Wikipedia

Parti Islam Se-Malaysia

parti politik di Malaysia

Parti Islam Se-Malaysia (Jawi: ڤرتي إسلام سمليسيا, juga singkatan: PAS) ialah sebuah parti politik dan gerakan Islam di Malaysia yang dipimpin oleh Presiden, Haji Abdul Hadi Awang. PAS merupakan salah sebuah parti komponen dalam Perikatan Nasional bermula 2020. Ia juga merupakan parti pemerintah bagi negeri Kelantan, Terengganu, dan Kedah serta sebahagian daripada pemerintah bagi Perak dan Sabah, Sebaliknya, di Johor, Perlis, Pahang, Pulau Pinang, dan Selangor, PAS tidak menjadi sebahagian daripada parti pemerintah.

Parti Islam Se-Malaysia
ڤرتي إسلام سمليسيا
PAS
SingkatanPAS
PresidenAbdul Hadi Awang
Setiausaha agungTakiyuddin Hassan
JurucakapKhairil Nizam Khirudin
Mursyidul AmHashim Jasin
Timbalan PresidenTuan Ibrahim Tuan Man
Naib PresidenIdris Ahmad
Mohd Amar Abdullah
Ahmad Samsuri Mokhtar
Ketua Dewan UlamakAhmad Yahaya
Ketua Dewan MuslimatNuridah Mohd Salleh
PengasasAhmad Fuad Hassan
Diasaskan24 November 1951; 71 tahun yang lalu (1951-11-24) (dengan nama Persatuan Islam Se-Malaya)
Didaftarkan31 Mei 1955 (sebagai parti politik)
PecahanPertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO)
Ibu pejabatPejabat Agung PAS,
No. 318-A, Jalan Raja Laut, 50350 Kuala Lumpur, Malaysia
AkhbarHarakah
Badan pemikirPusat Penyelidikan PAS
Sayap pelajarKelab Mahasiswa Penyokong PAS
Sayap beliaDewan Pemuda PAS
Sayap wanitaDewan Muslimat PAS
Sayap ulamakDewan Ulamak PAS
Sayap bukan MuslimDewan Himpunan Pendukung PAS
KeanggotaanWarganegara Malaysia
IdeologiIslamisme
Fundamentalisme Islam
Jihadisme[1][2]
Pan-Islamisme
Konservatisme Islam
Nasionalisme agama
AgamaIslam
Penggabungan kebangsaanParti Perikatan (1972-1973)
Barisan Nasional (1973-1978)
Angkatan Perpaduan Ummah (1990-96)
Barisan Alternatif (1999-2004)
Pakatan Rakyat (2008-2015)
Gagasan Sejahtera[3] (2016-2020)
Muafakat Nasional (2019-2022)[4]
Perikatan Nasional (sejak 2020)
Warna     Hijau
SloganIslam Menyatukan Ummah
Membangun Bersama Islam
Lagu partiBerjihadlah
Dewan Negara Malaysia (Parlimen)
8 / 70
Dewan Rakyat Malaysia (Parlimen)
43 / 222
Dewan Undangan Negeri
122 / 607
Simbol pilihan raya
Logo Perikatan Nasional.svg
(negeri selain Kelantan dan Terengganu)
PAS logo.svg
(Kelantan dan Terengganu)
Bendera parti
Bendera lama pas.png
Laman sesawang
https://www.pas.org.my/
Politik Malaysia
Parti politik
Pilihan raya

Latar belakang

Mengikut fakta sejarah, PAS telah ditubuhkan secara rasmi pada 23 Ogos 1951. Walau bagaimanapun, terdapat fakta lain yang menyebut bahawa PAS ditubuhkan pada 24 November 1951 (Warta Negara, 26 November 1951 dan Utusan Melayu 25 November 1951). Walaupun terdapat dua tarikh yang bercanggah, namun ahli-ahli sejarah dan tokoh-tokoh lama dalam PAS bersetuju bahawa fakta kedua (24 November 1951) ialah tarikh sebenar PAS ditubuhkan.

Parti Islam Se-Malaysia kemudiannya telah didaftarkan sebagai sebuah organisasi pada 31 Mei 1955 dengan nombor pendaftaran 733 (Pulau Pinang). PAS atau Persatuan Islam Se-Tanah Melayu (nama asalnya) ialah pertubuhan atau parti politik Melayu yang berteraskan Islam yang ditubuhkan sebelum merdeka selepas Hizbul Muslimin diharamkan oleh kerajaan British pada tahun 1948.

PAS cuba mengimbangi perjuangan nasionalisme Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO) sebagai sebuah parti yang mendokong Islam. Dengan tidak menafikan bahawa semangat perjuangan yang berteraskan kepada Islam di negara ini telahpun wujud sejak 1906 lagi, yang telah dibawa dan diperjuangkan oleh golongan pembaharuan atau reformasi Islam yang mendapat pendidikan di Timur Tengah (antaranya termasuklah Syed Sheikh al-Hadi, Syeikh Tahir Jalaluddin dan Haji Abbas Mohd Taha) yang berpusat di Singapura, Melaka dan Pulau Pinang, PAS yang muncul pada tahun 1951 adalah atas kesedaran masyarakat Melayu (pada waktu itu) untuk melihat Agama Islam dapat ditegak dan didaulatkan di negara ini.[5]

Pada peringkat awal penubuhannya, PAS dilihat sebagai sebuah parti Melayu yang memperjuangkan hal-ehwal Islam melebihi apa yang dilaksanakan oleh UMNO. Didokongi oleh para ilmuan agama, PAS ialah parti yang menjadi pilihan bagi orang-orang Melayu yang berpendidikan agama. Pun begitu, setelah berlakunya Tragedi 13 Mei 1969, PAS telah menerima cadangan UMNO untuk bergabung dalam perikatan yang baharu yang dinamakan sebagai Barisan Nasional (BN). PAS adalah antara parti pengasas BN. Penglibatan PAS dalam BN berakhir dengan krisis darurat di Kelantan pada 1978. Akhirnya PAS mengambil keputusan untuk keluar dari BN. Para penyokong PAS mengganggap bahawa UMNO telah mengkhianati mereka, sementara penyokong UMNO pula berpendapat PAS telah tidak patuh pada ketetapan BN. Peristiwa tersebut telah mengakibatkan PAS dilanda krisis dalaman yang telah membawa kepada perpecahan PAS kepada beberapa parti serpihan seperti Barisan Jemaah Islamiah Se-Malaysia (BERJASA) dan HAMIM.

PAS telah mengambil masa yang lama untuk menyusun semula perjuangan mereka. Ketika Tuan Guru Yusuf Rawa mengambil alih jawatan Yang di-Pertuan Agung (kini dikenali sebagai Presiden) pada 1982, PAS telah menjenamakan semula parti tersebut di bawah slogan "Kepimpinan Ulama".[6]

PAS pernah menjadi sebahagian daripada sebuah perikatan yang dinamakan sebagai Pakatan Rakyat, bersama Parti Keadilan Rakyat (PKR) dan Parti Tindakan Demokratik (DAP). Pencapaian PAS pada pilihan raya umum 2008 adalah antara yang terbaik. Selain mengekalkan penguasaan PAS di Kelantan dengan majoriti yang besar, PAS turut membentuk kerajaan di Kedah (2008-2013). PAS juga ialah sebahagian daripada kerajaan di Selangor (2008-kini) dan Perak (2008-2009) bersama PKR dan DAP.

PAS menjadikan kerjasama dengan sebuah parti politik baharu, Parti Ikatan Bangsa Malaysia (IKATAN) untuk membawa suara rakyat lebih berkesan selepas Pakatan Rakyat dianggap telah terbubar[7] ekoran keluarnya DAP daripada gabungan tersebut. Walau bagaimanapun, hubungan kerjasama politik antara PKR kekal sehingga pada 11 Mei 2017, hubungan kerjasama PAS dan PKR terputus[8].

Bagi menghadapi Pilihan raya Umum Malaysia 2018, PAS menubuhkan sebuah gabungan kerjasama baharu, Gagasan Sejahtera bersama-sama IKATAN dan BERJASA. Selepas berakhirnya pilihan raya 2018, PAS bekerjasama dengan musuh tradisinya, UMNO di bawah semangat 'perpaduan ummah' dan menggagaskan permuafakatan bernama Muafakat Nasional yang dimeterai pada 14 September 2019[9]. PAS juga turut menjalinkan kerjasama dengan Kongres India Malaysia (MIC)[10].

Ekoran konflik politik pada Februari 2020, PAS telah bersama-sama dengan beberapa parti politik yang lain iaitu UMNO, Parti Pribumi Bersatu Malaysia (PPBM), MIC, Persatuan Cina Malaysia (MCA), Gabungan Parti Sarawak (GPS) dan lain-lain telah membentuk kerajaan bagi Malaysia dengan nama tidak rasmi, Perikatan Nasional[11][12].

Sejarah

Asal-usul: pergerakan Islam selepas Perang Dunia II

Sungguhpun aktiviti Hizbul Muslimin terhenti, namun keghairahan sokongan rakyat khususnya alim ulama terhadap perjuangan politiknya amatlah memberangsangkan. Semangat dan sokongan kental inilah yang akhirnya merintis jalan mudah ke arah penubuhan PAS pada tahun 1951.

Dalam hal ini, ramai ahli sejarah berpendapat penghargaan dan pengiktirafan perlulah dihulurkan kepada Ustaz Abu Bakar al-Baqir, pemimpin MATA dan seterusnya Hizbul Muslimin yang telah "melebarkan jalan" untuk memudahkan penubuhan PAS.

Persidangan Persatuan Ulamak Malaya yang pertama

Peranan Hizbul Muslimin dalam penubuhan PAS lebih tertonjol lagi apabila sebahagian besar bekas pucuk pimpinan pusatnya turut menyertai PAS dan memainkan peranan secara aktif. Antaranya termasuklah Ustaz Othman Hamzah, Ustaz Baharuddin Abdul Latif, Tuan Haji Khaider Khatib dan Ustaz Yunus Haji Yatimi. Besar kemungkinan juga Bahagian Agama UMNO yang dipimpin oleh Ustaz Ahmad Fuad Hassan turut diresapi dengan pengaruh Hizbul Muslimin ini. Tambahan lagi, ramai pemimpin agama dalam UMNO ketika itu kecewa akan pucuk pimpinan mereka yang bercadang untuk menaja perjudian (loteri). Tidak dapat dinafikan bahawa rancangan awal penubuhan PAS sebenarnya ditimbulkan oleh sebahagian besar ahli-ahli agama dalam UMNO semasa berlangsungnya Persidangan Ulama Ke-3 di Bangunan Kelab UMNO Bagan, Butterworth.

Ahli-ahli panel ini berusaha merangka perlembagaan serta menamakan pertubuhan yang dicita-citakan itu, iaitu Pertubuhan Ulama Se-Malaya. Panel ini telah berusaha mengadakan persidangan dengan persatuan-persatuan kebajikan Melayu atau Islam, Majlis Agama Islam Negeri, ulama perseorangan, para kadi dan juga mufti.

Walaupun perhimpunan ulama dan orang perseorangan yang dianjurkan oleh Bahagian Agama UMNO itu pada mulanya berjaya menubuhkan Pertubuhan Ulama, tetapi atas inisiatif Ustaz Othman Hamzah, bekas Ahli Jawatankuasa Hizbul Muslimin yang mewakili Persatuan al-Ehya as-Syariff, Gunung Semanggol telah berjaya melahirkan Persatuan Islam Se-Malaya (PAS) bagi menggantikan Pertubuhan Ulama Se-Malaya yang dicadangkan pada mulanya.

Maka, PAS telah ditubuhkan secara rasmi hasil perhimpunan atau muktamar tersebut dengan penyertaan beberapa tokoh agama dan wakil pertubuhan Islam[13], antaranya Syeikh Abdullah Fahim. Mufti Pulau Pinang dan Seberang Perai; Syeikh Ismail Hamzah, Mufti Perak; Haji Ahmad Badawi Abdullah, Mudir Madrasah Daeratul Maarif al-Wathaniyah, Seberang Perai; Ustaz Baharuddin Abdul Latif, wakil Madrasah Ihya Asy-Syariff, Gunung Semanggol, Perak; Ustaz Othman Hamzah, wakil Persatuan Ihya Asy-Syariff, Gunung Semanggol, Perak; Ustaz Abdul Rahman Jamaluddin al-Jampuli, wakil Madrasah Aljunied Al-Islamiah, Singapura; Tuan Guru Haji Yahya Junid dari Persatuan Ulamak Kedah, Tuan Guru Haji Mohd Noor Mahyuddin dan Faqeh Mohamad Nor Mohd Zain, wakil Perikatan Madrasah Kuala Lumpur; Ustaz Abu Bakar Asy'ari dan Ustaz Ahmad Long, wakil Perikatan Imam-imam Perlis; Haji Abdul Samad Nuh, wakil Madrasah Yahyawiyah Padang Rengas; Haji Hussein Che Dol, wakil Madrasah Akhlak As-Salam, Guar Chempedak; dan ulamak tempatan seperti Tuan Guru Haji Ahmad Tuan Hussein, Ustaz Zabidi Ali, Haji Mansor Hassan JP, Haji Sulaiman Palestin, dan Haji Ibrahim Aqibi.

