m/s. 49–50.
  17. ^ Norman (1988), m/s. 111–132.
  18. ^ Ramsey (1987), m/s. 10.
  19. ^ Kaske (2008), m/s. 48–52.
  20. ^ Coblin (2000), m/s. 540–541.
  21. ^ Ramsey (1987), m/s. 3–15.
  22. ^ Chen (1999), m/s. 27–28.
  23. ^ Norman (1988), m/s. 247.
  24. ^ Chen (1999), m/s. 63–64.
  25. ^ Chen (1999), m/s. 62–63.
  26. ^ Zhang & Yang (2004).
  27. ^ Chen (1999), m/s. 41–46.
  28. ^ Norman (1988), m/s. 136–137.
  29. ^ Chen (1999), m/s. 37–41, 46–48.
  30. ^ Chen (1999), m/s. 162–163.
  31. ^ Chen (1999), m/s. 163.
  32. ^ a b c Norman (1988), m/s. 191.
  33. ^ Norman (1988), m/s. 183–190.
  34. ^ Ramsey (1987), m/s. 22.
  35. ^ Szeto, Ansaldo & Matthews (2018).
  36. ^ Chen (1999), m/s. 27.
  37. ^ Mair (1991), m/s. 18.
  38. ^ a b Escure (1997), m/s. 144.
  39. ^ a b Blum (2001), m/s. 27.
  40. ^ Szeto, Ansaldo & Matthews (2018), m/s. 241–242.
  41. ^ Richards (2003), m/s. 138–139.
  42. ^ a b c Ramsey (1987), m/s. 21.
  43. ^ Ramsey (1987), m/s. 215–216.
  44. ^ Yao, Qian (September 2014). "Analysis of Computer Terminology Translation Differences between Taiwan and Mainland China". Advanced Materials Research. 1030–1032: 1650–1652. doi:10.4028/www.scientific.net/AMR.1030-1032.1650. S2CID 136508776.
  45. ^ Chen (1999), m/s. 47.
  46. ^ Chiu, Miao-chin (April 2012). "Code-switching and Identity Constructions in Taiwan TV Commercials" (PDF). Monumenta Taiwanica. 5. Diarkibkan (PDF) daripada yang asal pada 7 Ogos 2020. Dicapai pada 24 Mei 2020.
  47. ^ Leong Koon Chan. "Envisioning Chinese Identity and Multiracialism in Singapore". Diarkibkan daripada yang asal pada 21 Mei 2020. Dicapai pada 14 Februari 2011.
  48. ^ Lee Kuan Yew, "From Third World to First: The Singapore Story: 1965–2000", HarperCollins, 2000 (ISBN 0-06-019776-5)
  49. ^ Wurm, Mühlhäusler & Tryon 2011, m/s. 698.
  50. ^ Wang 2012, m/s. 80.
  51. ^ Aung Thein Kha; Gerin, Roseanne (17 September 2019). "In Myanmar's Remote Mongla Region, Mandarin Supplants The Burmese Language". Radio Free Asia. Diarkibkan daripada yang asal pada 5 Mei 2020. Dicapai pada 31 Mei 2020.
  52. ^ Rimsky-Korsakoff Dyer (1977–1978), m/s. 349.
  53. ^ a b "Dungan". Minor Languages of Russia (dalam bahasa Rusia). Institute of Linguistics of the Russian Academy of Sciences. Dicapai pada 8 September 2024.
  54. ^ Rimsky-Korsakoff Dyer (1977–1978), m/s. 355.
  55. ^ Kurpaska (2010), m/s. 36–41.
  56. ^ Kurpaska (2010), m/s. 41–42.
  57. ^ Kurpaska (2010), m/s. 49.
  58. ^ Kurpaska (2010), m/s. 53–54.
  59. ^ Norman (1988), m/s. 181, 191.
  60. ^ Yan (2006), m/s. 61.
  61. ^ Ting (1991), m/s. 190.
  62. ^ Kurpaska (2010), m/s. 55–56, 74–75.
  63. ^ Norman (1988), m/s. 190.
  64. ^ Kurpaska (2010), m/s. 41–46.
  65. ^ Kurpaska (2010), m/s. 55.
  66. ^ Kurpaska (2010), m/s. 75–76.
  67. ^ Yan (2006), m/s. 222–223.
  68. ^ Wurm dll. (1987), Map A2.
  69. ^ Kurpaska (2010), m/s. 75.
  70. ^ Chinese Academy of Social Sciences (2012), m/s. 3.
  71. ^ Kurpaska (2010), m/s. 67–68.
  72. ^ Mair (1990), m/s. 5–6.
  73. ^ Janhunen (2007), m/s. 86–89.
  74. ^ Norman (1988), m/s. 138–139.
  75. ^ Ramsey (1987), m/s. 41.
  76. ^ Norman (1988), m/s. 194–196.
  77. ^ Norman (1988), m/s. 182, 195–196.
  78. ^ Ramsey (1987), m/s. 36–38.
  79. ^ Norman, Jerry; Mei, Tsu-lin (1976). "The Austroasiatics in ancient South China: some lexical evidence". Monumenta Serica. 32: 274–301. doi:10.1080/02549948.1976.11731121.
  80. ^ Norman (1988), m/s. 10.
  81. ^ Norman (1988), m/s. 162.
  82. ^ Yue (2003), m/s. 105–106.
  83. ^ Yue (2003), m/s. 90–93.
  84. ^ Norman (1988), m/s. 196.
  85. ^ Yue (2003), m/s. 113–115.

Pautan luar

sunting


Ralat petik: Tag <ref> wujud untuk kumpulan bernama "lower-alpha", tetapi tiada tag <references group="lower-alpha"/> yang berpadanan disertakan

Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Bahasa_Mandarin&oldid=6589169"