Wikipedia

Sjumandjaja

"Syumanjaya" dilencongkan di sini.
Nama ini merupakan nama seorang warga Indonesia; ia tidak mempunyai nama keluarga.

Sjumandjaja (Ejaan yang Disempurnakan: Syumanjaya; 5 Ogos 1933[a]–19 Julai 1985) merupakan seorang pengarah, penulis skrip dan pelakon Indonesia. Semasa kerjayanya, beliau telah mengarahkan beberapa filem, mengarahkan empat belas, berlakon di dalam sepuluh, dan menerbitkan sembilan filem; beliau juga memenangi lima Anugerah Citra dari Festival Filem Indonesia. Filem-filem beliau mencerminkan aspek realisme sosial.

Sjumandjaja
Sjumandjaja di Festival Filem Indonesia 1982
Kelahiran5 Ogos 1933
Batavia, Hindia Timur Belanda (kini Jakarta, Indonesia)
Meninggal dunia19 Julai 1985(1985-07-19) (umur 51)
Jakarta, Indonesia
Sebab kematianSerangan jantung
WarganegaraIndonesia
Pusat pendidikanAll-Union State Institute of Cinematography
PekerjaanPengarah, penulis skrip, pelakon
Tahun aktif1956–1985
Karya terkenal
GayaRealisme sosial[1][2]
AnugerahLima Anugerah Citra

Dilahirkan dan dibesarkan di Batavia, Hindia Timur Belanda (kini Jakarta, Indonesia). Semasa sekolah menengah, beliau tertarik dengan penulisan kreatif dan lakonan, akhirnya menyertai Kumpulan Senen Seniman. Pada tahun 1956, ketika salah satu cerita pendeknya diadaptasikan menjadi sebuah filem, Sjumandjaja menjadi aktif dalam industri pembuatan filem, menulis dua filem untuk syarikat penerbitan Persari. Selepas menerima biasiswa kerajaan, beliau berpindah ke Moscow, Rusia dan menghadiri Institut Sinematografi Negeri Kesatuan All-Union. Setelah kembali ke Indonesia pada tahun 1965, Sjumandjaja memohon kerja di Kementerian Penerangan dan menulis penulisan berterusan. Pada tahun 1971, selepas meninggalkan kementerian, beliau mengarahkan filem pertamanya, Lewat Tengah Malam. Beliau terus menulis dan mengarahkan filem sehingga kematiannya akibat serangan jantung pada 19 Julai 1985.

Dilaporkan sebagai pengarah yang tegas, Sjumandjaja menghargai nilai kreatif apabila menerima yuran pengarah. Beliau berkahwin sebanyak tiga kali dan mempunyai tiga orang anak, dua dengan isteri pertamanya dan satu dengan kedua. Anak lelakinya, Sri Aksana, merupakan bekas pemain dram kumpulan Dewa 19, dan anak perempuannya, Djenar Maesa Ayu juga merupakan pengarah pemenang Anugerah Citra.

Biografi

sunting

Kehidupan awal

sunting

Sjumandjaja dilahirkan di Batavia (kini Jakarta) pada 5 Ogos 1934. Beliau merupakan anak kelima daripada lapan beradik, dan berketurunan Jawa tetapi tidak lama lagi menyesuaikan dirinya dengan budaya Betawi tempatan.[3] Beliau belajar mengaji Al-Quran selama tiga hari, tetapi berhenti selepas banyak perselisihan dengan guru.[4] Ketika berusia sepuluh tahun, bapanya meninggal dunia, meninggalkan Sjumandjaja dibesarkan oleh ibunya.[5] Semasa pendudukan Jepun di Hindia Timur Belanda dari 1942 hingga 1945, beliau menyaksikan beberapa buruh paksa yang dipukul hingga mati berhampiran rumahnya semasa pembinaan Lapangan Terbang Kemayoran.[4]