Jawatankuasa Agung PAS sesi pertama, 1951-1953[14]
Jawatan Nama
Yang Dipertua Ahmad Fuad Hassan, Tuan Guru Haji
Timbalan Yang Dipertua Mohamad Ghazali Abdullah, Ustaz Haji
Naib Yang Dipertua (Utara) Hussein Che Dol, Tuan Guru Haji
Naib Yang Dipertua (Tengah) Faqeh Mohamad Nor Mohd Zain
Naib Yang Dipertua (Selatan) Abdul Rahman Jamaluddin Al-Jampuli, Ustaz Haji
Setiausaha Agung Ahmad bin Abdul Malik (Ahmad Maliki), Ustaz Haji
Bendahari Agung Ahmad Tuan Hussein, Tuan Guru Haji
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Yahya Junid, Tuan Guru Haji
Othman Talib, Haji
Mohd Noor Mahyuddin, Tuan Guru Haji
Zabidi Ali, Tuan Guru Haji
Abdul Wahab Mohd Nor, Ustaz Haji
Asyia Abdul Majid, Qadhi Haji
Majzub Yunus, Haji
Ahmad Badawi Abdullah, Ustaz Haji
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Mohamed Hanif, Encik
Mansor Hassan Kwantong, Haji
Ahmad Long, Ustaz Haji

Pembentukan kerajaan negeri pertama (1959)

Kerajaan Negeri Terengganu 1959

Dalam pilihan raya negeri Terengganu 1959, PAS menguasai 13 daripada 24 kerusi. Sehubungan itu, pada 24 Jun 1959, Badan Perhubungan PAS Terengganu telah membincangkan perlantikan Menteri Besar Terengganu tetapi menghadapi isu berkaitan makna ‘Bumiputera’ dalam perjawatan kerana Pesuruhjaya PAS Terengganu, Ustaz Ahmad Azzam Hanapiah adalah seorang berketurunan Banjar yang berasal dari Perak. PAS Terengganu telah bersetuju menyerahkan dua nama kepada Sultan Terengganu iaitu Ustaz Ahmad Azzam Hanapiah (Jeram) dan Mohd Daud Abdul Samad (Setiu) sebagai calon Menteri Besar, dengan syarat calon yang tidak terpilih akan menjadi anggota Exco Kerajaan Negeri Terengganu[15].

Setelah itu, Sultan Ismail Nasiruddin Shah ibni Sultan Zainal Abidin III telah berkenan memilih Mohd Daud Abdul Samad sebagai Menteri Besar Terengganu. Dengan perkenan Sultan Terengganu ini, pada 29 Jun 1959, Mohd Daud Abdul Samad telah mengangkat sumpah sebagai Menteri Besar Terengganu yang pertama selepas merdeka. Dengan latar belakang pendidikan Melayu, agama dan Inggeris, pengalaman berkhidmat dengan kerajaan serta penglibatan politik sejak akhir 1930-an, beliau dianggap layak mengetuai Kerajaan PAS Terengganu.[15]

Setelah Menteri Besar Terengganu mengangkat sumpah pada 29 Jun 1959, dengan persetujuan parti, Mohd Daud Abdul Samad telah membentuk kabinetnya dengan satu barisan anggota enam orang Exco Kerajaan dan dibantu oleh seorang Speaker DUN. Enam orang yang mengangkat sumpah sebagai anggota Exco Kerajaan Negeri Terengganu pada 29 Jun 1959 ialah Ustaz Ahmad Azzam Hanafiah, Mohd Sanari Yunus, Abu Bakar Salleh, Ustaz Omar Shukri Embong, Ismail Yusof dan Omar Abdul Rahman. Manakala Ustaz Mohd Taib Sabri Abu Bakar, ADUN Marang dinamakan sebagai Speaker DUN Terengganu yang pertama.[15]

DUN Terengganu telah bersidang untuk kali yang pertama bagi meluluskan dasar-dasar Kerajaan PAS Terengganu ini pada 29 Julai 1959, setelah cadangan asal yang dirancang pada 4 Julai 1959 ditangguhkan akibat bertembung dengan kempen Pilihan Raya Umum Persekutuan yang berlangsung antara 15 Julai hingga 19 Ogos 1959.[15]

Perwakilan PAS dalam DUN Terengganu pertama (1959)
No. DUN Ahli Parti Catatan
N01 Kuala Besut Wan Said Mohd Noor, Tuan Guru Haji PAS
N02 Kampong Raja Mohamed Senari Yunus PAS EXCO
N03 Ulu Besut Husin Jusoh, Ustaz PAS
N04 Besut Tengah Mohamed Ismail PAS
N05 Setiu Mohamed Daud Abdul Samad PAS Menteri Besar
N08 Jeram Ahmad Azzam Hanafiah, Ustaz PAS EXCO
N14 Marang Mohamed Taib Sabri Abu Bakar, Ustaz PAS Speaker DUN
N15 Sura Abu Bakar Mohamed Salleh PAS EXCO
N16 Ulu Dungun Omar Shukri Embong, Ustaz PAS EXCO
N21 Kuala Trengganu Tengah Abdul Kadir Mohamed, Tuan Guru Haji PAS
N22 Binjai Shafie Sulong, Tuan Guru Haji PAS
N23 Ulu Trengganu Timor Ismail Yusof PAS EXCO
N24 Ulu Trengganu Barat Omar Abdul Rahman PAS EXCO

Kerajaan Negeri Kelantan 1959

Dalam pilihan raya negeri Kelantan 1959, PAS "mencapai kemenangan besar di luar jangkaan" dengan menguasai 28 daripada 30 kerusi. Sehubungan itu, Badan Perhubungan PAS Kelantan telah mengadakan mesyuarat bagi menetapkan pelantikan jawatan-jawatan utama[16].

Haji Ishak Lotfi Omar (ADUN Kota Bharu Selatan) telah dilantik sebagai Menteri Besar Kelantan, manakala Haji Muhammad Nasir (ADUN Macahang Utara) dilantik sebagai Timbalan Menteri Besar. Seramai enam orang anggota EXCO telah dibentuk dan mesyuarat memutuskan corak pentadbiran kerajaan negeri adalah dengan sistem "tanggungjawab bersama" di bawah pimpinan Menteri Besar dengan panduan parti. Ustaz Mohd Asri Muda, ADUN Kota Bharu Tengah dinamakan sebagai Speaker DUN Kelantan[16].

Perwakilan PAS dalam DUN Kelantan pertama (1959)[16]
No. DUN Ahli Parti Catatan
N01 Tumpat Timur Che Ishak Mustapha PAS
N02 Tumpat Tengah Mustapha Awang PAS
N03 Tumpat Barat Daud Yusoff, Tuan Guru Haji PAS
N04 Kuala Kelantan Wan Yusoff Yaacob PAS
N05 Kota Bharu Utara Abdullah Ahmad PAS
N06 Kota Bharu Pantai Nik Abdullah Arshad PAS
N07 Tendong Che Hassan Ismail, Tuan Guru Haji PAS
N08 Meranti Nik Man Nik Mohamed PAS
N09 Bandar Pasir Mas Omar Awang PAS
N11 Bandar Hulu Che Muda Yusof PAS
N12 Kota Bharu Tengah Mohamad Asri Muda PAS Speaker DUN

EXCO (1963-1964)

N13 Bachok Utara Shafei Ahmad PAS
N14 Bachok Tengah Mohd Amin Yaakob PAS EXCO (1962-1964)
N15 Bachok Selatan Othman Ismail, Haji PAS
N16 Kota Bharu Timur Saufi Idris PAS
N17 Kota Bharu Barat Abdul Rahman Awang Sulong PAS
N18 Kota Bharu Selatan Ishak Lotfi Omar PAS Menteri Besar
N19 Lemal Haron Sulong, Tuan Guru Haji PAS
N20 Rantau Panjang Abdul Rahman Daud PAS EXCO (1959-1962)
N21 Tok Uban Abdullah Yusoff PAS EXCO (1959-1963)
N22 Pasir Puteh Utara Tengku Mohammad ibni Sultan Muhammad PAS EXCO (1959-1960)
N23 Pasir Puteh Tengah Wan Sulaiman Ibrahim, Ustaz PAS EXCO
N24 Pasir Puteh Tenggara Abd. Rahman Mohd. Salleh PAS
N25 Machang Utara Mohamed Nasir PAS Timbalan Menteri Besar
N26 Tanah Merah Timur Mohd Daud Abdul Jamil PAS EXCO
N27 Tanah Merah Barat Yusoff Abdul Latif PAS
N28 Machang Selatan Mohamed Noor Yusoff, Haji PAS EXCO
N30 Ulu Kelantan Barat Khaidir Khatib, Ustaz PAS EXCO (1960-1964)

Zaman Asri Muda (1970–1982)

Asri Muda memangku jawatan Presiden PAS semasa Burhanuddin mengalami keuzuran yang panjang.[17] Secara ideologinya, Asri telah membawa PAS ke arah sebuah parti nasionalisme kanan. Parti itu memberi perhatian terhadap perlindungan dan kemajuan hak-hak Melayu etnik.[18] Perkembangan dalam parti juga menjadi fokus utama pada kepimpinan Asri, seperti yang dicerminkan dalam perubahan namanya pada tahun 1971 dari Persatuan Islam Se-Malaysia kepada "Parti Islam Se-Malaysia".[19]

Kerajaan Campuran Perikatan-PAS (1972-1973)

Pada bulan Januari 1972, beliau mengumumkan, selepas berrunding dengan UMNO, PAS akan menyertai gabungan Perikatan (yang kemudiannya dijenamakan sebagai BN). Selepas dua dekad sebagai parti pembangkang, PAS kini akan menjadi kerajaan, tetapi sebagai rakan kongsi utama UMNO saingannya. Tindakan itu merupakan tindakan kontroversi dalam PAS, dan beberapa ahli dan pemimpin kanan sama ada meninggalkan parti itu atau dibersihkan oleh Asri. Justifikasi utama Asri untuk bergabung dengan UMNO dalam kerajaan campuran adalah bahawa selepas rusuhan kaum 1969, perpaduan Melayu amat penting, dan ini memerlukan kerjasama antara dua parti politik etnik Melayu.[20]

Kerajaan Campuran Perikatan-PAS telah dikuatkuasakan pada 1 Januari 1973 pada peringkat Negeri dan Pusat. Negeri yang terlibat ialah Kedah, Terengganu dan Kelantan. Pada ketika itu, Kerajaan Campuran Negeri Terengganu dipimpin oleh Datuk Haji Nik Hassan Wan Abdul Rahman dari Perikatan, Kerajaan Campuran Negeri Kelantan dipimpin oleh Datuk Haji Ishak Lofti Omar dari PAS, dan Kerajaan Campuran Negeri Kedah dipimpin oleh Datuk Sri Syed Ahmad Shahabuddin dari Perikatan[21].

Sebuah Jawatankuasa Penyelaras Kerajaan Campuran Perikatan-PAS telah dibentuk bagi melicinkan perjalanan dan urusan kerajaan disemua peringkat. Jawatankuasa tersebut adalah terdiri daripada 14 orang anggota iaitu 7 orang daripada Perikatan dan 7 orang daripada PAS.

Berikut merupakan senarai anggota Jawatankuasa Penyelaras Kerajaan Campuran Perikatan-PAS.

  Wakil PAS Catatan   Wakil Perikatan Catatan
Jawatan dalam parti Jawatan dalam kerajaan Jawatan dalam parti Jawatan dalam kerajaan
Mohd Asri Muda Yang Dipertua PAS Menteri Besar Kelantan Dr Ismail Abdul Rahman Timbalan Yang Dipertua UMNO Timbalan Perdana Menteri Malaysia
ADUN Kota Bharu Tengah Ahli Parlimen Johor Timur
Abu Bakar Hamzah Naib Yang Dipertua PAS Abdul Ghaffar Baba Naib Yang Dipertua UMNO Menteri Pembangunan Negara dan Luar Bandar Malaysia
Setiausaha Agung PAS Ahli Parlimen Melaka Utara
Abu Bakar Umar Naib Yang Dipertua PAS Ahli Parlimen Kubang Pasu Barat Syed Ahmad Shahabuddin Ketua Perhubungan UMNO Kedah Menteri Besar Kedah
Pesuruhjaya PAS Kedah ADUN Padang Terap
Ishak Lotfi Omar Pesuruhjaya PAS Kelantan Yang Dipertua Dewan Undangan Negeri Kelantan Tengku Razaleigh Hamzah Ketua Perhubungan UMNO Kelantan ADUN Ulu Kelantan Barat
ADUN Kota Bharu Selatan
Kasim Ahmad Pesuruhjaya PAS Terengganu ADUN Marang Nik Hassan Wan Abdul Rahman Ketua Perhubungan UMNO Terengganu Menteri Besar Terengganu
ADUN Batu Rakit
Mohamed Dali Muin Ahli Jawatankuasa Kerja PAS Senu Abdul Rahman Setiausaha Agung UMNO
Yusof Rawa Ahli Jawatankuasa Kerja PAS Ahli Parlimen Kota Setar Selatan Lee San Choon Timbalan Presiden MCA Timbalan Menteri Perhubungan Malaysia
Ahli Parlimen Segamat Selatan

Dengan tertubuhnya Kerajaan Campuran Perikatan-PAS, beberapa pemimpin PAS dilantik mengganggotai Kabinet Kerajaan dan Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri.

