Perang Saudara Pahang

Perang Saudara Pahang (Jawi : ڤرڠ ساودارا ڤهڠ), juga dikenali sebagai Perang Bendahara ialah perang saudara dari 1857 hingga 1863, antara pasukan yang setia kepada bertahan Raja Bendahara Tun Mutahir, dan memaksa setia kepada kekandanya, Wan Ahmad, atas penggantian takhta Pahang.[1][2]

Perang Saudara Pahang

Sultan Ahmad al-Muadzam Shah dan pegawai peribadinya. Sekitar 1897.
Tarikh1857 – 1863
Lokasi
Keputusan Kemenangan Wan Ahmad dan pembentukan kesultanan Pahang moden
Perubahan
wilayah
Pahang kehilangan lembangan Sungai Endau selatan, dan pulau-pulau selatan termasuk Aur, Tinggi, dan lain-lain ke Johor.
Pihak yang terlibat
Pahang Wan Ahmad
Terengganu Kesultanan Terengganu
Thailand Kerajaan Rattanakosin

Pahang Tun Mutahir
Johor Johor
 United Kingdom

Komandan dan pemimpin
Wan Ahmad
Baginda Omar
Raja Mongkut
Tun Mutahir
Temenggong Tun Daeng Ibrahim
Abu Bakar
William Orfeur Cavenagh

Apabila Empayar Johor hilang kuasa pada awal abad kesembilan belas, Bendahara ke-22 empayar, Tun Ali mengisytiharkan autonominya dan telah mengambil alih di Pahang, sama seperti Temenggong di negeri Johor.[3] Keamanan dan kemakmuran memerintah di Pahang di bawah pemerintahannya yang bertahan pada tahun 1857. Selepas kemangkatannya, putera sulung Tun Mutahir berjaya memenangi mahkota tetapi tidak mengikut kehendak ayahanda baginda untuk memberi pendapatan cukai Kuantan dan Endau kepada kekanda baginda, Wan Ahmad. Wan Ahmad berasa marah dan, bersama-sama dengan tenteranya, berpindah ke Pulau Tekong, merancang serangannya pada tahun 1857.[4][5][6]

Tun Mutahir menerima sokongan Temenggong Tun Daeng Ibrahim dan putera baginda, Abu Bakar, yang, kerana hubungan rapat dengan komuniti perniagaan Singapura, yakin banyak daripada mereka bahawa kepentingan komersial British terletak pada Tun Mutahir. Wan Ahmad menyenaraikan sokongan Sultan Ali di Muar, yang melihat peluang untuk membalas dendam terhadap Johor Temenggong. Kerajaan Siam Rattanakosin ditimbang di sebelah Wan Ahmad, melihat gangguan itu sebagai peluang untuk menjalankan kawalan yang lebih besar ke atas negara-negara anak sungai pantai timur dan melanjutkan pengaruh mereka ke selatan ke Pahang. Sultan Baginda Omar dari Terengganu juga menyokong Wan Ahmad, melihatnya sebagai alat untuk menangkis kebangkitan Temenggong.[7][8] Daerah Kemaman di Terengganu merupakan pangkalan utama untuk banyak kempen yang dilakukan oleh Wan Ahmad semasa perang.[9]

Permusuhan bermula pada November 1857, ketika pasukan Wan Ahmad melepaskan tembakan ke daerah Pekan dan Ganchong, namun gagal membuat keuntungan tetap yang signifikan.[10] Dalam kempen kedua, yang dijalankan pada Mac 1861, pasukan penyerang berjaya memperkuat kedudukan mereka di Endau, selepas mengatasi Kuala Pahang dan Kuantan. Mereka juga membuat serangan besar ke pedalaman, menduduki banyak daerah di hulu Sungai Pahang. Walau bagaimanapun, pada November, kemajuan mereka sekali lagi dihentikan oleh pasukan Bendahara. Wan Ahmad dan orang-orangnya melarikan diri ke Terengganu, mengumpul kuasa-kuasa untuk serangan lain.[11]

Pada peringkat awal perang, Mejar Jeneral William Orfeur Cavenagh, Gabenor Penyelesaian Selat British, menawarkan untuk menengah tetapi ditolak oleh kedua belah pihak. Wan Ahmad merasakan Cavenagh berat sebelah memihak kepada kekanda baginda kerana pengaruh pedagang Temenggung dan Singapura. Tun Mutahir menolak pengantaraan itu kerana dia memenangi perang.[12]

Pada tahun 1862, Wan Ahmad melancarkan serangan besar-besaran dari Terengganu, ketika melintasi sempadan dari Kemaman ke Ulu Tembeling. Dengan sokongan lebih ramai ketua Pahang yang berpindah, beliau berjaya mengatasi kedudukan Bendahara di Temerloh, Batu Gajah dan Chenor. Baginda kemudian menyerang modal, Pekan, dan menang dengan mudah. Tun Mutahir berundur ke Temai dan pada Mei 1863, dia melarikan diri ke Kuala Sedili, di mana beliau meninggal bersama putera baginda, Wan Koris.[13]

Enam tahun perang saudara telah memusnahkan banyak kemewahan kemakmuran yang telah dinikmati oleh Pahang pada zaman kegemilangan pemerintahan Bendahara Tun Ali. Seperti yang dinyatakan oleh Sir Hugh Clifford, pada zaman dahulu, sebelum perang, Pahang jauh lebih ramai penduduknya daripada pada zaman moden, namun penggantian pertempuran yang menimbulkan tanah menyebabkan ribuan orang Melayu Pahang meninggalkan negara mereka. Lembah sungai Lebir di Kelantan dan bahagian atas beberapa sungai berhampiran sempadan Perak dan Selangor dihuni oleh Melayu Pahang, keturunan buruan tersebut.[14] Perang itu juga mengakibatkan kehilangan kekal ke Pahang, kawasan selatan Sungai Endau dan pulau-pulau selatan di pesisir Endau termasuk Aur dan Tinggi, yang diserahkan oleh Tun Mutahir kepada Johor sebagai balasan kepada bantuan ketenteraan.[15]

  1. ^ Ahmad Sarji Abdul Hamid 2011, halaman 83
  2. ^ Linehan 1973, halaman 66
  3. ^ Ahmad Sarji Abdul Hamid 2011, halaman 83
  4. ^ Leong 2012, halaman 11
  5. ^ Linehan 1973, halaman 66
  6. ^ Ahmad Sarji Abdul Hamid 2011, halaman 83
  7. ^ Linehan 1973
  8. ^ Baker 2010, halaman 120
  9. ^ Linehan 1973
  10. ^ Linehan 1973
  11. ^ Linehan 1973
  12. ^ Baker 2010, halaman 120
  13. ^ Linehan 1973, halaman 83–89
  14. ^ Linehan 1973, halaman 89
  15. ^ Linehan 1973

Bibliografi

sunting
  • Ahmad Sarji Abdul Hamid (2011), The Encyclopedia of Malaysia, 16 - The Rulers of Malaysia, Editions Didier Millet, ISBN 978-981-3018-54-9
  • Baker, Jim (2010), Crossroads: A Popular History of Malaysia and Singapore, Marshall Cavendish, ISBN 978-9812-615-22-0
  • Leong, Sze Lee (2012), A Retrospect on the Dust-Laden History: The Past and Present of Tekong Island in Singapore, World Scientific Publishing Company, ISBN 978-9814-365-96-3
  • Linehan, William (1973), History of Pahang, Malaysian Branch Of The Royal Asiatic Society, Kuala Lumpur, ISBN 978-0710-101-37-2