Abdul Rahman Ya'kub
Allahyarham Tun Datuk Patinggi Haji Abdul Rahman bin Ya'kub (3 Januari 1928 – 9 Januari 2015) merupakan ahli politik Malaysia yang berketurunan Melanau dari Mukah (tetapi lahir di Bintulu dan menetap di Kuching sehingga akhir hayatnya). Beliau merupakan Ketua Menteri Sarawak ketiga dan Yang di-Pertua Negeri Sarawak keempat. Beliau juga merupakan bapa saudara kepada Ketua Menteri Sarawak ke-4 (kini Premier) dan Yang di-Pertua Negeri Sarawak ke-7, Tun Abdul Taib Mahmud.
Abdul Rahman Ya'kub | |
|---|---|
 | |
| Yang di-Pertua Negeri Sarawak ke-4 | |
| Dalam jawatan 2 April 1981 – 1 April 1986 | |
| Didahului oleh | Abang Muhammad Salahuddin |
| Digantikan oleh | Ahmad Zaidi Adruce |
| Ketua Menteri Sarawak ke-3 | |
| Dalam jawatan 7 Julai 1970 – 1 April 1981 | |
| Gabenor | Tuanku Bujang Tuanku Othman Abang Muhammad Salahuddin |
| Timbalan | Stephen Yong Kuet Tze (1970–1975) Sim Kheng Hung (1975–1990) Dunstan Endawie Enchana (1977–1979) Alfred Jabu Numpang (1975–2016) Simon Dembab Maja (1970–1973) Daniel Tajem Miri (1979–1981) |
| Didahului oleh | Tawi Sli |
| Digantikan oleh | Abdul Taib Mahmud |
| Presiden Parti Pesaka Bumiputera Bersatu ke-3 | |
| Dalam jawatan 1978 – 26 Mac 1981 | |
| Didahului oleh | Abdul Taib Mahmud |
| Digantikan oleh | Abdul Taib Mahmud |
| Menteri Pelajaran Malaysia | |
| Dalam jawatan 21 Mei 1969 – 5 Julai 1970 | |
| Raja | Sultan Ismail Nasiruddin |
| Perdana Menteri | Tunku Abdul Rahman |
| Didahului oleh | Mohamed Khir Johari |
| Kawasan pilihan raya | Payang |
| Butiran peribadi | |
| Lahir | 3 Januari 1928 Kampung Jepak, Bintulu, Kerajaan Sarawak, Empayar British (sekarang Sarawak, Malaysia) |
| Meninggal dunia | 9 Januari 2015 (umur 87) Kuching, Sarawak, Malaysia |
| Tempat persemadian | Tanah Perkuburan Islam Samariang, Petra Jaya, Kuching, Sarawak |
| Kewarganegaraan | Malaysia |
| Parti politik | Barisan Ra'ayat Jati Sarawak (1961–1968) Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (1966–1968) Parti Bumiputera Sarawak (1968–1973) Parti Pesaka Bumiputera Bersatu (1973–1981) Persatuan Rakyat Malaysia Sarawak (1986–1991) |
| Pasangan | Toh Puan Normah Abdullah @ Rosaline Soon Siew Joon (meninggal dunia) Toh Puan Hayati Ahmat Toh Puan Siti Maemunah Kamal Toh Puan Zambin Rokiah Tahir |
| Anak-anak | 19 orang (16 kandung, 3 anak angkat) termasuk Norah Abdul Rahman |
| Hubungan | Tun Abdul Razak (Besan) Tun Abdul Taib Mahmud (Anak saudara) Datuk Norah Abdul Rahman (Anak perempuan) |
| Kediaman | Sri Bahagia, Petra Jaya, Kuching |
| Alma mater | Universiti Southampton, United Kingdom |
| Pekerjaan | Ahli politik |
| Profesion | Peguam |
Keluarga sunting
Isteri pertama Abdul Rahman, Toh Puan Normah Soon (lahir 1936) telah meninggal dunia pada 1984, pada usia yang agak muda iaitu 48 tahun. Anak perempuan Abdul Rahman, Datin Khadijah, kemudian berkahwin dengan anak Tun Abdul Razak, Datuk Mohamed Nizam (lahir 1958). Datuk Norah Abdul Rahman, yang juga salah satu daripada anak perempuannya, adalah mantan Ahli Parlimen Malaysia bagi kawasan Tanjung Manis untuk dua penggal dari 2008 sehingga 2018. Beliau kemudian berkahwin semula dengan Toh Puan Hayati Ahmat, Toh Puan Siti Maemunah Kamal serta Toh Puan Zambin Rokiah Tahir yang di mana ketiga-tiga mereka adalah balunya secara berpoligami.