Pilihan raya umum Malaysia 1974

Pilihan raya 1974 menyaksikan PAS bersaing di bawah bendera BN untuk kali pertama dan pertama. Parti itu memenangi 14 kerusi parlimen kepada 62 UMNO, mengukuhkan kedudukan PAS sebagai junior rakan sekutu. PAS juga mendapati dirinya berkuasa dalam gabungan di Kelantan, yang sebelum ini ditadbir oleh haknya sendiri. Undi PAS di kubu utaranya telah lemah dengan kehilangan sokongan kepada bekas sekutu pembangkang dan calon PAS yang bertanding dalam kempen anti-BN.[22] Pada akhirnya, ia adalah Kelantan, negeri asal Asri dan pangkalan kuasa politik, yang akan mencetuskan kejatuhan perkongsian UMNO-PAS. Selepas percanggahan antara Asri dan ketua menteri negeri yang digemari oleh UMNO, Mohamad Nasir, atas siasatan yang dilakukan oleh Nasir dalam urusan kewangan Asri, Asri menggerakkan Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN) Kelantan PAS untuk menggerakkan gerakan tidak percaya terhadap Nasir. ADUN UMNO mengadakan perjumpaan, meninggalkan Asri, memimpin baji yang tidak dapat diperbaiki melalui gabungan dan menyebabkan krisis politik di negeri ini. Perdana Menteri Hussein Onn mengisytiharkan darurat di negeri ini, membenarkan kerajaan persekutuan mengawal. Asri menarik balik PAS dari BN pada Disember 1977.[23]

Pilihan raya umum Malaysia 1978

Pilihan raya 1978 menegaskan betapa buruknya PAS dalam BN. Parti itu dikurangkan kepada lima kerusi parlimen dan, dalam pilihan raya peringkat negeri yang berasingan di Kelantan, telah diarahkan oleh UMNO dan BERJASA, yang ditubuhkan Nasir setelah meninggalkan PAS. Kekayaan parti dalam pilihan raya Kelantan tidak dibantah oleh pengharaman perhimpunan pilihan raya umum; sementara BN dapat berkempen melalui media massa yang mematuhi, rundingan awam adalah cara utama di mana PAS boleh mencapai pengundi.[24] PAS bersikap lebih baik dalam pilihan raya 1982. Di hadapan seorang perdana menteri baru, Mahathir Mohamad, dan keputusan pemimpin pemuda Islamis popular Anwar Ibrahim untuk menyertai UMNO bukan PAS, parti itu tidak dapat memperbaiki lima kerusi parlimennya dan gagal mendapatkan semula kerajaan di Kelantan. Sementara itu, tempoh 1978 hingga 1982 bertepatan dengan kebangkitan pemimpin generasi baru dalam parti, termasuk ulama Islam berpendidikan asing seperti Nik Abdul Aziz Nik Mat dan Abdul Hadi Awang. Kumpulan ini berusaha untuk mengorientasikan PAS sebagai parti Islam dan secara asasnya bermusuhan dengan UMNO, yang tumpuan nasionalis Melayu mereka melihat perbelanjaan Islam.[25] Pada tahun 1980, kumpulan itu berjaya memilih Yusof Rawa kepada timbalan presiden parti itu, mengusir setiausaha Asri, Abu Bakar Umar.[26] Semasa perhimpunan PAS 1982, jelas kepada Asri bahawa puak ulama mempunyai nombor untuk mengalahkannya. Dia meletak jawatan di tingkat perhimpunan, dan kemudian menyerang parti itu melalui media, yang menyebabkan pengusirannya. Pada tahun berikutnya, Yusof dinaikkan ke jawatan presiden, tanpa alasan.[27]

Pengambilalihan Ulama (1982–1989)

Ulama yang mengambil alih PAS pada tahun 1982 menarik diri dari revolusi Iran 1979 untuk mendapat inspirasi dalam mewujudkan negara Islam; Yusof Rawa sendiri pernah berkhidmat sebagai Duta Besar Malaysia ke Iran pada tahun-tahun sebelum revolusi. Yusof secara terbuka menolak nasionalisme Melayu yang mencirikan UMNO dan PAS di bawah Asri Muda, menganggapnya sebagai falsafah sempit dan jahil yang bertentangan dengan konsep ummah Islam.[28] Seakan untuk memperlihatkan perubahan dalam pandangan ideologi parti di bawah Yusof dan rakan-rakan ulamanya, pemimpin baru parti mengamalkan pakaian yang lebih konservatif dan agama, meninggalkan pakaian Melayu dan Barat untuk pakaian agama Arab tradisional.[29] Politik antara UMNO dan PAS menjadi semakin keagamaan. Kerajaan BN cuba menentang kemungkinan rayuan pilihan raya terhadap Islamisasi PAS dengan mewujudkan beberapa institusi Islam negara seperti Universiti Islam Antarabangsa Malaysia. Pemimpin PAS bertindak balas dengan melabelkan inisiatif-inisiatif ini sebagai cetek dan hipokrit, pemimpin UMNO sebagai "parti yang tidak islamik".[30]

Retorik yang semakin membahagi antara UMNO dan PAS menghasilkan bahagian yang mendalam dalam masyarakat Melayu, terutama di negeri utara. Kadang-kadang bahagian menjadi ganas, contoh yang paling terkenal ialah peristiwa Memali tahun 1985, di mana kerajaan mensahkan serbuan di sebuah kampung yang diketuai oleh ulama PAS Ibrahim Libya, yang menyebabkan 14 orang awam dan empat anggota polis mati.[31] Ia bertentangan dengan latar belakang ini bahawa ulama PAS menghadapi pilihan raya umum pertama mereka pada tahun 1986. Hasilnya adalah kapur bagi gabungan BN. PAS mencatatkan keputusan pilihan raya terburuk, mengekalkan hanya satu kerusi di Parlimen. PAS, dalam pemulihan daripada kekalahan itu, tidak mempunyai pilihan selain untuk mengundurkan diri dari Islamisme garis keras dan meneruskan kursus sederhana.[32] Menjelang tahun 1989, Yusof telah menjadi terlalu sakit untuk kekal sebagai Presiden PAS, dan digantikan oleh timbalannya, Fadzil Noor, ahli puak ulama yang kini menguasai parti itu.[33]

Kebangkitan elektoral pada 1990-an

 
Nik Abdul Aziz Nik Mat menjadi Menteri Besar (Kelantan) Kelantan pada tahun 1990, dan kekal dalam jawatan selama 23 tahun.

Walaupun tidak meninggalkan komitmen ideologi PAS terhadap penubuhan sebuah negara Islam, Fadzil Noor menyederhanakan retorik parti itu. Beliau juga menetapkan tentang keahlian parti dengan profesional muda bandar dalam usaha untuk mempelbagaikan pangkat kepimpinan selain ilmuwan agama.[17] Tahun 1990 juga melihat PAS terlibat dalam pergerakan Islamis antarabangsa. Abdul Hadi Awang menjadi aktif dalam beberapa pertubuhan dan perwakilan Islam antarabangsa, dan parti Islam di luar negara menghantar delegasi ke Malaysia untuk menghormati PAS.[34]

Ujian ppilihan raya pertama di bawah presiden Fadzil adalah pilihan raya 1990, yang terjadi di tengah-tengah perpecahan dalaman UMNO yang mana parti pembangkang Semangat 46 telah dibentuk. PAS menyertai Semangat 46 dan dua lagi parti Melayu dalam Angkatan Perpaduan Ummah, dan memenangi tujuh kerusi Parlimen. Gabungan baru menewaskan BN di Kelantan, memenangi semua kerusi Dewan Undangan Negeri. Nik Abdul Aziz Nik Mat, seorang ulama yang memainkan peranan utama dalam pengambilalihan parti pada tahun 1982, menjadi Menteri Besar Kelantan, dan kekal dalam kedudukan sehingga persaraannya pada tahun 2013.[35] Salah satu tindakan pertama kerajaan pimpinan PAS di Kelantan adalah untuk memperkenalkan hudud, sistem hukuman jenayah bagi kesalahan Islam tertentu. Tindakan itu ditinggalkan seketika setelah jelas bahawa undang-undang tersebut tidak dapat dikuatkuasakan ekoran percanggahan dengan kerajaan persekutuan.[36]

PAS mengekalkan tujuh kerusi Parlimen dan kerajaan Kelantan pada pilihan raya 1995 sementara semua parti pembangkang lain kalah.[37] Pada pilihan raya akan datang, pada tahun 1999, keadaan luar PAS telah mengubah nasibnya dengan lebih baik. Krisis kewangan Asia 1997 membahagikan kerajaan BN antara penyokong Perdana Menteri, Mahathir Mohamad, dan timbalannya, Anwar Ibrahim. Pemecatan Anwar pada tahun 1998 menimbulkan pembangkang yang meluas, yang mana PAS memaksimumkan lebih daripada mana-mana pihak pembangkang yang lain. Parti itu menjalankan kempen canggih untuk pilihan raya 1999, memanfaatkan internet untuk memintas sekatan terhadap penerbitan cetak dan menguruskan untuk menarik pengundi profesional bandar sambil mengekalkan asas sokongan luar bandar tradisionalnya. Buat pertama kalinya, PAS menyertai Parti Tindakan Demokratik dalam gabungan Barisan Alternatif-yang juga termasuk parti baru Anwar Ibrahim, Parti Keadilan Nasional. Hasilnya adalah yang terbaik PAS sebelum ini. Parti itu mengambil 27 daripada 192 kerusi parlimen dan memenangi kemenangan di peringkat negeri di Kelantan dan Terengganu.[38]

PAS di abad ke-21

Pemergian Fadzil Noor pada tahun 2002, dan penggantiannya oleh ulama konservatif Abdul Hadi Awang, bertepatan dengan tempoh pembahagian dalam parti antara pemimpin muda dan profesionalnya, yang berusaha menjadikan ideologi Islam PAS lebih menarik untuk mengetengahkan Malaysia, dan konservatif, dan umumnya lebih tua, ulama. Parti itu tidak dapat mendamaikan pandangan kedua puak itu dengan definisi yang jelas tentang "negara Islam" yang platformnya dibayangkan.[17] PAS sebelum ini pernah melancarkan Dokumen Negara Islam[39] pada 12 November 2003 yang digunakan sebagai teras kepada manifesto parti itu untuk PRU ke-11 pada tahun 2004. Perdebatan itu sendiri menyebabkan DAP berpisah daripada gabungan Barisan Alternatif; sebagai parti sekular dengan asas sokongan etnik China, ia tidak dapat menyokong wawasan sebuah negara Islam yang disebarkan oleh konservatif PAS. PAS juga mendapati dirinya kehilangan sokongan Melayu berikutan penggantian Mahathir sebagai Perdana Menteri dengan Abdullah Ahmad Badawi, seorang Muslim yang popular dan sederhana, dan selepas kebimbangan 11 September di kalangan pengundi mengenai Islam radikal di Asia Tenggara.[40] Sekiranya pilihan raya 1999 telah menjadi kawasan puncak parti, pengundian 2004 merupakan salah satu titik terendah dalam sejarahnya. Dalam Parlimen yang diperluaskan, PAS dikurangkan kepada tujuh kerusi. Abdul Hadi bukan sahaja kehilangan kerusi parlimen tetapi melihat kerajaan yang dipimpinnya di Terengganu dibuang dari jawatan selepas satu penggal.[41]

Sambutan PAS ke pilihan raya 2004, seperti sambutan terhadap kebocoran 1986 yang sama, adalah meninggalkan imej garis keras yang menyumbang kepada kekalahannya. Setakat ini, sayap profesional bandar keahlian parti, yang dibawa ke parti oleh Fadzil Noor pada tahun 1990-an, sudah bersedia untuk bertanggungjawab. Walaupun presiden Abdul Hadi tidak berada di bawah ancaman, puak sederhana, yang dikenali sebagai "Erdogans" selepas pemimpin Islam Turki moderat, Recep Tayyip Erdogan, menganggotai ahli-ahlinya mengundi ke jawatan utama lain dalam perhimpunan agung 2005.[17][42] PAS kini dapat menyerang kerajaan Abdullah Ahmad Badawi dari kedua-dua kanan dan kiri: di satu pihak, ia mengkritik promosi Abdullah Islam Hadhari sebagai versi Islam yang disiram; Di pihak yang lain, ia menyerang kerajaan untuk rekod hak asasi manusia dan mempromosikan penyebab keadilan sosial dan ekonomi, termasuk untuk orang bukan Islam. Parti itu juga memanfaatkan pertumbuhan internet dan media sosial di Malaysia untuk memintas media massa pro-kerajaan.[43]

Era Pakatan Rakyat

Menjelang pemilihan 2008, PAS menyertai DAP dan Parti Keadilan Rakyat (PKR) dalam gabungan baru, Pakatan Rakyat. Gabungan itu menyerahkan keputusan pilihan raya Barisan Nasional yang paling buruk. Barisan Nasional kehilangan majoriti dua pertiga di Dewan Perwakilan, melumpuhkannya daripada meluluskan pindaan perlembagaan tanpa sokongan pembangkang. PAS memenangi 23 kerusi; Pakatan Rakyat memenangi 82. Di peringkat negeri, kerajaan Barisan Nasional yang berusia puluhan tahun jatuh di Kedah, Perak dan Selangor. PAS kini memerintah Kedah dan Kelantan (masing-masing dipimpin oleh Azizan Abdul Razak dan Nik Abdul Aziz Nik Mat) dan membekalkan Menteri Besar Perak (Nizar Jamaluddin) dalam kerajaan campuran Pakatan Rakyat.[44] Sebuah seminar bagi memperkasakan parti dianjurkan pada November 2009 bagi memperkukuh kedudukan parti dalam kerjasama dengan Pakatan Rakyat[45].

