Wikipedia

Kontroversi Muhammad Sanusi Md Nor

Muhammad Sanusi Md Nor ialah Menteri Besar Kedah ke-14. Beliau telah menimbulkan banyak kontroversi sepanjang tempohnya sebagai Menteri Besar Kedah sejak 2020 yang menjadikan beliau seorang tokoh polarisasi di Malaysia.

Muhammad Sanusi dengan isyarat tangannya yang terkenal.

Mendapan logam nadir bumi (REE) sunting

Pada awal Disember 2020, Muhammad Sanusi mengumumkan bahawa kerajaan negeri Kedah telah menganugerahkan sebuah syarikat yang berpangkalan di Kuala Lumpur permit untuk mencari dan mengekstrak logam nadir bumi bernilai RM 43 Trilion. Hasil siasatan lanjut, didapati mendapan unsur nadir bumi hanya dianggarkan bernilai RM 62 Billion.[1][2] DAP telah mendakwa bahawa Muhammad Sanusi Md Nor sengaja meminang kontroversi dan bersikap provokatif untuk menarik perhatian daripada kontroversi deposit unsur nadir bumi.[3] Pada Oktober 2022, kompaun RM500,000 telah dikeluarkan oleh Pengarah Kedah Tanah dan Galian kepada pentadbirannya berhubung dakwaan kecurian galian nadir bumi di Kampung Chong di Kedah.[4]

Pada Julai 2023, terdapat dakwaan baharu terhadap Muhammad Sanusi, mengaitkannya dengan rasuah berhubung kecurian REE di daerah Sik.[5] Selepas itu, Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia (SPRM) memulakan siasatan ke atas dakwaan kecurian REE.[6]

Insiden perkauman sunting

Komen alkohol sunting

Muhammad Sanusi telah dituduh oleh media kerana kenyataannya yang didakwa menghina masyarakat minoriti (India), yang mengaitkan mereka dengan alkohol. Beliau telah berkata bahawa pembangkang "mabuk dengan todi populariti" dalam ucapannya tanpa merujuk kepada mana-mana komuniti. Berikutan itu, golongan minoriti membantah dan menggesa beliau memohon maaf secara terbuka yang mempunyai kesan mengaitkan ketagihan alkohol dengan masyarakat tertentu sendiri.[7][8] Walau bagaimanapun, Sanusi mengelak daripada meminta maaf dan sebaliknya menggesa agar parti Kongres India Malaysia diharamkan yang menyebabkan pengerusi MIC, Tan Sri Vigneswaran mengulas bahawa " inilah yang berlaku apabila anda memilih lelaki jahil untuk menjadi seorang MB".[9][10]

Perobohan secara paksa Kuil Hindu sunting

 
Sidang media anjuran Gabungan NGO Hindu meminta menteri memohon maaf atas kenyataannya dan menghentikan kerja-kerja perobohan kuil serta-merta.

Pentadbiran Muhammad Sanusi menguatkuasakan undang-undang yang melibatkan perobohan kuil Hindu yang dibina secara haram walaupun mendapat bantahan daripada masyarakat India. Ia menjadi isu di seluruh negara kerana pendirian pentadbiran menyebabkan ramai pemimpin politik, pemimpin agama dan wakil NGO mengkritik tindakannya sebagai tidak sensitif terhadap penganut Hindu.[11][12][13] DAP mencadangkan bahawa matlamat sebenar desakan untuk merobohkan kuil adalah untuk mengalih perhatian daripada kontroversi sebelum ini mengenai mendapan nadir bumi.[3] Yang lain bagaimanapun menyokong tindakan Sanusi mengenai perobohan kuil Hindu.[14][15] Gabungan NGO Hindu telah meminta beliau menghentikan perobohan dan memohon maaf lain untuk membawa perkara itu ke perhatian Istana melalui sidang media reaktif.[16][17] Melalui sidang media itu, wakil pakatan meminta Sanusi memberi jaminan bahawa perobohan akan dihentikan serta-merta, namun Sanusi menjawab bahawa segala-galanya berlaku di bawah bidang kuasa undang-undang.[18] Peserta sidang akhbar menggesa kerajaan supaya lebih proaktif dan kekal peka serta menyediakan ekosistem untuk menjamin hak masyarakat Hindu di Malaysia.[19] Presiden, Navindran Palasendaram, mengisytiharkan bahawa Suara Hindu Malaysia Bersatu (UMHV) juga bersedia untuk bekerjasama dengan kerajaan untuk mencari penyelesaian kekal bagi isu yang dihadapi oleh kuil dan komuniti Hindu.[20][21]

