Wikipedia

Bahasa-bahasa Tai

Keluarga bahasa Tai atau Zhuang–Tai[2] (Bahasa Thai: ภาษาไท atau ภาษาไต, transliterasi: p̣hās̛̄āthay atau p̣hās̛̄ātay), (Lao: ພາສາໄຕ, transliterasi: Phasa Tai) ialah cabang keluarga bahasa Kra–Dai. Bahasa Tai termasuk bahasa Tai–Kadai yang paling banyak digunakan, termasuk bahasa Thai baku, bahasa kebangsaan Thailand; bahasa Lao atau Laos, bahasa kebangsaan Laos; bahasa Shan di Myanmar; dan Zhuang, bahasa utama di Wilayah Autonomi Guangxi Zhuang di barat daya China, dituturkan oleh orang Zhuang (壯), kumpulan etnik minoriti terbesar China,[3] dengan populasi 15.55 juta, dan tinggal terutamanya di Guangxi, selebihnya bertaburan merentasi wilayah Yunnan, Guangdong, Guizhou dan Hunan.

Tai
Zhuang–Tai
Taburan
geografi:		Selatan China (terutamanya Guangxi, Guizhou, Yunnan dan Guangdong), Asia Tenggara, timur laut India
Klasifikasi bahasa:Kra-Dai
Bahasa-proto:Proto-Tai
Pembahagian:
ISO 639-2 / 5:tai
Glottolog:daic1237[1]
{{{mapalt}}}
Taburan bahasa-bahasa Tai:
  Tai Utara / Zhuang Utara
  Tai Tengah / Zhuang Selatan
  Tai Barat Daya / Thai

Nama sunting

Kata serumpun dengan nama Tai (Thai, Dai, dll.) digunakan oleh penutur banyak bahasa Tai. Istilah Tai kini sudah mantap sebagai nama generik dalam bahasa Inggeris. Dalam buku The Tai-Kadai Languages, Anthony Diller mendakwa bahawa cendekiawan Lao yang ditemuinya tidak berpuas hati bahawa Lao dianggap sebagai bahasa Tai.[4] Bagi sesetengah orang, bahasa Thai sepatutnya dianggap sebagai ahli keluarga bahasa Lao.[4] Satu atau lebih aksara Cina purba untuk "Lao" boleh disebut sebagai menyokong sebutan alternatif ini.[4] Beberapa sarjana termasuk Benedict (1975), telah menggunakan bahasa Thai untuk merujuk kepada kumpulan yang lebih luas (Tai) dan seseorang melihat sebutan seperti proto-Thai dan Austro-Thai dalam karya terdahulu.[4] Dalam konteks institusi di Thailand, dan kadangkala di tempat lain, kadangkala Tai (dan ejaan skrip Thai yang sepadan, tanpa simbol -y akhir) digunakan untuk menunjukkan variasi dalam keluarga bahasa yang tidak dituturkan di Thailand atau dituturkan di sana hanya sebagai hasil daripada migrasi baru-baru ini.[4] Dalam penggunaan ini, Thai tidak akan dianggap sebagai bahasa Tai.[4] Sebaliknya, Gedney, Li dan yang lain lebih suka memanggil bahasa baku Thailand sebagai Siam berbanding Thai, mungkin untuk mengurangkan potensi kekeliruan Thai/Tai, terutamanya dalam kalangan penutur bahasa Inggeris yang tidak selesa dengan membuat perkataan awal tanpa nafas bunyi tanpa suara untuk Tai, yang dalam apa jua keadaan mungkin terdengar buatan atau misteri kepada orang luar.

Menurut Michel Ferlus, etnonim Tai/Thai (atau Tay/Thay) mungkin berkembang daripada etimon *k(ə)ri: "manusia" melalui rantai berikut: kəri: > kəli: > kədi:/kədaj (- l- > -d- peralihan dalam suku kata kata tegang dan kemungkinan pendiftongan bagi -i: > -aj ).[5][6] Ini seterusnya bertukar kepada di:/daj (pemotongan prasuku kata dan kemungkinan diftongisasi -i: > -aj ). Kemudian, ia menjadi *dajA (Proto-Tai Barat Daya) > tʰajA2 (dalam bahasa Siam dan Lao) atau > tajA2 (dalam bahasa Tai Barat Daya dan Tengah yang lain, Li Fangkuei). Kerja Michel Ferlus adalah berdasarkan beberapa peraturan mudah perubahan fonetik yang boleh diperhatikan di Sinosfera dan dikaji sebahagian besarnya oleh William H. Baxter (1992).[6]

Bahasa Tai Tengah dipanggil Zhuang di China, dan Tay serta Nung di Vietnam.