PAS menjadikan kerjasama dengan sebuah parti politik baharu, Parti Ikatan Bangsa Malaysia (IKATAN) untuk membawa suara rakyat lebih berkesan selepas Pakatan Rakyat dianggap telah terbubar[7] ekoran keluarnya DAP daripada gabungan tersebut. Walau bagaimanapun, hubungan kerjasama politik antara PKR kekal sehingga pada 11 Mei 2017, hubungan kerjasama PAS dan PKR terputus[8].

Bagi menghadapi Pilihan raya Umum Malaysia 2018, PAS menubuhkan sebuah gabungan kerjasama baharu, Gagasan Sejahtera bersama-sama IKATAN dan BERJASA. Buat pertama kali dalam sejarah penubuhan PAS bahawa parti tersebut bertanding melebihi 70 kerusi Parlimen iaitu 158 kerusi Parlimen ke arah pembentukan Kerajaan Teknokrat ataupun mereka akan menyertai kerajaan campuran selepas pilihan raya jika gagal memenangi majoriti mudah 112 kerusi Parlimen[46]. Mereka juga memperkenalkan Budaya Politik Matang dan Sejahtera (BPMS) dan Wawasan Induk Negara Sejahtera (WINS).

Selepas berakhirnya pilihan raya 2018, PAS kekal di Kelantan dan berjaya menawan Terengganu daripada BN, dan menang di 18 kerusi Dewan Rakyat (penguasaan 16.9 peratus)[46]. Faktor kemenangan PAS di Pantai Timur adalah berdasarkan beberapa perkara berikut[47] iaitu 1) Ciri-ciri politik Terengganu, 2) Doktrin agama dan ideologi, 3) Isu nasional kelemahan polisi Najib Razak, 4) Peranan Tun Dr. Mahathir Mohamad, 5) Kebangkitan orang muda, 6) Kekuatan jentera, dan 7) Dilema/krisis UMNO.

PAS bekerjasama dengan musuh tradisinya, UMNO di bawah semangat 'perpaduan ummah' dan menggagaskan permuafakatan bernama Muafakat Nasional yang dimeterai pada 14 September 2019[9]. PAS juga turut menjalinkan kerjasama dengan Kongres India Malaysia (MIC)[10][48].

PAS di era 2020

Konflik politik di Malaysia berlaku ekoran peletakan jawatan Perdana Menteri, Tun Dr Mahathir Mohamad pada Februari 2020 menjadikan PAS mengambil tindakan bersama-sama dengan beberapa parti politik yang lain iaitu UMNO, Parti Pribumi Bersatu Malaysia (PPBM), Kongres India Malaysia (MIC), Persatuan Cina Malaysia (MCA), Gabungan Parti Sarawak (GPS) dan lain-lain telah membentuk kerajaan bagi Malaysia dengan nama tidak rasmi, Perikatan Nasional (PN)[11][12]. Kerajaan PN di bawah kepimpinan Muhyiddin Yassin sebagai Perdana Menteri telah melantik 3 orang Ahli Parlimen PAS sebagai Menteri Penuh dan 5 orang sebagai Timbalan Menteri[49]. Pada pertengahan 2020 juga, telah berlakunya kemelut politik di Kedah yang menatijahkan pertukaran kerajaan negeri kepada PAS[50].

Ideologi dan dasar

 
Bendera rasmi PAS menurut Perlembagaan PAS.

Perlembagaan PAS meletakkan ideologi dan dasar PAS adalah Islam[51]. Hukum yang tertinggi sekali dalam pegangan PAS ialah al-Quran dan sunnah, serta ijmak ulamak dan qiyas yang terang dan nyata[52].

Tujuan atau matlamat perjuangan PAS ialah memperjuangkan wujudnya di dalam negara Malaysia sebuah masyarakat dan pemerintahan yang terlaksana di dalamnya nilai-nilai hidup Islam dan hukum-hukumnya menuju keredhaan Allah; serta mempertahankan kesucian Islam, juga kemerdekaan dan kedaulatan negara[53].

Menurut Farish A. Noor, seorang ahli akademik yang menulis sejarah PAS:

Sejak PAS diwujudkan, pada November 1951, matlamat jangka panjang untuk mewujudkan sebuah negara Islam di Malaysia telah menjadi suar yang telah memacu generasi pemimpin PAS dan ahli-ahli yang berturut-turut. Apa yang telah berubah ialah makna dan kandungan penanda 'negara Islam'[54]

Dari semasa ke semasa, usaha PAS untuk "negara Islam" telah melibatkan cubaan untuk menyusun undang-undang hudud—sistem keadilan jenayah Islam—di negeri-negeri yang mentadbir.[55] Undang-undang tersebut akan dikenakan kepada semua orang Islam dan tidak akan dikenakan kepada orang bukan Islam. Perhimpunan negeri yang didominasi PAS di Kelantan dan Terengganu meluluskan undang-undang hudud pada awal tahun 1990-an dan awal tahun 2000, walaupun tidak pernah dikuatkuasakan kerana pembangkang dari kerajaan persekutuan.[56] PAS kembali mengejar undang-undang hudud selepas pilihan raya 2013, menandakan bahawa ia akan membentangkan bil-bil di Parlimen persekutuan untuk membenarkan undang-undang, yang masih di dalam buku statik di Kelantan, untuk dikuatkuasakan. Rang undang-undang memerlukan majoriti dua pertiga di Parlimen kerana ia melibatkan pindaan perlembagaan.[57]

Selepas laluan pilihan raya PAS pada 2004, parti itu cuba meluaskan dasarnya di luar Islamisme. Antara perkara lain, parti itu menumpukan pada usaha untuk meningkatkan kebebasan sivil dan hubungan kaum. Bagaimanapun, perubahan dasar ini telah membuktikan kontroversi dalam parti itu; Konservatif telah menganggap mereka sebahagian daripada pengurangan komitmen PAS ke negara Islam.[58][59]

Apabila PAS dikalahkan di Terengganu, penguatkuasaan kod pakaian wanita dikurangkan. Kerajaan negeri PAS di Kelantan melarang teater tradisional Melayu, mengharamkan iklan yang menggambarkan wanita yang tidak berpakaian lengkap, dan menguatkuasakan memakai jilbab, walaupun mereka membenarkan pawagam dan konsert jantina yang dipisahkan. Sesetengah badan yang dikendalikan oleh kerajaan memaksa orang bukan Islam untuk memakai tudung, dan semua pelajar Universiti Islam Antarabangsa Malaysia dan pegawai wanita di Polis Diraja Malaysia dikehendaki memakai tudung dalam upacara umum.[60]

Parti PAS ingin hukuman mati digubal untuk orang Islam yang cuba menukar agama, sebagai sebahagian daripada hasrat mereka untuk menjadikan Malaysia sebuah negara Islam.[61]

Hubungan antarabangsa

Ikhwanul Muslimin

PAS juga mengekalkan hubungan peribadi dan ideologi yang rapat dengan Ikhwanul Muslimin Mesir.[62] Hubungan parti dengan Ikhwan Muslimin bermula pada tahun 1940-an ketika pengasas PAS terdedah kepada gagasan dan ajaran Ikhwanul Muslimin ketika mereka belajar di Kaherah pada tahun 1940-an. Menurut Wan Saiful Wan Jan dari Institut Demokrasi dan Hal Ehwal Ekonomi Pemikir, Ikhwanul Muslimin menganggap PAS sebagai model untuk parti politik Islam yang berjaya; kerana PAS telah memerintah negeri Kelantan secara berterusan sejak tahun 2002. Perwakilan PAS sering dijemput untuk penglibatan beragama Islam di luar negara. Pada 2012, Presiden PAS, Abdul Hadi Awang bercakap bersama ulama Ikhwan Muslimin Syeikh Yusuf al-Qaradawi dalam satu majlis di London.[63] Pada tahun yang sama, wakil PAS bertemu dengan pemimpin Ikhwanul Muslimin Syeikh Mahdi Akif dan Dr Muhammad Badie di Kaherah.[64]

Menurut Müller, pemimpin pemimpin PAS sekarang, Kepimpinan Ulama juga dipengaruhi oleh ideologi Ikhwan Muslimin ketika belajar di Mesir, Arab Saudi dan India pada tahun 1980-an. Kaedah pendidikan Islam yang diilhami oleh Ikhwanul Muslimin dan bulatan belajar biasa (usrah/halaqah) telah diperkenalkan secara sistematik manakala rangkaian ditubuhkan dengan parti politik dan pergerakan Islam di luar negara.[65] Pada April 2014, Abdul Hadi Awang mengkritik kerajaan Arab Saudi, Bahrain, dan Emiriyah Arab Bersatu kerana melabel Ikhwanul Muslimin sebagai organisasi pengganas.[64] Pada Januari 2016, bekas pemimpin PAS Mujahid Yusof Rawa mendakwa pengaruh Ikhwan Muslim terhadap PAS adalah terhad untuk berkongsi pandangan organisasi tentang peranan Islam dalam masyarakat. Mujahid juga mendakwa kumpulan Muslim tempatan lain seperti Angkatan Belia Islam Malaysia dan IKRAM juga bersimpati kepada Ikhwanul Muslimin.[66]

Partai Keadilan Sejahtera

Presiden PAS, Abdul Hadi Awang bersama-sama Syed Azman Syed Ahmad Nawawi (Ketua Lajnah Antarabangsa), Ahmad Samsuri bin Mokhtar (Setiausaha Politik Presiden), dan Mohammad Faiz Md Nawi (Setiausaha Lajnah Antarabangsa) berkunjung ke Pejabat Dewan Pimpinan Pusat (DPP) Partai Keadilan Sejahtera (PKS) pada 19 Disember 2013.[67] Kedatangan mereka disambut oleh Presiden PKS, Anis Matta beserta para pengurus DPP PKS. Dalam pertemuan ini kedua-dua parti saling bertukar pengalaman mengenai koalisi atau kerjasama politik yang dilakukan sebagai sesama parti politik berasaskan Islam. Pada 8 Januari 2019, Presiden PAS bersama AJK PAS Pusat, Khairuddin Aman Razali berkunjung ke Pejabat Dewan Pimpinan Wilayah (DPW) PKS Jawa Barat di Bandung. Kunjungan ini bertujuan mempererat silaturahim dan bertukar fikiran mengenai perjalanan politik kedua-dua parti Islam di negara masing-masing[68].

Parti Saadah

Hubungan PAS dan Parti Saadah dari Turki diperkuat dengan pertemuan Presiden PAS, Abdul Hadi Awang dengan Presiden Parti Saadet, Temel Karamollaoğlu di Pejabat Parti Saadat di Ankara, bagi membincangkan cabaran dan peranan parti politik Islam di Malaysia dan Turki pada November 2018[69]. Presiden Karamollaoğlu juga membuat kenyataan penghargaan khas kepada Presiden PAS, Abdul Hadi Awang atas pelantikan sebagai Duta Khas Perdana Menteri Malaysia ke Timur Tengah[70][71]. Wakil Parti Saadet turut diundang hadir ke muktamar-muktamar PAS dan menyampaikan ucapan antaranya Fatih Aydın pada Muktamar Tahunan PAS 2016[72].

