Buka menu utama
Wikipedia

Parti Islam Se-Malaysia

Parti politik Islam di Malaysia
"PAS" dilencongkan di sini.

Parti Islam Se-Malaysia (Jawi: ڤرتي اسلام سمليسيا, juga singkatan: PAS) ialah sebuah parti politik dan gerakan Islam di Malaysia yang dipimpin oleh Presiden, Datuk Seri Tuan Guru Haji Abdul Hadi Awang. PAS merupakan salah sebuah parti pembangkang bagi kerajaan persekutuan Malaysia. Ia juga merupakan parti pembangkang bagi Kerajaan Negeri Perlis, Kerajaan Negeri Kedah, Kerajaan Negeri Pulau Pinang, Kerajaan Negeri Perak, Kerajaan Negeri Selangor, Kerajaan Negeri Pahang dan Kerajaan Negeri Johor. Ia juga merupakan parti pemerintah bagi Kerajaan Negeri Kelantan dan Kerajaan Negeri Terengganu.

Parti Islam Se-Malaysia
伊斯兰党
ڤرتي اسلام سمليسيا
Pan Malaysia Islamic Party
PAS
PresidenDato' Seri Abdul Hadi Awang
Setiausaha-AgungDato' Takiyuddin Hassan
JurucakapKamaruzaman Mohamad
Musyidul AmDato' Hashim Jasin
Timbalan Presiden

Naib Presiden		Datuk Tuan Ibrahim Tuan Man

1. Ustaz Idris Ahmad
2. Dato' Mohd Amar Abdullah
3. Dr Ahmad Samsuri Mokhtar
Ketua Dewan UlamakDr. Nik Muhammad Zawawi Salleh
Ketua Dewan MuslimatUstazah Nuridah Mohd Salleh
Ketua Dewan PemudaIr Khairil Nizam Khirudin
SloganIslam Memimpin Perpaduan
Demi Islam
Ulamak Memimpin Penyelesaian Islam
Islam Memimpin Wanita Sejahtera
Bangkit dan Berjuang
Diasaskan24 November 1951; 67 tahun yang lalu (1951-11-24) (sebagai Persatuan Ulama Malaya)
Ibu pejabatNo. 318-A, Jalan Raja Laut, 50350 Kuala Lumpur, Malaysia
AkhbarHarakah
Sayap beliaDewan Pemuda PAS
Sayap WanitaDewan Muslimat PAS
Sayap UlamakDewan Ulamak PAS
Sayap PenyokongDewan Himpunan Penyokong PAS
KeahlianWarganegara Malaysia, Muslim, Bukan-Muslim
IdeologiIslamisme
Demokrasi
Fundamentalisme Islam
Kedudukan politikIslam
AgamaIslam
Penggabungan nasionalParti Perikatan (1972–73)
Barisan Nasional (1973–78)
Angkatan Perpaduan Ummah (1990–96)
Barisan Alternatif (1999–2004)
Pakatan Rakyat (2008–2015)
Kongres Rakyat (sejak 2015)
Gagasan Sejahtera[1] (Sejak 2016)
Penggabungan antarabangsaIkhwanul Muslimin[2]
Kesatuan Ulama Muslimin Sedunia
Warna rasmiHijau
    
Dewan Negara
4 / 70
Dewan Rakyat
12 / 222
Dewan Undangan Negeri (DUN)
91 / 577
Simbol pilihan raya
PAS logo.svg
Bendera parti
Bendera lama pas.png
Tapak web
www.pas.org.my
Politik Malaysia
Parti politik
Pilihan raya

Latar belakang

Mengikut fakta sejarah, PAS telah ditubuhkan secara rasmi pada 23 Ogos 1951. Walau bagaimanapun, terdapat fakta lain yang menyebut bahawa PAS ditubuhkan pada 24 November 1951 (Warta Negara, 26 November 1951 dan Utusan Melayu 25 November 1951).

Walaupun terdapat dua tarikh yang bercanggah, namun ahli-ahli sejarah dan tokoh-tokoh lama dalam PAS bersetuju bahawa fakta kedua (24 November 1951) ialah tarikh sebenar PAS ditubuhkan.

Parti Islam Se-Malaysia kemudiannya telah didaftarkan sebagai sebuah organisasi pada 31 Mei 1955 dengan nombor pendaftaran 733 (Pulau Pinang). PAS atau Persatuan Islam Se-Malaya (nama asalnya) ialah pertubuhan atau parti politik Melayu yang berteraskan Islam yang ditubuhkan sebelum merdeka selepas Hizbul Muslimin diharamkan oleh kerajaan British pada tahun 1948.

PAS cuba mengimbangi perjuangan nasionalisme UMNO sebagai sebuah parti yang mendokong Islam. Dengan tidak menafikan bahawa semangat perjuangan yang berteraskan kepada Islam di negara ini telahpun wujud sejak 1906 lagi, yang telah dibawa dan diperjuangkan oleh golongan pembaharuan atau reformasi Islam yang mendapat pendidikan di Timur Tengah (antaranya termasuklah Syed Sheikh al-Hadi, Sheikh Tahir Jalaluddin dan Haji Abbas Mohd Taha) yang berpusat di Singapura, Melaka dan Pulau Pinang, PAS yang muncul pada tahun 1951 adalah atas kesedaran masyarakat Melayu (pada waktu itu) untuk melihat Agama Islam dapat ditegak dan didaulatkan di negara ini.[3]

Pada peringkat awal penubuhannya, PAS dilihat sebagai sebuah parti Melayu yang memperjuangkan hal-ehwal Islam melebihi apa yang dilaksanakan oleh UMNO. Didokongi oleh para ilmuan agama, PAS ialah parti yang menjadi pilihan bagi orang-orang Melayu yang berpendidikan agama. Pun begitu, setelah berlakunya Tragedi 13 Mei 1969, PAS telah menerima cadangan UMNO untuk bergabung dalam perikatan yang baharu yang dinamakan sebagai Barisan Nasional (BN). PAS adalah antara parti pengasas BN. Penglibatan PAS dalam BN berakhir dengan krisis darurat di Kelantan pada 1978. Akhirnya PAS mengambil keputusan untuk keluar dari BN. Para penyokong PAS mengganggap bahawa UMNO telah mengkhianati mereka, sementara penyokong UMNO pula berpendapat PAS telah tidak patuh pada ketetapan BN. Peristiwa tersebut telah mengakibatkan PAS dilanda krisis dalaman yang telah membawa kepada perpecahan PAS kepada beberapa parti serpihan seperti BERJASA dan HAMIM.

PAS telah mengambil masa yang lama untuk menyusun semula perjuangan mereka. Ketika Tuan Guru Yusuf Rawa mengambil alih jawatan Yang di-Pertuan Agung (kini dikenali sebagai Presiden) pada 1982, PAS telah menjenamakan semula parti tersebut di bawah slogan "Kepimpinan Ulama".[4]

PAS pernah menjadi sebahagian daripada sebuah perikatan yang dinamakan sebagai Pakatan Rakyat, bersama Parti Keadilan Rakyat (PKR) dan Parti Tindakan Demokratik (DAP). Pencapaian PAS pada pilihan raya umum 2008 adalah antara yang terbaik. Selain mengekalkan penguasaan PAS di Kelantan dengan majoriti yang besar, PAS turut membentuk kerajaan di Kedah (2008-2013). PAS juga ialah sebahagian daripada kerajaan di Selangor (2008-kini) dan Perak (2008-2009) bersama PKR dan DAP.

Kini, PAS menjadikan kerjasama dengan sebuah parti politik baharu, Parti Ikatan Bangsa Malaysia untuk membawa suara rakyat lebih berkesan selepas Pakatan Rakyat dianggap telah terbubar[5] ekoran keluarnya DAP daripada gabungan tersebut. Walau bagaimanapun, hubungan kerjasama politik antara PKR masih kekal.

Sejarah

Asal-usul: pergerakan Islam selepas Perang Dunia II

Sungguhpun aktiviti Hizbul Muslimin terhenti, namun keghairahan sokongan rakyat khususnya alim ulama terhadap perjuangan politiknya amatlah memberangsangkan. Semangat dan sokongan kental inilah yang akhirnya merintis jalan mudah ke arah penubuhan PAS pada tahun 1951.

Dalam hal ini, ramai ahli sejarah berpendapat penghargaan dan pengiktirafan perlulah dihulurkan kepada Ustaz Abu Bakar al-Baqir, pemimpin MATA dan seterusnya Hizbul Muslimin yang telah "melebarkan jalan" untuk memudahkan penubuhan PAS.

Peranan Hizbul Muslimin dalam penubuhan PAS lebih tertonjol lagi apabila sebahagian besar bekas pucuk pimpinan pusatnya turut menyertai PAS dan memainkan peranan secara aktif. Antaranya termasuklah Ustaz Othman Hamzah, Ustaz Baharuddin Abd. Latiff, Tuan Haji Khaider Khatib dan Ustaz Yunus Haji Yatimi.

Besar kemungkinan juga Bahagian Agama UMNO yang dipimpin oleh Ustaz Ahmad Fuad Hassan turut diresapi dengan pengaruh Hizbul Muslimin ini. Tambahan lagi, ramai pemimpin agama dalam UMNO ketika itu kecewa akan pucuk pimpinan mereka yang bercadang untuk menaja perjudian (loteri). Tidak dapat dinafikan bahawa rancangan awal penubuhan PAS sebenarnya ditimbulkan oleh sebahagian besar ahli-ahli agama dalam UMNO semasa berlangsungnya Muktamar Ulama Ke-3 di Bangunan Kelab UMNO Bagan, Butterworth dengan ahli panelnya terdiri daripada:

  1. Ustaz Haji Ahmad Fuad Hassan (Pengerusi)
  2. Ustaz Haji Ahmad Maliki (Setiausaha)
  3. Tuan Haji Ahmad Badawi Abdullah (Ahli)
  4. Tuan Haji Ahmad Ghazali Abdullah (Ahli)
  5. Tuan Haji Ahmad Tuan Hussein (Ahli)
  6. Tuan Haji Mansor J.P (Ahli)
  7. Dua atau tiga orang ulama yang menjadi ahli dari Selangor dan Negeri Sembilan.