Kenyataan perkauman bola sepak sunting

Semasa sidang media kelab bola sepak Malaysia Kedah FA, Muhammad Sanusi bertindak sebagai presiden kelab itu membuat kenyataan perkauman terhadap pemain asingnya, dengan merujuk mereka sebagai 'Awang Hitam' yang diterjemahkan sebagai 'lelaki kulit hitam' (perkataan Awang bermaksud lelaki dalam Melayu). Selain itu, ia juga dianggap sebagai salah satu istilah yang menghina yang digunakan oleh akhbar harian tertentu untuk mengenal pasti lelaki Afrika.[22]

Cuti Thaipusam sunting

Pada 21 Januari 2021, Muhammad Sanusi berkata perayaan Thaipusam tidak akan ditandakan sebagai cuti umum kerana tiada sambutan perayaan tahunan bagi tahun tersebut memandangkan peningkatan dalam COVID-19 kes, dan semua perhimpunan awam akan dihalang. Beliau berkata negeri akan membenarkan pusat khidmat ADUN beroperasi melalui perkhidmatan pandu lalu untuk rakyat di kawasan masing-masing. Walau bagaimanapun, hanya satu pertiga daripada penganut akan dibenarkan bersembahyang di kuil semasa perayaan.[23]

MCA juga menyifatkan keputusan Sanusi sebagai tidak logik dan tidak menghormati hak minoriti negara. MIC timbalan presiden, Datuk Seri M. Saravanan berkata keputusan itu menghantar isyarat negatif tentang PAS kepada semua minoriti di negara ini. "Dia telah menanam benih ketakutan dalam minda semua minoriti," kata Vell Paari. Bekas setiausaha agung MIC itu berkata kepimpinan PAS pusat cuba sedaya upaya untuk menggambarkan parti itu sebagai inklusif. Beliau juga mengkritik PAS kerana mengatakan MIC tidak menyokong PAS semasa Pilihan Raya Umum ke-14 (PRU14) pada 2018. Beliau mengingatkan Sanusi bahawa semasa PRU14, PAS bukan komponen Barisan Nasional.[24]

Tangkapan pengkritik dan Jenaka Mayat COVID-19 sunting

Pada Ogos 2021, empat orang telah ditangkap kerana didakwa menghina Muhammad Sanusi berhubung "gurauan"nya pada bekas peti sejuk beku untuk menahan mayat mangsa COVID-19. Tangkapan pertama dilakukan terhadap seorang warga emas berusia 61 tahun yang ditahan di rumahnya pada pukul 3:57 am di Lenggeng, Negeri Sembilan dan dibawa ke Sungai Petani, Kedah yang jaraknya lebih 400 kilometer dari rumah suspek , selepas laporan polis dibuat oleh pegawai khas Sanusi, Azizan Hamzah.[25] Dua lagi orang ditahan di Mergong Perdana dan Kepala Batas selepas laporan polis dibuat berhubung komen menyinggung perasaan dua orang itu di Facebook.[26] Seorang penganalisis IT dari Taiping adalah orang keempat yang ditahan, yang mendorong isteri hamil suspek untuk mengulas "Saya rasa anda tidak perlu seorang MB jika anda tidak boleh menerima kritikan. Lebih baik duduk dan lihat komen FB sepanjang hari,".[27] Siri penangkapan dan soal siasat rakyat atas kritikan mereka terhadap seorang pegawai yang dipilih secara terbuka mendapat teguran dan kritikan tajam daripada orang ramai Malaysia, Pusat Kewartawanan Bebas, ahli politik pembangkang dan seorang Menteri Persekutuan daripada kerajaan yang memerintah.[28][29][30][31][32][33]