Struktur kepimpinan

Perhimpunan Agung PAS ("Muktamar") memilih Presiden parti, Timbalan Presiden, tiga Naib Presiden dan Jawatankuasa Kerja Pusat berbilang anggota. Perhimpunan diadakan setiap tahun, tetapi pemilihan kepimpinan berlaku pada setiap dua tahun. Perhimpunan ini terdiri terutamanya daripada perwakilan yang dipilih oleh bahagian tempatan parti masing-masing.[73] Pentadbiran harian parti itu dijalankan oleh Setiausaha Agungnya, kedudukan yang dilantik oleh kepemimpinan parti.[74] Jawatankuasa Kerja Pusat secara konstitusional adalah badan pembuat keputusan utama parti, walaupun keputusannya rentan untuk dibatalkan oleh Majlis Syura, sebuah badan yang tidak terpilih yang terdiri hanya ulama-ulama Islam dan dipimpin oleh Mursyidul Am.[75]

Parti itu mempunyai tiga sub-pertubuhan yang diiktiraf bagi kategori anggota parti yang berlainan: Dewan Ulama untuk ulama Islam, Dewan Muslimat sebagai sayap wanita dan Dewan Pemuda sebagai sayap pemuda. Setiap sayap memilih kepimpinannya sendiri di dewannya sendiri[76] Terdapat sayap keempat untuk penyokong bukan Islam parti, walaupun ia tidak mempunyai kedudukan yang diiktiraf dalam struktur parti seperti tiga sayap lain.[73] PAS mempunyai kira-kira satu juta ahli,[77] lebih daripada mana-mana pihak pembangkang lain di Malaysia.[78]

Penjawat jawatan terkini (Sesi 2021-2023)

Laman utama: Majlis Syura Ulamak PAS dan Kepimpinan PAS Pusat, sesi 2021-2023

Wakil rakyat

Dewan Negara

Senator

Rencana utama: Ahli Dewan Negara, Parlimen Malaysia ke-14

Ahli-ahli Senator Malaysia tidak dipilih secara pilihanraya. Setiap daripada 13 dewan undangan negeri memilih dua Senator; baki 44 dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong. PAS mempunyai empat orang Ahli Dewan Negara yang dilantik melalui Dewan Undangan Negeri.[79]

Negeri Tempoh Ahli
  Yang di-Pertuan Agong 16.06.2020 - 15.06.2023 Balasubramaniam Nachiappan, YB Senator
  Kelantan 08.07.2020 - 07.07.2023 Mohd Apandi Mohamad, YB Senator Sr Haji
Ogos 2021 - Ogos 2024 Wan Martina Wan Yusoff, YB Senator
  Terengganu 01.07.2018 - 30.06.2021 Husain Awang, YB Senator Ustaz Dato' Haji

Dewan Rakyat

Ahli Parlimen Malaysia

Rencana utama: Ahli Dewan Rakyat, Parlimen Malaysia ke-15

PAS mempunyai 43 orang Ahli Dewan Rakyat dari negeri Kedah, Kelantan, Melaka, Pahang, Perak, Perlis, Selangor dan Terengganu. Ia diketuai oleh seorang Ketua Whip.

Negeri No. Kawasan Parlimen Ahli Catatan Penggal
  Perlis P001 Padang Besar Rushdan Rusmi, Tuan Penggal pertama
P003 Arau Shahidan Kassim, Dato' Seri Dr. Penggal ke-5
  Kedah P005 Jerlun Abdul Ghani Ahmad, Dr. Penggal pertama
P007 Padang Terap Nurul Amin Hamid, Ustaz Penggal pertama
P008 Pokok Sena Ahmad Yahaya, Dato' Penggal pertama
P009 Alor Setar Afnan Hamimi Taib Azamudden Penggal pertama
P010 Kuala Kedah Ahmad Fakhruddin Fakhrurazi. Dr. Penggal pertama
P011 Pendang Awang Hashim, Datuk Haji Penggal ke-2
P012 Jerai Sabri Azit, Ustaz Penggal ke-2
P013 Sik Ahmad Tarmizi Sulaiman, Tuan Penggal ke-2
P016 Baling Hassan Saad, Ustaz Penggal pertama
  Kelantan P019 Tumpat Mumtaz Md Nawi, Datuk Penggal pertama
P020 Pengkalan Chepa Ahmad Marzuk Shaary, Datuk Penggal ke-2
P021 Kota Bharu Takiyuddin Hassan, Datuk Seri Penggal ke-3
P022 Pasir Mas Ahmad Fadhli Shaari, Ustaz Penggal ke-2
P023 Rantau Panjang Siti Zailah Mohd Yusoff @ Kak Lah, Ustazah Dato' Penggal ke-4
P024 Kubang Kerian Tuan Ibrahim Tuan Man, Ustaz Dato' Penggal ke-2
P025 Bachok Syahir Che Sulaiman, Tuan Penggal pertama
P028 Pasir Puteh Nik Muhammad Zawawi Salleh, Ustaz Penggal ke-2
P031 Kuala Krai Abdul Latiff Abdul Rahman, Ustaz Penggal ke-2
  Terengganu P033 Besut Che Mohamad Zulkifly Jusoh, Datuk Penggal ke-2
P034 Setiu Shaharizukirnain Abd Kadir, Ustaz Penggal ke-2
P035 Kuala Nerus Alias Razak, Dato' Dr. Haji Penggal ke-2
P036 Kuala Terengganu Ahmad Amzad Hashim, Datuk haji Penggal ke-2
P037 Marang Abdul Hadi Awang, Tuan Guru Haji Penggal ke-10
P039 Dungun Wan Hassan Mohd Ramli, Ustaz Penggal ke-2
P040 Kemaman Che Alias Hamid, Ustaz Penggal ke-2
  Pulau Pinang P041 Kepala Batas Siti Mastura Mohamad, Dr. Ustazah Penggal pertama
P044 Permatang Pauh Muhammad Fawwaz Mat Jan, Ustaz Penggal pertama
  Perak P057 Parit Buntar Mohd Misbahul Munir Masduki, Ustaz Penggal pertama
P058 Bagan Serai Idris Ahmad, Haji Penggal ke-2
P069 Parit Muhammad Ismi Mat Taib, Tuan Penggal pertama
P073 Pasir Salak Jamaludin Yahya, Tuan Penggal pertama
  Pahang P081 Jerantut Khairil Nizam Khirudin, Ir. Penggal pertama
P083 Kuantan Wan Razali Wan Nor, Tuan Penggal pertama
P086 Maran Ismail Abd Muttalib, Dato Sri Dr. Hj. Penggal ke-5
P087 Kuala Krau Kamal Ashaari, Ustaz Haji Penggal pertama
P088 Temerloh Salamiah Mohd Nor, Hajah Penggal pertama
  Selangor P094 Hulu Selangor Hasnizan Harun, Tuan Penggal pertama
P109 Kapar Halimah Ali, Dr Penggal pertama
P112 Kuala Langat Ahmad Yunus Hairi, Dr Penggal pertama
  Melaka P136 Tangga Batu Bakri Jamaluddin, Tuan Haji Penggal pertama
P139 Jasin Zulkifli Ismail, Tuan Guru Penggal pertama

Keputusan pilihan raya umum

Ringkasan Pencapaian PAS dalam Pilihan Raya Umum Malaysia
Ringkasan Pencapaian PAS dalam Pilihan Raya Umum Malaysia
Pemilihan Jumlah tempat duduk yang dimenangi Jumlah undi Bahagian undi Keputusan pilihan raya Pemimpin pilihan raya
1955
1 / 52
 40,667 3.9% ▲1 kerusi; Pembangkang Abbas Alias
1959
13 / 104
 329,070 21.3% ▲12 kerusi; Pembangkang Burhanuddin al-Helmi
1964
9 / 104
 301,187 14.6% ▼4 kerusi; Pembangkang
1969
12 / 144
 495,641 20.9% ▲3 kerusi; Pembangkang
1974
13 / 154
 — — ▲1 kerusi; Pakatan kerajaan (Barisan Nasional) Asri Muda
1978
5 / 154
 537,720 15.5% ▼8 kerusi; Pembangkang
1982
5 / 154
 602,530 14.5% ▬; Pembangkang
1986
1 / 177
 718,891 15.6% ▼4 kerusi; Pembangkang Yusof Rawa
1990
7 / 180
 391,813 7.0% ▲6 kerusi; Pakatan kerajaan (Angkatan Perpaduan Ummah) Fadzil Noor
1995
7 / 192
 430,098 3.3% ▬; Pakatan kerajaan (Angkatan Perpaduan Ummah)
1999
27 / 193
 994,279 14.99% ▲ 20 kerusi; Pakatan kerajaan (Barisan Alternatif)
2004
7 / 219
 1,051,480 15.2% ▼ 20 kerusi; Pakatan kerajaan (Barisan Alternatif) Abdul Hadi Awang
2008
23 / 222
 1,140,676 14.05% ▲ 16 kerusi; Pakatan kerajaan (Pakatan Rakyat)
2013
21 / 222
 1,633,199 14.77% ▼ 2 kerusi; Pakatan kerajaan (Pakatan Rakyat)
2018
18 / 222
 2,032,080 17.89% ▼ 3 kerusi; Pakatan kerajaan (Gagasan Sejahtera)
2022
43 / 222
 2,259,353 18.10% ▲ 25 kerusi; Pembangkang (Perikatan Nasional)

Dewan Undangan Negeri

Ahli Dewan Undangan Negeri

Laman utama: Ahli Dewan Undangan Negeri, Parlimen Malaysia ke-14 dan Ahli Dewan Undangan Negeri, Parlimen Malaysia ke-15

Setakat 6 Disember 2022, PAS mempunyai 119 anggota dewan undangan negeri. Ia mempunyai wakil di setiap negeri kecuali Negeri Sembilan, Melaka, dan Sarawak. Parti ini memegang majoriti di Dewan Undangan Negeri Kelantan dan Terengganu. Parti ini mempunyai 4 orang Menteri Besar dan 28 orang anggota Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri di empat buah negeri iaitu Kelantan, Terengganu, Kedah dan Perlis. Parti ini juga mempunyai 2 orang ADUN yang dilantik seorang daripadanya oleh kerajaan negeri Terengganu dan Sabah.

Negeri No. Kawasan DUN Ahli Catatan
  Kelantan N01 Pengkalan Kubor Wan Roslan Wan Hamat Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (17.05.2018 - kini)
N02 Kelaboran Mohd Adanan Hassan
N03 Pasir Pekan Ahmad Yakob Menteri Besar (10.05.2018-kini)
N04 Wakaf Bharu Mohd Rusli Abdullah
N05 Kijang Izani Hussin Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (17.05.2018 - kini)
N06 Chempaka Ahmad Fathan Mahmood
N07 Panchor Nik Mohd Amar Abdullah Timbalan Menteri Besar (17.05.2018-kini)

Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (17.05.2018 - kini)

N08 Tanjong Mas Rohani Ibrahim
N09 Kota Lama Tan Teng Loon @ Anuar Tan Abdullah
N10 Bunut Payong Ramli Mamat
N11 Tendong Rozi Muhamad
N12 Pengkalan Pasir Hanifa Ahmad Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (17.05.2018 - kini)
N13 Meranti Mohd Nassuruddin Daud Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (17.05.2018 - kini)
N14 Chetok Zuraidin Abdullah
N15 Gual Periuk Mohamad Awang
N16 Apam Putra Abdul Rasul Mohamed
N17 Salor Saiful Adli Abu Bakar
N18 Pasir Tumbuh Abd Rahman Yunus
N19 Demit Mumtaz Md Nawi Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (17.05.2018 - kini)
N20 Tawang Hassan Mohamood
N21 Pantai Irama Mohd Huzaimy Che Husin
N22 Jelawat Abdul Azziz Kadir
N24 Kaduk Azami Mohd Nor Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (17.05.2018 - kini)
N26 Bukit Panau Abd Fattah Mahmood Timbalan Yang di-Pertua Dewan Undangan Negeri
N28 Kemahang Md Anizam Ab Rahman Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (17.05.2018 - kini)
N29 Selising Tuan Mohd Saripudin Tuan Ismail Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (17.05.2018 - kini)
N30 Limbongan Mohd Nazlan Mohamed Hasbullah
N31 Semerak Wan Hassan Wan Ibrahim
N32 Gaal Mohd Rodzi Ja'afar
N33 Pulai Chondong Azhar Salleh
N34 Temangan Mohammad Fadzli Hassan Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (17.05.2018 - kini)
N35 Kemuning Mohd Roseli Ismail
N39 Mengkebang Muhammad Mat Sulaiman
N40 Guchil Hilmi Abdullah
N41 Manek Urai Mohd Fauzi Abdullah
N42 Dabong Ku Mohd Zaki Ku Hussein
  Terengganu N01 Kota Putera Mohd Norkhuzaini Abdul Rahman Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (16.05.2018 - kini)
N05 Jabi Azman Ibrahim Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (16.05.2018 - kini)
N09 Tepuh Hishamuddin Abd Karim Pengerusi Jawatankuasa Kira-kira Wang Negeri
N10 Buluh Gading Ridzuan Hashim
N12 Bukit Tunggal Alias Razak Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (16.05.2018 - kini)
N13 Wakaf Mempelam Wan Sukairi Wan Abdullah Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (16.05.2018 - kini)
N14 Bandar Ahmad Shah Muhamed
N15 Ladang Tengku Hassan Tengku Omar Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (16.05.2018 - kini)
N16 Batu Buruk Muhammad Khalil Abdul Hadi
N17 Alur Limbat Ariffin Deraman Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (16.05.2018 - kini)
N18 Bukit Payung Mohd Nor Hamzah Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (16.05.2018 - kini)
N19 Ru Rendang Ahmad Samsuri Mokhtar Menteri Besar (10.05.2018-kini)
N20 Pengkalan Berangan Sulaiman Sulong
N22 Manir Hilmi Harun
N23 Kuala Berang Mamad Puteh Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (16.05.2018 - kini)
N24 Ajil Maliaman Kassim
N26 Rantau Abang Alias Harun
N27 Sura Wan Hapandi Wan Nik
N28 Paka Satiful Bahri Mamat Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (16.05.2018 - kini)
N29 Kemasik Saiful Azmi Suhaili
N31 Cukai Hanafiah Mat Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (16.05.2018 - kini)
N32 Air Putih Abdul Razak Ibrahim
Dilantik Wanita Zuraida Md Noor
  Kedah N04 Ayer Hitam Azhar Ibrahim
N07 Kuala Nerang Mohammad Yusoff @ Munir Zakaria
N08 Pedu Mohd Radzi Md Amin
N09 Bukit Lada Salim Mahmood
N10 Bukit Pinang Romani Wan Salim Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (20.05.2020 - kini)
N18 Tokai Mohd Hayati Othman Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (20.05.2020 - kini)
N20 Sungai Limau Mohd Azam Abdul Samat
N23 Belantek Mohd Isa Shafie
N24 Jeneri Muhamad Sanusi Md Nor Menteri Besar (17.05.2020-kini)