Hobi dan minat sunting
Abdul Rahman sangat aktif dalam sukan di sekolah, terutama bola sepak. Dalam tahun-tahun terakhir hidupnya, beliau juga suka bermain golf. Abdul Rahman merupakan seorang yang berpegang teguh kepada agamanya dan suka membaca buku-buku berkaitan dengan agama Islam. Beliau juga mengadakan kelas agama yang percuma untuk orang ramai selepas meninggalkan arena politik pada tahun 1986.
Kehidupan awal dan kerjaya sunting
Abdul Rahman dilahirkan di Kampung Jepak, Bintulu, Sarawak pada 3 Januari 1928. Bapa beliau ialah seorang nelayan yang bernama Tuan Wan Ya'kub bin Wan Yusuf dan ibu beliau, Siti Hajar binti Haji Mohd Tahir yang merupakan seorang suri rumah.[1] Keluarga Rahman meninggalkan Bintulu dan menuju ke Miri, dengan harapan untuk mendapat akses pendidikan yang lebih baik. Rahman ialah orang pertama menghadiri sekolah Melayu dan kemudian Sekolah Anchi di Miri. Bapanya, yang berharap bahawa anaknya diberi pendidikan Islam, cuba untuk menghantar anaknya ke Sekolah Al-Juned Arab pada tahun 1939, namun keputusan telah ditentang oleh ibunya kerana tercetusnya Perang Dunia Kedua. Beliau kemudian dipindahkan ke St. Joseph Miri, tetapi pembelajaran beliau telah dipendekkan disebabkan pencerobohan Jepun.[2] Pada usia muda, beliau mempelajari seni mempertahankan diri dan dapat juga memenuhi Morihei Ueshiba, pengasas Aikido.[perlu rujukan]
Kerana kekangan kewangan, Rahman terpaksa meninggalkan sekolah pada tahun 1947 dan bekerja untuk Syarikat Shell Sarawak di Lutong, pendapatan RM 2 setiap hari. Tidak berpuas hati dengan pendapatan beliau, Abdul Rahman pergi ke Hospital Umum Sarawak, berfikir bahawa beliau akan menyelia pekerja lain. Walau bagaimanapun, beliau akhirnya menyapu lantai dan membantu pesakit sebaliknya. Beliau meninggalkan hospital selepas bekerja hanya satu hari. Pada tahun 1948, beliau telah dihantar ke Miri sebagai Pegawai Percubaan dan Keempat Majistret Kelas. Beliau tinggal di Miri sehingga tahun 1952, sebahagian besar melakukan kerja-kerja mahkamah. Rahman lulus dengan sijil di peperiksaan Senior Cambridge pada tahun berikutnya.[1]
Rahman berusia 26 tahun apabila dia diterima masuk ke Universiti Southampton untuk mengkaji undang-undang pada tahun 1954. Lima tahun kemudian, beliau lulus dari universiti sebagai seorang peguam terlatih dan telah dilantik sebagai Pegawai Undang-Undang Kadet. Beliau bekerja sebagai Timbalan Pendakwa Raya di Jabatan Undang-undang Sarawak dari 1959 hingga 1963. Beliau adalah Bumiputera pertama dari Sarawak yang lulus sebagai seorang peguam pada tahun 1958 dari Lincoln Inn.