Penamatan pembaharuan lesen loteri 4-D sunting

Pada November 2021, Muhammad Sanusi telah mencetuskan satu lagi kontroversi apabila mengumumkan pembaharuan lesen 4D di Kedah akan dihentikan. Beliau menyatakan bahawa "Langkah ini adalah untuk memastikan Kedah bebas daripada perjudian." Beliau juga mempersendakan negeri Pulau Pinang dengan menyatakan bahawa "Mereka yang ingin membeli (nombor loteri 4-D) boleh pergi ke Pulau Pinang".[34][35]

Kontroversi 'Perkataan lucah' di Pulau Pinang sunting

Jadi nak takut apa dengan PAS? Pi tengok di Kedah, mana ada satu Cina kita suruh potong lancau (this word was vulgar word), takdak!

Translation: So what is the reason to be afraid with PAS? Go and see in Kedah, none of the Chinese we ask to circumcise their (refers to male reproductive part in Hokkien dialect), there is none!

Pada awal bulan Jun di mana hanya beberapa minggu sebelum pembubaran Dewan Undangan Negeri di enam negeri termasuk Kedah, Muhammad Sanusi dalam ucapannya mencipta satu lagi kontroversi semasa lawatannya dalam program ceramah politik PN di Permatang Pauh, Pulau Pinang telah membawa ke beramai-ramai dengan mengatakan bahawa tiada seorang pun dari mana-mana orang Cina (lelaki) disuruh berkhatan di Kedah. Berdasarkan video yang sedang viral berkaitan ucapannya, Sanusi merujuk kepada perkataan bagi bahagian reproduktif lelaki dalam dialek Hokkien.

Akibat kenyataan selambanya semasa rundingan itu, ratusan laporan polis telah dibuat dengan merujuk kepada isu serius. Ketua Wanita DAP Pulau Pinang yang juga wakil rakyat DAP Sungai Pinang, Lim Siew Khim selepas membuat laporan polis di balai daerah Timur Laut Pulau Pinang meminta tindakan lanjut diambil oleh pihak berkuasa terhadap Sanusi kerana sikap buruknya berhubung 'kejahatannya. lawak'.[36]

Satu lagi laporan polis turut dibuat oleh Ahli Parlimen DAP Pulau Pinang Bukit Bendera yang juga wakil negeri Seri Delima, Syerleena Abdul Rashid selepas membuat laporan polis di polis daerah Dang Wangi, Kuala Lumpur ditemani Ahli Parlimen DAP Bangi, Syahredzan Johan. Beliau menyatakan bahawa kenyataan Sanusi sebagai menjijikkan kerana beliau sebagai pemimpin paling kanan negeri tidak sepatutnya berbuat demikian. Beliau memberi amaran bahawa kata-kata yang 'disebarkan' oleh Sanusi semasa jerayawara ceramah politik itu mungkin memberi implikasi negatif kepada masyarakat, kerana ia akan memberi kesan buruk kepada penonton yang mungkin terdiri daripada wanita, kanak-kanak mahupun anak-anak muda.[37]

Satu-satunya Pakatan Harapan PKR Ahli Parlimen Kedah bagi Sungai Petani, Mohammed Taufiq Johari turut mengkritik ucapan Sanusi kerana ia mencerminkan kemiskinannya. tingkah laku malah menggambarkan beliau sebagai pemimpin yang buta huruf dan tidak beradab. Beliau memberitahu akhbar bahawa tingkah lakunya tidak mencerminkan rakyat Kedah secara keseluruhan dan mesti dikutuk. Beliau menjelaskan bahawa orang Kedah bukanlah orang yang biadap kerana bersopan santun dan berbudi bahasa adalah sebahagian daripada budaya mereka. Dr Taufiq turut merayu Sanusi dengan menasihatinya supaya menunjukkan imej yang baik sebagai pemimpin memandangkan Sanusi dianggap sebagai pemimpin kanan berbanding beliau.[38]

Ucapan Kontroversi Sanusi tentang Sultan Selangor sunting

Hebatnya Sultan Kedah ni, bukan koman koman. Sultan tara tu angpa bayang, hang tengok Menteri (Besaq) la ni. Sultan hebat lagu tu tak akan pilih Menteri Besaq cokia macam Amir tu. Inci pun tak berapa cukup.