Ketua Pembangkang DUN (04.07.2018-16.05.2020)

N26 Tanjong Dawai Hanif Ghazali
N27 Pantai Merdeka Ahmad Fadzli Hashim Timbalan Yang di-Pertua Dewan Undangan Negeri (25.08.2020 - kini)[80]
N30 Bayu Abd Nasir Idris
N31 Kupang Najmi Ahmad Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (20.05.2020 - kini)
N32 Kuala Ketil Mansor Zakaria
N33 Merbau Pulas Siti Ashah Ghazali Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (20.05.2020 - kini)
  Perlis N2 Beseri Haziq Asyraf Dun
N3 Chuping Saad Seman
N4 Mata Ayer Wan Badariah Wan Saad Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (25.11.2022 - kini)
N5 Santan Mohammad Azmir Azizan Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (25.11.2022 - kini)
N6 Bintong Fakhrul Anwar Ismail Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (25.11.2022 - kini)
N10 Kayang Asrul Aimran Abd Jalil
N13 Guar Sanji Mohd Ridzuan Hashim
N14 Simpang Empat Razali Saad Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri (25.11.2022 - kini)
N15 Sanglang Mohd Shukri Ramli Menteri Besar (22.11.2022 - kini)
  Perak N1 Pengkalan Hulu Mohamad Amin Roslan
N3 Kenering Husairi Ariffin
N5 Selama Mohd Akmal Kamaruddin
N6 Kubu Gajah Khalil Yahaya
N8 Titi Serong Hakimi Hamzi Mohd Hayat
N11 Gunong Semanggol Razman Zakaria
N12 Selinsing Sallehuddin Abdullah
N14 Changkat Jering Rahim Ismail
N15 Trong Muhammad Faisal Abdul Rahman
N16 Kamunting Mohd Fakhrudin Abd Aziz
N20 Lubok Merbau Azizi Mohamed Ridzuan
N23 Manjoi Mohd Hafez Sabri
N35 Manong Berhanudin Ahmad
N40 Bota Najihatussalehah Ahmad
N50 Kampong Gajah Zafarulazhan Zan
N51 Pasir Panjang Rosli Abd Rahman
N58 Slim Muhammad Zulfadli Zainal
  Pahang N04 Cheka Tuan Ibrahim Tuan Man Ketua Pembangkang Dewan Negeri Pahang
N09 Tahan Mohd Zakhwan Ahmad Badarddin
N10 Damak Zuridan Md Daud
N11 Pulau Tawar Yohanis Ahmad
N12 Beserah Andansura Rabu
N15 Tanjung Lumpur Rosli Abdul Jabar
N17 Sungai Lembing Mohamad Ayub Mat Ashri
N19 Panching Mohd Tarmizi Yahaya
N20 Pulau Manis Mohammad Rafiq Khan Ahmad Khan
N24 Luit Mohd Sofian Abd Jalil
N26 Chenor Mujibur Rahman Ishak
N29 Jengka Shahrul Azman Abdul Halim
N31 Lanchang Hassan Omar
N32 Kuala Semantan Hassanuddin Salim
N40 Bukit Ibam Nazri Ahmad
  Johor N15 Maharani Abdul Aziz Talib
  Pulau Pinang N01 Penaga Mohd Yusni Mat Piah
  Selangor N51 Sijangkang Ahmad Yunus Hairi
  Sabah Dilantik Aliakbar Gulasan

Statistik kedudukan semasa PAS di negeri

Statistik kedudukan semasa PAS di Dewan Undangan Negeri-negeri

Statistik kedudukan semasa PAS di Dewan Undangan Negeri-negeri.

Dewan Undangan Negeri Kelantan
36 / 45
Dewan Undangan Negeri Terengganu
23 / 33
Dewan Undangan Negeri Kedah
15 / 36
Dewan Undangan Negeri Pahang
15 / 42

 Dewan Undangan Negeri Perlis
9 / 15
Dewan Undangan Negeri Perak
17 / 59
Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang
1 / 40

 Dewan Undangan Negeri Selangor
1 / 56
Dewan Undangan Negeri Johor
1 / 56
Dewan Undangan Negeri Sembilan
0 / 36

 Dewan Undangan Negeri Melaka
0 / 28
Dewan Undangan Negeri Sabah
1 / 79
Dewan Undangan Negeri Sarawak
0 / 82

Keputusan pilihan raya negeri

Ringkasan Pencapaian PAS dalam Pilihan Raya Negeri-negeri
Pilihan raya negeri Dewan Undangan Negeri
Perlis Kedah Kelantan Terengganu Pulau Pinang Perak Pahang Selangor Negeri Sembilan Melaka Johor Sabah Sarawak Jumlah calon menang / Jumlah calon bertanding
1959
0 / 12
0 / 24
28 / 30
13 / 24
0 / 24
1 / 40
0 / 24
0 / 28
0 / 24
0 / 20
0 / 32
42 / 200
1964
1 / 12
0 / 24
21 / 30
3 / 24
0 / 24
0 / 40
0 / 24
0 / 28
0 / 24
0 / 20
0 / 32
25 / 158
1969
1 / 12
8 / 24
19 / 30
11 / 24
0 / 24
1 / 40
0 / 24
0 / 28
0 / 24
0 / 20
0 / 32
0 / 48
40 / 185
1974
2 / 12
5 / 26
22 / 36
10 / 28
1 / 27
3 / 42
1 / 32
1 / 33
1 / 24
1 / 20
0 / 32
0 / 48
1978
0 / 12
7 / 26
2 / 36
0 / 28
1 / 27
1 / 42
0 / 32
0 / 33
0 / 24
0 / 20
0 / 32
11 / 204
1982
1 / 12
2 / 26
10 / 36
5 / 28
0 / 27
0 / 42
0 / 32
0 / 33
0 / 24
0 / 20
0 / 32
18 / 223
1986
0 / 14
3 / 28
10 / 39
2 / 32
0 / 33
0 / 46
0 / 33
0 / 42
0 / 28
0 / 20
0 / 36
0 / 48
15 / 265
1990
0 / 14
1 / 28
24 / 39
8 / 32
0 / 33
0 / 46
0 / 33
0 / 42
0 / 28
0 / 20
0 / 36
0 / 48
33 / 114
1994
0 / 48
0 / 3
1995
0 / 15
2 / 36
24 / 43
7 / 32
0 / 33
0 / 52
0 / 38
0 / 48
0 / 32
0 / 25
0 / 40
33 / 177
1999
3 / 15
12 / 36
41 / 43
28 / 32
1 / 33
3 / 52
6 / 38
4 / 48
0 / 32
0 / 25
0 / 40
0 / 48
98 / 234
2001
0 / 62
0 / 3
2004
1 / 15
5 / 36
24 / 45
4 / 32
1 / 40
0 / 59
0 / 42
0 / 56
0 / 36
0 / 28
1 / 56
0 / 60
36 / 265
2006
0 / 71
0 / 1
2008
1 / 15
16 / 36
38 / 45
8 / 32
1 / 40
6 / 59
2 / 42
8 / 56
1 / 36
0 / 28
2 / 56
0 / 60
83 / 232
2011
0 / 71
0 / 5
2013
1 / 15
9 / 36
32 / 45
14 / 32
1 / 40
5 / 59
3 / 42
15 / 56
0 / 36
1 / 28
4 / 56
0 / 60
85 / 236
2016
0 / 71
0 / 5
2018
2 / 15
15 / 36
37 / 45
22 / 32
1 / 40
3 / 59
8 / 42
1 / 56
0 / 36
0 / 28
1 / 56
0 / 60
90 / 236
2020
0 / 73
 tidak bertanding
2021
0 / 28
0 / 82
0 / 9
2022
9 / 15
17 / 59
15 / 42
1 / 56
42 / 71

Figura pimpinan dalam kerajaan

Menteri Besar

Senarai Menteri Besar daripada PAS
Negeri Nama Tahun Khidmat Pemerintahan Sultan
  Kelantan Dato' Bentara Jasa, Dato' Ishak Lotfi Omar 1959 - 1961 Sultan Ibrahim Petra
1961 - 1964 Sultan Yahya Petra
Dato' Seri Paduka Raja, Tan Sri Dato' Dr Mohd Asri Muda 1964 - 1973
Dato' Bentara Jasa, Dato' Ishak Lotfi Omar 1973 - 1974
Dato' Biji Sura, Dato' Muhamed Nasir 1974 - 1978
Dato' Bentara Setia, Tuan Guru Dato' Haji Nik Abdul Aziz Nik Mat 1990 - 2010 Sultan Ismail Petra
2010 - 2013 Sultan Muhammad V
Dato' Bentara Kanan, Dato' Haji Ahmad bin Yakob 2013 - kini
  Terengganu Haji Mohd Daud Abdul Samad (digulingkan) 1959 - 1961 Sultan Ismail Nasiruddin Shah
Dato' Seri Tuan Guru Haji Abdul Hadi Awang 1999 - 2004 Sultan Mizan Zainal Abidin
Dato' Seri Dr Ahmad Samsuri Mokhtar 2018 - kini
  Kedah Tan Sri Dato' Seri DiRaja Ustaz Haji Azizan Abdul Razak 2008 - 2013 Sultan Abdul Halim Muadzam Shah
Dato' Seri Haji Muhamad Sanusi Md Nor 2020 - kini Sultan Sallehuddin
  Perak Dato' Seri Ir. Mohammad Nizar Jamaluddin (digulingkan) 2008 - 2009 Sultan Azlan Muhibuddin Shah
  Perlis Mohd Shukri Ramli 2022 - kini Tuanku Syed Sirajuddin Jamalullail

Yang Dipertua Dewan Undangan Negeri

Senarai Yang Dipertua Dewan Undangan Negeri daripada PAS
Negeri Nama Tahun Khidmat
  Kelantan Dato' Seri Paduka Raja, Tan Sri Dato' Dr Mohd Asri Muda 1959 - 1964
Haji Abdullah bin Yusof (Kemudian menyertai UMNO 1968) 1964 - 1969
Dato' Bentara Jasa, Dato' Ishak Lotfi Omar 1969 - 1972
Haji Nik Abdullah Arshad 1972 - 1974
Nik Man (Nik Abdul Rahman) Nik Mohamed 1974 - 1977
Dato' Haji Omar Mohamed 1990 - 1995
Dato' Haji Wan Abdul Rahim Wan Abdullah 1995 - 2008
Dato' Panglima Perang, Dato' Mohd Nassuruddin Daud 2008 - 2013
Dato' Abdullah Ya’kob 2013 - kini
  Terengganu Mohd Taib Sabri Abu Bakar (Keluar PAS) 1959 - 1961
Dato' Haji Husain Awang 1999 - 2004
Dato' Haji Yahaya Ali 2018 - kini
  Kedah Dato' Dr Abdul Isa Ismail 2008 - 2013
  Perlis Rus'sele Eizan 2022 - kini

