Wikipedia

Abjad Qibti

Abjad Qibti ialah sistem tulisan yang digunakan untuk menulis bahasa Qibti, peringkat terkini bahasa Mesir. Huruf-hurufnya menggunakan abjad Yunani yang ditambahkan dengan huruf-huruf yang dipinjam daripada tulisan Demotik Mesir. Ia sistem tulisan abjad pertama yang digunakan untuk bahasa Mesir. Terdapat beberapa jenis abjad Qibti, kerana tulisannya berbeza antara dialek dan era bahasa Qibti.

Abjad Qibti
Jenis
BahasaBahasa Qibti
Tempoh masa
Abad ke-2 TM[1] hingga sekarang (dalam sembahyang Kristian Qibti)
Aksara induk
Aksara turunan
Nubia Lama
Arah tulisKiri-ke-kanan
ISO 15924Copt, 204
Alias Unikod
Coptic
Rencana ini mengandungi simbol fonetik IPA. Tanpa sokongan pemaparan yang betul, anda mungkin akan melihat tanda soal, kotak atau simbol lain dan bukan aksara Unikod. Untuk panduan pengenalan mengenai simbol IPA, lihat ms:Bantuan:IPA.

Sejarah sunting

 
Huruf-huruf skrip Qibti, tidak termasuk soou
Sejarah Huruf

Zaman Gangsa Pertengahan 19–15 SM

Maruwi 3 SM
Salasilah lengkap

Tulisan Qibti berasal dari Kerajaan Ptolemaik, apabila abjad Yunani digunakan untuk mengalih tulisan teks Demotik untuk merakamkan sebutan yang betul. Seawal abad ke-6 SM dan selewat-lewatnya abad ke-2 SM, semua teks agama pra-Kristian ditulis dalam Qibti Lama, teks bahasa Mesir yang ditulis dalam abjad Yunani.

Berbeza dengan Qibti Lama, tujuh huruf Qibti tambahan diambil daripada Demotik, dan kebanyakannya (tetapi bukan semua) digunakan dalam bentuk tulisan Qibti "sebenar". Teks Qibti banyak digunakan untuk tujuan keagamaan Kristian, Gnostisisme, dan Manichaeisme.

Dengan penyebaran agama Kristian awal di Mesir, pengetahuan tentang hieroglif Mesir hilang pada akhir abad ketiga, juga aksara Demotik kemudian daripada itu, menghasilkan sistem tulisan yang lebih banyak dikaitkan dengan Gereja Ortodoks Qibti. Menjelang abad keempat, abjad Qibti telah "distandardkan", lebih-lebih lagi untuk dialek Sahidi. (Terdapat beberapa perbezaan antara abjad yang digunakan untuk pelbagai dialek Qibti).

Qibti zaman sekarang umumnya tidak digunakan kecuali oleh ahli-ahli Gereja Ortodoks Qibti untuk menulis teks agama mereka. Semua kodeks Gnostisisme yang ditemui di Nag Hammadi menggunakan abjad Qibti.

Abjad Nubia Lama—digunakan untuk menulis bahasa Nubia Lama, bahasa Nilo-Sahara—adalah varian abjad Qibti yang hanya menggunakan huruf besar, dengan aksara tambahan yang dipinjam daripada aksara Yunani dan Meroitik.

Bentuk sunting

Tulisan Qibti ialah sistem tulisan Mesir pertama yang menunjukkan huruf vokal, menjadikan semua catatan Qibti berharga untuk membongkar teks-teks Mesir terdahulu. Sesetengah suku kata Mesir terdapat bunyi tanpa vokal; dalam Sahidi, dalam Qibti ia ditulis dengan garis di atas keseluruhan bunyi. Banyak sekolah menulis menggunakan tanda baca: ada yang menggunakan koma atas sebagai pembahagi perkataan dan untuk menandakan klitik, fungsi penentu dalam sistem tulisan logogram Mesir; ada yang menggunakan titik di atas ⲓ dan ⲩ untuk menandakan pemulaan suku kata baharu, yang lain menggunakan garisan melengkung di atas vokal untuk tujuan yang sama.[2]

Sistem tulisan Qibti banyak dipengaruhi oleh abjad Yunani, yang membantu dalam memahami teks Mesir purba.[3] Ia mempunyai 24 huruf yang berasal daripada Yunani, bersama-sama dengan 6 atau 7 lagi daripada Demotik, bergantung pada dialek. Huruf ϯ juga mewakili bunyi /te/ atau /de/.