Kerjaya awal politik sunting
Rahman memainkan peranan dalam pembentukan Parti Negara Sarawak (PANAS) dan Barisan Ra'ayat Jati Sarawak (BARJASA) dengan membantu dalam penggubalan perlembagaan kedua-dua pihak. Walau bagaimanapun, Rahman memutuskan untuk menyertai BARJASA kerana beliau menentang golongan bangsawan Melayu di PANAS. Rahman bertanding dalam 1963 pilihan raya kerajaan tempatan di Sarawak tetapi telah dikalahkan bersama-sama dengan ahli-ahli partinya seperti Ustaz Abdul Kadir Hassan dan Suut Haji Tahir. Kerajaan persekutuan Malaysia mencalonkan Abdul Rahman sebagai Ketua Menteri Sarawak yang pertama. Walau bagaimanapun, pencalonannya ditolak oleh Perikatan Sarawak yang telah dikuasai oleh Parti Kebangsaan Sarawak (SNAP) parti itu.
Menteri di dalam kabinet persekutuan sunting
Rahman telah dipilih oleh Majlis Negeri (kini Dewan Undangan Negeri Sarawak) untuk menjadi ahli parlimen pada bulan Oktober 1963. Beliau kemudian dilantik sebagai Penolong Menteri Persekutuan Hal Ehwal Pembangunan Negara dan Luar Bandar Sarawak. Perdana Menteri Malaysia yang pertama, Tunku Abdul Rahman membawa Abdul Rahman ke dalam politik manakala Perdana Menteri yang kedua, Tun Abdul Razak (ketika itu Timbalan Perdana Menteri, yang juga besannya) menjadi mentor beliau. Tunku berpuas hati dengan prestasi Abdul Rahman sebagai menteri persekutuan. Rahman kemudiannya ditukarkan sebagai Timbalan Menteri Tanah dan Galian pada tahun 1965. Rahman mula mengesyorkan kerajaan persekutuan dengan menubuhkan syarikat minyak negara yang kemudiannya dikenali sebagai Petronas pada tahun 1974. Beliau juga mencadangkan supaya Tengku Razaleigh Hamzah dilantik sebagai pengerusi Petronas.
Rahman menjadi Menteri Pelajaran pada tahun 1969. Beliau membuat langkah berani dengan menukar bahasa pengantar untuk semua sekolah-sekolah dan institusi pengajian tinggi dari Bahasa Inggeris ke bahasa Melayu. Beliau juga ingin mewujudkan Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM) pada tahun 1970. Menteri Pelajaran adalah portfolio terakhir Rahman sebelum beliau kembali ke Sarawak.
Pelantikan sebagai Ketua Menteri sunting
Abdul Rahman memenangi DUN Kuala Rajang semasa pilihan raya negeri pada tahun 1970, yang mewakili Parti Bumiputera Sarawak, yang merupakan sebahagian daripada Perikatan Sarawak. Selepas pilihan raya, tidak ada mana-mana pihak yang memegang majoriti yang jelas. Abdul Rahman merancang untuk bekerjasama dengan PESAKA untuk membentuk kerajaan tetapi PESAKA tidak menerima Rahman sebagai Ketua Menteri mereka. Oleh itu, PESAKA berunding dengan Parti Kebangsaan Sarawak (SNAP) dan Parti Rakyat Bersatu Sarawak (SUPP) untuk membentuk kerajaan. Walau bagaimanapun, tanpa pengetahuan SNAP dan PESAKA, SUPP telah secara senyap-senyap berunding dengan Parti Bumiputera untuk membentuk pakatan yang berasingan. Rahman dapat meyakinkan SUPP untuk membentuk kerajaan campuran dengan beliau sebagai Ketua Menteri. Sebagai sebahagian daripada perjanjian itu untuk menyertai gabungan itu, SUPP menuntut bahawa Persatuan Cina Sarawak (SCA) dapat dikeluarkan dari Sarawak Alliance dan dibubarkan kemudian. Tidak lama selepas itu, Temenggung Jugah, Presiden PESAKA, mengumumkan sokongannya kepada kerajaan campuran Rahman, sekali gus meninggalkan SNAP sebagai satu-satunya parti pembangkang di Sarawak. Rahman telah dipanggil oleh Tun Abdul Razak untuk menangani pemberontakan komunis di Sarawak.