Translation: How amazing the Sultan of Kedah is, not an ordinary (entity/power). Can you just imagine the great Sultan, see the current Mentri Besar (me). The great Sultan (Kedah) like that won't elect a useless Mentri Besar just like that Amir (Amirudin Shari). He's unfit for duties.

Pada malam 11 Julai 2023, semasa ceramah politik di Selayang, sebuah pekan di Daerah Gombak, Selangor untuk pilihan raya negeri Malaysia 2023 yang akan datang, Muhammad Sanusi telah dilaporkan memperkecilkan dan membuat perbandingan antara sultan Kedah dan Selangor, dan berkata pemerintah Kedah tidak akan melantik Amirudin Shari sebagai Menteri Besar. Kenyataan beliau telah menimbulkan kemarahan di seluruh negara, khususnya rakyat Selangor kerana Institusi Diraja Melayu harus dihormati seperti yang dinyatakan dalam Rukun Negara kedua. Ini kerana sultan-sultan Malaysia memainkan peranan yang besar dalam istiadat, termasuk bertindak sebagai penjaga agama Islam di negara majoriti Islam itu, dan sangat dihormati.[39]

Muhammad Sanusi membuat perbandingan antara Sultan Kedah (Al-Aminul Karim Sultan Sallehuddin Sultan Badlishah) dan Sultan Selangor (Sultan Sharafuddin Idris Shah) dalam melantik Amirudin sebagai Menteri Besar pada 2018 selepas kemenangan Pakatan Harapan yang tidak pernah berlaku sebelum ini dalam Pilihan Raya Umum ke-14 yang dilabelkannya menggunakan Dialek Kedah-Utara sebagai 'Cokia' (substandard atau tidak berguna) and body shamed him as 'Inci Pun Tak Berapa Nak Cukup' (Inggeris: unfit for duties).

Disebabkan kenyataan baginda itu, banyak laporan polis telah dibuat dan juga wakil bagi pihak Sultan Selangor sendiri, Majlis Diraja Selangor, telah membuat tindakan undang-undang untuk mengambil Sanusi sebagai perkara yang serius (jenayah). Datuk Emran Abdul Kadir, salah seorang ahlinya menyatakan Sanusi mesti segera memohon maaf kerana mempertikaikan hak prerogatif Sultan.

Tokoh terkenal lain yang bersuara menentang Sanusi ialah, Hashim Jasin, Ketua Rohani PAS mengingatkan Sanusi supaya menjaga mulutnya. Sebaliknya, bekas Menteri Kesihatan Khairy Jamaluddin menyatakan bahawa melihat mulutnya tidak akan mengubah imej gung-ho. Kemudian, Presiden UMNO Ahmad Zahid Hamidi memberitahu orang Kedah supaya tidak mengundi joker kerana dia merujuk kepada Sanusi semasa pilihan raya negeri akan datang. Seterusnya, Menteri Komunikasi dan Digital, Fahmi Fadzil mengecam dakwaan penghinaan Sanusi terhadap Sultan Selangor dengan meminta baginda bersiap sedia menghadapi akibatnya. Begitu juga, Menteri Dalam Negeri, Saifuddin Nasution Ismail yang memberitahu akhbar bahawa isu berkaitan 3R (Kaum, Agama, dan Royalti) mempunyai akibat negatif yang mana Sanusi mesti bertanggungjawab atas tindakannya dan kerajaan mempunyai banyak kesan. perkara lain yang perlu dilakukan daripada mengharamkan akaun TikToknya.

