Animisme di Malaysia
Animisme di Malaysia atau agama rakyat Malaysia merujuk kepada kepercayaan dan amalan animistik dan politeistik yang masih dipegang oleh ramai di negara majoriti Islam Malaysia. Agama rakyat Malaysia diamalkan sama ada secara terbuka atau tersendiri bergantung kepada jenis ritual yang dilakukan.
Beberapa bentuk kepercayaan tidak diiktiraf oleh kerajaan sebagai agama untuk tujuan statistik walaupun amalan tersebut tidak dilarang. Terdapat interaksi yang mendalam antara agama rakyat Cina tentang penduduk China yang besar di Malaysia, dan agama rakyat Malaysia yang asli.
Sekilas sunting
Terdapat pelbagai jenis agama rakyat Malaysia yang diamalkan di seluruh negara. Persembahan shamanik dipegang oleh orang yang dikenali sebagai dukun, atau juga dikenal sebagai dukun atau pawang. Kebanyakan Orang Asli adalah animistik agama dan percaya kepada semangat yang tinggal di objek tertentu. Walau bagaimanapun, sesetengah orang telah memeluk agama arus perdana kerana dakwah Islam yang ditaja negara atau diinjarkan oleh mubaligh Kristian.
Di Indonesia, agama pribumi juga diamalkan oleh pelbagai kumpulan suku Borneo. Orang Cina umumnya mengamalkan agama mereka yang juga bersifat animistik. Perkataan "bomoh" telah digunakan di seluruh negara untuk menggambarkan sesiapa yang mempunyai pengetahuan atau kuasa untuk melakukan ritual rohani tertentu termasuk penyembuhan tradisional, dan sebagai pengganti perkataan "dukun". Secara umum, orang Indonesia mempunyai kepercayaan tahyul yang mendalam, lebih-lebih lagi di kawasan luar bandar.
Sejarah sunting
Secara sejarah, sebelum kedatangan dan penyebaran Islam pada abad ke-15, dan penyebaran agama Kristian dari abad ke-19, penduduk di tanah itu adalah sama ada Hindu atau mengamalkan agama orang asli. Di Semenanjung, Islamisasi yang luas dikatakan bermula pada tahun 1409 selepas Parameswara menjadi Sultan Melaka dan ditukar menjadi Islam setelah menikahi puteri dari Pasai. Sejak itu, Kesultanan lain di Semenanjung Melayu telah menerima Islam. Sejak itu, dan berterusan selepas kemerdekaan Malaysia, Islam memainkan peranan utama dalam masyarakat Malaysia.Begitu juga di Malaysia Timur, agama rakyat tersebar luas sebelum ketibaan mubaligh Kristian dari Eropah. Amalan ibu pejabat adalah perkara biasa dalam masyarakat ini.[2]
Contoh sunting
Sabah dan Sarawak sunting
Di Sabah, agama asli Momolianisme dianut oleh orang Kadazan-Dusun akan menyembah Kinoingan atau semangat Padi dan meraikan pesta Tadau Kaamatan atau musim menuai setiap tahun. Semasa Kaamatan, ada ritual tertentu yang harus dilakukan oleh para imam tinggi yang dikenal sebagai bobohizan atau bobolian dalam dialek Bundu-Liwan. Hari ini, kebanyakan Kadazandusun telah mengamalkan agama Kristian tetapi ada yang masih meraikan Kaamatan. Walau bagaimanapun, bilangan bobohizan telah jatuh ke bawah dan berada di ambang kepupusan.[3]
Di Sarawak, telah dikatakan bahawa animisme yang diamalkan oleh Iban dan kumpulan lain yang berkaitan adalah yang paling maju, dihuraikan, dan difahami di dunia.[4] Amalan agama rakyat di Malaysia Timur berkaitan dengan agama Kaharingan di Kalimantan, Indonesia, yang telah diakui sebagai agama rasmi oleh pemerintah Indonesia. Walau bagaimanapun, ritual yang terlibat tidak sama sepenuhnya dengan variasi bergantung kepada subkumpulan etnik yang mengamalkannya.