Sejarah sunting

 
Peta yang menunjukkan salasilah keluarga linguistik bertindan pada peta pengedaran geografi keluarga Tai. Peta ini hanya menunjukkan corak umum penghijrahan suku kaum penutur Tai, bukan laluan tertentu, yang akan berliku-liku di sepanjang sungai dan di laluan bawah.

Dengan memetik fakta bahawa kedua-dua orang Zhuang dan Thai mempunyai eksonim sama bagi orang Vietnam, kɛɛuA1,[a] Jerold A. Edmondson dari Universiti Texas Arlington menyatakan bahawa perpecahan antara Zhuang (bahasa Tai Tengah) dan bahasa Tai Barat Daya berlaku tidak lebih awal daripada penubuhan Jiaozhi di Vietnam pada 112 BCE tetapi tidak lewat daripada abad ke-5-6 Masihi.[7] Berdasarkan kata pinjaman Cina dalam bahasa Proto-Tai Barat Daya dan bukti sejarah lain, Pittayawat Pittayaporn (2014) mencadangkan bahawa penyebaran Tai Barat Daya mestilah bermula antara abad ke-8 dan ke-10 Masihi.[8]

Sambungan ke bahasa Yue purba sunting

Bahasa Tai berasal dari bahasa proto-Tai-Kadai, yang telah dihipotesiskan berasal dari lembah Yangtze Bawah. Teks Cina purba merujuk kepada bahasa bukan Cina yang dituturkan di seluruh wilayah yang besar ini dan penuturnya sebagai "Yue" . Walaupun bahasa-bahasa tersebut telah pupus, kesan kewujudannya boleh ditemui dalam bahan bersurat yang digali, teks sejarah Cina purba dan substrata bukan Han dalam pelbagai dialek Cina Selatan. Thai, sebagai bahasa yang paling banyak dituturkan dalam keluarga bahasa Tai-Kadai, telah digunakan secara meluas dalam linguistik perbandingan untuk mengenal pasti asal usul bahasa yang dituturkan di wilayah purba China Selatan. Salah satu daripada beberapa rekod langsung ucapan bukan Sinitik pada zaman pra-Qin dan Han yang telah dipelihara setakat ini ialah "Lagu Orang Bot Yue" (Yueren Ge; 越人歌), yang ditranskripsikan secara fonetik dalam aksara Cina pada tahun 528 SM, dan ditemui dalam bab Shanshuo (善说) dalam Shuoyuan (说苑; "Taman Pujukan"). Pada awal 1980-an, ahli bahasa Zhuang, Wei Qingwen menggunakan bahasa Cina Lama yang telah dibina semula terhadap aksara itu mendapati bahawa perbendaharaan kata yang dihasilkan menunjukkan persamaan yang kuat dengan Zhuang moden.[9] Kemudian, Zhengzhang Shangfang (1991) mengikuti pandangan Wei, tetapi menggunakan ortografi Thai sebagai perbandingan, kerana ortografi ini berasal dari abad ke-13 dan mengekalkan arkaisme berbanding sebutan moden.[10]

Pengelasan dalaman sunting

Haudricourt (1956) sunting

Haudricourt menekankan kekhususan Dioi (Zhuang) dan bercadang untuk membuat perbezaan dua hala antara dua set berikut.[11] Nama bahasa asal yang digunakan dalam Haudricourt (1956) disediakan dahulu; nama alternatif diberikan dalam kurungan.  

Ciri-ciri kumpulan Dioi yang ditunjukkan oleh Haudricourt ialah

  • r- sepadan dengan sisi l- dalam bahasa Tai yang lain,[pengesahan diperlukan]
  • ciri sistem vokal berbeza, contohnya 'ekor' mempunyai vokal /a/ dalam Tai betul, berbanding /ə̄/ dalam Bo-ai, /iə/ dalam Tianzhou, dan /ɯə/ dalam Tianzhou dan Wuming, dan
  • kekurangan hentian dan geseran ternafas, yang terdapat secara biasa dalam bahasa Tai jati.

Li (1977) sunting

Li Fang-Kuei membahagikan Tai kepada tiga cabang saudara.

Kumpulan Utara Li sepadan dengan kumpulan Dioi milik Haudricourt, manakala kumpulan Tengah dan Barat Daya-nya sepadan dengan kumpulan Tai Haudricourt. Tiga bahasa terakhir dalam senarai bahasa "Tai jati" Haudricourt ialah Tho (Tày), Longzhou, dan Nung, yang dikelaskan Li sebagai "Tai Tengah".