Memandangkan abjad Qibti hanyalah versi abjad Yunani[4] dengan huruf tambahan, ia boleh menulis Yunani tanpa memerlukan kaedah khas untuk menukar huruf. Ini seperti Rumi dapat ditulis dengan abjad Iceland (yang juga telah menambah beberapa huruf) atau abjad Fraktur (yang mempunyai bentuk tersendiri). Pada mulanya, tulisan Qibti akan disatukan dengan abjad Yunani dalam Unicode, tetapi ia dipisahkan kerana Qibti tidak pernah ditulis menggunakan huruf Yunani bentuk moden, dan hurufnya lebih serupa dengan huruf-huruf dalam abjad Cyril daripada Yunani. Oleh sebab huruf kecil Qibti biasanya huruf besar yang bersaiz kecil, orang Yunani dapat membaca huruf Qibti dengan mudah tetapi orang Qibti akan sukar membaca huruf Yunani.[5][6]

Huruf-huruf sunting

Berikut huruf-huruf yang digunakan untuk menulis bahasa Qibti. Huruf besar dan kecil hanya dibezakan pada zaman moden.

Huruf besar (imej) Huruf kecil (imej) Huruf besar (unicode) Huruf kecil (unicode) Nilai angka Nama huruf[7] Padanan Yunani Transliterasi Sebutan Sahidi[8] Sebutan Bohairi[8] Sebutan Qibti Lewat[9] Sebutan Yunani-Bohairi[10]
    {{{1}}} {{{1}}} 1 Alfa Α, α A /a/ /æ/, /ɑ/ /ä/
    {{{1}}} {{{1}}}
[nota 1] 		2 Beta Β, β B/V /β/ /β/

([b] akhiran) 		/w/

([b] akhiran) 		/b/, (/v/ sebelum vokal [kecuali untuk nama])
    {{{1}}} {{{1}}} 3 Gamma Γ, γ G/Gh/Ng /k/

(perkataan Yunani bertanda) 		— /g/, ( /ɣ/ before ⲁ, ⲟ, or ⲱ) /ɣ/, /g/ (sebelum /e̞/ or /i/), /ŋ/ (sebelum /g/ atau /k/)
    {{{1}}} {{{1}}} 4 Delta Δ, δ TH/D /t/

(perkataan Yunani bertanda) 		— /d/

(perkataan Yunani bertanda) 		/ð/, (/d/ dalam nama)
    {{{1}}} {{{1}}} 5 Eey Ε, ε E /ɛ/, /ə/

(ⲉⲓ = /iː/, /j/) 		/ɛ/, /ə/

(ⲓⲉ = /e/) 		/æ/, /ɑ/

(ⲓⲉ = /e/) 		/e̞/
    {{{1}}} {{{1}}} 6 Soou ϛ

Ϛ, ϛ*

( ,  ) 		(tiada)

/dz/

    {{{1}}} {{{1}}} 7 Zeta Ζ, ζ Z /s/

(perkataan Yunani bertanda) 		— /z/

(perkataan Yunani bertanda) 		/z/
    {{{1}}} {{{1}}} 8 Eta Η, η EE /eː/ /e/ /æ/, /ɑ/, /ɪ/ /iː/
    {{{1}}} {{{1}}} 9 Theta Θ, θ Th/T /th/ /tʰ/ /t/ /θ/
    {{{1}}} {{{1}}} 10 Iota Ι, ι I/J/Y /iː/, /j/ /i/, /j/, /ə/