Ahli-ahli panel inilah yang berusaha merangka perlembagaan serta menamakan pertubuhan yang dicita-citakan itu, iaitu Pertubuhan Ulama Se-Malaya. Panel ini telah berusaha mengadakan persidangan dengan persatuan-persatuan kebajikan Melayu atau Islam, Majlis Agama Islam Negeri, ulama perseorangan, para kadi dan juga mufti.

Walaupun perhimpunan ulama dan orang perseorangan yang dianjurkan oleh Bahagian Agama UMNO itu pada mulanya berjaya menubuhkan Pertubuhan Ulama, tetapi atas inisiatif Ustaz Othman Hamzah, bekas Ahli Jawatankuasa Hizbul Muslimin yang mewakili Persatuan al-Ehya as-Syariff, Gunung Semanggol telah berjaya melahirkan Persatuan Islam Se-Malaya (PAS) bagi menggantikan Pertubuhan Ulama Se-Malaya yang dicadangkan pada mulanya.

Maka, PAS telah ditubuhkan secara rasmi hasil perhimpunan atau muktamar tersebut, yang antaranya turut disertai oleh:

  1. Persatuan guru-guru agama dari Perlis.
  2. Persatuan ulama dari Kedah.
  3. Persatuan anak-anak Kalimantan Malaya (PERKAM) Perak.
  4. Kelab Darul Ehsan dari Selangor.
  5. Kelab Melayu Bagan dari Seberang Perai.
  6. Persatuan Al-Ehya As-Syariff, Gunong Semanggol, Perak.
  7. Perikatan Melayu Bersatu dari Seberang Perai dan Pulau Pinang.
  8. Dan lain-lain badan kebajikan, kelab atau jamaah terutamanya dari Seberang Perai dan Pulau Pinang.
  9. Beberapa orang Tuan Guru, wartawan, imam dan kadi atas nama peribadi.

Zaman Asri Muda (1970–1982)

Asri datang ke jawatan presiden sebagai pemimpin de facto PAS semasa keuzuran jangka panjang Burhanuddin.[6] Tetapi ini tidak bermakna peralihan lancar untuk parti itu. Ketika Burhanuddin bersimpati dengan penyebab sayap kiri dan pihak-pihak di Malaysia, Asri adalah yang pertama dan utama seorang nasionalis Melayu, dan bermusuhan dengan politik kiri. Salah satu tindakannya yang pertama sebagai Presiden PAS adalah untuk memisahkan cara-cara dengan sekutu pembangkang parti di sebelah kiri, seperti Parti Rakyat Malaysia (PRM). Secara ideologinya, presiden Asri akan melihat peralihan parti yang jauh dari pasisme Islam Burhanuddin. Parti itu terutama menjadi perhatian terhadap perlindungan dan kemajuan hak-hak Melayu etnik.[7] Kegiatan parti juga menjadi fokus utama pada politik partai, seperti yang dicerminkan dalam perubahan namanya pada tahun 1971 dari Persatuan Islam Se-Malaysia kepada "Parti Islam Se-Malaysia".[8]

Walau bagaimanapun, perubahan radikal Asri masih akan datang. Pada bulan Januari 1972, beliau mengumumkan, selepas rundingan dengan UMNO, PAS akan menyertai gabungan Perikatan (yang kemudiannya akan bangkit semula sebagai Barisan Nasional). Selepas dua dekad sebagai parti pembangkang, PAS kini akan menjadi kerajaan, tetapi sebagai rakan kongsi utama UMNO saingannya. Tindakan itu kontroversi dalam PAS, dan beberapa ahli dan pemimpin kanan sama ada meninggalkan parti itu atau dibersihkan oleh Asri. Justifikasi utama Asri untuk bergabung dengan UMNO dalam kerajaan campuran adalah bahawa selepas rusuhan kaum 1969, perpaduan Melayu amat penting, dan ini memerlukan kerjasama antara dua parti politik etnik Melayu. Asri sendiri menjadi menteri dalam Kabinet Perdana Menteri Abdul Razak Hussein.[9]

Pilihan raya 1974 menyaksikan PAS bersaing di bawah bendera Barisan Nasional untuk kali pertama dan pertama. Parti itu memenangi 14 kerusi parlimen kepada 62 UMNO, mengukuhkan kedudukan PAS sebagai junior rakan sekutu. PAS juga mendapati dirinya berkuasa dalam gabungan di Kelantan, yang sebelum ini ditadbir oleh haknya sendiri. Undi PAS di kubu utaranya telah lemah dengan kehilangan sokongan kepada bekas sekutu pembangkang dan calon PAS yang bertanding dalam kempen anti-Barisan Nasional.[10] Pada akhirnya, ia adalah Kelantan, negeri asal Asri dan pangkalan kuasa politik, yang akan mencetuskan kejatuhan perkongsian UMNO-PAS. Selepas percanggahan antara Asri dan ketua menteri negeri yang digemari oleh UMNO, Mohamad Nasir, atas siasatan yang dilakukan oleh Nasir dalam urusan kewangan Asri, Asri menggerakkan anggota PAS Dewan Undangan Negeri Kelantan untuk menggerakkan gerakan tidak percaya terhadap Nasir. Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN) UMNO mengadakan perjumpaan, meninggalkan Asri, memimpin baji yang tidak dapat diperbaiki melalui gabungan dan menyebabkan krisis politik di negeri ini. Perdana Menteri Hussein Onn mengisytiharkan kecemasan di negeri ini, membenarkan kerajaan persekutuan mengawal. Asri menarik balik PAS dari Barisan Nasional pada Disember 1977.[11]

Pilihan raya 1978 menegaskan betapa buruknya PAS dalam Barisan Nasional. Parti itu dikurangkan kepada lima kerusi parlimen dan, dalam pilihan raya peringkat negeri yang berasingan di Kelantan, telah diarahkan oleh UMNO dan Barisan Islam Pan-Malaysia (Berjasa), yang ditubuhkan Nasir setelah meninggalkan PAS. Kekayaan parti dalam pilihan raya Kelantan tidak dibantah oleh pengharaman perhimpunan pilihan raya umum; sementara Barisan Nasional dapat berkempen melalui media massa yang mematuhi, rundingan awam adalah cara utama di mana PAS boleh mencapai pengundi.[12] PAS bersikap lebih baik dalam pilihan raya 1982. Di hadapan seorang perdana menteri baru, Mahathir Mohamad, dan keputusan pemimpin pemuda Islamis popular Anwar Ibrahim untuk menyertai UMNO bukan PAS, parti itu tidak dapat memperbaiki lima kerusi parlimennya dan gagal mendapatkan semula kerajaan di Kelantan. Sementara itu, tempoh 1978 hingga 1982 bertepatan dengan kebangkitan pemimpin generasi baru dalam parti, termasuk ulama Islam berpendidikan asing seperti Nik Abdul Aziz Nik Mat dan Abdul Hadi Awang. Kumpulan ini berusaha untuk mengorientasikan PAS sebagai parti Islam dan secara asasnya bermusuhan dengan UMNO, yang tumpuan nasionalis Melayu mereka melihat perbelanjaan Islam.[13] Pada tahun 1980, kumpulan itu berjaya memilih Yusof Rawa kepada timbalan presiden parti itu, mengusir setiausaha Asri Abu Bakar Omar.[14] Semasa perhimpunan PAS 1982, jelas kepada Asri bahawa puak ulama mempunyai nombor untuk mengalahkannya. Dia meletak jawatan di tingkat perhimpunan, dan kemudian menyerang parti itu melalui media, yang menyebabkan pengusirannya. Pada tahun berikutnya, Yusof dinaikkan ke jawatan presiden, tanpa alasan.[15]

Pengambilalihan Ulama (1982–1989)

Ulama yang mengambil alih PAS pada tahun 1982 menarik diri dari revolusi Iran 1979 untuk mendapat inspirasi dalam mewujudkan negara Islam; Yusof Rawa sendiri pernah berkhidmat sebagai Duta Besar Malaysia ke Iran pada tahun-tahun sebelum revolusi. Yusof secara terbuka menolak nasionalisme Melayu yang mencirikan UMNO dan PAS di bawah Asri Muda, menganggapnya sebagai falsafah sempit dan jahil yang bertentangan dengan konsep ummah Islam.[16] Seakan untuk memperlihatkan perubahan dalam pandangan ideologi parti di bawah Yusof dan rakan-rakan ulamanya, pemimpin baru parti mengamalkan pakaian yang lebih konservatif dan agama, meninggalkan pakaian Melayu dan Barat untuk pakaian agama Arab tradisional.[17] Politik antara UMNO dan PAS menjadi semakin keagamaan. Kerajaan Barisan Nasional cuba menentang kemungkinan rayuan pilihan raya terhadap Islamisasi PAS dengan mewujudkan beberapa institusi Islam negara seperti Universiti Islam Antarabangsa Malaysia. Pemimpin PAS bertindak balas dengan melabelkan inisiatif-inisiatif ini sebagai cetek dan hipokrit, pemimpin UMNO sebagai "kafir" dan UMNO sebagai "parti syaitan".[18]

Retorik yang semakin membahagi antara UMNO dan PAS menghasilkan bahagian yang mendalam dalam masyarakat Melayu, terutama di negeri utara. Kadang-kadang bahagian menjadi ganas, contoh yang paling terkenal ialah peristiwa Memali tahun 1985, di mana kerajaan mensahkan serbuan di sebuah kampung yang diketuai oleh ulama PAS Ibrahim Libya, yang menyebabkan 14 orang awam dan empat anggota polis mati.[19] Ia bertentangan dengan latar belakang ini bahawa ulama PAS menghadapi pilihan raya umum pertama mereka pada tahun 1986. Hasilnya adalah kapur bagi gabungan Barisan Nasional. PAS mencatatkan keputusan pilihan raya terburuk, mengekalkan hanya satu kerusi di Parlimen. PAS, dalam pemulihan daripada kekalahan itu, tidak mempunyai pilihan selain untuk mengundurkan diri dari Islamisme garis keras dan meneruskan kursus sederhana.[20] Menjelang tahun 1989, Yusof telah menjadi terlalu sakit untuk kekal sebagai Presiden PAS, dan digantikan oleh timbalannya, Fadzil Noor, ahli puak ulama yang kini menguasai parti itu.[21]

Kebangkitan elektoral pada 1990-an

 
Nik Abdul Aziz Nik Mat menjadi Menteri Besar (Kelantan) Kelantan pada tahun 1990, dan kekal dalam jawatan selama 23 tahun.