Selepas bantahan itu, pada 14 Julai 2023, membuat sidang akhbar Sanusi mengeluarkan surat permohonan maaf rasmi kepada Sultan dan memberitahu akhbar bahawa kata-katanya telah diambil di luar konteks. Sanusi turut mengesahkan telah memberikan keterangannya kepada polis untuk melengkapkan siasatan berhubung laporan yang dilancarkan Pemuda PKR dan parti politik lain. Beliau dimaklumkan oleh Pejabat Diraja Selangor bahawa Sultan telah menjawab surat baginda yang enggan mendedahkan kandungan surat yang dijawab itu kerana menghormati golongan bangsawan Institusi Diraja Selangor.[40]

Menjawab kenyataan itu, Menteri Besar Amiruddin Shari berang dengan kenyataan itu dan memberitahu Sanusi harus bertanggungjawab terhadap komen tersebut dan mesti bertindak lebih bertanggungjawab mengikut kedudukannya. Beliau menggesa Sanusi belajar daripadanya bagaimana untuk membangunkan Kedah dan berhenti berbohong kepada pengundinya dan rakyat jelata. Beliau juga berasa hairan tentang permohonan maafnya dan mengingatkan rakyat Malaysia supaya menumpukan kepada fakta dan data untuk membantu membangunkan negeri dan negara masing-masing.

Pada 17 Julai 2023, Pesuruhjaya PAS Selangor, Ahmad Yunus Hairi dan Ketua Polis Selangor, Dato Hussein Omar Khan telah menghadap Sultan Sharafuddin untuk membincangkan perkara itu. Justeru, Pejabat Diraja Selangor telah membuat Titah Diraja bahawa 'isu itu masih belum selesai'.

Di sebalik penjelasan dan permohonan maaf, Sanusi telah ditahan dan ditahan oleh Polis Diraja Malaysia (PDRM) pada awal pagi 18 Julai 2023 selepas Mesyuarat Majlis Tertinggi Perikatan Nasional diadakan di ibu pejabat mereka di Solaris Dutamas, Segambut, Kuala Lumpur.[41]

Harian Metro melaporkan Sanusi ditahan di bilik hotelnya di Mont Kiara oleh 20 pegawai Jabatan Siasatan Jenayah Terkelas (USJT) dan Bahagian Anti Maksiat, Perjudian dan Kongsi Gelap (D7) Bukit Aman. Mereka mengarahkannya keluar dari biliknya, dan membawanya ke sebuah pacuan empat roda Toyota Fortuner menuju ke Ibu Pejabat Polis Daerah (IPD) Gombak. Dia dikawal ketat dengan Kenderaan Jabatan Siasatan Jenayah (JSJ) PDRM Selangor.[42]

Menurut The Star, setiausaha politiknya, Hilmi Abd Wahab, berkata Sanusi melihat dua lelaki berpakaian gelap berdiri di pintu keluar kecemasan. Ketika beberapa minit berlalu, semakin ramai lelaki beruniform muncul, sebelum akhirnya, pada 2.30 am, seramai 20 anggota polis dilaporkan berdiri di luar bilik hotelnya. Dia diberitahu bahawa Sanusi ditahan di bawah Seksyen 4(1)(a) (Akta 15) Akta Hasutan yang dia perlu menghadiri prosiding undang-undang di Mahkamah Sesyen Selayang. Perkara ini disahkan oleh Ketua Polis Negara (KPN), Razarudin Husain PDRM sambil menyatakan bahawa kertas siasatan mengenai 3R telah dihantar kepada [[Peguam] Jeneral Malaysia]]. Termasuk dalam kertas kerja itu juga ialah, Presiden PAS Abdul Hadi Awang, dan bekas Menteri Kewangan Lim Guan Eng. Dia juga memasukkan Sanusi enggan menjawab panggilan yang membawa kepada penahanan mengejutnya. Justeru, ia adalah satu kesalahan yang boleh disita kerana laporan itu dibuat oleh Majlis Diraja Selangor yang melibatkan Agong dan Sultan Selangor. Razarudin juga menjelaskan bahawa 3R adalah perkara yang serius kerana kes Sanusi boleh menghina Raja-Raja Melayu yang lain juga.