(ⲓⲉ = /e/) 		/ɪ/, /j/

(ⲓⲉ = /e/) 		/i/, /j/ (sebelum vokal), /ɪ/ (selepas vokal untuk membentuk diftong)
    {{{1}}} {{{1}}} 20 Kappa Κ, κ K /k/ /kʼ/, /k/ /k/
    {{{1}}} {{{1}}} 30 Lola Λ, λ L /l/
    {{{1}}} {{{1}}} 40 Mei Μ, μ M /m/
    {{{1}}} {{{1}}} 50 Nei Ν, ν N /n/
    {{{1}}} {{{1}}} 60 Eksi Ξ, ξ X /ks/

(hanya dalam kata pinjaman Yunani) 		/ks/, [e̞ks] (biasanya selepas konsonan, atau kadangkala pada permulaan perkataan)
    {{{1}}} {{{1}}} 70 O Ο, ο O /ɔ/ (ⲟⲩ = /uː/, /w/) /o/ (ⲟⲩ = /u/, /w/) /o̞/ (ⲟⲩ = /u/)
    {{{1}}} {{{1}}} 80 Pi Π, π P /p/ /b/ /p/
    {{{1}}} {{{1}}} 100 Ru Ρ, ρ R /ɾ/~/r/
    {{{1}}} {{{1}}} 200 Sima Σ, σ, ς S/C /s/
    {{{1}}} {{{1}}} 300 Tau Τ, τ T/D /t/ /tʼ/, /t/ /d/

(final [t]) 		/t/
    {{{1}}} {{{1}}} 400 Upsilon Υ, υ U/V/Y /w/ (ⲟⲩ = /uː/, /w/) /ɪ/, /w/ (ⲟⲩ = /u/, /w/) /i/, /w/ (antara "ⲟ" dan vokal lain kecuali "ⲱ"), /v/ (selepas /ɑ/ (ⲁ atau /e̞/ (ⲉ)), /u/ (dwihuruf "ⲟⲩ")
    {{{1}}} {{{1}}} 500 Phi Φ, φ F /ph/ /pʰ/ /b/~/f/ /f/
    {{{1}}} {{{1}}} 600 Khi Χ, χ K/Sh/Kh /kh/ /kʰ/ /k/

 /k/ (jika perkataan berasal daripada Qibti), /x/ (jika perkataan berasal daripada Yunani), /ç/ (jika perkataan berasal daripada Yunani tetapi sebelum /e̞/ atau /i/)
    {{{1}}} {{{1}}} 700 Epsi Ψ, ψ PS [bs]

(hanya dalam kata pinjaman Yunani) 		[ps], [e̞ps] (biasanya selepas konsonan)
    {{{1}}} {{{1}}} 800 Oou Ω, ω O/W /oː/ /o/ /oː/ /o̞ː/
    {{{1}}} {{{1}}} — Syai (tiada) Sy /ʃ/
    {{{1}}} {{{1}}} 90 Fai ϙ

(nilai angka) 		F /f/
    {{{1}}} {{{1}}}
[nota 2] 		— Kai (tiada) Kh/Q NA /x/
    {{{1}}} {{{1}}} — Hori (tiada) H /h/
    {{{1}}} {{{1}}}
[nota 3] 		— Janja (tiada) G/J /t͡ʃ/ /t͡ʃʼ/, /t͡ʃ/ /ɟ/ /g/, /dʒ/ (sebelum /e̞/ atau /i/)
    {{{1}}} {{{1}}}
[nota 3] 		— Khima (tiada) K/Kh /kʲ/ /t͡ʃʰ/ /ʃ/ /tʃ/, [e̞tʃ] (biasanya selepas konsonan)
    {{{1}}} {{{1}}}
[nota 4] 		— Ti (tiada) Ti /tiː/ /tʼi/, /ti/, /tə/ /di/ /ti/
    {{{1}}} {{{1}}} 900 Sampi Ϡ,ϡ

(nilai angka) 		— — — — —
  1. ^ Ⲃ nampaknya mengekalkan bunyi [β] antara vokal dalam Qibti Lewat.
  2. ^ Dialek Akhmimik menggunakan huruf Ⳉ ⳉ untuk /x/. Tiada nama direkodkan.
  3. ^ a b Ϫ dan ϭ nampaknya telah bergabung dalam Qibti Lewat menjadi satu bunyi, /ʃ/, dan [ɟ] jika di antara vokal.
  4. ^ Apabila sebahagian daripada dwihuruf ϯⲉ, ia disebut [de] dalam Qibti Bohairi.