Ahli Dewan Negara

Senarai Ahli Dewan Negara daripada PAS
Lantikan Nama Mula Khidmat Tamat Khidmat
  Yang di-Pertuan Agong Salmah Sheikh Hussein[81] 6 Januari 1975
Salmah Sheikh Hussein 9 Ogos 1976 8 Ogos 1982
Haji Idris Ahmad 16 Jun 2020 5 November 2022
Balasubramaniam Nachiappan 16 Jun 2020 15 Jun 2023
Khairil Nizam Khirudin 28 Disember 2023 5 November 2022
  Kelantan Haji Nik Muhammad Adeeb Nik Mohamed 11 September 1959 4 April 1964
Amaluddin Darus 11 September 1959 10 September 1965
Wan Mustapha Haji Ali 16 Ogos 1965 15 Ogos 1971
Amaluddin Darus (kali kedua) 22 Oktober 1968 21 Oktober 1974
Abu Bakar Hamzah 20 Disember 1971 19 Disember 1977
Haji Mohd Amin Haji Yaakob 6 Januari 1975 5 Januari 1978
Kalthom Haji Othman 24 Julai 1991 23 Julai 1994
Kalthom Haji Othman (kali kedua) 9 Mei 1994 8 Mei 1997
Hajah Hunaizah Mohd Noor 4 Ogos 1997 3 Ogos 2000
Jamilah Ibrahim 4 Ogos 1997 3 Ogos 2000
Siti Zailah Mohd Yusof 18 Julai 2000 17 Julai 2003
Jamilah Ibrahim (kali kedua) 18 Julai 2000 17 Julai 2003
Siti Zailah Mohd Yusof (kali kedua) 1 Julai 2003 30 Jun 2006
Wan Ubaidah Omar 1 Julai 2003 30 Jun 2006
Mumtaz Md Nawi 19 Julai 2006 18 Julai 2009
Wan Ubaidah Omar (kali kedua) 19 Julai 2006 18 Julai 2008
Ahmad Rusli Iberahim 18 Julai 2008 17 Julai 2011
Mumtaz Md Nawi (kali kedua) 6 Julai 2009 5 Julai 2012
Dr. Johari Mat 7 Julai 2011 6 Julai 2014
Khairiah Mohamed 9 Julai 2012 8 Julai 2015
Dr. Johari Mat (kali kedua) 14 Julai 2014 13 Julai 2017
Khairiah Mohamed (kali kedua) 1 Julai 2015 30 Jun 2018
Haji Muhamad Mustafa 31 Julai 2017 30 Julai 2020
Asmak Husin 1 Julai 2018 30 Jun 2021
Mohd Apandi Mohamad Ogos 2020 Ogos 2023
Wan Martina Wan Yusoff Ogos 2021 Ogos 2024
  Terengganu Da Abdul Jalil Haji Awang 11 September 1959 10 September 1965
Haji Abas Haji Mohamad 11 September 1959 10 September 1965
Hassan Haji Shukri 27 Disember 1999 26 Disember 2002
Safinah Jusoh 27 Disember 1999 26 Disember 2002
Hassan Haji Shukri (kali kedua) 23 Disember 2002 22 Disember 2005
Safinah Jusoh (kali kedua) 23 Disember 2002 22 Disember 2005
Haji Husain Haji Awang 17 Julai 2018 16 Julai 2021
Nuridah Mohd Salleh 29 November 2018 28 November 2021
Haji Husain Haji Awang (kali kedua) 15 September 2021 14 September 2024
Nuridah Mohd Salleh 29 November 2021 5 November 2022
  Kedah Haji Muhamad Yusof Husin 26 Mei 2008 25 Mei 2011
Dato' Haji Muhamad Yusof Husin (kali kedua) 4 Julai 2011 3 Julai 2014
Haji Ahmad bin Yahya 25 Ogos 2020 5 November 2022

Anggota Jemaah Menteri Persekutuan

Senarai Anggota Jemaah Menteri Persekutuan daripada PAS[82]
Nama Kawasan Portfolio Mula Khidmat Tamat Khidmat Perdana Menteri
Dato’ Mohd Asri Haji Muda Kota Bharu Hulu Menteri Kemajuan Tanah dan Tugas-tugas Khas (Hal Ehwal Agama) [83] 1 Januari 1973 4 September 1974 Tun Abdul Razak Hussein
Senator Ustaz Abu Bakar Hamzah Senator Setiausaha Parlimen Kementerian Pembangunan Negara dan Luar Bandar[84] 1 Januari 1973 12 Ogos 1973
Setiausaha Parlimen Kementerian Pembangunan Ekonomi Desa 13 Ogos 1973 9 September 1973
Setiausaha Parlimen Kementerian Pertanian dan Perikanan 10 September 1973 14 Mei 1974
Ustaz Haji Yusof Rawa Kota Setar Selatan Timbalan Menteri Perusahaan Utama 13 Ogos 1973 24 Ogos 1974
Dato’ Mohd Asri Haji Muda Nilam Puri Menteri Tanah dan Galian dan Tugas-tugas Khas (Hal Ehwal Agama) 5 September 1974 4 Mac 1976 Tun Abdul Razak Hussein
Datuk Hassan Adli Mohd Arshad Bagan Datok Timbalan Menteri Buruh dan Tenaga Rakyat 5 September 1974 4 Mac 1976
Ustaz Dato’ Abu Bakar Umar Kota Setar Timbalan Menteri Kesihatan 5 September 1974 4 Mac 1976
Cikgu Mustafa Ali Kuala Terengganu Setiausaha Parlimen Kementerian Perdagangan dan Perindustrian 5 September 1974 4 Mac 1976
Ustaz Haji Yusof Rawa Ulu Muda Duta Besar Malaysia Ke Iran dan Turki di Tehran 1974 1978
Tun Hussein Onn
Dato’ Mohd Asri Haji Muda Nilam Puri Menteri Kemajuan Tanah dan Kemajuan Wilayah 5 Mac 1976 8 November 1977
Datuk Hassan Adli Mohd Arshad Bagan Datok Menteri Kerajaan Tempatan dan Wilayah Persekutuan 5 Mac 1976 8 Julai 1978
Ustaz Dato’ Abu Bakar Umar Kota Setar Timbalan Menteri Kesihatan 5 Mac 1976 8 November 1977
Haji Zahari Awang Kuala Krai Setiausaha Parlimen Kementerian Luar 5 Mac 1976 1976
Setiausaha Parlimen Kementerian Perumahan dan Kemajuan Perkampungan 5 Mac 1976 8 November 1977
Cikgu Mustafa Ali Kuala Terengganu Setiausaha Parlimen Kementerian Perdagangan dan Perindustrian 5 Mac 1976 13 April 1977
Timbalan Menteri Sains, Teknologi dan Alam Sekitar 14 April 1977 8 November 1977
Ustaz Abdul Wahab Yunus Dungun Setiausaha Parlimen Kementerian Kewangan 14 April 1977 8 November 1977
Datuk Seri Takiyuddin Hassan Kota Bharu Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Undang-undang dan Parlimen) 10 Mac 2020 16 Ogos 2021 Muhyiddin Yassin

(Kabinet Malaysia 2020)

Dato' Sri Tuan Ibrahim Tuan Man Kubang Kerian Menteri Alam Sekitar dan Air 10 Mac 2020 16 Ogos 2021
Dato' Dr Mohd Khairuddin Aman Razali Kuala Nerus Menteri Perusahaan, Perladangan dan Komoditi 10 Mac 2020 16 Ogos 2021
Datuk Haji Ahmad Marzuk Shaary Bachok Timbalan Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Hal Ehwal Agama) 10 Mac 2020 16 Ogos 2021
Datuk Haji Awang Hashim Pendang Timbalan Menteri Sumber Manusia 10 Mac 2020 16 Ogos 2021
Dato' Siti Zailah Mohd Yusuff Rantau Panjang Timbalan Menteri Pembangunan Wanita, Keluarga dan Masyarakat 10 Mac 2020 16 Ogos 2021
Datuk Haji Ahmad Amzad Hashim Kuala Terengganu Timbalan Menteri Sains, Teknologi dan Inovasi 10 Mac 2020 16 Ogos 2021
Dato' Che Abdullah Mat Nawi Pengkalan Chepa Timbalan Menteri Pertanian dan Industri Makanan 10 Mac 2020 16 Ogos 2021
Dato' Seri Tuan Guru Haji Abdul Hadi Awang Marang Duta Khas Perdana Menteri ke Timur Tengah 02 April 2020 16 Ogos 2021
Dato' Sri Tuan Ibrahim Tuan Man Kubang Kerian Menteri Alam Sekitar dan Air 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022 Ismail Sabri Yaakob

(Kabinet Ismail Sabri)

Ustaz Haji Idris Ahmad Senator Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Hal Ehwal Agama) 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022
Datuk Seri Takiyuddin Hassan Kota Bharu Menteri Tenaga dan Sumber Asli 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022
Datuk Haji Ahmad Marzuk Shaary Bachok Timbalan Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Hal Ehwal Agama) 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022
Datuk Haji Awang Hashim Pendang Timbalan Menteri Sumber Manusia 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022
Dato' Siti Zailah Mohd Yusuff Rantau Panjang Timbalan Menteri Pembangunan Wanita, Keluarga dan Masyarakat 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022
Datuk Haji Ahmad Amzad Hashim Kuala Terengganu Timbalan Menteri Sains, Teknologi dan Inovasi 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022
Dr Nik Muhammad Zawawi Salleh Pasir Puteh Timbalan Menteri Pertanian dan Industri Makanan 30 Ogos 2021 10 Oktober 2022
Dato' Seri Tuan Guru Haji Abdul Hadi Awang Marang Duta Khas Perdana Menteri ke Timur Tengah 2 September 2021 10 Oktober 2022

Calon dalam Pilihan Raya Perundangan Persekutuan 1955

Dalam pilihan raya umum Tanah Melayu pertama, PAS telah bertanding di sebelas kerusi majlis perundangan persekutuan seperti berikut[85]:

No Kawasan Pilihan Raya Negeri Nama Catatan
1 Kedah Selatan Kedah Mohamed Saleh Shafie Kalah kepada MCA, Lim Teng Kwang
2 Pasir Mas Kelantan Haji Mokhtar Ahmad Kalah kepada UMNO, Tengku Ahmad Tengku Abdul Ja'afar
3 Kelantan Timur Kelantan Mohd Asri Haji Muda Kalah kepada UMNO, Nik Hassan Nik Yahya
4 Kelantan Selatan Kelantan Haji Nor Yusoff Kalah kepada UMNO, Abdul Khalid Awang Osman
5 Semantan Pahang Mohamad Yassin Mohamed Salleh Kalah kepada UMNO, Dato' Abdul Razak Hussien
6 Teluk Anson Perak Hassan Adli Mohd Arshad Kalah kepada Bahaman Samsudin

Calon termuda di Perak, berusia 26 tahun

7 Dindings Perak Ustaz Abdul Wahab Haji Mohamed Noor Kalah kepada UMNO, Meor Ariff Meor Alwi
8 Krian Perak Ahmad Tuan Hussein Menang ke atas calon UMNO, Haji Sulaiman Haji Ahmad (Haji Sulaiman Palestin)
9 Seberang Perai Selatan Seberang Perai Zabidi Ali Kalah kepada MCA, Tay Hooi Soo
10 Selangor Tengah Selangor Zulkifli Mohamed Kalah kepada MCA, Lee Eng Teh
11 Kuala Selangor Selangor Osman Abdullah Kalah kepada UMNO, Raja Rastam Shahrome Raja Said Tauphy

Calon dalam Pilihan Raya Perundangan Negeri 1955

No Kawasan Pilihan Raya Negeri Nama Rujukan
1 Pasir Mas Tengah Kelantan Cikgu Abdullah Ahmad [86]
2 Machang Kelantan Haji Mohd Noor Yusof
3 Ulu Kelantan Kelantan Haji Othman Minal
4 Pekan Utara Pahang Syed Mohamad Tuan Ngah [87]
5 Pekan Selatan Pahang Abdul Majid Hussein
6 Temerloh Selatan Pahang Haji Ariffin Chot
7 Temerloh Timur Pahang Mohd Din Sandang
8 Temerloh Utara Pahang Lebai Hassan
9 Temerloh Tengah Pahang Mohd Liki Ismail
10 Larut Selatan dan Matang Perak Ustaz Baharuddin Abdul Latif [88]
11 Hilir Perak Selatan Perak Haji Ahmad Haji Mohamed Ali
12 Krian Timur Perak Ustaz Othman Hamzah
13 Krian Barat Perak Mohamed Kamil Haji Ahmad
14 Kuala Perlis Perlis Syed Kasim [89]
15 Sanglang Perlis Adnan Abdullah
16 Beseri-Titi Tinggi Perlis Haji Mohamed Rejab Haji Mohamed
17 Paya Perlis Haji Ghazali Haji Ahmad
18 Utan Aji Perlis Shafie Omar
19 Klang Utara Selangor Haji Alias Haji Abdul Manan [90]
20 Sabak Bernam Selangor Ustaz Abdul Hakim Hilmi