Walaupun tidak meninggalkan komitmen ideologi PAS terhadap penubuhan sebuah negara Islam, Fadzil Noor menyederhanakan retorik parti itu. Beliau juga menetapkan tentang keahlian parti dengan profesional muda bandar dalam usaha untuk mempelbagaikan pangkat kepimpinan di luar ulama-ulama agama.[6] Tahun 1990 juga melihat PAS terlibat dalam pergerakan Islamis antarabangsa. Abdul Hadi Awang menjadi aktif dalam beberapa pertubuhan dan perwakilan Islam antarabangsa, dan parti Islam di luar negara menghantar delegasi ke Malaysia untuk mematuhi PAS.[22]

Ujian pemilihan pertama mengenai presiden Fadzil adalah pilihan raya 1990, yang terjadi di tengah-tengah perpecahan dalam UMNO yang mana parti pembangkang Semangat 46 dibentuk. PAS menyertai Semangat 46 dan dua lagi parti Melayu di Angkatan Perpaduan Ummah", dan memenangi tujuh kerusi Parlimen. Gabungan baru menyapu Barisan Nasional dari kuasa di Kelantan, memenangi semua kerusi Dewan Undangan Negeri. Nik Abdul Aziz Nik Mat, seorang ulama yang memainkan peranan utama dalam pengambilalihan parti pada tahun 1982, menjadi Ketua Menteri Kelantan, dan akan kekal dalam kedudukan sehingga persaraannya pada tahun 2013.[23] Salah satu tindakan pertama kerajaan pimpinan PAS di Kelantan adalah untuk memperkenalkan hudud, sistem hukuman jenayah bagi kesalahan Islam tertentu. Tindakan itu ditinggalkan setelah jelas bahawa undang-undang tidak dapat dikuatkuasakan berhubung bantahan kerajaan persekutuan.[24]

PAS mengekalkan tujuh kerusi Parlimen dan kerajaan Kelantan pada pilihan raya 1995 sementara semua parti pembangkang lain kalah.[25] Pada pilihan raya akan datang, pada tahun 1999, keadaan luar PAS telah mengubah nasibnya dengan lebih baik. Krisis kewangan Asia 1997 membahagikan kerajaan Barisan Nasional antara penyokong Perdana Menteri, Mahathir Mohamad, dan timbalannya, Anwar Ibrahim. Pemecatan Mahathir Anwar pada tahun 1998 menimbulkan pembangkang yang meluas, yang mana PAS memaksimumkan lebih daripada mana-mana pihak pembangkang yang lain. Parti itu menjalankan kempen canggih untuk pilihan raya 1999, memanfaatkan internet untuk memintas sekatan terhadap penerbitan cetak dan menguruskan untuk menarik pengundi profesional bandar sambil mengekalkan asas sokongan luar bandar tradisionalnya. Buat pertama kalinya, PAS menyertai Parti Tindakan Demokratik di tengah-tengah dan sekular dalam gabungan Barisan Alternatif-yang juga termasuk parti baru Anwar Ibrahim, Keadilan. Hasilnya adalah yang terbaik PAS sebelum ini. Parti itu mengambil 27 daripada 192 kerusi parlimen dan memenangi kemenangan di peringkat negeri di Kelantan dan Terengganu.[26]

PAS di abad ke-21

Kematian Fadzil Noor pada tahun 2002, dan penggantiannya oleh ulama konservatif Abdul Hadi Awang, bertepatan dengan tempoh pembahagian dalam parti antara pemimpin muda dan profesionalnya, yang berusaha menjadikan ideologi Islam PAS lebih menarik untuk mengetengahkan Malaysia, dan konservatif, dan umumnya lebih tua, ulama. Parti itu tidak dapat mendamaikan pandangan kedua puak itu dengan definisi yang jelas tentang "negara Islam" yang platformnya dibayangkan.[6] Perdebatan itu sendiri menyebabkan DAP memecah dengan gabungan Barisan Alternatif; sebagai parti sekular dengan asas sokongan etnik China, ia tidak dapat menyokong wawasan sebuah negara Islam yang disebarkan oleh konservatif PAS. PAS juga mendapati dirinya kehilangan sokongan Melayu berikutan penggantian Mahathir sebagai Perdana Menteri dengan Abdullah Badawi, seorang Muslim yang popular dan sederhana, dan selepas kebimbangan 11 September di kalangan pengundi mengenai Islam radikal di Asia Tenggara.[27] Sekiranya pilihan raya 1999 telah menjadi kawasan puncak parti, pengundian 2004 merupakan salah satu titik terendah dalam sejarahnya. Dalam Parlimen yang diperluaskan, PAS dikurangkan kepada tujuh kerusi. Abdul Hadi bukan sahaja kehilangan kerusi parlimen tetapi melihat kerajaan yang dipimpinnya di Terengganu dibuang dari jawatan selepas satu penggal.[28]

Sambutan PAS ke pilihan raya 2004, seperti sambutan terhadap kebocoran 1986 yang sama, adalah meninggalkan imej garis keras yang menyumbang kepada kekalahannya. Setakat ini, sayap profesional bandar keahlian parti, yang dibawa ke parti oleh Fadzil Noor pada tahun 1990-an, sudah bersedia untuk bertanggungjawab. Walaupun presiden Abdul Hadi tidak berada di bawah ancaman, puak sederhana, yang dikenali sebagai "Erdogans" selepas pemimpin Islam Turki moderat, Recep Tayyip Erdogan, menganggotai ahli-ahlinya mengundi ke jawatan utama lain dalam perhimpunan agung 2005.[6][29] PAS kini dapat menyerang kerajaan Abdullah Badawi dari kedua-dua kanan dan kiri: di satu pihak, ia mengkritik promosi Abdullah Islam Hadhari sebagai versi Islam yang disiram; Di pihak yang lain, ia menyerang kerajaan untuk rekod hak asasi manusia dan mempromosikan penyebab keadilan sosial dan ekonomi, termasuk untuk orang bukan Islam. Parti itu juga memanfaatkan pertumbuhan internet dan media sosial di Malaysia untuk memintas media massa pro-kerajaan.[30]

Menjelang pemilihan 2008, PAS menyertai DAP dan Parti Keadilan Rakyat (PKR) Anwar Ibrahim dalam gabungan baru, Pakatan Rakyat. Gabungan itu menyerahkan keputusan pilihan raya Barisan Nasional yang paling buruk. Barisan Nasional kehilangan majoriti dua pertiga di Dewan Perwakilan, melumpuhkannya daripada meluluskan pindaan perlembagaan tanpa sokongan pembangkang. PAS memenangi 23 kerusi; Pakatan Rakyat memenangi 82. Di peringkat negeri, kerajaan Barisan Nasional yang berusia puluhan tahun jatuh di Kedah, Perak dan Selangor. PAS kini memerintah Kedah dan Kelantan (masing-masing dipimpin oleh Azizan Abdul Razak dan Nik Abdul Aziz Nik Mat) dan membekalkan Menteri Besar Perak (Nizar Jamaluddin) dalam kerajaan campuran Pakatan Rakyat.[31]

Ideologi dan dasar

 
Bendera alternatif PAS, kadang-kadang diterbangkan di sepanjang bendera lapangan penuh-bulan-hijau

Menurut Farish A. Noor, seorang ahli akademik Malaysia yang menulis sejarah lengkap PAS:

Sejak PAS diwujudkan, pada November 1951, matlamat jangka panjang untuk mewujudkan sebuah negara Islam di Malaysia telah menjadi suar yang telah memacu generasi pemimpin PAS dan ahli-ahli yang berturut-turut. Apa yang telah berubah ialah makna dan kandungan penanda 'negara Islam'[32]

Dari semasa ke semasa, usaha PAS untuk "negara Islam" telah melibatkan cubaan untuk menyusun undang-undang hudud—sistem keadilan jenayah Islam—di negeri-negeri yang mentadbir.[33] Undang-undang tersebut akan dikenakan kepada semua orang Islam dan tidak akan dikenakan kepada orang bukan Islam. Perhimpunan negeri yang didominasi PAS di Kelantan dan Terengganu meluluskan undang-undang hudud pada awal tahun 1990-an dan awal tahun 2000, walaupun tidak pernah dikuatkuasakan kerana pembangkang dari kerajaan persekutuan.[34] PAS kembali mengejar undang-undang hudud selepas pilihan raya 2013, menandakan bahawa ia akan membentangkan bil-bil di Parlimen persekutuan untuk membenarkan undang-undang, yang masih di dalam buku statik di Kelantan, untuk dikuatkuasakan. Rang undang-undang memerlukan majoriti dua pertiga di Parlimen kerana ia melibatkan pindaan perlembagaan.[35]