Huruf-huruf daripada Demotik sunting

Dalam Qibti Lama, terdapat banyak aksara Mesir Demotik, termasuk beberapa logogram. Ia kemudian hanya tinggal tujuh, untuk bunyi-bunyi yang tidak wujud dalam abjad Yunani. Huruf-huruf berikut kekal:

Hieroglif Hieratik Demotik Qibti Translit. seb.
SA
 →   →   →
š
 /ʃ/
f
 →   →   →
f
 /f/
M12
 →   →   →
x
 /x/
F18
Y1
→   →   →
h
 /h/
U29
 →   →   →
j
 /ɟ/
k
 →   →   →
c
 /ʃ/
D37
t
→   →   →
di
 / d i /

Angka sunting

Angka Qibti menggunakan sistem angka abjad yang mana nombor dilambangkan dengan huruf abjad, seperti {{{1}}} untuk 500.[11] Nilai berangka huruf adalah berdasarkan angka Yunani. Kadangkala huruf angka dibezakan daripada huruf biasa dengan meletakkan garis atas di atas huruf tersebut, seperti dengan angka Yunani dan Cyril .

Unicode sunting

Dalam Unicode, kebanyakan huruf Qibti dahulunya berkongsi titik kod dengan huruf Yunani yang serupa, tetapi ia telah berjaya dipisahkan untuk versi 4.1 pada tahun 2005. Blok Qibti baharu ialah U+2C80 hingga U+2CFF. Kebanyakan pasuan dalam sistem-sistem pengendalian lazim menggunakan gaya Byzantium yang tersendiri untuk blok ini. Blok Yunani memasukkan tujuh huruf Qibti (U+03E2–U+03EF yang diserlahkan di bawah) yang diperoleh daripada Demotik, dan ini perlu disertakan dalam mana-mana implementasian lengkap Qibti.