Semasa menghadiri sekolah menengah di Taman Siswa, Sjumandjaja tertarik dengan drama. Bersama dengan rakan sekolahnya S. M. Ardan dan Savitri (anak perempuan dramatis Sanusi Pane), beliau meletakkan pada penerbitan Utuy Tatang Sontani "Awal dan Mira"; seorang lagi rakan sekolah, Misbach Yusa Biran, mengarahkannya. Dalam tempoh ini, Sjumandjaja juga merupakan ahli Kumpulan Artis Senen, yang dinamakan sempena tempat pertemuannya di Senen, Bersama rakan sekelasnya dan beberapa orang lain seperti bakal Menteri Penerangan Harmoko.[3] Bersama kumpulan itu beliau menulis cerita pendek, puisi, dan karya kritikan sastera.[5]

Pada 1956, Sjumandjaja melakonkan peranan dalam filem Terang Bulan Terang di Tengah Kali, ditulis oleh Ardan dan diarahkan oleh Wim Umboh. Pada tahun yang sama, filem pendek beliau "Kerontjong Kemajoran" telah diadaptasikan dalam bentuk filem oleh syarikat penerbitan Persari di bawah tajuk Saodah. Pada tahun berikutnya, satu lagi cerpen Sjumandjaja, "Anakku Sajang" telah diadaptasikan oleh syarikat; beliau mengambil alih tugas penolong pengarah filem itu. Sjumandjaja menjadi kakitangan Persari pada tahun 1958,[3] di bawah kepimpinan Asrul Sani.[5]

Pada tahun 1959, Sjumandjaja menerima biasiswa kerajaan untuk belajar di Moscow. Selepas kursus persediaan sepanjang tahun, pada tahun 1960 ia mendaftar di Institut Sinematografi Negeri All-Union;[3] Beliau merupakan pelajar Indonesia pertama untuk menghadiri institut ini.[6] Seorang kaki perempuan di kampus,[7] beliau lulus summa cum laude dari institut itu pada 1964[3] atau 1965.[5] Penyertaan beliau, Bajangan, sebuah filem berdasarkan cerita oleh Erskine Caldwell, adalah profil hitam dan putih wanita yang menunggu selama 25 minit untuk menunggu cucunya.[3][5] Beliau merupakan orang ketujuh yang menamatkan pengajian summa cum laude dari institusi itu, dan orang asing yang pertama.[5]

Kerjaya filem

sunting

Selepas kembali ke Indonesia pada tahun 1965, Sjumandjaja bekerja di Kementerian Penerangan; dari tahun 1966 hingga 1968, beliau merupakan ketua pengarah filem[8][9] dan berjaya meluluskan rang undang-undang yang menggunakan keuntungan dari import filem untuk membiayai penerbitan tempatan.[2] Beliau kemudiannya meneruskan pengarahan dan penulisan skrip sambil mengambil masa lima tahun sebagai ketua Biro Seni Jakarta.[9] Filem pertama arahannya, Lewat Tengah Malam (1971), diterbitkan oleh Allied Film Indonesia, membawanya di bawah pengawasan yang rapat oleh pemerintah yang dipimpin Suharto atas kritikan sosialnya,[3][6] sementara Pengantin Remadja, yang beliau  tulis, memenangi anugerah pada Festival Filem Asia 1971. Ini diikuti oleh Flambojan (Periang; 1972).[9]

Pada 1972, Sjumandjaja menubuhkan syarikat penerbitannya sendiri Matari Film; filem pertama syarikat itu, Si Doel Anak Betawi, yang diarahkannya, diiktiraf secara kritikal dan membawa kepada populariti untuk budaya Betawi dan bintang filem Rano Karno.[5] Dua filem beliau yang seterusnya, Si Mamad (1974) dan Pinangan (1976), yang berdasarkan daripada karya Anton Chekhov, sementara Laila Majenun (1975) merupakan adaptasi West Side Story.[3] Selepas memfilemkan Yang Muda Yang Bercinta, yang telah ditangguhkan oleh lembaga penapisan, pada tahun 1977, beliau mengambil satu lagi rehat untuk menangani masalah kesihatan.[10] Dalam tempoh ini beliau menjadi seorang Muslim yang lebih taat.[7][2]