Pada sebelah pagi, dia dilihat di Mahkamah Sesyen Selayang pada 8:55 am. Bagaimanapun, Astro Awani ketika siaran langsung melaporkan dia memasuki gelanggang menggunakan pintu masuk belakang dengan tujuan mengelak daripada media.[43]

Menurut Free Malaysia Today, Sanusi mengaku tidak bersalah atas dua pertuduhan, kedua-duanya didakwa mengikut Seksyen 4(1)(a) (Akta 15) Akta Hasutan 1948 di dua mahkamah berasingan. Hakim kes itu ialah Nor Rajiah Mat Zin dan Osman Affendi Mohd Shalleh.[44]

Peruntukan itu membawa hukuman denda sehingga RM5,000, penjara tiga tahun, atau kedua-duanya bagi pesalah kali pertama. Dia dikatakan melakukan kesalahan itu di Simpang Empat, Taman Selayang Mutiara di Gombak, Selangor, pada 11 Julai lalu. Pertuduhan kedua yang dihadapinya adalah berhubung kenyataan yang dibuatnya yang "cenderung menghasut ketidaksetiaan terhadap Raja-raja". Dia dikatakan melakukan kesalahan yang sama di tempat dan masa yang sama untuk pertuduhan ini. Dia dibenarkan diikat jamin RM5,000 bagi kedua-dua pertuduhan, dan kedua-dua mahkamah telah mengenakan perintah gag ke atas Sanusi untuk menghalangnya daripada membuat sebarang komen berhubung kes itu.[45]

Di tengah-tengah kritikan terhadap penggunaan Akta Hasutan yang kontroversi terhadap lawan politik, Perdana Menteri Anwar Ibrahim menegaskan bahawa kes itu berkaitan dengan "kedudukan dan maruah" raja-raja Malaysia. Tambahnya lagi, beliau enggan mencampuri perkara itu kerana pertuduhan telah dikemukakan oleh Peguam Negara, selepas siasatan polis yang mengikut prosedur yang sepatutnya.

Sementara itu, Menteri Undang-undang dan Pembaharuan Institusi Azalina Othman Said berkata bahawa kerajaan sedang mengemukakan undang-undang baharu untuk menangani apa yang dipanggil isu 3R, bagi menggantikan Akta Hasutan yang kontroversi dari 1948. Beliau juga menyatakan tindakan Sanusi tidak akan menyelesaikan jenayah kesalahan. Kerajaan akan mengadakan perbincangan dengan pihak berkaitan untuk menilai perkara itu dengan pihak berkepentingan.[46]

Kenyataan negatif mengenai Royalti Malaysia boleh didakwa di bawah undang-undang era penjajah, Akta Hasutan 1948, yang telah digunakan terhadap orang yang mengkritik Sultan di media sosial. Bagaimanapun, pertuduhan menghasut yang dikenakan terhadap ahli politik Malaysia jarang berlaku sejak beberapa tahun kebelakangan ini. Negara jiran Thailand mempunyai undang-undang lese-majeste yang ketat yang melarang penghinaan terhadap monarkinya.[47]