Yunani dan Qibti[1][2]
Carta kod Konsortium Unicode rasmi (PDF)
  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
U+037x Ͱ ͱ Ͳ ͳ ʹ ͵ Ͷ ͷ ͺ ͻ ͼ ͽ ; Ϳ
U+038x ΄ ΅ Ά · Έ Ή Ί Ό Ύ Ώ
U+039x ΐ Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο
U+03Ax Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω Ϊ Ϋ ά έ ή ί
U+03Bx ΰ α β γ δ ε ζ η θ ι κ λ μ ν ξ ο
U+03Cx π ρ ς σ τ υ φ χ ψ ω ϊ ϋ ό ύ ώ Ϗ
U+03Dx ϐ ϑ ϒ ϓ ϔ ϕ ϖ ϗ Ϙ ϙ Ϛ ϛ Ϝ ϝ Ϟ ϟ
U+03Ex Ϡ ϡ Ϣ ϣ Ϥ ϥ Ϧ ϧ Ϩ ϩ Ϫ ϫ Ϭ ϭ Ϯ ϯ
U+03Fx ϰ ϱ ϲ ϳ ϴ ϵ ϶ Ϸ ϸ Ϲ Ϻ ϻ ϼ Ͻ Ͼ Ͽ
Catatan
1.↑ Setakat Unicode versi 15.1
2.↑ Kawasan kelabu menunjukkan mata kod yang tidak ditetapkan
Yunani dan Qibti[1][2]
Carta kod Konsortium Unicode rasmi (PDF)
  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
U+037x Ͱ ͱ Ͳ ͳ ʹ ͵ Ͷ ͷ ͺ ͻ ͼ ͽ ; Ϳ
U+038x ΄ ΅ Ά · Έ Ή Ί Ό Ύ Ώ
U+039x ΐ Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο
U+03Ax Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω Ϊ Ϋ ά έ ή ί
U+03Bx ΰ α β γ δ ε ζ η θ ι κ λ μ ν ξ ο
U+03Cx π ρ ς σ τ υ φ χ ψ ω ϊ ϋ ό ύ ώ Ϗ
U+03Dx ϐ ϑ ϒ ϓ ϔ ϕ ϖ ϗ Ϙ ϙ Ϛ ϛ Ϝ ϝ Ϟ ϟ
U+03Ex Ϡ ϡ Ϣ ϣ Ϥ ϥ Ϧ ϧ Ϩ ϩ Ϫ ϫ Ϭ ϭ Ϯ ϯ
U+03Fx ϰ ϱ ϲ ϳ ϴ ϵ ϶ Ϸ ϸ Ϲ Ϻ ϻ ϼ Ͻ Ͼ Ͽ
Catatan
1.↑ Setakat Unicode versi 15.1
2.↑ Kawasan kelabu menunjukkan mata kod yang tidak ditetapkan
Qibti[1][2]
Carta kod Konsortium Unicode rasmi (PDF)
  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
U+2C8x Ⲁ ⲁ Ⲃ ⲃ Ⲅ ⲅ Ⲇ ⲇ Ⲉ ⲉ Ⲋ ⲋ Ⲍ ⲍ Ⲏ ⲏ
U+2C9x Ⲑ ⲑ Ⲓ ⲓ Ⲕ ⲕ Ⲗ ⲗ Ⲙ ⲙ Ⲛ ⲛ Ⲝ ⲝ Ⲟ ⲟ
U+2CAx Ⲡ ⲡ Ⲣ ⲣ Ⲥ ⲥ Ⲧ ⲧ Ⲩ ⲩ Ⲫ ⲫ Ⲭ ⲭ Ⲯ ⲯ
U+2CBx Ⲱ ⲱ Ⲳ ⲳ Ⲵ ⲵ Ⲷ ⲷ Ⲹ ⲹ Ⲻ ⲻ Ⲽ ⲽ Ⲿ ⲿ
U+2CCx Ⳁ ⳁ Ⳃ ⳃ Ⳅ ⳅ Ⳇ ⳇ Ⳉ ⳉ Ⳋ ⳋ Ⳍ ⳍ Ⳏ ⳏ
U+2CDx Ⳑ ⳑ Ⳓ ⳓ Ⳕ ⳕ Ⳗ ⳗ Ⳙ ⳙ Ⳛ ⳛ Ⳝ ⳝ Ⳟ ⳟ
U+2CEx Ⳡ ⳡ Ⳣ ⳣ ⳤ ⳥ ⳦ ⳧ ⳨ ⳩ ⳪ Ⳬ ⳬ Ⳮ ⳮ ⳯
U+2CFx ⳰ ⳱ Ⳳ ⳳ ⳹ ⳺ ⳻ ⳼ ⳽ ⳾ ⳿
Catatan
1. ↑ Setakat Unicode versi 15.1
2.↑ Kawasan kelabu menunjukkan mata kod yang tidak ditetapkan
Qibti[1][2]
Carta kod Konsortium Unicode rasmi (PDF)
  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
U+2C8x Ⲁ ⲁ Ⲃ ⲃ Ⲅ ⲅ Ⲇ ⲇ Ⲉ ⲉ Ⲋ ⲋ Ⲍ ⲍ Ⲏ ⲏ
U+2C9x Ⲑ ⲑ Ⲓ ⲓ Ⲕ ⲕ Ⲗ ⲗ Ⲙ ⲙ Ⲛ ⲛ Ⲝ ⲝ Ⲟ ⲟ
U+2CAx Ⲡ ⲡ Ⲣ ⲣ Ⲥ ⲥ Ⲧ ⲧ Ⲩ ⲩ Ⲫ ⲫ Ⲭ ⲭ Ⲯ ⲯ
U+2CBx Ⲱ ⲱ Ⲳ ⲳ Ⲵ ⲵ Ⲷ ⲷ Ⲹ ⲹ Ⲻ ⲻ Ⲽ ⲽ Ⲿ ⲿ
U+2CCx Ⳁ ⳁ Ⳃ ⳃ Ⳅ ⳅ Ⳇ ⳇ Ⳉ ⳉ Ⳋ ⳋ Ⳍ ⳍ Ⳏ ⳏ
U+2CDx Ⳑ ⳑ Ⳓ ⳓ Ⳕ ⳕ Ⳗ ⳗ Ⳙ ⳙ Ⳛ ⳛ Ⳝ ⳝ Ⳟ ⳟ
U+2CEx Ⳡ ⳡ Ⳣ ⳣ ⳤ ⳥ ⳦ ⳧ ⳨ ⳩ ⳪ Ⳬ ⳬ Ⳮ ⳮ ⳯
U+2CFx ⳰ ⳱ Ⳳ ⳳ ⳹ ⳺ ⳻ ⳼ ⳽ ⳾ ⳿
Catatan
1. ↑ Setakat Unicode versi 15.1
2.↑ Kawasan kelabu menunjukkan mata kod yang tidak ditetapkan
Angka Epak Qibti[1][2]
Carta kod Konsortium Unicode rasmi (PDF)
  0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F
U+102Ex 𐋠 𐋡 𐋢 𐋣 𐋤 𐋥 𐋦 𐋧 𐋨 𐋩 𐋪 𐋫 𐋬 𐋭 𐋮 𐋯
U+102Fx 𐋰 𐋱 𐋲 𐋳 𐋴 𐋵 𐋶 𐋷 𐋸 𐋹 𐋺 𐋻
Catatan
1.↑ Setakat Unicode versi 15.1
2.↑ Kawasan kelabu menunjukkan mata kod yang tidak ditetapkan