Keahlian UMNO sunting
Abdul Rahman telah dilantik sebagai ahli eksekutif Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO) pada 16 Mei 1965 dalam krisis perlembagaan sarawak pada tahun 1966. Beliau merupakan naib ketua cawangan UMNO Datuk Keramat di Kuala Lumpur dan merupakan ahli jawatankuasa pusat parti itu walaupun beliau juga merupakan ahli PBB. Pada tahun 1970, Abdul Rahman merupakan salah seorang calon yang bertanding untuk jawatan Naib Presiden UMNO. Rahman menggubal perlembagaan PBB dengan menyesuaikan dari perlembagaan UMNO. Sama dengan struktur parti UMNO, PBB menerima pakai empat tahap birokrasi iaitu Perhimpunan Agung, Majlis Tertinggi, cawangan, dan sub-cawangan. Abdul Rahman mampu untuk mempengaruhi dasar-dasar parti dan pemilihan parti semasa tempoh beliau sebagai presiden PBB dari 1978 hingga 1981.
Dasar pembangunan sunting
Dalam usaha untuk melindungi kepentingan negara, Abdul Rahman mengisytiharkan bahawa dia mengecam slogan "Sarawak for Sarawakians" dan menggantikan dengan "Malaysia for Malaysians" beberapa minggu selepas beliau menjadi ketua menteri. Rahman berhujah bahawa politik serantau bukan sahaja memecahbelahkan tetapi juga boleh merosakkan perpaduan negara. Beliau juga berkata bahawa Sarawak perlu menerima dasar daripada kerajaan pusat kerana "Sarawak menerima banyak wang daripada kerajaan persekutuan. Tanpa bantuan mereka, kita tidak boleh berharap untuk maju begitu cepat." Rahman juga memperkenalkan gerakan dalam Majlis Negri untuk menjadikan Bahasa Melayu bersama-sama dengan bahasa Inggeris sebagai bahasa rasmi Sarawak. Usul itu telah diluluskan dengan sebulat suara pada 26 Mac 1974. Usul ini mendorong kritikan sengit dari Stephen Kalong Ningkan.
Hubungan dengan kerajaan persekutuan Malaysia sunting
Sebelum pilihan raya negeri Sarawak 1974, Rahman mengancam untuk meletak jawatan kerana kekurangan sokongan oleh kerajaan persekutuan untuk menghadapi pilihan raya. Setiausaha Sarawak Abang Yusuf Puteh bertemu dengan Perdana Menteri untuk menyelesaikan isu peruntukan. Abdul Rahman kemudiannya mengubah fikiran dan terus memerintah ke atas Sarawak. Walaupun pergolakan sekali-sekala dengan kerajaan persekutuan, Abdul Rahman umumnya mengekalkan hubungan yang baik dengan kerajaan persekutuan terutama semasa pemerintahan Tun Abdul Razak.
Persaraan sunting
Abdul Rahman menjalani pembedahan jantung di London pada bulan Oktober 1980. Akibat masalah kesihatan, Rahman akhirnya mengambil keputusan untuk berundur daripada jawatan Ketua Menteri semasa melantik anak saudara dan penggantinya, Abdul Taib Mahmud pada 26 Mac 1981. Selepas mengumumkan persaraannya, Rahman berkata bahawa:
Taib akan mengemudi bot dengan kemahiran dan kelajuan yang bagus. Saya tidak lagi mampu untuk mengemudi bot tetapi memadai bahawa saya melambai bendera.
– Komen Abdul Rahman Ya'kub dalam Sarawak Tribune pada 26 Mac 1981.
Pelantikan sebagai Yang di-Pertua Negeri Sarawak sunting
Pada tahun 1981, ketika berada dalam lingkungan usianya 52–53 tahun, beliau meletakkan jawatan sebagai Ketua Menteri dan menjadi Yang di-Pertua Negeri Sarawak. Walau bagaimanapun, Abdul Rahman bin Ya'kub mengekalkan pengaruhnya ke atas tuil utama negeri naungan seperti permit pembangunan tanah, kontrak kerajaan serta lesen pembalakan.[3] Beliau kemudian meletakkan jawatannya sebagai Yang di-Pertua Negeri Sarawak pada tahun 1986 atas faktor kesihatan pada usia 58 tahun.