Selepas laluan pilihan raya PAS pada 2004, parti itu cuba meluaskan dasarnya di luar Islamisme. Antara perkara lain, parti itu menumpukan pada usaha untuk meningkatkan kebebasan sivil dan hubungan kaum. Bagaimanapun, perubahan dasar ini telah membuktikan kontroversi dalam parti itu; Konservatif telah menganggap mereka sebahagian daripada pengurangan komitmen PAS ke negara Islam.[36][37]

Apabila PAS dikalahkan di Terengganu, penguatkuasaan kod pakaian wanita dikurangkan. Kerajaan negeri PAS di Kelantan melarang teater tradisional Melayu, mengharamkan iklan yang menggambarkan wanita yang tidak berpakaian lengkap, dan menguatkuasakan memakai jilbab, walaupun mereka membenarkan pawagam dan konsert jantina yang dipisahkan. Sesetengah badan yang dikendalikan oleh kerajaan memaksa orang bukan Islam untuk memakai tudung, dan semua pelajar Universiti Islam Antarabangsa Malaysia dan pegawai wanita di Polis Diraja Malaysia dikehendaki memakai tudung dalam upacara umum.[38]

Parti PAS ingin hukuman mati digubal untuk orang Islam yang cuba menukar, sebagai sebahagian daripada hasrat mereka untuk menjadikan Malaysia sebuah negara Islam.[39]

Hubungan dengan Ikhwanul Muslimin

PAS juga mengekalkan hubungan peribadi dan ideologi yang rapat dengan Ikhwanul Muslimin Mesir.[40] Hubungan parti dengan Ikhwan Muslimin bermula pada tahun 1940-an ketika pengasas PAS terdedah kepada gagasan dan ajaran Ikhwanul Muslimin ketika mereka belajar di Kaherah pada tahun 1940-an. Menurut Wan Saiful Wan Jan dari Institut Demokrasi dan Hal Ehwal Ekonomi Pemikir, Ikhwanul Muslimin menganggap PAS sebagai model untuk parti politik Islam yang berjaya; kerana PAS telah memerintah negeri Kelantan secara berterusan sejak tahun 2002. Perwakilan PAS sering dijemput untuk penglibatan beragama Islam di luar negara. Pada 2012, Presiden PAS, Abdul Hadi Awang bercakap bersama ulama Ikhwan Muslimin Sheikh Yusuf al-Qaradawi dalam satu majlis di London.[41] Pada tahun yang sama, wakil PAS bertemu dengan pemimpin Ikhwanul Muslimin Sheikh Mahdi Akif dan Dr Muhammad Badie di Kaherah.[42]

Menurut Müller, pemimpin pemimpin PAS sekarang, Kepimpinan Ulama juga dipengaruhi oleh ideologi Ikhwan Muslim ketika belajar di Mesir, Arab Saudi dan India pada tahun 1980-an. Kaedah pendidikan Islam yang diilhami oleh Ikhwanul Muslimin dan bulatan belajar biasa (usrah/halaqah) telah diperkenalkan secara sistematik manakala rangkaian ditubuhkan dengan parti politik dan pergerakan Islam di luar negara.[43] Pada April 2014, Awang mengkritik kerajaan Arab Saudi, Bahrain, dan Emiriyah Arab Bersatu kerana menunjuk Ikhwanul Muslimin sebagai organisasi pengganas.[42] Pada Januari 2016, bekas pemimpin PAS Mujahid Yusof Rawa mendakwa pengaruh Ikhwan Muslim terhadap PAS adalah terhad untuk berkongsi pandangan organisasi tentang peranan Islam dalam masyarakat. Rawa juga mendakwa kumpulan Muslim tempatan lain seperti Angkatan Belia Islam Malaysia dan IKRAM juga bersimpati kepada Ikhwanul Muslimin.[44]

Struktur kepimpinan

Perhimpunan Agung PAS ("Muktamar") memilih Presiden parti, Timbalan Presiden, tiga Naib Presiden dan Jawatankuasa Kerja Pusat berbilang anggota. Perhimpunan diadakan setiap tahun, tetapi pilihan raya hanya berlaku pada setiap tahun kedua. Perhimpunan ini terdiri terutamanya daripada perwakilan yang dipilih oleh bahagian tempatan parti masing-masing.[45] Pentadbiran harian parti itu dijalankan oleh Setiausaha Agungnya, kedudukan yang dilantik oleh kepemimpinan parti.[46] Jawatankuasa Kerja Pusat secara konstitusional adalah badan pembuat keputusan utama parti, walaupun keputusannya rentan untuk dibatalkan oleh Majlis Syura, sebuah badan yang tidak terpilih yang terdiri hanya ulama-ulama Islam dan dipimpin oleh Mursyidul Am.[47] Hubungan antara badan-badan pentadbiran yang berlainan dalam parti kadang-kadang menyebabkan konflik. Pada 2014, Jawatankuasa Kerja Pusat mengundi untuk menyokong pencalonan Wan Azizah Wan Ismail, Presiden Parti Keadilan Rakyat (PKR), untuk menjadi Ketua Menteri kerajaan Pakatan Rakyat di Selangor. Abdul Hadi Awang, sebagai presiden PAS dan dengan sokongan Majlis Syura, membatalkan keputusan itu dan menamakan calon yang berbeza.[48]

Parti itu mempunyai tiga sub-pertubuhan yang diiktiraf bagi kategori anggota parti yang berlainan: Dewan Ulama untuk ulama Islam, sayap wanita ("Dewan Muslimat") dan Dewan Pemuda. Setiap sayap memilih kepimpinannya sendiri di dewan amnya sendiri[48] Terdapat sayap keempat untuk penyokong bukan Islam parti, walaupun ia tidak mempunyai kedudukan yang diiktiraf dalam struktur parti seperti tiga sayap lain.[45] PAS mempunyai kira-kira satu juta ahli,[49] lebih daripada mana-mana pihak pembangkang lain di Malaysia.[50] Ahli PAS sering membezakan diri daripada ahli UMNO melalui amalan budaya dan agama. Bagi pakaian Islam, lelaki yang menyokong PAS cenderung memilih kopiah putih lembut, manakala penyokong UMNO cenderung memakai songkok Melayu tradisional, topi hitam yang tegar.[51] Sesetengah kawasan Malaysia menganjurkan masjid yang bertanding untuk ahli dan penyokong setiap parti.[52]

Penjawat jawatan terkini (Sesi 2019-2021)

Majlis Syura Ulamak PAS

Senarai Anggota Majlis Syura Ulamak PAS sesi 2015-2020 :

JAWATAN NAMA PENUH JAWATAN NAMA PENUH
Mursyidul Am Tuan Guru Dato' Haji Hashim Jasin
Timbalan Mursyidul Am YAB Datuk Bentara Kanan, Dato' Haji Ahmad Yakob
Setiausaha YB Dr Nik Muhammad Zawawi Salleh
Ahli YB Dato' Seri Tuan Guru Haji Abdul Hadi Awang Ahli Dr Wahibah Tahir
Ahli YB Dato' Haji Tuan Ibrahim Tuan Man Ahli Dr Nadzirah Mohd
Ahli Ustaz Haji Idris Ahmad Ahli YB Dato' Dr Mohd Khairuddin Aman Razali At-Takiri
Ahli YB Dato' Haji Mohd Amar Abdullah Ahli Dato' Haji Taib Azamudden Mohd Taib
Ahli Dato' Mahfodz Mohamed Ahli Dato' Dr Johari Mat
Ahli Ustaz Nasruddin Hassan Ahli YB Senator Dato' Haji Husain Awang
Ahli YB Ustaz Nik Mohamad Abduh Nik Abdul Aziz Ahli Ustaz Haji Ahmad Ali

Sumber: [53]

Jawatankuasa Kerja PAS Pusat

Senarai Ahli Jawatankuasa Kerja PAS Pusat sesi 2019-2021 :