Diakritik dan tanda baca sunting

Berikut juga termasuk dalam spesifikasi Unicode.

Tanda baca sunting

  • Tanda baca abjad Latin (koma, noktah, tanda soal, koma bertitik, bertindih, sempang) menggunakan titik kod Unikod biasa untuk tanda baca
  • Dwititik bertindih: titik bertindih standard U+003A
  • Titik tengah: U+00B7
  • Senpang: U+2013
  • Sempang: U+2014
  • Tanda sempang berganda miring: U+2E17

Diakritik penggabung sunting

Berikut titik kod yang digunakan selepas aksara yang ingin diubah suai.

  • Lejang lampau penggabung: U+0305 (= lejang supralinear)
  • Lejang lampau penyambung aksara penggabung (dari tengah satu aksara ke tengah aksara seterusnya): U+035E
  • Titik di bawah huruf penggabung: U+0323
  • Titik di atas huruf penggabung: U+0307
  • Lejang lampau penggabung: U+0323
  • Titik di bawah penggabung: U+0323
  • Aksen tirus penggabung: U+0301
  • Aksen grava penggabung: U+0300
  • Aksen sirkumfleks (berbentuk karet) penggabung: U+0302
  • Sirkumfleks penggabung (bentuk melengkung) atau bref terbalik di atas: U+0311
  • Sirkumfleks penggabung sebagai bref terbalik lebar di atas bergabung dengan dua huruf: U+0361
  • Diaresis penggabung: U+0308

Makron dan garis atas sunting

Qibti menggunakan U+0304 ◌̄ COMBINING MACRON untuk menandakan konsonan suku kata, contohnya {{{1}}}.[12][13]

Singkatan Qibti menggunakan U+0305 ◌̅ COMBINING OVERLINE untuk melukis garisan berterusan merentasi baki huruf perkataan yang disingkatkan.[14][15] Ia memanjang dari tepi kiri huruf pertama ke tepi kanan huruf terakhir. Contohnya, {{{1}}}, singkatan biasa untuk {{{1}}} 'roh'.

Lejang lampau yang berbeza menggunakan U+FE24 ◌︤ COMBINING MACRON LEFT HALF, U+FE26 ◌︦ COMBINING CONJOINING MACRON, dan U+FE25 ◌︥ COMBINING MACRON RIGHT HALF untuk membezakan ejaan perkataan biasa tertentu atau untuk menyerlahkan kata nama khas bagi dewa-dewa dan wira.[14] Untuk ini garisan bermula di tengah huruf pertama ke tengah huruf terakhir. Beberapa contoh: {{{1}}},  {{{1}}},  {{{1}}}.