Lihat juga sunting

Rujukan sunting

  1. ^ "Kedah to tap RM62 billion rare earth deposits, not RM43 trillion". Malaysiakini (dalam bahasa Inggeris). 3 December 2020. Dicapai pada 29 Disember 2020.
  2. ^ Johan, Syahredzan (11 Disember 2020). "COMMENT | Leaders must not indulge in racial insults". Malaysiakini (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 29 Disember 2020.
  3. ^ a b Ong, Justin (5 Disember 2020). "Kedah MB demolishing temples to divert from his claim of 'RM43t' in mineral deposits, says DAP rep | Malay Mail". www.malaymail.com (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 29 Disember 2020.
  4. ^ "Sanusi must clarify fine on theft of rare earth, says Saifuddin". 16 Julai 2023. Dicapai pada 16 Julai 2023.
  5. ^ "Rafizi: Enough evidence to link Sanusi to rare earth elements corruption scandal". NST. 20 Julai 2023. Dicapai pada 11 Ogos 2023.
  6. ^ "Sanusi: MACC called in all 10 Kedah state councillors over REE probe". NST. 26 Julai 2023. Dicapai pada 11 Ogos 2023.
  7. ^ Tee, Kenneth (6 Disember 2020). "Amanah joins call for Kedah MB to publicly apologise over 'drunk on toddy' comment | Malay Mail". www.malaymail.com (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 29 Disember 2020.
  8. ^ "Kedah MB tells critics to take BM classes after racial slur accusations". Malaysiakini (dalam bahasa Inggeris). 7 Disember 2020. Dicapai pada 29 Disember 2020.
  9. ^ Nambiar, Predeep (3 December 2020). "This is what happens when you pick an ignorant man to be MB, MIC says after ban remark". Free Malaysia Today (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 29 Disember 2020.
  10. ^ Choong, Jerry (5 Disember 2020). "Criticised over temple demolition, Kedah MB tells MIC and DAP critics not to be drunk on 'toddy' of popularity | Malay Mail". www.malaymail.com (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 29 Disember 2020.
  11. ^ "Kedah MB broke promise over temple demolition – minister". Malaysiakini (dalam bahasa Inggeris). 3 December 2020. Dicapai pada 29 Disember 2020.
  12. ^ Reporters, F. M. T. (3 Disember 2020). "Kedah MB broke his promise on temple demolition, says Saravanan". Free Malaysia Today (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 29 Disember 2020.
  13. ^ Surendran, N. (3 Disember 2020). "LETTER | Kedah MB's defence of temple demolition unacceptable". Malaysiakini (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 29 Disember 2020.
  14. ^ Salleh, Syahirah (24 Disember 2020). "Tidak roboh bangunan dibina ikut peraturan". HarakahDaily (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 29 Disember 2020.
  15. ^ "Kedah MB: No guarantee to not demolish illegal buildings". Malaysiakini (dalam bahasa Inggeris). 21 Disember 2020. Dicapai pada 29 Disember 2020.
  16. ^ Reporters, F. M. T. (21 Disember 2020). "Roboh kuil: Sanusi harus pohon maaf dan diambil tindakan oleh Istana, desak NGO". Free Malaysia Today (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 29 Disember 2020.
  17. ^ Kaur, Minderjeet (21 Disember 2020). "Apologise for unethical remarks, demolishing temple, Hindus tell Kedah MB". Free Malaysia Today (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 29 Disember 2020.
  18. ^ insight-17586516 "NGO desak MB Kedah beri jaminan tiada lagi kuil akan diroboh | The Malaysian Insight" Check |url= value (bantuan). Head Topics. 21 Disember 2020. Dicapai pada 29 Disember 2020.
  19. ^ Surach, G. (2020-12-21). "Hindu coalition urges Kedah MB to give assurances on status of temples". The Vibes. Dicapai pada 2023-11-27.
  20. ^ "NGOs condemn temple demolition, demands apology from Kedah MB". The Hindu Press (dalam bahasa Inggeris). 21 Disember 2020. Dicapai pada 29 Disember 2020.