Kehidupan selepas sunting
Abdul Rahman menyambut ulang tahun hari jadinya yang ke-80 di Hotel Hilton, Kuching pada tahun 2008. Pada majlis itu, beliau memeluk anak saudaranya, Pehin Sri Abdul Taib Mahmud. Beliau berkata bahawa beliau "menjahit hubungannya dengan Taib" kerana "darah adalah lebih tebal daripada air". Beliau aktif dalam aktiviti keagamaan seperti beliau menjalankan kelas-kelas agama percuma kepada orang ramai di kediamannya, "Sri Bahagia", di Petra Jaya.[4]
Meninggal dunia sunting
Abdul Rahman dimasukkan ke dalam Unit Rawatan Rapi (ICU) Pusat Perubatan Pakar Normah, Kuching pada awal November 2014 disebabkan oleh masalah kesihatan. Beliau hilang selera makan dan terpaksa bergantung kepada peralatan pengudaraan.[5][6] Beliau meninggal dunia pada 21:40, 9 Januari 2015, berumur 87. Beliau telah diberi penghormatan negara oleh kerajaan negeri Sarawak dan dikebumikan di Tanah Perkuburan Islam Samariang, Petra Jaya, Kuching.[7]
Darjah Kebesaran sunting
Malaysia :
Panglima Mangku Negara (PMN) – Tan Sri (1977)[8]
Seri Maharaja Mangku Negara (SMN) – Tun (1982)[9]
Sarawak :
Johor :
Darjah Mahkota Johor Yang Amat Mulia Pangkat Pertama (SPMJ)
Kelantan :
Pahang :
Selangor :
Kedah :
Perlis :
Sabah :
-_PMN.svg){kind=small}
_-_SMN.svg){kind=small}
_-_1._Knight_Grand_Commander_(DP).svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Lihat juga sunting
Rujukan sunting
- ^ a b Faisal, S Hazis (2012). Domination and Contestation: Muslim Bumiputera Politics in Sarawak. Institute of Southeast Asian Studies. m/s. 78–97, 101–108. ISBN 9789814311588. Dicapai pada 11 December 2015.
Through Taib, the central state government persuaded Rahman to hand over the rights of Sarawak's continental shelf to the central government,...(page 92)
- ^ "Tun Datuk Patinggi Haji Abdul Rahman bin Ya'kub (Malay language)". National Archives of Malaysia. 16 Oktober 2008. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-04-09. Dicapai pada 31 August 2012. Unknown parameter
|deadurl=ignored (bantuan) - ^ Ross. M.L (2001). In Timber booms and institutional breakdown in Southeast Asia. Cambridge University Press. p. 148-149. ISBN 0-521-79167-7. Google Book Search. Retrieved on 1 December 2009.
- ^ Azman Ujang (11 January 2008). "Truly memorable 80th birthday". The Star (Malaysia).
- ^ "Bekas KM Sarawak, Tun Abdul Rahman dimasukkan ke hospital (In Malay) (Former Sarawak chief minister Tuh Abdul Rahman was admitted into a hospital)". Berita Harian. 8 November 2014. Dicapai pada 10 January 2015.
- ^ "Tun Abdul Rahman Yakub passes away at 87". The Borneo Post. 9 January 2015. Dicapai pada 10 January 2015.
- ^ "Abdul Rahman's remains buried". The Borneo Post. 10 January 2015. Dicapai pada 10 January 2015.
- ^ "Senarai Penuh Penerima Darjah Kebesaran, Bintang dan Pingat Persekutuan Tahun 1977" (PDF). Jabatan Perdana Menteri Malaysia. Diarkibkan (PDF) daripada yang asal pada 21 November 2020.
- ^ "Senarai Penuh Penerima Darjah Kebesaran, Bintang dan Pingat Persekutuan Tahun 1982" (PDF). Jabatan Perdana Menteri Malaysia. Diarkibkan (PDF) daripada yang asal pada 31 Julai 2020.
Bacaan lanjut sunting
- Suhaimi Mokhtar, Putera Kenyalang: Satu Dekad Penuh Cabaran, 1981.
Pautan luar sunting
| Didahului oleh Tawi Sli |
Ketua Menteri Sarawak 1970 - 1981 |
Diikuti oleh: Abdul Taib Mahmud |
| Didahului oleh Abang Muhammad Salahuddin |
Yang di-Pertua Negeri Sarawak 1981 - 1986 |
Diikuti oleh: Ahmad Zaidi Adruce |