Komanderi (China)
Komanderi atau jùn (郡) ialah bahagian pentadbiran sejarah China dari Zhou Timur (kk. ke-7 abad SM) sehingga awal dinasti Tang (kk. abad ke-7 M).
Komanderi (China)
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bahasa Cina: | 郡 | ||||||||
| |||||||||
Negara-negara di sekitar China telah menerima pakai bahagian pentadbiran berdasarkan atau dinamakan sempena jùn tersebut.
Sejarah dan perkembangan sunting
China sunting
Zhou Timur sunting
Semasa tempoh Musim Bunga dan Musim Luruh Zhou Timur dari abad ke-8 hingga ke-5 SM, negeri-negeri bawahan Zhou — termasuk Qin, Jin dan Wei — mula menggabungkan saingan mereka yang lebih kecil. Tanah baharu ini bukan sebahagian daripada tanah feudal asalnya dan sebaliknya disusun mengikut daerah (xiàn).[1] Akhirnya, jun dibangunkan sebagai kawasan march antara kawasan utama. Walaupun mempunyai populasi yang lebih kecil dan kedudukan yang lebih rendah pada hierarki rasmi, jun adalah lebih besar dan mempunyai kekuatan ketenteraan yang lebih besar daripada sesebuah daerah.
Dinasti Qin sunting
Berikutan penyatuan China pada 221 SM di bawah Empayar Qin, kerajaan Qin masih perlu terlibat dalam aktiviti ketenteraan kerana terdapat pemberontak dari kalangan enam bekas negeri yang tidak mahu tunduk kepada pemerintahan Qin. Akibatnya, Maharaja Pertama menubuhkan 36 buah jun dalam Empayar Qin, masing-masing dibahagikan kepada daerah. Ini mewujudkan sistem pentadbiran dua peringkat yang pertama yang diketahui wujud di China.
Dinasti Han dan zaman Tiga Kerajaan sunting
Apabila dinasti Han menang ke atas Chu pada 206 BCE, sistem feudal Zhou pada mulanya dipulihkan, dengan Maharaja Gao mengiktiraf raja-raja yang hampir merdeka dan memberikan wilayah yang besar kepada kerabatnya. Kedua-dua set kerajaan ini diletakkan di bawah pemerintah turun-temurun dibantu oleh seorang canselor (xiàng). Selari dengan ini, beberapa jun Qin diteruskan, diletakkan di bawah gabenor yang dilantik secara langsung oleh kerajaan pusat.
Menjelang dinasti Han Timur, jun telah ditaklukkan kepada bahagian baru, wilayah (zhōu).[2] — mewujudkan sistem tiga peringkat yang terdiri daripada wilayah (zhou), komanderi (jun), dan kaunti (xian). Berdasarkan catatan legenda Sembilan Wilayah Maharaja Kuning yang merupakan kawasan geografi dan bukannya politik rasmi, pada mulanya terdapat 13 buah zhōu dan kira-kira 100 buah jun.
Dinasti Jin dan Dinasti Selatan dan Utara sunting
China telah banyak berpecah selama lima abad berikutnya, semasa zaman Dinasti Jin dan Dinasti Utara dan Selatan. Bilangan unit pentadbiran meningkat secara drastik disebabkan oleh peperangan yang sengit, sempadan politik yang tidak ketara, penghijrahan paksa, kehilangan penduduk yang meluas, dan kehilangan kawalan kerajaan pusat di banyak kawasan terutamanya semasa Enam Belas Kerajaan. Walaupun warisan sistem tiga peringkat masih berkuat kuasa secara rasmi, pemerintah pelbagai kerajaan telah menakrifkan semula wilayah sehingga menjadi semakin terbahagi lalu mengaburkan perbezaan antara wilayah (zhou) dan komanderi (jun) dan mencerminkan kekacauan China pada masa itu.
Dinasti Sui dan Tang sunting
China akhirnya disatukan semula oleh Maharaja Wen dari Sui (581–618) pada 589. Memandangkan sudah terdapat lebih 100 buah wilayah, pentadbiran peringkat wilayah dan komanderi telah digabungkan menjadi satu peringkat, biasanya diterjemahkan dalam bahasa Inggeris sebagai prefektur, menandakan berakhirnya komanderi. Sesetengah Maharaja memilih "jun" untuk merujuk kepada tahap pentadbiran ini, tetapi kebanyakannya menggunakan "zhou" dan fungsi politik adalah sama sahaja. Menjelang akhir Dinasti Tang, istilah jun tidak lagi digunakan di China (dan unit pentadbiran peringkat lebih tinggi baharu, litar (dao) telah diperkenalkan, membawa kembali sistem tiga peringkat).
Taiwan (1920–1945) sunting
Semasa 1920–1945, ketika Taiwan berada di bawah pemerintahan Jepun, terdapat bahagian yang dipanggil 郡 (Mandarin: jùn, Jepun: gun). Mereka didasarkan pada Daerah Jepun (郡 gun), yang pada gilirannya didasarkan pada jùn Cina kuno. Pegawai mereka dikenali sebagai 郡守 (Mandarin: jùnshǒu, Jepun: gunshu). Ini adalah gelaran pentadbir purba jun Cina, dan tidak pernah wujud di Jepun. Menjelang akhir tahun 1945, terdapat 51 jun/kun di Taiwan.
Hierarki pentadbiran sunting
Dalam tempoh Negeri-Negeri Berperang, ketua pegawai pentadbiran kawasan itu dikenali sebagai pentadbir jun (郡守, jùnshǒu , secara harfiah "pembela jun"). Dalam dinasti Han, jawatan junshou telah ditukar nama kepada pentadbir besar (太守, tàishǒu, "Pembela Besar"). Kedua-dua istilah juga diterjemahkan sebagai "gabenor". Seorang pentadbir besar mengeluarkan gaji tahunan sebanyak 2,000 dan (石) bijirin mengikut sistem pinzhi (品秩, pǐnzhì) pangkat pentadbiran. Ramai bekas pentadbir besar telah dinaikkan pangkat ke jawatan Tiga Menteri Duk atau Sembilan Menteri kemudian dalam kerjaya mereka
Lihat juga sunting
- Zhou, juga diterjemahkan sebagai wilayah, dan sering disebut secara puitis sebagai jun selepas dinasti Tang, merujuk kepada persamaan sejarahnya
- Fu, juga diterjemahkan sebagai wilayah, dan sering disebut secara puitis sebagai jun dalam dinasti Ming dan dinasti Qing
- Kerajaan dinasti Han
- 郡, untuk bahagian pentadbiran di negara lain yang juga dipanggil 郡. Kesemuanya adalah berdasarkan atau diilhamkan oleh jun Cina purba, tetapi sifat mereka telah menjadi agak berbeza daripada konsep asal.
Rujukan sunting
Petikan sunting
- ^ Lü, Simian (2009). "Geography of the Later Han (后汉的地理)". History of the Three Kingdoms (三国史话) (dalam bahasa Cina). China: Zhonghua Publishing House (中华书局). ISBN 9787101066890.
- ^ de Crespigny, Rafe (2004). "The government and geography of the northern frontier of Late Han". The government and geography of the northern frontier of Late Han. Australian National University. Dicapai pada 18 February 2016.
Bibliografi sunting
- Sima Qian. Rekod Ahli Sejarah Besar (Shi Ji).