Pada 25 Disember 1978, Sjumandjaja kembali dengan filem terbaru, Kabut Sutra Ungu, adaptasi novel oleh Ike Soepomo.[10] Kabut Sutra Ungu diikuti oleh beberapa lagi filem termasuk Bukan Sandiwara (1980), sebuah biopik tokoh pembebeasan wanita Kartini R. A. Kartini (1981), dan Budak Nafsu (1983), yang berdasarkan daripada novel Fatimah oleh Titie Said.[9] Filem terakhir Sjumandjaja sebelum kematiannya, Kerikil-Kerikil Tajam telah dikeluarkan pada 1984.[8]

Selepas mengalami serangan jantung semasa solat di rumah Soepomo pada 19 Julai 1985, Sjumandjaja dibawa ke Hospital Cipto Mangunkusumo di Jakarta.[2] Beliau meninggal pada jam 3:50 pagi. Waktu tempatan (UTC+7) dan dikebumikan keesokan harinya di Tanah Perkuburan Awam Kawi-Kawi.[9] Beliau meninggalkan filemnya yang hampir siap, Jakarta Opera, yang telah berusaha untuk menyiapkannya.[9] Ia kemudiannya disiapkan oleh Sutomo Gandasubrata.[8]

Gaya pengarahan

sunting

Sjumandjaja dilaporkan sebagai pengarah yang sangat tegas dan tidak mahu menerima kritikan daripada pelakon. Menurut El Manik, yang melakonkan watak askar Jepun dalam filem Budak Nafsu, Sjumandjaja enggan mendengarkan kebimbangan El Manik bahawa seorang lelaki Jepun tidak dapat bertutur bahasa Indonesia dengan lancar, sebaliknya memberitahu pelakon untuk menulis dialog Jepun sendiri jika dia mahu.[11] Gandasubrata teringat bahawa Sjumandjaja memecat bapa mertuanya sendiri dari Opera Jakarta ketika mereka tidak dapat melakukan jangkauan pengarah.[11] Menurut penerbit Manoo Sukmajaya, Sjumandjaja akan menolak menerima tawaran pengarah jika ia menemukan naskah yang tidak menarik, menghargai nilai kreatif atas yuran pengarah.[11]

Sjumandjaja dipengaruhi oleh banyak karya-karya Rusia, yang telah dilihatnya semasa di Kesatuan Soviet. Karya ini termasuk Mikhail Kalatozov Letyat Zhuravli (Kren Telah Terbang; 1957), Grigori Chukhrai Sorok Pervyy (Empat Puluh Satu; 1956), and Ballada o Soldate (Balada Askar; 1959). Romantisisme dalam karya selepas Stalinis ini tercermin dalam karya Sjumandjaja sehingga Kerikil-Kerikil Tajam.[8] Karya-karyanya juga diklasifikasikan sebagai realisme sosial, dengan filem-filem seperti Si Mamad dan Atheis mencerminkan isu-isu yang berkaitan dengan masyarakat moden.[1][7] Beberapa filemnya, seperti Yang Muda Yang Bercinta, mengandungi tema kesedaran diri dan penemuan, manakala Budak Nafsu mengandungi apa yang Marselli, menulis dalam Kompas, digambarkan sebagai "erotisme vulgar".[b][7]

Teknik yang bijak, Sjumandjaja menggunakan kamera untuk menekankan naratif itu. Bajangan, karya pertamanya, Menggunakan tembakan panjang untuk menunjukkan kesamaran watak utama. Beliau sering menggunakan beberapa tembakan untuk menunjukkan isu-isu psikologi yang dihadapi oleh wataknya, memfokuskan kepada kedua-dua watak dan ruang di sekelilingnya. Beliau juga menggunakan rujukan kepada karya budaya yang terkenal; satu adegan dalam Kartini telah mencerminkan karya Leonardo da Vinci The Last Supper.[7]