Skim klasifikasi ini telah lama diterima sebagai piawai dalam linguistik perbandingan Tai. Walau bagaimanapun, Tai Tengah tidak kelihatan sebagai kumpulan monofiletik.

Gedney (1989) sunting

Gedney (1989) menganggap Tai Tengah dan Barat Daya membentuk satu subkumpulan, dengan mana Tai Utara adalah saudara perempuan. Percabangan peringkat atas adalah selaras dengan Haudricourt (1956).  

Luo (1997) sunting

Luo Yongxian (1997) mengelaskan bahasa Tai seperti berikut, memperkenalkan cawangan keempat, Tai Barat Laut, yang merangkumi Ahom, Shan, Dai Dehong dan Khamti. Semua cabang dianggap terkoordinasi antara satu sama lain.[12]

Pittayaporn (2009) sunting

 
Bahasa-bahasa Tai Barat Daya.

Gambaran keseluruhan sunting

Pittayawat Pittayaporn (2009) mengelaskan bahasa Tai berdasarkan kelompok inovasi yang dikongsi (yang, secara individu, boleh dikaitkan dengan lebih daripada satu cabang) (Pittayaporn 2009:298). Dalam sistem klasifikasi awal bahasa Tai Pittayaporn, Tai Tengah dianggap parafilik, dan terbahagi kepada beberapa cabang, dengan jenis Zhuang Chongzuo di barat daya Guangxi (terutamanya di lembah Sungai Zuo di sempadan Vietnam) mempunyai paling banyak kepelbagaian dalaman. Cabang Tai Barat Daya dan Tai Utara kekal utuh seperti dalam sistem klasifikasi Li, dan beberapa bahasa Zhuang Selatan yang diperuntukkan kod ISO dianggap parafiletik. Klasifikasi adalah seperti berikut.[13]

Zhuang baku adalah berdasarkan dialek Shuangqiao (双桥), Daerah Wuming.

 
Tapak yang ditinjau dalam Zhang (1999), subkumpulan mengikut Pittayaporn (2009).

Perubahan bunyi sunting

 
Pengedaran bahasa Tai Tengah dan Utara (termasuk Zhuang, Tay-Nung dan Bouyei).

Anjakan fonologi berikut berlaku dalam subkumpulan Q (Barat Daya), N (Utara), B (Ningming), dan C (Chongzuo) (Pittayaporn 2009:300–301).

Refleks Proto-Tai
Proto-Tai Subkumpulan Q[b] Subkumpulan N[c] Subkumpulan B Subkumpulan C
*ɤj, *ɤw, *ɤɰ *aj, *aw, *aɰ *i:, *u:, *ɯ: *i:, *u:, *ɯ: –
*ɯj, *ɯw *iː, *uː[d] *aj, *aw[e] *iː, *uː –
*we, *wo *eː, *oː *iː, *uː *eː, *oː[f] *eː, *oː[g]
*ɟm̩.r- *br- *ɟr- – *ɟr-
*k.t- – *tr- – *tr-
*ɤn, *ɤt, *ɤc – *an, *at, *ac[h] – –

Selain itu, peralihan-peralihan berikut berlaku dalam pelbagai nodus hingga Q.

  • E: *p.t- > *p.r-; *ɯm > *ɤm
  • G: *k.r- > *qr-
  • K: *eː, *oː > *ɛː, *ɔː
  • O: *ɤn > *on
  • Q: *kr- > *ʰr-

Edmondson (2013) sunting

Analisis filogenetik komputasional Jerold A. Edmondson (2013) bagi bahasa Tai dilampirkan di bawah. Tay dan Nung kedua-duanya ditunjukkan sebagai cabang yang koheren di bawah Tai Tengah. Tai Utara dan Tai Barat Daya juga ditunjukkan sebagai cabang koheren.[14]

Pembinaan semula sunting

Proto-Tai telah dibina semula pada 1977 oleh Li Fang-Kuei, serta Pittayawat Pittayaporn pada 2009.[15]

Proto-Tai Barat Daya juga telah dibina semula pada 1977 oleh Li, dan Nanna L. Jonsson pada 1991.[16]

Perbandingan sunting

 
Huruf-huruf dalam pelbagai bahasa Tai. Ungkapan bermaksud penunggang gajah baik hati.

Di bawah ialah jadual perbandingan bahasa Tai.