JAWATAN NAMA PENUH JAWATAN NAMA PENUH
Presiden YB Dato' Seri Tuan Guru Haji Abdul Hadi Awang Ahli Jawatankuasa Dr Riduan Mohamad Nor
Timbalan Presiden YB Dato' Haji Tuan Ibrahim Tuan Man Ahli Jawatankuasa YB Dato' Panglima Perang, Dato' Mohd Nassuruddin Daud
Naib Presiden Ustaz Haji Idris Ahmad Ahli Jawatankuasa Dr Mohd Zuhdi Marsuki
Naib Presiden YB Dato' Haji Mohd Amar Abdullah Ahli Jawatankuasa YB Ustaz Nik Mohamad Abduh Nik Abdul Aziz
Naib Presiden YAB Dr Ahmad Samsuri Mokhtar Ahli Jawatankuasa YB Dato' Dr Mohd Khairuddin Aman Razali
Ketua Dewan Ulamak YB Dr Nik Muhammad Zawawi Salleh Ahli Jawatankuasa Dr Najihatussalehah Ahmad
Ketua Dewan Pemuda Ir Haji Khairil Nizam Khirudin Ahli Jawatankuasa Dr Ahmad Fakhruddin Sheikh Fakhrurazi
Ketua Dewan Muslimat YB Senator Ustazah Nuridah Mohd Salleh Ahli Jawatankuasa Ustaz Nasrudin Hassan Tantawi
Ketua Dewan Himpunan Penyokong Tuan Balasubramaniam Nachiappan Ahli Jawatankuasa YB Ustazah Siti Zailah Mohd Yusoff
Setiausaha Agung YB Dato' Takiyuddin Hassan Ahli Jawatankuasa Ustaz Mokhtar Senik
Penolong Setiausaha Haji Khairul Faizi Ahmad Kamil Ahli Jawatankuasa Ustaz Haji Misbahul Munir Masduki
Penolong Setiausaha Khairul Fahmi Mat Som Ahli Jawatankuasa Ustaz Sallehen Mukhyi
Bendahari Dato' Iskandar Abdul Samad Ahli Jawatankuasa Dato' Haji Mahfodz Mohamed
Ketua Penerangan Haji Kamaruzaman Mohamad Ahli Jawatankuasa Ir Muhtar Suhaili
Ketua Pengarah Pilihan Raya YB Tuan Haji Muhammad Sanusi Md Nor Ahli Jawatankuasa Dr Rosni Adam
Ahli Jawatankuasa YB Ustaz Muhammad Khalil Abdul Hadi Ahli Jawatankuasa YB Haji Awang Solahuddin Hashim
Ahli Jawatankuasa YB Dr Azman Ibrahim Ahli Jawatankuasa Dr Mohd Mazri Yahya
Ahli Jawatankuasa Dr Halimah Ali Ahli Jawatankuasa Tuan Wan Rohimi Wan Daud
Ahli Jawatankuasa YB Dato' Dr Mohammad Fadzli Hassan Ahli Jawatankuasa YB Ustaz Mohd Yusni Mat Piah
Ahli Jawatankuasa Tuan Haji Mohamad Husain

Sumber: [54]

Pesuruhjaya PAS Negeri-negeri

Senarai Pesuruhjaya-Pesuruhjaya PAS Negeri sesi 2019-2021 :

NEGERI NAMA PENUH NEGERI NAMA PENUH
Perlis YB Mohd Shukri Ramli Melaka Ustaz Haji Kamaruddin Sidek
Kedah Ustaz Ahmad Yahaya Johor Ustaz Haji Abdullah Hussin
Pulau Pinang Ustaz Muhammad Fauzi Yusoff Pahang YB Ustaz Rosli Abdul Jabar
Perak YB Haji Razman Zakaria Terengganu YB Senator Dato' Haji Husain Awang
Selangor YB Dato' Dr Ahmad Yunus Hairi Kelantan YAB Datuk Bentara Kanan, Dato' Haji Ahmad Yakob
Wilayah Persekutuan Ustaz Azhar Yahya Sabah Tuan Aminuddin Aling
Negeri Sembilan Cikgu Haji Rafiei Mustapha Sarawak Haji Jofri Jaraiee

Dewan Ulamak PAS Pusat

Senarai Ahli Jawatankuasa Kerja Dewan Ulamak PAS Pusat sesi 2019-2021 :

JAWATAN NAMA PENUH JAWATAN NAMA PENUH
Ketua YB Dr Nik Muhammad Zawawi Salleh
Timbalan Ketua Dato' Dr Johari Mat
Naib Ketua Ustaz Haji Khirul Muntanazar Ismail
Setiausaha Ustaz Mohd Asri Mat Daud
Penolong Setiausaha 1 Ustaz Nazri Chik
Bendahari Ustaz Haji Muhammad Ismi Mat Taib
Ketua Penerangan YB Ustaz Mohd Nor Hamzah
Pengarah Pilihan Raya Ustaz Muhammad Najhan Shahir Halim
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Ustaz Haji Zulkifli Ismail Muhammad Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Ustaz Mohd Kamal Nazmi bin Kamaruddin
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Dr Azhar Yaakob Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Ustazah Ana Mastura binti Ismail
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Ustaz Nushi Mahfodz Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Ustaz Dr Ahmad Mouhyideen bin Hasin
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Ustaz Ahmad Yahaya Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Ustaz Dr Wan Mat bin Wan Sulaiman
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Ustaz Zulkarnain Hasan Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Ustaz Dr Abdul Fattah bin Yusuf
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Prof. Dr Badruzaman Yusof Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Ustaz Wan Hamidi bin Wan Mat
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Ustaz Mokhtar Senik Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Ustaz Ahmad Dasuki bin Abdul Rani
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Ustaz Dr Zuhaili bin Saiman Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Ustaz Marzuki bin Yusuf
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) YB Ustaz Hilmi Dato' Harun Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Ustaz Mutalib bin Maaruf
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Datuk Dr Mohd Mohadis bin Haji Yasin Ahli Jawatankuasa (Dilantik) YB Tuan Mohd Saripudin Tuan Ismail

Sumber: [55]

Dewan Pemuda PAS Malaysia

Senarai Ahli Jawatankuasa Kerja Dewan Pemuda PAS Malaysia sesi 2019-2021 :

JAWATAN NAMA PENUH PORTFOLIO NAMA PENUH
Ketua Ir Haji Khairil Nizam Khirudin
Timbalan Ketua YB Ustaz Ahmad Fadhli Shaari
Naib Ketua Ustaz Afnan Hamimi Dato' Taib Azamudden
Setiausaha Akram Ikrami Dato' Taib Azamudden Penolong Setiausaha 2 Ustaz Mohd Aizat Zakaria
Penolong Setiausaha 1 Muhammad Khidir Izaidin Penolong Setiausaha 3 Muhammad Faizzuddin Mohd Zai
Bendahari Ustaz Roslan Md Esa
Ketua Penerangan Abdul Malik Ab Razak
Pengarah Pilihan Raya Muhammad Alghazali Abu Bakar
Ketua Sektor Pendidikan Ir Muhtar Suhaili
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Izwan Abdul Halim Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Juwahir Amin
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Khairul Nadzir Helmi Azhar Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Mohammad Arifiriazul Paijo
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Mohammad Nadzim Ahmad Azmi Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Mohd Hafez Sabri
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Muhammad Fadzli Abu Bakar Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Muhammad Afiq Awang Bakar
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Muhammad Zikri Ismail Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Ustaz Hanif Haron
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Prof Ir Dr Hairul Azhar Abdul Rashid Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Abdul Muiz Hamid
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Muhammad Afiq Mazlan Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Prof Madya Dr Ir Ahmad Abu Bakar
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Prof Madya Dr Muhammad Ibrahim Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Noorhisham Abdullah
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Effandi Noor Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Shahzada Muhammad Nisar Ahmad Salimi
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Ahmad Yusof Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Ir Hadi Amat
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Muhammad Adib Abdul Jalil Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Hilmi Ismail
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Ustaz Syarhan Humaizi Halim Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Mohd Fakhrurazi Mahmood
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Cikgu Hasan Ahmad Ahli Jawatankuasa (Dilantik) YB Mohd Azam Abdul Samat
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Muhammad Hamdi Harun Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Norazman Ishak

Sumber : [56]

Dewan Muslimat PAS Malaysia

Senarai Ahli Jawatankuasa Kerja Dewan Muslimat PAS Malaysia sesi 2017-2019 :

JAWATAN NAMA PENUH JAWATAN NAMA PENUH
Ketua YB Senator Ustazah Nuridah Mohd Salleh
Timbalan Ketua Dr Rosni Adam
Naib Ketua Salamiah Mohd Nor
Setiausaha Dr Nurul Hani Ali Penolong Setiausaha 2 Huda Nordin
Penolong Setiausaha 1 Mardhiah Hayati Zolkeplai Penolong Setiausaha 3
Bendahari Dr. Che Faridah Ismail
Ketua Penerangan Dr Najihatussalehah Ahmad
Pengarah Pilihan Raya Noraini Hussin
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Wan Hasrina Wan Hasan Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Norhafiza Fadzil
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Dr 'Uyun Abdul Malek Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Norazlin Md Samsudin
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Dr Halimah Ali Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Kintan Man
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) YB Dato' Siti Ashah Ghazali Ahli Jawatankuasa (Dilantik) YB Zuraida Md Noor
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) YB Senator Ustazah Asmak Hussin Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Wan Nur Syahirah Wan Mohamed Sabri
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Dr Wahibah Tahir Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Fairuz Idris
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Nuri Muhammad Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Hanisah Abd Rahman
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Husna Hashim Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Jazlina Shafawi
Ahli Jawatankuasa (Dipilih) Dr Azimah Ibrahim Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Norfazlina Abdullah
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Kartini Ahmad Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Dr. Reen Mohd Amin
Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Dr. Mardhiyah Hayati Salleh Ahli Jawatankuasa (Dilantik) Khadijah Mahmud

Sumber: [57][58]

Wakil Rakyat

Dewan Negara

Senator

Rencana utama: Ahli Dewan Negara, Parlimen Malaysia ke-14

Ahli-ahli Senator Malaysia tidak dipilih secara pilihanraya. Setiap daripada 13 dewan undangan negeri memilih dua Senator; baki 44 dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong. PAS mempunyai empat orang Ahli Dewan Negara yang dilantik melalui Dewan Undangan Negeri..[59]

Negeri Tempoh Ahli Parti
  Kelantan 1 Julai 2018-30 Jun 2021 YB Senator Puan Asmak Husin PAS
8 Julai 2017-7 Julai 2020 YB Senator Ustaz Haji Muhamad Mustafa PAS
  Terengganu 1 Julai 2018-30 Jun 2021 YB Senator Ustaz Dato' Haji Husain Haji Awang PAS
29 November 2018-28 November 2021 YB Senator Ustazah Nuridah Mohd Salleh PAS

Dewan Rakyat

Ahli Parlimen Malaysia ke-14

Rencana utama: Ahli Dewan Rakyat, Parlimen Malaysia ke-14

PAS mempunyai 18 orang Ahli Dewan Rakyat dari negeri Kedah, Kelantan dan Terengganu. Ia diketuai oleh Ketua Whip, YB Dato' Takiyuddin Hassan.