Penghargaan

sunting

Sjumandjaja menerima lima Anugerah Citra di Festival Filem Indonesia (FFI) untuk karya-karyanya, iaitu Lakonlayar Terbaik untuk Laila Majenun (FFI 1976), Pengarah Terbaik dan Lakonlayar Terbaik untuk Si Doel Anak Modern (FFI 1977), Pengarah Terbaik untuk Budak Nafsu (FFI 1984), dan Skrip Terbaik untuk Kerikil-Kerikil Tajam (FFI 1985).[8]

Kehidupan peribadi

sunting

Perkahwinan pertama Sjumandjaja ialah bersama penari balet Farida Utoyo, yang beliau berjumpa dan berkahwin ketika di Kesatuan Soviet;[3][7] Utoyo sedang belajar di Akademi Koreografi Negeri Moscow.[11] Bersama Utoyo beliau mempunyai dua anak lelaki, Aridya Yudistira dan Sri Aksana (bekas pemain dram Dewa 19).[1] Perpisahan pasangan itu pada awal tahun 1970-an menjadi inspirasi untuk Flambojan (1972). Selepas bercerai dengan Utoyo, Sjumandjaja berkahwin dengan pelakon Tuti Kirana sebelum keluaran Si Doel Anak Betawi.[7] Pada tahun 1973 pasangan itu mempunyai seorang anak perempuan, Djenar Maesa Ayu, yang kemudiannya menjadi penulis-pengarah dan memenangi Anugerah Citra untuk filem sulungnya Mereka Bilang, Saya Monyet! (2007).[1][12] Pada tahun 1982 hubungannya dengan Kirana memburuk, dan pasangan itu bercerai.[11] Pada 1984, beliau mengahwini isteri ketiganya, Zoraya Perucha.[2][7]

Sjumandjaja dikenali sebagai peminum berat, yang menyumbang kepada masalah kesihatannya.[10] Bermula dengan bir semasa di sekolah menengah, beliau kemudian beralih kepada minuman keras walaupun mengalami masalah hati semasa masih remaja.[9] Menjelang akhir hayatnya, ketika menjadi lebih keagamaan, beliau minum lebih sedikit.[2]

Filemografi

sunting

Pelakon

sunting

  • Terang Bulan di Tengah Hari (1956)
  • Jang Djatuh di Kaki Laki-Laki (1971)
  • Perawan Buta (1971)
  • Lorong Hitam (1972)
  • Si Bongkok (1972)
  • Mama (1972)
  • Andjing-Andjing Geladak (1972)
  • Flambojan (1972)
  • Ganasnya Nafsu (1976)
  • Ombaknya Laut Mabuknya Cinta (1978)

Pengarah

sunting

  • Bajangan (1965)
  • Lewat Tengah Malam (1971)
  • Flambojan (1972)
  • Si Doel Anak Betawi (1972)
  • Si Mamad (1973)
  • Atheis (1974; juga dikenali sebagai Kafir)
  • Laila Majenun (1975)
  • Si Doel Anak Modern (1976)