Inggeris Proto-Tai Barat Daya[17] Thai Lao Thai Utara Shan Tai Lu Zhuang Baku Ahom
angin *lom /lōm/ /lóm/ /lōm/ /lóm/ /lôm/ /ɣum˧˩/ lum
bandar *mɯaŋ /mɯ̄aŋ/ /mɯ́aŋ/ /mɯ̄aŋ/ /mɤ́ŋ/ /mɤ̂ŋ/ /mɯŋ˧/ mvng
bumi *ʔdin /dīn/ /dìn/ /dīn/ /lǐn/ /dín/ /dei˧/ nin
api *vai/aɯ /fāj/ /faj/ /fāj/ /pʰáj/ atau /fáj/ /faj/ /fei˧˩/ phai
hati *čai/aɯ /hǔa tɕāj/ /hǔa tɕàj/ /hǔa tɕǎj/ /hǒ tsǎɰ/ /hó tɕáj/ /sim/ chau
cinta *rak /rák/ /hāk/ /hák/ /hâk/ /hak/ /gyai˧˩/ rak
air *naam /náːm/ /nam/ /nám/ /nam/ /nām/ /ɣaem˦˨/ nama

Sistem penulisan sunting

 
Ringkasan grafik perkembangan skrip Tai dari perspektif Shan; Shan Scripts, Sai Kam Mong.

Banyak bahasa Tai Barat Daya ditulis menggunakan abjad terbitan Brahmi. Bahasa Zhuang secara tradisinya ditulis dengan aksara Cina yang dipanggil Sawndip, dan kini ditulis secara rasmi dengan abjad rumi, walaupun sistem tulisan tradisional masih digunakan sehingga kini.

Nota sunting

  1. ^ A1 mewakili satu nada.
  2. ^ Melainkan dinyatakan, semua peralihan bunyian berlaku di tahap primer (nodus A).
  3. ^ Melainkan dinyatakan, semua peralihan bunyian berlaku di tahap primer (nodus D).
  4. ^ Peralihan *ɯːk > *uːk juga ada dalam nodus A.
  5. ^ Inovasi dalam nodus N
  6. ^ Bagi nodus B, suku kata Proto-Tai terkesan ialah *weː, *woː.
  7. ^ Bagi nodus C, suku kata Proto-Tai terkesan ialah *weː, *woː.
  8. ^ Inovasi di nodus J

Rujukan sunting

  1. ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, penyunting (2017). "Daic". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
  2. ^ Diller, 2008. The Tai–Kadai Languages, p. 7.
  3. ^ "The Zhuang ethnic minority".
  4. ^ a b c d e f Diller, Anthony; Edmondson, Jerry; Luo, Yongxian (2004). The Tai-Kadai Languages. Routledge (2004), pp. 5-6. ISBN 1135791163.
  5. ^ Ferlus, Michel (2009). Formation of Ethnonyms in Southeast Asia. 42nd International Conference on Sino-Tibetan Languages and Linguistics, Nov 2009, Chiang Mai, Thailand. 2009, p.3.
  6. ^ a b Pain, Frédéric (2008). An Introduction to Thai Ethnonymy: Examples from Shan and Northern Thai. Journal of the American Oriental Society Vol. 128, No. 4 (Oct. - Dec., 2008), p.646.
  7. ^ Edmondson, Jerold A. The power of language over the past: Tai settlement and Tai linguistics in southern China and northern Vietnam. Studies in Southeast Asian languages and linguistics, Jimmy G. Harris, Somsonge Burusphat and James E. Harris, ed. Bangkok, Thailand: Ek Phim Thai Co. Ltd. http://ling.uta.edu/~jerry/pol.pdf (see page 15)
  8. ^ Pittayaporn, Pittayawat (2014). Layers of Chinese Loanwords in Proto-Southwestern Tai as Evidence for the Dating of the Spread of Southwestern Tai. MANUSYA: Journal of Humanities, Special Issue No 20: 47–64.
  9. ^ Edmondson 2007.
  10. ^ Zhengzhang 1991.
  11. ^ Haudricourt, André-Georges. 1956. De la restitution des initiales dans les langues monosyllabiques : le problème du thai commun. Bulletin de la Société de Linguistique de Paris 52. 307–322.
  12. ^ Luo, Yongxian. (1997). The subgroup structure of the Tai Languages: a historical-comparative study. Journal of Chinese Linguistics Monograph Series, (12), p. 232.
  13. ^ Pittayaporn, Pittayawat. 2009. The Phonology of Proto-Tai. PhD dissertation. Department of Linguistics, Cornell University.
  14. ^ Edmondson, Jerold A. 2013. Tai subgrouping using phylogenetic estimation. Presented at the 46th International Conference on Sino-Tibetan Languages and Linguistics (ICSTLL 46), Dartmouth College, Hanover, New Hampshire, United States, August 7–10, 2013 (Session: Tai-Kadai Workshop).
  15. ^ Jonsson, Nanna L. (1991) Proto Southwestern Tai. PhD dissertation, available from UMI and SEAlang.net on http://sealang.net/crcl/proto/
  16. ^ "ABVD: Proto-Southwestern Tai". Diarkibkan daripada yang asal pada 13 April 2017. Dicapai pada 29 November 2010.
  17. ^ Thai Lexicography Resources