Lihat juga

Rujukan

Nota kaki

  1. ^ "PAS defends Taliban, saying it has changed". The Star. 25 Ogos 2021. Dicapai pada 7 Oktober 2021.
  2. ^ "Malaysian Islamist's death sparks sympathy in country, including from former party PAS". The Straits Times. 15 September 2014. Dicapai pada 7 Oktober 2021.
  3. ^ http://www.themalaymailonline.com/malaysia/article/pas-and-ikatan-announce-alliance-but-unclear-of-direction
  4. ^ https://www.utusan.com.my/nasional/2022/10/muafakat-nasional-berkubur/
  5. ^ Syed Jaymal Zahiid (3 June 2015). "Ahead of party polls, PAS ulama wing calls for total wipe out of progressives". The Malay Mail. Dicapai pada 28 April 2017.
  6. ^ "The PAS purge of the progressives". Malaysiakini. Bridget Welsh. 6 June 2015. Diarkibkan daripada yang asal pada 2018-07-16. Dicapai pada 28 April 2017.
  7. ^ a b http://www.ismaweb.net/2015/06/pr-bubar-hanya-pandangan-dap-kata-pas/
  8. ^ a b Mohd Azrone Sarabatin PAS-PKR 'bercerai' 11 Mei 2017, Berita Harian.
  9. ^ a b Nazura Ngah Piagam Muafakat Nasional UMNO, PAS dimeterai 14 September 2019 Berita Harian.
  10. ^ a b ___________ MIC dan PAS sah jalin kerjasama 28 March 2019 Berita Harian
  11. ^ a b Harits Asyraf Hasnan Muhyiddin wakili Perikatan Nasional: GPS, STAR juga bersama? 29 Februari 2020. Astro Awani
  12. ^ a b Suraya Roslan UMNO, PAS pilih Muhyiddin 28 Februari 2020. Harian Metro
  13. ^ Mohd Fadli Ghani (2016). Sejarah PAS 1951-1957 : membina jiwa merdeka. Kuala Lumpur: Penerbitan Harakah. m/s. 119–123.
  14. ^ Mohd Fadli Ghani (2016). Sejarah PAS 1951-1957 : membina jiwa merdeka. Kuala Lumpur: Penerbitan Harakah. m/s. 147.
  15. ^ a b c d Mohd Fadhli Ghani (15 Januari 2017). "Ensiklopedia Harian PAS – Pembentukan Kerajaan PAS Terengganu 1959". Berita PAS. Diarkibkan daripada yang asal pada 2021-01-04. Dicapai pada 26 Jun 2021.
  16. ^ a b c Hj. Salahuddin Abdullah; Hydselan bin Hashim (2010). Sejarah PAS Kelantan 1959–1978 : Langkah-langkah Menuju Mardhatillah. Kota Bharu: Badan Perhubungan PAS Negeri Kelantan. m/s. 52–55.
  17. ^ a b c d Chin Tong 2007
  18. ^ Farish 2014, halaman 67–70
  19. ^ Farish 2014, halaman 78
  20. ^ Farish 2014, halaman 82–84
  21. ^ Ibrahim Mahmood (1981). Sejarah Perjuangan Bangsa Melayu. Kuala Lumpur: Penerbitan Pustaka Antara. m/s. 951–952.
  22. ^ Farish 2014, halaman 88–89
  23. ^ Farish 2014, halaman 92–94
  24. ^ Sundaram & Ahmad 1988, halaman 850
  25. ^ Farish 2014, halaman 95–106
  26. ^ Sundaram & Ahmad 1988, halaman 852
  27. ^ Farish 2014, halaman 107–110
  28. ^ Farish 2014, halaman 121–123
  29. ^ Hooker & Norani 2003, halaman 195
  30. ^ Farish 2014, halaman 129–132
  31. ^ Liow 2009, halaman 37–39
  32. ^ Liow 2009, halaman 41
  33. ^ Farish 2014, halaman 140–141
  34. ^ Farish 2014, halaman 154
  35. ^ Farish 2014, halaman 143–144
  36. ^ Stark 2004
  37. ^ Farish 2014, halaman 153–154
  38. ^ Farish 2014, halaman 155–159
  39. ^ "Dokumen Negara Islam PAS (2003)". Scribd. 14 September 2011. Dicapai pada 12 Julai 2021.
  40. ^ Function 2006, halaman 139–144
  41. ^ Farish 2014, halaman 176–177
  42. ^ Farish 2014, halaman 178
  43. ^ Farish 2014, halaman 187–188
  44. ^ Farish 2014, halaman 188–192
  45. ^ ARIFFUDDIN ISHAK (29 Oktober 2009). "Tiada EGM, PAS ganti dengan seminar". mStar. Dicapai pada 12 Julai 2021.
  46. ^ a b Junaidi Awang Besar (2019). "Perubahan politik dalam pilihan raya umum (PRU) ke-14, 2018 di Malaysia". GEOGRAFIA Online. 15 (4): 220–232. ISSN 2682-7727 – melalui Penerbit UKM.
  47. ^ Mazlan Ali (Jun 2018). Tsunami hijau Pantai Timur PRU-14: Gelombang PAS atau gelombang rakyat?. Shah Alam.: Forum Pasca PRU14: Gelombang Rakyat.
  48. ^ "Kerjasama PAS-MIC seperti satu keluarga". HarakahDaily. 28 Mac 2019. Diarkibkan daripada yang asal pada 27 Mac 2020. Dicapai pada 27 Mac 2020.
  49. ^ Rohaniza Idris Tiga wakil PAS dilantik menteri, lima lagi timbalan menteri Berita Harian
  50. ^ M Hifzuddin Ikhsan; Nooazura Abdul Rahman dan Nor Farhani Che Ad (17 Mei 2020). "Sanusi Menteri Besar Kedah Ke-14". Berita Harian. Dicapai pada 18 Mei 2020.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  51. ^ Parti Islam Se-Malaysia (2011). Perlembagaan PAS (PDF). m/s. 2.
  52. ^ Parti Islam Se-Malaysia (2011). Perlembagaan PAS (PDF). m/s. 4.
  53. ^ Perlembagaan Parti Islam Se-Malaysia (Pindaan 2020). Kuala Lumpur: Parti Islam Se-Malaysia. 2020. m/s. 2.
  54. ^ Farish 2014, halaman 224
  55. ^ Al-Zaquan Amer Hamzah; Praveen Menon; Trinna Leong; John Chalmers; Mark Bendeich (16 April 2015). "Islamic law debate puts more pressure on Malaysia PM". Reuters. Dicapai pada 15 December 2017. • "Opinions divided in Kelantan over hudud law debate". Reuters. The Malay Mail. 16 April 2015. Dicapai pada 15 December 2017. • Zan Azlee (31 May 2016). "Push for hudud law raises tensions in Malaysia". CNN. Dicapai pada 15 December 2017.
  56. ^ Liow 2009, halaman 61–64
  57. ^ "Kelantan to consider 'smaller' guillotine for thieves under hudud law, says report". The Malaysian Insider. Yahoo! News. 16 November 2014. Diarkibkan daripada yang asal pada 29 November 2014. Dicapai pada 22 November 2014.
  58. ^ Liow, Joseph Chinyong; Pasuni, Afif (2014). "Islam, the state and politics in Malaysia". Dalam Weiss, Meredith (penyunting). Routledge Handbook of Contemporary Malaysia. Routledge. m/s. 54. ISBN 1317629590.
  59. ^ "Dress code ruling draws flak". The Star. 7 January 2004. Dicapai pada 15 December 2017. • "Malaysia: New PAS Terengganu dress code for women sparks furore". Weldd. 7 January 2004. Dicapai pada 15 December 2017. • "PAS violating rights with dress code". The Star. 12 January 2004. Dicapai pada 15 December 2017.
  60. ^ "International Religious Freedom Report [Archived Content]". US Department of State. 2007. Dicapai pada 22 November 2014.
  61. ^ Joseph Chinyong Liow (7 April 2009). Piety and Politics: Islamism in Contemporary Malaysia. Oxford University Press. m/s. 87–. ISBN 978-0-19-045209-4.
  62. ^ Müller 2014, m/s. 2.
  63. ^ Chew, Amy (11 February 2013). "The rising force in Malaysia's opposition". Al Jazeera. Dicapai pada 23 April 2018.
  64. ^ a b "PAS tegaskan pendirian bersama Ikhwanul Muslimin" (dalam bahasa Malay). PAS President. 2 April 2014. Diarkibkan daripada yang asal pada 4 April 2014. Dicapai pada 15 Disember 2017.CS1 maint: unrecognized language (link)
  65. ^ Müller 2014, m/s. 54-55.
  66. ^ Shukry, Anisah (28 January 2016). "'Muslim Brotherhood influence not a problem in Malaysia'". The Edge. Dicapai pada 23 April 2018.
  67. ^ Malau, Srihandriatmo (20 Disember 2013). "Presiden PAS Malaysia Kunjung Markas PKS". Tribun News. Dicapai pada 20 November 2020.
  68. ^ "PKS Jabar Dapat Kunjungan Kehormatan PAS Malaysia". Website Resmi PKS. 8 Januari 2019. Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-09-16. Dicapai pada 7 Januari 2021.
  69. ^ Wartawan BO (14 November 2018). "Presiden PAS Bertemu Ulama Dan Umara Di Turki". Buletin Online. Dicapai pada 14 November 2021.
  70. ^ "PAS hargai pengiktirafan Parti Saadet". Harakahdaily. 17 April 2020. Dicapai pada 14 November 2021.
  71. ^ "Pelantikan Abdul Hadi Sebagai Duta Khas Sangat Penting - Parti Politik Turki". TRDI. 17 April 2020. Dicapai pada 14 November 2021.
  72. ^ Muhamaad Razis Ismail dan Ismail Muhamad (1 Jun 2016). "Gangguan elektrik jejas Muktamar". Harian Metro. Dicapai pada 14 November 2021.
  73. ^ a b Mueller 2014, halaman 46
  74. ^ Chin Tong 2007
  75. ^ Liow 2009, halaman 36
  76. ^ Akil Yunus (8 September 2014). "PAS syura council must abide by muktamar resolutions, says Wan Saiful". The Star. Dicapai pada 16 November 2014.
  77. ^ Farish 2012, halaman 408
  78. ^ Farish 2014, halaman 10
  79. ^ "Senarai Ahli Dewan Negara". Parlimen Malaysia. Dicapai pada 22 November 2014.
  80. ^ Abd Hadi Che Awang (25 Ogos 2020). "Juhari Bulat dilantik Speaker DUN Kedah baharu". Astro Awani. Dicapai pada 25 Ogos 2020.
  81. ^ Beliau merupakan Naib Ketua Muslimat PAS semasa menjadi Ahli Dewan Negara. Rujukan : "Gadis yg hamil akibat diperkosa jangan disingkir: Salmah". Berita Harian. 4 November 1975. m/s. 3. Dicapai pada 3 Jun 2020.
  82. ^ Mohd Fadli Ghani 1973-1977: Penglibatan PAS dalam Kabinet Harakahdaily
  83. ^ Menteri Kemajuan Tanah bertanggungjawab dalam urusan hal ehwal tanah, termasuk FELDA, FELCRA dan Jabatan Ukur; manakala Menteri Tugas-tugas Khas bertanggungjawab membantu Perdana Menteri dalam Majlis Kebangsaan Ugama Islam dan Lembaga Urusan Tabung Haji. Rujuk : "Ketua PAS Menteri Tanah dlm Kabinet baru Malaysia". Berita Harian (Singapura). 29 Disember 1972. Dicapai pada 3 Jun 2020.
  84. ^ "Ketua PAS Menteri Tanah dlm Kabinet baru Malaysia". Berita Harian (Singapura). 29 Disember 1972. Dicapai pada 3 Jun 2020.
  85. ^ "Election: Radio Scorecard". The Straits Times. 27 Julai 1955. m/s. 4. Dicapai pada 4 Julai 2021 – melalui NewspaperSG.
  86. ^ https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19550921-1.2.21
  87. ^ Mohd Fadli Ghani (2016). Sejarah PAS 1951-1957 : membina jiwa merdeka. Kuala Lumpur: Penerbitan Harakah. m/s. 393.
  88. ^ https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19551114-1.2.62
  89. ^ https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19550818-1.2.108
  90. ^ https://eresources.nlb.gov.sg/newspapers/Digitised/Article/straitstimes19550928-1.2.7

Petikan teks

  • Daniels, Timothy P. (2005). Building Cultural Nationalism in Malaysia: Identity, Representation, and Citizenship. Psychology Press. ISBN 0415949718.CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Farish A Noor (2012). "Pan-Malaysian Islamic Party (PAS)". The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press. m/s. 408–409. ISBN 140083855X.
  • Farish A .Noor (2014). The Malaysian Islamic Party 1951-2013: Islamism in a Mottled Nation. Amsterdam University Press. ISBN 9789089645760.
  • Function, John (2006). "The Malay Electorate in 2004: Reversing the Result". Dalam Swee-Hock, Saw; Kesavapany, K. (penyunting). Malaysia: Recent Trends and Challenges. Institute of Southeast Asian Studies. m/s. 132–156. ISBN 9812303391.CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Funston, N. J. (1976). "The Origins of Parti Islam Se Malaysia". Journal of Southeast Asian Studies. 7 (1): 58–73. doi:10.1017/s0022463400010262. ISSN 0022-4634.CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Hooker, Virginia; Norani Othman (2003). Malaysia: Islam, Society and Politics. ISEAS series on Islam. Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 9812301615.
  • Liew Chin Tong (2007). "Pas Leadership: New Faces and Old Constraints". Southeast Asian Affairs. 2007 (1): 201–213. doi:10.1355/SEAA07J. ISSN 0377-5437.
  • Liow, Joseph Chinyong (2009). Piety and Politics: Islamism in Contemporary Malaysia. Oxford University Press. ISBN 9780195377088.CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Mueller, Dominik M. (2014). Islam, Politics and Youth in Malaysia: The Pop-Islamist Reinvention of PAS. Routledge Contemporary Southeast Asia Series. Routledge. ISBN 1317912985.CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Riddell, Peter G. (2005). "Islamization and Partial Shari'a in Malaysia". Dalam Marshall, Paul (penyunting). Radical Islam's Rules: The Worldwide Spread of Extreme Shari'a Law. Rowman & Littlefield Publishers. m/s. 135–160. ISBN 1461686903.CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Stark, Jan (2004). "Constructing an Islamic Model in Two Malaysian States: PAS Rule in Kelantan and Terengganu". Sojourn: Journal of Social Issues in Southeast Asia. Institute of Southeast Asian Studies. 19 (1): 51–75. doi:10.1355/sj19-1c. ISSN 0217-9520.CS1 maint: ref duplicates default (link)
  • Sundaram, Jomo Kwame; Ahmad Shabery Cheek (1988). "The Politics of Malaysia's Islamic Resurgence". Third World Quarterly. Taylor & Francis. 10 (2). doi:10.1080/01436598808420085.

Pautan luar

Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Parti_Islam_Se-Malaysia&oldid=5769665"