Kadangkala penggunaan huruf sebagai angka ditandakan dengan garis yang berterusan di atas menggunakan U+0305 ◌̅ COMBINING OVERLINE seperti dalam {{{1}}} untuk 1,888 (yang mana "{{{1}}}" ialah 1,000 dan "{{{1}}} adalah 888)" Gandaan 1,000 boleh ditandakan dengan U+033F ◌̿ COMBINING DOUBLE OVERLINE seperti {{{1}}} untuk 1,000.

Lihat juga sunting

Rujukan sunting

  1. ^ Coptic alphabet/Great Russian Encyclopedia
  2. ^ Ritner, Robert Kriech. 1996. "The Coptic Alphabet". In The World's Writing Systems, edited by Peter T. Daniels and William Bright. Oxford and New York: Oxford University Press. 1994:287–290.
  3. ^ Campbell, George L. "Coptic." Compendium of the World's Writing Systems. 2nd ed. Vol. 1. Biddles LTD, 1991. 415.
  4. ^ "Coptic". Ancient Scripts. Dicapai pada 2 December 2017.
  5. ^ Everson, Michael; Mansour, Kamal (2002-05-08). "L2/02-205 N2444: Coptic supplementation in the BMP" (PDF).
  6. ^ Contohnya: nama penggubal orkestra "Dmitri Dmitriyevich Shostakovich" menjadi Дмитрий Дмитриевич Шостакович dalam Cyril, dan Ⲇⲙⲏⲧⲣⲓⲓ Ⲇⲙⲏⲧⲣⲓⲉⲃⲓϭ Ϣⲟⲥⲧⲁⲕⲟⲃⲓϭ dalam Qibti.
  7. ^ Peust (1999.59 – 60)
  8. ^ a b Peust (1999)
  9. ^ Sebelum pembaharuan ejaan Yunani-Bohairi pada pertengahan abad ke-19.
  10. ^ "The Coptic Language" (PDF). Coptic Orthodox Diocese of the Southern United States.
  11. ^ "Section 7.3: Coptic, Numerical Use of Letters" (PDF). The Unicode Standard. The Unicode Consortium. July 2016.
  12. ^ "Revision of the Coptic block under ballot for the BMP of the UCS" (PDF). ISO/IEC JTC1/SC2/WG2. 2004-04-20.
  13. ^ Everson, Michael; Emmel, Stephen; Marjanen, Antti; Dunderberg, Ismo; Baines, John; Pedro, Susana; Emiliano, António (2007-05-12). "N3222R: Proposal to add additional characters for Coptic and Latin to the UCS" (PDF). ISO/IEC JTC1/SC2/WG2.
  14. ^ a b Everson, Michael; Emmel, Stephen; Marjanen, Antti; Dunderberg, Ismo; Baines, John; Pedro, Susana; Emiliano, António (2007-05-12). "N3222R: Proposal to add additional characters for Coptic and Latin to the UCS" (PDF). ISO/IEC JTC1/SC2/WG2.
  15. ^ "Section 7.3: Coptic, Supralineation" (PDF). The Unicode Standard. The Unicode Consortium. July 2017.
  • Quaegebeur, Jan. 1982. "De la préhistoire de l'écriture copte." Orientalia lovaniensia analecta 13:125–136.
  • Kasser, Rodolphe. 1991. "Alphabet in Coptic, Greek". Dalam The Coptic Encyclopedia, disunting oleh Aziz S. Atiya . New York: Syarikat Penerbitan Macmillan, Jilid 8. 30–32.
  • Kasser, Rodolphe. 1991. "Alphabets, Coptic"". Dalam The Coptic Encyclopedia, disunting oleh Aziz S. Atiya. New York: Syarikat Penerbitan Macmillan, Jilid 8. 32–41.
  • Kasser, Rodolphe. 1991. "Alphabets, Old Coptic". Dalam The Coptic Encyclopedia, disunting oleh Aziz S. Atiya. New York: Syarikat Penerbitan Macmillan, Jilid 8. 41–45.
  • Wolfgang Kosack: Koptisches Handlexikon des Bohairischen. Koptisch – Deutsch – Arabisch. Verlag Christoph Brunner, Basel 2013,ISBN 978-3-9524018-9-7 .
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Abjad_Qibti&oldid=6122457"