Penulis

sunting

  • Saodah (1956)
  • Anakku Sajang (1957)
  • Nji Ronggeng (1969)
  • Kekasihku Ibuku (1971)
  • Pengantin Remadja (1971)
  • Lewat Tengah Malam (1971)
  • Jang Djatuh di Kaki Laki-Laki (1971)
  • Beranak dalam Kubur (1971)
  • Lorong Hitam (1972)
  • Si Bongkok (1972)
  • Mama (1972)
  • Andjing-Andjing Geladak (1972)
  • Si Doel Anak Betawi (1972)
  • Jimat Benyamin (1973)
  • Si Mamad (1973)
  • Atheis (1974; juga dikenali sebagai Kafir)
  • Cinta Remaja (1974)
  • Prahara (1974)
  • Laila Majenun (1975)
  • Si Doel Anak Modern (1976)
  • Pinangan (1976)
  • Wajah Tiga Perempuan (1976)
  • Gitar Tua Oma Irama (1977)
  • Yoan (1977)
  • Siulan Rahasia (1977)
  • Arwah Komersial dalam Kampus (1977)
  • Darah Muda (1977)
  • Ombaknya Laut Mabuknya Cinta (1978)
  • Kabut Sutra Ungu (1980)
  • Selamat Tinggal Duka (1980)
  • Permainan Bulan December (1980)
  • Yang Kembali Bersemi (1980)
  • Gadis Maraton (1981)
  • R.A. Kartini (1982)
  • Kerikil-Kerikil Tajam (1984)
  • Yang Masih di Bawah Umur (1985)

Penerbit

sunting

  • Si Mamad (1973)
  • Bulan di Atas Kuburan (1973)
  • Atheis (1974; juga dikenali sebagai Kafir)
  • Laila Majenun (1975)
  • Pinangan (1976)
  • Yang Muda Yang Bercinta (1977)
  • Ombaknya Laut Mabuknya Cinta (1978)
  • Kabut Sutra Ungu (1980)
  • Selamat Tinggal Duka (1980)

Catatan

sunting
  1. ^ Beliau dilaporkan suka memberitahu orang bahawa beliau dilahirkan pada tahun 1933, tetapi menggunakan 1934 dalam rekod rasmi. (Ardan 1985, pp. 123–124).
  2. ^ Original: "... erotisme yang vulgar."


Rujukan

sunting

Nota kaki

  1. ^ a b c d Tempo 2008, Di Layar Lebar.
  2. ^ a b c d e f Berita Buana 1985, Sutradara, Penulis Scenario.
  3. ^ a b c d e f g h i Ardan 1985, m/s. 123–124.
  4. ^ a b Widiarto 1977, Sjuman: Kepahitan Masa.
  5. ^ a b c d e f g National Library of Indonesia, Sjumandjaja.
  6. ^ a b Pedoman 1971, Betulkah Sjumanjaya Mau.
  7. ^ a b c d e f g h Marselli 1986, In Memoriam Syumanjaya.
  8. ^ a b c d e Ardan 1985, m/s. 125.
  9. ^ a b c d e f g W.S. 1985, Indonesia Kehilangan Seorang.
  10. ^ a b c Chan 1979, "Come Back"nya Syumanjaya.
  11. ^ a b c d e Vista 1990, Mengenang Sjumandjaja.
  12. ^ Edmond 2009, Taking Things in Stride.

Bibliografi

  • Ardan, S. M. (Oktober 1985). "In Memoriam: Sjuman Djaya (1934–1985)" [Dalam Kenangan: Sjuman Djaya (1934–1985)]. Indonesia. Ithaca: Universiti Cornell. 40: 122–126.CS1 maint: ref=harv (link) (Inggeris)
  • Edmond, Bruce (29 Januari 2009). "Taking Things in Stride" [Mengambil Perkara Sebelah]. The Jakarta Post. Diarkibkan daripada yang asal pada 2011-11-05. Dicapai pada 11 Februari 2012. Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (bantuan) (Inggeris)
  • "Mengenang Sjumandjaja" [Mengenang Sjumandjaja] (PDF). Vista. 90. 19 Julai 1990. m/s. 46–53. Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 2012-02-11. Dicapai pada 11 Februari 2012. Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (bantuan) (Indonesia)
  • "Sjumandjaja". Tokoh Perfilman Indonesia. National Library of Indonesia. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-02-11. Dicapai pada 11 Februari 2012. Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (bantuan) (Indonesia)

Pautan luar

sunting

Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjumandjaja&oldid=5871540"