Semenanjung Malaysia sunting
Di Semenanjung Malaysia, kepercayaan animistik dianuti dalam kalangan tiga kumpulan Orang Asli terbesar iaitu kaum Negrito, kaum Senoi, dan kaum Melayu Asli. Setiap kaum Orang Asli ini terbahagi kepada bangsa-bangsa tertentu yang masing-masing mempunyai kepercayaan unik tersendiri.[5]
Kaum Negrito sunting
Bangsa Bateq percaya dengan kewujudan makhluk-makhluk tohan yang dikenali sebagai Hala' Asal dan naga yang dikenali sebagai Ya' dalam kalangan Bateq Nong dan Lawac dalam kalangan orang Bateq De'. Mereka juga percaya kepada Gobar yang mengawal cuaca sekehidupan mereka.[6]
Kaum Senoi sunting
Semai sunting
Bangsa Semai percaya bahawa wujudnya makhluk supernatural (kuasa ghaib) yang dikenali sebagai tuhan, malaikat, penunggu, hantu dan Tak Engku (atau Ngku). Dalam kepercayaan bangsa Semai, tuhan (yang juga dikenali dengan panggilan "uyaang dan muyang") mempunyai kuasa tertinggi dan menguasai seluruh alam. Namun begitu, tiada apa-apa upacara penyembahan dilakukan bangsa Semai terhadap tuhan ini.[7]
Malaikat pula bersifat seperti manusia dengan adanya malaikat perempuan dan malaikat lelaki. Antara malaikat yang ada termasuklah malaikat maut yang tugasnya mencabut nyawa manusia yang telah tiba masa ajal mereka.
Mengikut kepercayaan bangsa Semai, dalam kalangan penunggu, terdapat empat penunggu utama yang menguasai empat penjuru alam iaitu Muyang Ulu Temuan, Nenek Urang Penyunkur, Lintang Pular dan Lintang Menuak. Selain itu, penunggu juga terdapat di tempat-tempat khusus seperti gunung, bukit, dan seumpamanya.
Hantu-hantu dalam kepercayaan bangsa Semai terdiri daripada Daneh dan Kermoij. Daneh dipercayai berasal daripada bayang makhluk yang ada di dunia dan Kermoij pula merupakan hantu orang Melayu yang pernah memburu mereka pada suatu masa dahulu.
Tak Engku (atau Ngku) pula merupakan makhluk yang dianggap banyak menguasai kehidupan manusia. Kejadian perubahan alam seperti ribut petir dan sebagainya dipercayai disebabkan oleh peranan yang dimainkan Tak Engku.
Semoq Beri sunting
Bagi bangsa Semoq Beri, kehidupan dan perjalanan alam keseluruhannya dikuasai kuasa yang bersifat luar biasa yang terdiri daripada tohan, Nabi Adam, Karei, dan Hawa. Tohan merupakan kuasa tertinggi dan Nabi Adam dan Karei berfungsi sebagai pembantu kepadanya. Satu perbezaan Nabi Adam dan Karei ialah bahawa Karei tinggal di Syurga. Hawa pula dipercayai merupakan isteri kepada Nabi Adam.[8]
Che Wong sunting
Dalam kalangan orang bangsa Che Wong, kewujudan Karei dipercayai berperanan mendatangkan ribut, petir, dan kilat. Selain itu, orang bangsa Che Wong juga percaya kepada kuasa semangat terhadap hasil pengeluaran pertanian mereka seperti semangat padi. Disebabkan ini, tok pawang memainkan peranan untuk memuja semangat tersebut supaya sesuatu pertanian boleh dilakukan atau sebaliknya.[8]
Jahut sunting
Orang bangsa Jahut pula percaya kepada kuasa ghaib, hantu, dan syaitan. Oleh itu, adat istiadat dan amalan hidup mereka berlandaskan kepercayaan tersebut. Orang bangsa Jahut juga mempercayai adanya semangat atau penunggu pada setiap penunggu. Contohnya, padi dipercayai mempunyai satu semangat padi. Disebabkan ini, Orang bangsa Jahut menjaga adab-adab mereka dengan teliti ketika menuai padi supaya semangat padi tak tersinggung. Beberapa contoh perkara yang boleh menyinggung semangat padi termasuklah bersiul dan memakan nasi di sisi padi.[8]