Negeri No. Kawasan Parlimen Ahli Parti
  Kedah P011 Pendang YB Haji Awang Solahuddin Hashim PAS
P012 Jerai YB Ustaz Sabri Azit PAS
P013 Sik YB Ustaz Ahmad Tarmizi Sulaiman PAS
  Kelantan P019 Tumpat YB Dato' Che Abdullah Mat Nawi PAS
P020 Pengkalan Chepa YB Ahmad Marzuk Shaary PAS
P021 Kota Bharu YB Dato' Takiyuddin Hassan PAS
P022 Pasir Mas YB Ustaz Ahmad Fadhli Shaari PAS
P023 Rantau Panjang YB Puan Siti Zailah Muhd Yusoff PAS
P024 Kubang Kerian YB Dato' Ustaz Tuan Ibrahim Tuan Man PAS
P025 Bachok YB Ustaz Nik Mohamed Abduh Nik Abdul Aziz PAS
P028 Pasir Puteh YB Ustaz Dr. Nik Muhammad Zawawi Salleh PAS
P031 Kuala Krai YB Ustaz Abdul Latiff Abdul Rahman PAS
  Terengganu P034 Setiu YB Ustaz Shaharizukirnain Abdul Kadir PAS
P035 Kuala Nerus YB Dato' Dr Mohd Khairuddin Aman Razali PAS
P036 Kuala Terengganu YB Tuan Haji Ahmad Amzad Hashim PAS
P037 Marang YB Dato' Seri Tuan Guru Haji Abdul Hadi Awang PAS
P039 Dungun YB Wan Hassan Mohd. Ramli PAS
P040 Kemaman YB Ustaz Che Alias Hamid PAS

Dewan Undangan Negeri

Wakil Dewan Undangan Negeri

Rencana utama: Ahli Dewan Undangan Negeri, Parlimen Malaysia ke-14

PAS mempunyai 90 (+1) anggota dewan undangan negeri. Ia mempunyai wakil di setiap perhimpunan selain daripada Negeri Sembilan, Melaka, Sabah dan Sarawak. Parti itu memegang majoriti di Dewan Undangan Negeri Kelantan dan Terengganu, dan membekalkan semua ahli Majlis Eksekutif negeri (badan yang serupa dengan Kabinet) yang diketuai oleh Menteri Besar Kelantan, Ahmad Yakob[60] dan Menteri Besar Terengganu, Dr Ahmad Samsuri Mokhtar.

Negeri No. Kawasan DUN Ahli Parti Catatan
  Perlis N13 Guar Sanji YB Mohd Ridzuan Hashim PAS
N15 Sanglang YB Mohd Shukri Ramli PAS Timbalan Yang Dipertua Dewan
  Kedah N04 Ayer Hitam YB Cikgu Azhar Ibrahim PAS
N07 Kuala Nerang YB Mohammad Yusoff @ Munir Zakaria PAS
N08 Pedu YB Mohd Radzi Md Amin PAS
N09 Bukit Lada YB Haji Salim Mahmood PAS
N10 Bukit Pinang YB Romani Wan Salim PAS
N18 Tokai YB Dato' Dr. Mohd Hayati Othman PAS
N20 Sungai Limau YB Mohd Azam Abdul Samat PAS
N23 Belantek YB Ustaz Mohd Isa Shafie PAS
N24 Jeneri YB Haji Muhamad Sanusi Md Nor PAS Ketua Pembangkang Dewan
N26 Tanjung Dawai YB Ustaz Hanif Ghazali PAS
N27 Pantai Merdeka YB Ahmad Fadzli Hashim PAS
N30 Bayu YB Abd Nasir Idris PAS
N31 Kupang YB Dato' Haji Najmi Haji Ahmad PAS
N32 Kuala Ketil YB Mejar (B) Mansor Zakaria PAS
N33 Merbau Pulas YB Dato' Siti Ashah Ghazali PAS
  Kelantan N01 Pengkalan Kubor YB Ustaz Wan Roslan Wan Hamat PAS Pengerusi Jawatankuasa Belia, Sukan Dan NGO Negeri
N02 Kelaboran YB Cikgu Mohd Adenan Hassan PAS
N03 Pasir Pekan YAB Datuk Bentara Kanan, Dato' Ustaz Ahmad Yakob PAS Menteri Besar /

Pengerusi Jawatankuasa Tanah, Sumber Asli, Perancangan Ekonomi dan Kewangan Negeri

N04 Wakaf Bharu YB Haji Mohd Rusli Abdullah PAS
N05 Kijang YB Dr. Izani Hussin PAS Pengerusi Jawatankuasa Kerajaan Tempatan, Perumahan Dan Kesihatan Negeri
N06 Chempaka YB Ustaz Ahmad Fathan Mahmood PAS Ahli Jawatankuasa Kerjaraya, Infrastruktur, Pengangkutan Dan Utiliti Negeri
N07 Panchor YB Dato' (Nik) Mohd Amar Abdullah PAS Timbalan Menteri Besar /

Pengerusi Jawatankuasa Pentadbiran Awam, Pembangunan Wilayah, Kesejahteraan Rakyat Dan Integriti Negeri

N08 Tanjong Mas YB Puan Rohani Ibrahim PAS Timbalan Pengerusi Jawatankuasa Kebajikan, Pembangunan Keluarga Dan Wanita Negeri
N09 Kota Lama YB Dato' Tan Teng Loon @ Anuar Tan Abdullah PAS
N10 Bunut Payong YB Dato' Dr Ramli Mamat PAS
N11 Tendong YB Rozi Muhamad PAS
N12 Pengkalan Pasir YB Dato' Haji Hanifa Ahmad PAS Pengerusi Jawatankuasa Perindustrian, Perdagangan, Pelaburan Dan Pembangunan Usahawan Negeri
N13 Meranti YB Dato' Panglima Perang, Dato' Mohd Nassuruddin Daud PAS Pengerusi Jawatankuasa Pembangunan Islam, Dakwah, Penerangan Dan Hubungan Seranta Negeri
N14 Chetok YB Haji Zuraidin Abdullah PAS Timbalan Pengerusi Jawatankuasa Belia, Sukan Dan NGO Negeri
N15 Gual Periuk YB Dato' Ustaz Mohamad Awang PAS
N16 Apam Putra YB Abdul Rasul Mohamed PAS
N17 Salor YB Saiful Adli Abu Bakar PAS Timbalan Pengerusi Jawatankuasa Perindustrian, Perdagangan, Pelaburan Dan Pembangunan Usahawan Negeri
N18 Pasir Tumbuh YB Ustaz Abd Rahman Yunus PAS Timbalan Pengerusi Jawatankuasa Kerjaraya, Infrastruktur, Pengangkutan Dan Utiliti Negeri
N19 Demit YB Puan Hajah Mumtaz Md Nawi PAS Pengerusi Jawatankuasa Kebajikan, Pembangunan Keluarga Dan Wanita Negeri
N20 Tawang YB Dato' Haji Hassan Mohamood PAS
N21 Pantai Irama YB Haji Mohd Huzaimy Che Husin PAS Timbalan Pengerusi Jawatankuasa Pentadbiran Awam, Pembangunan Wilayah, Kesejahteraan Rakyat Dan Integriti Negeri
N22 Jelawat YB Haji Abdul Azziz Kadir PAS
N23 Melor YB Dr Md Yusnan Yusof PAS Timbalan Pengerusi Jawatankuasa Pembangunan Islam, Dakwah, Penerangan Dan Hubungan Seranta Negeri
N24 Kaduk YB Dato' Sr Haji Azami Mohd Nor PAS Pengerusi Jawatankuasa Kerjaraya, Infrastruktur, Pengangkutan Dan Utiliti Negeri
N26 Bukit Panau YB Dato' Abd Fattah Mahmood PAS
N28 Kemahang YB Mejar (B) Dato' Md Anizam Ab Rahman PAS Pengerusi Jawatankuasa Perpaduan Masyarakat, Kebudayaan, Warisan dan Pelancongan Negeri
N29 Selising YB Tuan Mohd Saripudin Tuan Ismail PAS Pengerusi Jawatankuasa Pertanian, Industri Asas Tani, Bioteknologi, Teknologi Hijau Dan Alam Sekitar Negeri
N30 Limbongan YB Ustaz Mohd Nazlan Mohamed Hasbullah PAS
N31 Semerak YB Wan Hassan Wan Ibrahim PAS
N32 Gaal YB Ustaz Mohd Rodzi Ja'afar PAS
N33 Pulai Chondong YB Azhar Salleh PAS Timbalan Pengerusi Jawatankuasa Pembangunan Insan, Pendidikan,Pengajian Tinggi,Sains dan Teknologi Negeri
N34 Temangan YB Dato' Dr Mohammad Fadzli Hassan PAS Pengerusi Jawatankuasa Pembangunan Insan, Pendidikan,Pengajian Tinggi,Sains dan Teknologi Negeri
N35 Kemuning YB Ustaz Mohd Roseli Ismail PAS
N39 Mengkebang YB Ustaz Muhammad Mat Sulaiman PAS
N40 Guchil YB Hilmi Abdullah PAS Timbalan Pengerusi Jawatankuasa Kerajaan Tempatan, Perumahan Dan Kesihatan Negeri
N41 Manek Urai YB Mohd Fauzi Abdullah PAS
N42 Dabong YB Ustaz Ku Mohd Zaki Ku Hussein PAS
  Terengganu N01 Kota Putera YB Haji Mohd Norkhuzaini Abdul Rahman PAS Pengerusi Jawatankuasa Keusahawanan, Industri Mikro dan Hal Ehwal Penjaja Negeri
N05 Jabi YB Dr Azman Ibrahim PAS Pengerusi Jawatankuasa Pertanian, Industri Asas Tani dan Pembangunan Desa Negeri
N09 Tepuh YB Ustaz Hishamuddin Abd Karim PAS
N10 Buluh Gading YB Ustaz Ridzuan Hashim PAS
N12 Bukit Tunggal YB Dr Alias Razak PAS Pengerusi Jawatankuasa Kerajaan Tempatan, Perumahan, Kesihatan dan Alam Sekitar Negeri
N13 Wakaf Mempelam YB Ustaz Wan Sukairi Wan Abdullah PAS Pengerusi Jawatankuasa Pembangunan Belia, Sukan dan Badan Bukan Kerajaan Negeri
N14 Bandar YB Ustaz Ahmad Shah Muhamed PAS
N15 Ladang YB Dato' Tengku Hassan Tengku Omar PAS Pengerusi Jawatankuasa Perdagangan, Perindustrian, Pembangunan Wilayah dan Kesejahteraan Pentadbiran Negeri
N16 Batu Buruk YB Ustaz Muhammad Khalil Abdul Hadi PAS
N17 Alur Limbat YB Ustaz Ariffin Deraman PAS Pengerusi Jawatankuasa Pelancongan, Kebudayaan dan Teknologi MaklumatNegeri
N18 Bukit Payung YB Ustaz Mohd Nor Hamzah PAS Pengerusi Jawatankuasa Pembangunan Insan, Dakeah dan Penerangan Negeri
N19 Ru Rendang YAB Dr Ahmad Samsuri Mokhtar PAS Menteri Besar /