Bacaan lanjut sunting

  • Brown, J. Marvin. From Ancient Thai to Modern Dialects. Bangkok: Social Science Association Press of Thailand, 1965.
  • Chamberlain, James R. A New Look at the Classification of the Tai Languages. [s.l: s.n, 1972.
  • Conference on Tai Phonetics and Phonology, Jimmy G. Harris, and Richard B. Noss. Tai Phonetics and Phonology. [Bangkok: Central Institute of English Language, Office of State Universities, Faculty of Science, Mahidol University, 1972.
  • Diffloth, Gérard. An Appraisal of Benedict's Views on Austroasiatic and Austro-Thai Relations. Kyoto: Center for Southeast Asian Studies, Kyoto University, 1976.
  • Đoàn, Thiện Thuật. Tay-Nung Language in the North Vietnam. [Tokyo?]: Instttute [sic] for the Study of Languages and Cultures of Asia and Africa, Tokyo University of Foreign Studies, 1996.
  • Gedney, William J. On the Thai Evidence for Austro-Thai. [S.l: s.n, 1976.
  • Gedney, William J., and Robert J. Bickner. Selected Papers on Comparative Tai Studies. Michigan papers on South and Southeast Asia, no. 29. Ann Arbor, Mich., USA: Center for South and Southeast Asian Studies, University of Michigan, 1989. ISBN 0-89148-037-4
  • Gedney, William J., Carol J. Compton, and John F. Hartmann. Papers on Tai Languages, Linguistics, and Literatures: In Honor of William J. Gedney on His 77th Birthday. Monograph series on Southeast Asia. [De Kalb]: Northern Illinois University, Center for Southeast Asian Studies, 1992. ISBN 1-877979-16-3
  • Gedney, William J., and Thomas J. Hudak. (1995). William J. Gedney's central Tai dialects: glossaries, texts, and translations. Michigan papers on South and Southeast Asia, no. 43. Ann Arbor, Mich: Center for South and Southeast Asian Studies, University of Michigan ISBN 0-89148-075-7
  • Gedney, William J., and Thomas J. Hudak. William J. Gedney's the Yay Language: Glossary, Texts, and Translations. Michigan papers on South and Southeast Asia, no. 38. Ann Arbor, Mich: Center for South and Southeast Asian Studies, University of Michigan, 1991. ISBN 0-89148-066-8
  • Gedney, William J., and Thomas J. Hudak. William J. Gedney's Southwestern Tai Dialects: Glossaries, Texts and Translations. Michigan papers on South and Southeast Asia, no. 42. [Ann Arbor, Mich.]: Center for South and Southeast Asian Studies, University of Michigan, 1994. ISBN 0-89148-074-9
  • Hudak, Thomas John. William J. Gedney's The Tai Dialect of Lungming: Glossary, Texts, and Translations. Michigan papers on South and Southeast Asia, no. 39. [Ann Arbor]: Center for South and Southeast Asian Studies, University of Michigan, 1991. ISBN 0-89148-067-6
  • Li, Fang-kuei. 1977. Handbook of Comparative Tai. Honolulu, Hawaii: University of Hawaiʼi Press.
  • Li, Fang-kuei. The Tai Dialect of Lungchow; Texts, Translations, and Glossary. Shanghai: Commercial Press, 1940.
  • Østmoe, Arne. A Germanic–Tai Linguistic Puzzle. Sino-Platonic papers, no. 64. Philadelphia, PA, USA: Dept. of Asian and Middle Eastern Studies, University of Pennsylvania, 1995.
  • Sathāban Sūn Phāsā Qangkrit. Bibliography of Tai Language Studies. [Bangkok]: Indigenous Languages of Thailand Research Project, Central Institute of English Language, Office of State Universities, 1977.
  • Shorto, H. L. Bibliographies of Mon–Khmer and Tai Linguistics. London oriental bibliographies, v. 2. London: Oxford University Press, 1963.
  • Tingsabadh, Kalaya and Arthur S. Abramson. Essays in Tai Linguistics. Bangkok: Chulalongkorn University Press, 2001. ISBN 974-347-222-3
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Bahasa-bahasa_Tai&oldid=5968882"