Kaum Melayu Asli sunting
Temuan sunting
Dalam kalangan bangsa Temuan, mereka percaya kepada kewujudan Tuhan Atas dan Tuhan Bawah iaitu Tuhan Langit dan Tuhan Bumi. Tuhan Langit bertanggungjawab mencipta dunia dan Tuhan Bumi bertangunggjawab terhadap kehidupan di dunia. Orang bangsa Temuan juga kuat percaya kepada bomoh yang mempunyai peranan-peranan penting tertentu. Antaranya ialah bertugas sebagai pengawal kampung daripada diganggu makhluk halus dan memastikan sesuatu upacara tidak diganggu syaitan. Bomoh juga merupakan pakar dalam soal penyembuhan secara tradisional dan menggunakan akar-akar kayu.[9]
Semelai sunting
Bagi bangsa Semelai, mereka percaya adanya tuhan yang mencipta sekalian alam, dan juga bahawa adanya hari Akhirat, Kiamat, Syurga dan Neraka serta Mungkar dan Nangkir. Pelakuan perkara tidak baik atau dilarang dipercayai akan menyebabkan seseorang berdosa. Di samping itu, orang Semelai percaya kepada penunggu seperti penunggu pokok dan gunung serta makhluk halus.[10]
Jakun sunting
Orang bangsa Jakun (atau Orang Ulu) percaya kepada tuhan sebagaimana dipercayai orang Temuan (dengan adanya Tuhan Atas dan Tuhan Bawah) namun terdapat perbezaan dalam fungsi mereka. Dalam kepercayaan orang Jakun, Tuhan Atas ialah isteri Tuhan Bawah dan Ia menjaga dunia dan penghuninya yang tinggal di bahagian atas selain mewujudkan penghidupan bagi manusia dan semua makhluk, menurunkan hujan dan memimpin manusia supaya bersikap pemurah dan jujur. Tuhan Bawah pula bertugas menjaga semua makhluk di dunia, memerhatikan pantang larang yang dilakukan manusia dan memberikan hukuman yang setimpal.[10]
Orang Jakun juga percaya kepada semangat dan kuasa yang tidak dapat dilihat dengan pancaindera yang dikatakan boleh berhubung dengan kuasa ghaib pawang dan poyang. Selain dikatakan mempunyai kebolehan berhubung dengan kuasa ghaib, pawang dan poyang juga merupakan ahli perubatan.
Rujukan sunting
Petikan sunting
- ^ "Sam Po Keng Temple". AmazingMelaka.com.
- ^ Russell, Susan, "Head-hunting in Southeast Asia", Center for Southeast Asian Studies, Northern Illinois University. Accessed 15 August 2007.
- ^ "Set up knowledge academy on traditional healing: Pairin " Diarkibkan 26 September 2007 di Wayback Machine, Daily Express, 6 October 2004.
- ^ Cavendish, Richard, "Man, Myth & Magic: An Illustrated Encyclopedia of the Supernatural (vol. 3)", New York: Marshall Cavendish Corp. (1970); pg. 312 Diarkibkan 2020-02-23 di Wayback Machine. Accessed 13 August 2007.
- ^ Mohd Yunus & Don 2010, m/s. 119.
- ^ Mohd Yunus & Don 2010, m/s. 120–121.
- ^ Mohd Yunus & Don 2010, m/s. 121–122.
- ^ a b c Mohd Yunus & Don 2010, m/s. 122.
- ^ Mohd Yunus & Don 2010, m/s. 122–123.
- ^ a b Mohd Yunus & Don 2010, m/s. 123.
Bibliografi sunting
- Mohd Yunus, Ahmad Redzuwan; Don, Abdul Ghafar (10 Januari 2010). "Kepercayaan Animisme Masyarakat Orang Asli di Semenanjung Malaysia". Al-Hikmah. 2: 119–126.CS1 maint: date and year (link)