Pengerusi Jawatankuasa Perancang, Kewangan, Pelaburan, Tanah dan Sumber Asli Negeri

N20 Pengkalan Berangan YB Ustaz Sulaiman Sulong PAS
N22 Manir YB Ustaz Hilmi Dato' Harun PAS
N23 Kuala Berang YB Dr Mamad Puteh PAS Pengerusi Jawatankuasa Insfrastruktur, Kemudahan Awam, Utiliti dan Teknologi Hijau Negeri
N24 Ajil YB Ustaz Maliaman Kassim PAS
N26 Rantau Abang YB Cikgu Alias Harun PAS
N27 Sura YB Cikgu Wan Hapandi Wan Nik PAS
N28 Paka YB Ustaz Satiful Bahri Mamat PAS Pengerusi Jawatankuasa Pelaksanaan Syariah, Pendidikan dan Pengajian Tinggi Negeri
N29 Kemasik YB Ir Saiful Azmi Suhaili PAS
N31 Cukai YB Haji Hanafiah Mat PAS Pengerusi Jawatankuasa Kebajikan, Pembangunan Wanita, Keluarga dan Perpaduan Nasional Negeri
N32 Air Putih YB Haji Abdul Razak Ibrahim PAS
Khas Wanita YB Zuraida Md Noor PAS
  Pulau Pinang N01 Penaga YB Ustaz Mohd Yusni Mat Piah PAS
  Perak N05 Selama YB Ustaz Mohd Akmal Kamaruddin PAS
N06 Kubu Gajah YB Ustaz Khalil Haji Yahaya PAS
N11 Gunung Semanggol YB Haji Razman Zakaria PAS
  Pahang N09 Tahan YB Ustaz Mohd Zakhwan Ahmad Badarddin PAS
N10 Damak YB Ustaz Zuridan Mohd Daud
N12 Beserah YB Haji Andansura Rabu PAS
N15 Tanjung Lumpur YB Ustaz Rosli Abdul Jabar PAS
N19 Panching YB Ustaz Mohd Tarmizi Yahaya PAS
N24 Luit YB Mohd Sofian Abdul Jalil PAS
N26 Chenor YB Ustaz Mujibur Rahman Ishak PAS
N29 Jengka YB Ustaz Haji Shahril Azman Abd Halim PAS
  Selangor N51 Sijangkang YB Dato' Dr Ahmad Yunus Hairi PAS
  Johor N08 Bukit Pasir YB Kapten (B) Haji Najib Lep PAS

Statistik kedudukan semasa PAS di Dewan Undangan Negeri-negeri.

Dewan Undangan Negeri Kelantan
37 / 45
Dewan Undangan Negeri Terengganu
22 / 32
Dewan Undangan Negeri Kedah
15 / 36
Dewan Undangan Negeri Pahang
8 / 42

 Dewan Undangan Negeri Perlis
2 / 15
Dewan Undangan Negeri Perak
3 / 59
Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang
1 / 40

 Dewan Undangan Negeri Selangor
1 / 56
Dewan Undangan Negeri Johor
1 / 56
Dewan Undangan Negeri Sembilan
0 / 36

 Dewan Undangan Negeri Melaka
0 / 28
Dewan Undangan Negeri Sabah
0 / 60
Dewan Undangan Negeri Sarawak
0 / 82

Keputusan pilihan raya umum

Pemilihan Jumlah tempat duduk yang dimenangi Jumlah undi Bahagian undi Keputusan pilihan raya Pemimpin pilihan raya
1955
1 / 52
 40,667 3.9% ▲1 kerusi; Pembangkang Abbas Alias
1959
13 / 104
 329,070 21.3% ▲12 kerusi; Pembangkang Burhanuddin al-Helmy
1964
9 / 104
 301,187 14.6% ▼4 kerusi; Pembangkang
1969
12 / 144
 495,641 20.9% ▲3 kerusi; Pembangkang
1974
13 / 154
 — — ▲1 kerusi; Pakatan kerajaan (Barisan Nasional) Asri Muda
1978
5 / 154
 537,720 15.5% ▼8 kerusi; Pembangkang
1982
5 / 154
 602,530 14.5% ▬; Pembangkang
1986
1 / 177
 718,891 15.6% ▼4 kerusi; Pembangkang Yusof Rawa
1990
7 / 180
 391,813 7.0% ▲6 kerusi; Pakatan kerajaan (Angkatan Perpaduan Ummah) Fadzil Noor
1995
7 / 192
 430,098 3.3% ▬; Pakatan kerajaan (Angkatan Perpaduan Ummah)
1999
27 / 193
 994,279 14.99% ▲ 20 kerusi; Pakatan kerajaan (Barisan Alternatif)
2004
7 / 219
 1,051,480 15.2% ▼ 20 kerusi; Pakatan kerajaan (Barisan Alternatif) Abdul Hadi Awang
2008
23 / 222
 1,140,676 14.05% ▲ 16 kerusi; Pakatan kerajaan (Pakatan Rakyat)
2013
21 / 222
 1,633,199 14.77% ▼ 2 kerusi; Pakatan kerajaan (Pakatan Rakyat)
2018
18 / 222
 2,032,080 17.89% ▼ 3 kerusi; Pakatan kerajaan (Gagasan Sejahtera)

Keputusan pilihan raya negeri

Pilihan raya negeri Dewan Undangan Negeri
Dewan Undangan Negeri Perlis Dewan Undangan Negeri Kedah Dewan Undangan Negeri Kelantan Dewan Undangan Negeri Terengganu Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang Dewan Undangan Negeri Perak Dewan Undangan Negeri Pahang Dewan Undangan Negeri Selangor Dewan Undangan Negeri Sembilan Dewan Undangan Negeri Melaka Dewan Undangan Negeri Johor Dewan Undangan Negeri Sabah Dewan Undangan Negeri Sarawak Jumlah menang / Jumlah yang dipertandingkan
1959
0 / 12
0 / 24
28 / 30
13 / 24
0 / 24
1 / 40
0 / 24
0 / 28
0 / 24
0 / 20
0 / 32
42 / 200
1964
1 / 12
0 / 24
21 / 30
3 / 24
0 / 24
0 / 40
0 / 24
0 / 28
0 / 24
0 / 20
0 / 32
25 / 158
1969
1 / 12
8 / 24
19 / 30
11 / 24
0 / 24
1 / 40
0 / 24
0 / 28
0 / 24
0 / 20
0 / 32
0 / 48
40 / 185
1974
2 / 12
5 / 26
22 / 36
10 / 28
1 / 27
3 / 42
1 / 32
1 / 33
1 / 24
1 / 20
0 / 32
0 / 48
1978
0 / 12
7 / 26
2 / 36
0 / 28
1 / 27
1 / 42
0 / 32
0 / 33
0 / 24
0 / 20
0 / 32
11 / 204
1982
1 / 12
2 / 26
10 / 36
5 / 28
0 / 27
0 / 42
0 / 32
0 / 33
0 / 24
0 / 20
0 / 32
18 / 223
1986
0 / 14
3 / 28
10 / 39
2 / 32
0 / 33
0 / 46
0 / 33
0 / 42
0 / 28
0 / 20
0 / 36
0 / 48
15 / 265
1987
1990
0 / 14
1 / 28
24 / 39
8 / 32
0 / 33
0 / 46
0 / 33
0 / 42
0 / 28
0 / 20
0 / 36
0 / 48
33 / 114
1994
0 / 48
0 / 3
1995
0 / 15
2 / 36
24 / 43
7 / 32
0 / 33
0 / 52
0 / 38
0 / 48
0 / 32
0 / 25
0 / 40
33 / 177
1999
3 / 15
12 / 36
41 / 43
28 / 32
1 / 33
3 / 52
6 / 38
4 / 48
0 / 32
0 / 25
0 / 40
0 / 48
98 / 234
2001
0 / 62
0 / 3
2004
1 / 15
5 / 36
24 / 45
4 / 32
1 / 40
0 / 59
0 / 42
0 / 56
0 / 36
0 / 28
1 / 56
0 / 60
36 / 265
2006
0 / 71
0 / 1
2008
1 / 15
16 / 36
38 / 45
8 / 32
1 / 40
6 / 59
2 / 42
8 / 56
1 / 36
0 / 28
2 / 56
0 / 60
83 / 232
2011
0 / 71
0 / 5
2013
1 / 15
9 / 36
32 / 45
14 / 32
1 / 40
5 / 59
3 / 42
15 / 56
0 / 36
1 / 28
4 / 56
0 / 60
85 / 236
2016
0 / 71
0 / 5
2018
2 / 15
15 / 36
37 / 45
22 / 32
1 / 40
3 / 59
8 / 42
1 / 56
0 / 36
0 / 28
1 / 56
0 / 60
90 / 236