  21. ^ "Media Statement – Stop Temple Demolitions". umhv.com.my. 2020-12-14.
  22. ^ "By calling footballers 'awang hitam', was Kedah MB ignorant or insensitive?". TwentyTwo13. Dicapai pada 22 Januari 2021.
  23. ^ "No Thaipusam public holiday for Kedah this year, says MB | The Star". www.thestar.com.my. Dicapai pada 30 Januari 2021.
  24. ^ "Sanusi's decision sending chills to all minorities, says MIC | The Star". www.thestar.com.my. Dicapai pada 30 Januari 2021.
  25. ^ "61-year-old arrested for taunting Sanusi over freezer container 'joke'". TheVibes (dalam bahasa Inggeris). 9 Ogos 2021. Dicapai pada 13 Ogos 2021.
  26. ^ "2 more arrested for insulting Kedah MB". FreeMalaysiaToday (dalam bahasa Inggeris). 10 Ogos 2021. Dicapai pada 13 Ogos 2021.
  27. ^ "Pregnant wife upset over hubby's 3-day remand for scolding Kedah MB". Free Malaysia Today (dalam bahasa Inggeris). 11 Ogos 2021. Dicapai pada 13 Ogos 2021.
  28. ^ "'Politicians shouldn't go after critics' – minister says amid Kedah MB's offensive". MalaysiaKini (dalam bahasa Inggeris). 12 Ogos 2021. Dicapai pada 13 Ogos 2021.
  29. ^ "CIJ raises alarm over arrests of citizens for criticising Kedah MB". New Straits Times (dalam bahasa Inggeris). 11 August 2021. Dicapai pada 13 Ogos 2021.
  30. ^ "Why so quick to nab senior citizen who criticised Kedah MB? – Ramasamy". Yahoo (dalam bahasa Inggeris). 10 Ogos 2021. Dicapai pada 13 August 2021.
  31. ^ "Arrested for insulting Sanusi? You must be joking". Free Malaysia Today (dalam bahasa Inggeris). 12 Ogos 2021. Dicapai pada 13 Ogos 2021.
  32. ^ "Stop trampling on people's freedom to criticise politicians, Kedah MB told". Malaysia Kini (dalam bahasa Inggeris). 11 Ogos 2021. Dicapai pada 13 Ogos 2021.
  33. ^ "Arresting Kedah MB's critics uncalled for, say lawyers". Free Malaysia Today (dalam bahasa Inggeris). 10 Ogos 2021.
  34. ^ "4D lottery shops banned in Kedah, MB tells buyers 'to go to Penang'". The Star (dalam bahasa Inggeris). 14 November 2021.
  35. ^ "Even China has banned gambling says PAS backbencher". Free Malaysia Today (dalam bahasa Inggeris). 16 November 2021.
  36. ^ "Sanusi In Trouble Again As 2 Reports Lodged Over Alleged Vulgar Remarks". Free Malaysia Today. 7 June 2023.
  37. ^ "Stop Immature Politics, Focus On Kedah! Syerleena blasts Sanusi". The Vibes. 2 Jun 2023.
  38. ^ "Police report lodged against Sanusi over alleged vulgar language used in speech". www.thesundaily.my (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2023-07-18.
  39. ^ "Malaysia charges opposition leader with sedition over remarks on royalty". Reuters (dalam bahasa Inggeris). 2023-07-18. Dicapai pada 2023-07-18.
  40. ^ Povera, Adib (15 Julai 2023). "Sanusi Apologises Sultan Selangor". News Straits Times.
  41. ^ "Sanusi Arrested Mont Kiara Early Morning". News Straits Times. 18 Julai 2023.
  42. ^ Nawawi, Muhaamad Hafis (18 Julai 2023). "Sanusi Ditahan Polis". Harian Metro.
  43. ^ "Sanusi tiba di mahkamah, masuk ikut 'pintu belakang' | Astro Awani". www.astroawani.com. Dicapai pada 2023-07-18.
  44. ^ Asyraf, Faisal (18 Julai 2023). "Sanusi Charged With Making Seditious Remark Against Selangor Ruler". Free Malaysia Today.
  45. ^ Wan Xiang, Yap (18 Julai 2023). "Sanusi Pleads Not Guilty To Making Seditious Remark Against Selangor Sultan". SAYS.
  46. ^ "Malaysia charges opposition election chief with sedition weeks before polls". South China Morning Post (dalam bahasa Inggeris). 2023-07-18. Dicapai pada 2023-07-18.
  47. ^ "Malaysian politician charged with sedition over royalty remarks". www.aljazeera.com (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2023-07-18.
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Kontroversi_Muhammad_Sanusi_Md_Nor&oldid=6191260"