Menteri Besar PAS

Lihat juga

Rujukan

Nota kaki

  1. ^ http://www.themalaymailonline.com/malaysia/article/pas-and-ikatan-announce-alliance-but-unclear-of-direction
  2. ^ "PAS tegaskan pendirian bersama Ikhwanul Muslimin". 
  3. ^ Syed Jaymal Zahiid (3 June 2015). "Ahead of party polls, PAS ulama wing calls for total wipe out of progressives". The Malay Mail. Dicapai 28 April 2017. 
  4. ^ "The PAS purge of the progressives". Malaysiakini. Bridget Welsh. 6 June 2015. Dicapai 28 April 2017. 
  5. ^ http://www.ismaweb.net/2015/06/pr-bubar-hanya-pandangan-dap-kata-pas/
  6. ^ a b c d Chin Tong 2007
  7. ^ Farish 2014, halaman 67–70
  8. ^ Farish 2014, halaman 78
  9. ^ Farish 2014, halaman 82–84
  10. ^ Farish 2014, halaman 88–89
  11. ^ Farish 2014, halaman 92–94
  12. ^ Sundaram & Ahmad 1988, halaman 850
  13. ^ Farish 2014, halaman 95–106
  14. ^ Sundaram & Ahmad 1988, halaman 852
  15. ^ Farish 2014, halaman 107–110
  16. ^ Farish 2014, halaman 121–123
  17. ^ Hooker & Norani 2003, halaman 195
  18. ^ Farish 2014, halaman 129–132
  19. ^ Liow 2009, halaman 37–39
  20. ^ Liow 2009, halaman 41
  21. ^ Farish 2014, halaman 140–141
  22. ^ Farish 2014, halaman 154
  23. ^ Farish 2014, halaman 143–144
  24. ^ Stark 2004
  25. ^ Farish 2014, halaman 153–154
  26. ^ Farish 2014, halaman 155–159
  27. ^ Function 2006, halaman 139–144
  28. ^ Farish 2014, halaman 176–177
  29. ^ Farish 2014, halaman 178
  30. ^ Farish 2014, halaman 187–188
  31. ^ Farish 2014, halaman 188–192
  32. ^ Farish 2014, halaman 224
  33. ^ Al-Zaquan Amer Hamzah; Praveen Menon; Trinna Leong; John Chalmers; Mark Bendeich (16 April 2015). "Islamic law debate puts more pressure on Malaysia PM". Reuters. Dicapai 15 December 2017.  • "Opinions divided in Kelantan over hudud law debate". Reuters. The Malay Mail. 16 April 2015. Dicapai 15 December 2017.  • Zan Azlee (31 May 2016). "Push for hudud law raises tensions in Malaysia". CNN. Dicapai 15 December 2017. 
  34. ^ Liow 2009, halaman 61–64
  35. ^ "Kelantan to consider 'smaller' guillotine for thieves under hudud law, says report". The Malaysian Insider. Yahoo! News. 16 November 2014. Diarkibkan daripada asal pada 29 November 2014. Dicapai 22 November 2014. 
  36. ^ Liow, Joseph Chinyong; Pasuni, Afif (2014). "Islam, the state and politics in Malaysia". dalam Weiss, Meredith. Routledge Handbook of Contemporary Malaysia. Routledge. m/s. 54. ISBN 1317629590. 
  37. ^ "Dress code ruling draws flak". The Star. 7 January 2004. Dicapai 15 December 2017.  • "Malaysia: New PAS Terengganu dress code for women sparks furore". Weldd. 7 January 2004. Dicapai 15 December 2017.  • "PAS violating rights with dress code". The Star. 12 January 2004. Dicapai 15 December 2017. 
  38. ^ "International Religious Freedom Report [Archived Content]". US Department of State. 2007. Dicapai 22 November 2014. 
  39. ^ Joseph Chinyong Liow (7 April 2009). Piety and Politics: Islamism in Contemporary Malaysia. Oxford University Press. m/s. 87–. ISBN 978-0-19-045209-4. 
  40. ^ Müller 2014, m/s. 2.
  41. ^ Chew, Amy (11 February 2013). "The rising force in Malaysia's opposition". Al Jazeera. Dicapai 23 April 2018. 
  42. ^ a b "PAS tegaskan pendirian bersama Ikhwanul Muslimin" (dalam bahasa Malay). PAS President. 2 April 2014. Diarkibkan daripada asal pada 4 April 2014. Dicapai 15 December 2017. 
  43. ^ Müller 2014, m/s. 54-55.
  44. ^ Shukry, Anisah (28 January 2016). "'Muslim Brotherhood influence not a problem in Malaysia'". The Edge. Dicapai 23 April 2018. 
  45. ^ a b Mueller 2014, halaman 46
  46. ^ Chin Tong 2007
  47. ^ Liow 2009, halaman 36
  48. ^ a b Akil Yunus (8 September 2014). "PAS syura council must abide by muktamar resolutions, says Wan Saiful". The Star. Dicapai 16 November 2014. 
  49. ^ Farish 2012, halaman 408
  50. ^ Farish 2014, halaman 10
  51. ^ Daniels 2005, halaman 45
  52. ^ Riddell 2005, halaman 142
  53. ^ https://pas.org.my/senarai-majlis-syura-ulamak-sesi-2015-2020/
  54. ^ https://berita.pas.org.my/ahli-jawatankuasa-kerja-pas-pusat-2019-2021/
  55. ^ http://muktamar.pas.org.my/yb-dato-dr-nik-muhammad-zawawi-salleh-ketua-dewan-ulamak-pas-pusat-yang-baharu/
  56. ^ http://muktamar.pas.org.my/kabinet-baru-dewan-pemuda-pas-malaysia-sesi-2019-2021/
  57. ^ http://muktamar.pas.org.my/saf-kepimpinan-dewan-muslimat-pas-malaysia-sesi-2019-2021/
  58. ^ https://pas.org.my/ahli-jawatankuasa-dewan-muslimat-pas-malaysia-sesi-2019-2021/
  59. ^ "Senarai Ahli Dewan Negara" (dalam bahasa Malay). Parliament of Malaysia. Dicapai 22 November 2014. 
  60. ^ "Kelantan announces state exco portfolio". New Straits Times. Diarkibkan daripada asal pada 29 November 2014. Dicapai 22 November 2014. 

Petikan teks

  • Daniels, Timothy P. (2005). Building Cultural Nationalism in Malaysia: Identity, Representation, and Citizenship. Psychology Press. ISBN 0415949718. 
  • Farish A Noor (2012). "Pan-Malaysian Islamic Party (PAS)". The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press. m/s. 408–409. ISBN 140083855X. 
  • Farish A .Noor (2014). The Malaysian Islamic Party 1951-2013: Islamism in a Mottled Nation. Amsterdam University Press. ISBN 9789089645760. 
  • Function, John (2006). "The Malay Electorate in 2004: Reversing the Result". dalam Swee-Hock, Saw; Kesavapany, K. Malaysia: Recent Trends and Challenges. Institute of Southeast Asian Studies. m/s. 132–156. ISBN 9812303391. 
  • Funston, N. J. (1976). "The Origins of Parti Islam Se Malaysia". Journal of Southeast Asian Studies. 7 (1): 58–73. doi:10.1017/s0022463400010262. ISSN 0022-4634. 
  • Hooker, Virginia; Norani Othman (2003). Malaysia: Islam, Society and Politics. ISEAS series on Islam. Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 9812301615. 
  • Liew Chin Tong (2007). "Pas Leadership: New Faces and Old Constraints". Southeast Asian Affairs. 2007 (1): 201–213. doi:10.1355/SEAA07J. ISSN 0377-5437. 
  • Liow, Joseph Chinyong (2009). Piety and Politics: Islamism in Contemporary Malaysia. Oxford University Press. ISBN 9780195377088. 
  • Mueller, Dominik M. (2014). Islam, Politics and Youth in Malaysia: The Pop-Islamist Reinvention of PAS. Routledge Contemporary Southeast Asia Series. Routledge. ISBN 1317912985. 
  • Riddell, Peter G. (2005). "Islamization and Partial Shari'a in Malaysia". dalam Marshall, Paul. Radical Islam's Rules: The Worldwide Spread of Extreme Shari'a Law. Rowman & Littlefield Publishers. m/s. 135–160. ISBN 1461686903. 
  • Stark, Jan (2004). "Constructing an Islamic Model in Two Malaysian States: PAS Rule in Kelantan and Terengganu". Sojourn: Journal of Social Issues in Southeast Asia. Institute of Southeast Asian Studies. 19 (1): 51–75. doi:10.1355/sj19-1c. ISSN 0217-9520. 
  • Sundaram, Jomo Kwame; Ahmad Shabery Cheek (1988). "The Politics of Malaysia's Islamic Resurgence". Third World Quarterly. Taylor & Francis. 10 (2). doi:10.1080/01436598808420085. 

Pautan luar

Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Parti_Islam_Se-Malaysia&oldid=4623754"